Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng giờ dạy phân môn Tập đọc Lớp 3 bộ Sách kết nối tri thức với cuộc sống

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO .
TRƯỜNG TIỂU HỌC .
BIỆN PHÁP
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIỜ DẠY PHÂN MÔN TẬP ĐỌC LỚP 3 BỘ SÁCH KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG
Tác giả:
Trình độ chuyên môn:
Chức vụ:
Đơn vị công tác:
.., ngày . tháng . Năm 2022
MỤC LỤC
MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Tình trạng các giải pháp đã biết
Tiếng Việt là môn học có tầm quan trọng đặc biệt trong Chương trình giáo dục phổ thông nói chung, bậc tiểu học nói riêng. Đây là môn học công cụ với nhiệm vụ cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về tiếng mẹ đẻ, rèn cho các em kĩ năng sử dụng tiếng Việt trong nghe, nói, đọc, viết. Phân môn Tập đọc trong trường Tiểu học có một ý nghĩa rất to lớn. nó trở thành một đòi hỏi cơ bản đầu tiên đối với mỗi người đi học. Đọc giúp trẻ em chiếm lĩnh được mọi ngôn ngữ dùng trong giao tiếp và học tập. Nó là một công cụ để học tập các môn học khác. Việc dạy Tập đọc sẽ giúp các em hiểu biết hơn, bồi dưỡng ở các em lòng yêu cái thiện, cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một cách logic cũng như có hình ảnh về các sự vật trong cuộc sống xung quanh chúng ta. Như vậy, trọng tâm của phân môn Tập đọc cấp tiểu học là vấn đề rèn đọc. Việc rèn đọc cho học sinh có vị trí vô cùng quan trọng, là vấn đề cấp thiết đòi hỏi mỗi giáo viên cần xác định rõ yêu cầu, nhiệm vụ và vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo việc rèn đọc trong quy trình dạy một tiết tập đọc nhằm mang lại hiệu quả cao.
“Đọc” là một đòi hỏi cơ bản đầu tiên đối với mỗi người đi học. Đầu tiên trẻ phải học đọc, sau đó trẻ đọc để học. Đọc giúp trẻ chiếm lĩnh được ngôn ngữ dùng trong giao tiếp và học tập, nó cũng là công cụ để học các môn học khác, nó tạo ra hứng thú và động cơ học tập, đồng thời tạo điều kiện để học sinh có khả năng tự học và tinh thần học tập, đọc là một khả năng không thể thiếu được của con người thời đại văn minh.
Đối với lớp 3 thì việc rèn đọc cho học sinh là một là một yêu cầu cơ bản, vô cùng quan trọng. Hiện nay việc rèn đọc cho học sinh chưa đạt kết quả chưa cao, chưa thỏa mãn với yêu cầu đặt ra. Có thể do nhiều nguyên nhân: do phương pháp giảng dạy của giáo viên chưa phù hợp; phân bố thời gian dành cho rèn đọc còn ít; do học sinh phát âm không chuẩn; một số em khó khăn trong học tập, học sinh chưa ham mê đọc sách. Phần luyện đọc giáo viên cho là dễ nhưng thực chất đây là phần khó khăn nhất, là phần trọng tâm trong giờ tập đọc.
Ở lớp 3, nội dung hướng dẫn đọc ở một số bài chỉ dừng lại những lưu ý phát âm đúng các từ ngữ hoặc âm thanh của Tiếng Việt, chưa chú ý đầy đủ tới các thao tác nhằm tái hiện các tác phẩm hoặc khắc sâu kiến thức. Yêu cầu kĩ năng đọc của học sinh lớp 3 ngoài việc phát âm đúng học sinh phải đọc lưu loát từng đoạn, từng bài, biết ngắt phù hợp theo thể thơ hay nội dung đọc. Bước đầu đọc diễn cảm được bài có cảm xúc, biết nhấn giọng ở những ở những từ ngữ biểu cảm, gợi tả. Chính vì thế phải có biện pháp để nâng cao hiệu quả đoc cho học sinh. Thế nhưng trong thời gian qua, việc vận dụng rèn đọc trong quy trình một tiết tập đọc nhất là đối với lớp 3 (giai đoạn học sinh vừa đọc đúng vừa là cơ sở để bước sang làm quen với đọc diễn cảm ở các lớp tiếp theo) thì giáo viên còn nhiều lúng túng nên giờ dạy đạt hiệu quả chưa cao. Một số em đọc bài chưa được trôi chảy, tốc độ đọc còn chậm, phát âm sai do phương ngữ, đọc sai nhiều ở những tiếng có âm ch/tr; n/l; x/s; thanh hỏi/ thanh ngã. Đa số học sinh đọc đúng văn bản nhưng chưa có sự đồng đều về âm lượng và chưa hiểu được nội dung của câu văn, đoạn văn. Số em biết đọc diễn cảm một văn bản (thuộc văn bản nghệ thuật) chưa nhiều, cách ngắt nghỉ giữa các từ, cụm từ, cách ngắt nhịp thơ, cách thể hiện giọng đọc hay trong một bài văn, bài thơ còn hạn chế.
Học sinh ít đọc sách, chưa có thói quen say mê đọc sách. Nếu có đọc thì học sinh cũng chưa biết cách đọc, chỉ đọc qua loa, đại khái, đọc cho có cho xong mà không chịu tìm hiểu.
Là một giáo viên tôi luôn trăn trở, suy nghĩ: Làm thế nào để nâng cao kỹ năng đọc cho học sinh giúp các em thuận lợi hơn trong quá trình học tập các môn học. Vì vậy, tôi chọn đề tài “Nâng cao chất lượng giờ dạy phân môn Tập đọc lớp 3 sách Kết nối tri thức với cuộc sống” để nghiên cứu và áp dụng vào giảng dạy.
Nội dung giải pháp đề nghị công nhận sáng kiến
Mục đích của giải pháp
Mục đích của bản thân tôi khi chọn đề tài này để nghiên cứu nhằm sử dụng một số biện pháp rèn kĩ năng đọc thông qua dạy phân môn Tập đọc để giúp học sinh đọc đúng, đọc rõ ràng, đọc hiểu nội dung bài và biết đọc diễn cảm. Giúp học sinh chiếm lĩnh được ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và học tập, đây là một công cụ giúp học sinh học tốt các môn học.
2.2. Nội dung giải pháp
 Nội dung giải pháp
Đưa ra biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 3 nói riêng và rèn kĩ năng đọc cho học sinh Tiểu học nói chung.
 Các bước thực hiện giải pháp:
Bước 1. Nghiên cứu lựa chọn phương pháp, trao đổi với giáo viên trong tổ về phương pháp lựa chọn áp dụng vào giảng dạy
Bước 2. Khảo sát đối tượng học sinh.
Bước 3. Áp dụng biện pháp đã nghiên cứu vào giảng dạy. Bước 4. Đánh giá, rút kinh nghiệm sau khi áp dụng giải pháp.
2.2.3. Cách thức thực hiện
Trước hết muốn rèn cho học sinh đọc thành tiếng đúng thì giáo viên phải đọc đúng, đọc hay. Bài đọc mẫu của giáo viên chính là kĩ năng đọc mà học sinh cần đạt được. Do đó, yêu cầu đọc mẫu của giáo viên phải đảm bảo chất lượng đọc chuẩn, đọc đúng, rõ ràng, rành mạch, trôi chảy, đọc đủ lớn, nhanh vừa phải và diễn cảm. Để đạt được yêu cầu trên thì giáo viên phải rèn luyện bản thân mình đọc đúng, đọc hay. Không cho phép giáo viên dạy tập đọc mà đọc chưa đúng, chưa chuẩn. Trước khi soạn bài giáo viên phải đọc bài nhiều lần, tìm hiểu kĩ nô ôi dung cảm thụ sâu sắc nhất, tinh tế nhất của bài văn, bài thơ để tìm được giọng đọc đúng, đọc hay, đồng thời tìm ra câu (đoạn) mà học sinh có thể đọc hay bị vấp, chứ không đơn thuần tìm ra những từ khó, dễ lẫn. Trước khi đọc mẫu giáo viên cần tạo cho học sinh tâm thế nghe đọc, hứng thú nghe đọc và yêu cầu học sinh đọc thầm theo. Khi đọc giáo viên đứng ở vị trí bao quát cả lớp không nên đi lại trong khi đọc và thỉnh thoảng mắt phải dừng sách nhìn lên học sinh nhưng không làm cho bài đọc bị gián đoạn. Có như vậy thì bước đọc mẫu của giáo viên mới hấp dẫn được học sinh.
Khi dạy Tập đọc giáo viên phải chú ý đến khâu rèn đọc cho học sinh, chú ý đến đối tượng học sinh đọc kém. Nhất là những tiết luyện đọc ở buổi hai. Giáo viên phải nên sửa, rèn dứt điểm cho học sinh phát âm sai ở từng cặp phụ âm mà em đó hay phát âm sai hoặc đọc chưa đúng.
Tham khảo nội dung sách hướng dẫn giảng dạy để lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức học tập cho phù hợp với đối tượng của học sinh lớp mình.
Chú ý đến yêu cầu của phân môn tập đọc: Đó là rèn đọc, rèn đọc càng nhiều càng tốt.
* Để rèn đọc cho học sinh đạt hiệu quả cao thì trong mỗi giờ tập đọc giáo viên phải coi trọng việc rèn đọc theo 5 yêu cầu dưới đây:
+ Rèn phát âm đúng
Để rèn luyện cho học sinh phát âm chuẩn giáo viên phải hướng dẫn học sinh phát hiện lỗi và sửa lỗi cho học sinh. Trong giờ tập đọc giáo viên gọi học sinh có giọng đọc tốt đọc bài, và giao nhiệm vụ cụ thể các em khác đọc thầm theo tìm những tiếng khó đọc, các phụ âm hay đọc sai. Gọi học sinh phát hiện và phát âm, các em khác theo dõi nhận xét phát âm của bạn và phát âm lại. Gọi 3, 4 em phát âm và giáo viên kết luận và sửa (nếu cần thiết) lại cuối cùng. Chẳng hạn: Các em hay đọc sai tiếng có thanh ngã, thanh sắc, tiếng có các nguyên âm đôi như oa; yê; iê; ươ,...
* Quá trình giảng dạy cần chú ý
Ví dụ: Trong lớp có một số em khi đọc luôn phát âm sai thanh ngã thành thanh sắc. Giáo viên gọi học sinh khá phát âm chuẩn đọc trước, các em phát âm sai nghe, đọc lại nhiều lần sửa đến khi đọc đúng. Khi đã sửa cho các em đọc đúng lỗi đó rồi, trong các tiết học sau giáo viên chú ý đến em đó khi đọc xem em còn mắc lỗi lại nữa không để kịp thời uốn nắn, sửa chữa (nếu em mắc lại). Nếu số lượng học sinh mắc lỗi này nhiều giáo viên hướng dẫn sửa sai triệt để.
+ Rèn đọc đúng
Đối với các lớp 1, 2 việc đọc mẫu thường do giáo viên đảm nhiệm. Đến lớp 3 kỹ năng đọc của học sinh đã được nâng cao.
Giáo viên dùng lời nói kết hợp chữ viết, ký hiệu và đồ dùng dạy học, hướng dẫn học sinh cách ngắt nghỉ hơi, tốc độ đọc, giọng đọc thích hợp cho câu thơ câu văn hay đoạn văn. Mỗi đoạn gọi 1 học sinh đọc. Gọi học sinh nhận xét bạn và đọc lại, chú ý khi đọc ngắt, nghỉ những cụm từ trong những câu văn dài trong bài văn xuôi.
Trong khi đọc giáo viên hướng dẫn đọc đúng đối với những câu thơ sau dấu chấm. Đối với các câu cảm, câu hỏi trong bài, giáo viên hướng dẫn các em đọc đúng giọng của từng loại câu đó thì mới bộc lộ được cảm xúc của từng cảnh vật và của tác giả.
Giáo viên hướng dẫn các học sinh cần đọc đúng ngữ điệu khi đọc câu hỏi như nhấn giọng từ để hỏi, cao giọng ở cuối câu. Nếu học sinh đọc chưa hay giáo viên có thể đọc mẫu cho học sinh để học sinh nghe giọng đọc, để tự điều chỉnh mình đọc theo giáo viên. Để học sinh đọc tốt giáo viên cần tạo niềm say mê hứng thú cho học sinh.
+ Rèn đọc từ - cụm từ
Ở mỗi địa phương, do đặc điểm phương ngữ nên có nhiều em phát âm theo tiếng địa phương, phát âm sai dẫn đến viết sai chính tả hoặc khiến người nghe hiểu sai ý nghĩa của từ, hay nội dung văn bản khi đọc. Mục đích của rèn đọc từ, cụm từ là nhằm luyện sửa phát âm sai. Rèn cho học sinh đọc đúng chính âm, phân biệt với cách đọc dễ lẫn (do đặc điểm phương ngữ). Vì thế ở mỗi tiết tập đọc, giáo viên phải chọn ra những từ ngữ mà nhiều em trong lớp mình hay phát âm sai để rèn đọc, không nhất thiết phải chọn những từ ngữ theo như hướng dẫn SGK. Trước tiên giáo viên cần đọc mẫu những từ đó để đưa ra cách phát âm đúng rồi cho học sinh luyện đọc.
+ Rèn đọc câu
Mục đích của rèn đọc câu là hướng dẫn học sinh ngừng nghỉ, ngắt hơi, ngắt nhịp đúng chỗ, biết lên giọng, nhấn giọng, hạ thấp giọng, ... ở những từ ngữ thích hợp trong tiết tập đọc, giáo viên cần chọn ra những câu văn dài, những câu thơ khó ngắt nhịp ghi ra bảng phụ, sau đó giáo viên đọc mẫu cho học sinh phát hiện ra những chỗ ngắt hơi, ngắt nhịp trong câu đó; Sau đó dùng bút lông (phấn màu) sổ (đánh dấu) chỗ ngắt hơi, ngắt nhịp, nhấn giọng... học sinh có thể dùng chì để làm kí hiệu vào SGK. Sau đó cho các em luyện đọc cá nhân, hoặc đồng thanh .
Khi đọc phải liền từ; ngoài viê ôc ngắt, nghỉ hơi theo dấu câu thì dựa vào nghĩa để ngắt hơi giữa các cụm từ. Sau khi xác định ngắt giọng ở mỗi câu văn dài bao giờ giáo viên cũng phải nhấn mạnh cho các em thấy tầm quan trọng trong viê ôc ngắt, nghỉ hơi đúng ở câu văn.
+ Rèn đọc đoạn
Phương pháp dạy phân môn Tập đọc hiện nay là giáo viên hướng dẫn học sinh luyện đọc xong rồi mới tìm hiểu bài, sau đó tiếp theo phần luyện đọc lại. Thực tế học sinh trong lớp lúc đầu chưa hiểu hết nội dung bài nên đọc bài lúc đầu chưa thể đọc đúng, đọc diễn cảm được. Nên ở lần đọc đoạn thứ nhất giáo viên nên chọn những học sinh đọc tốt trong lớp đọc trước, sau đó hướng dẫn học sinh đọc câu khó có trong đoạn xong giáo viên mới hướng dẫn luyện đọc đoạn, giáo viên cần nêu cách cụ thể về đọc như: nhấn giọng, kéo dài giọng ở từ ngữ nào, đọc cao hạ thấp từ nào..., nhanh, chậm, vui, buồn.
Tóm lại giáo viên cần phải rèn cho học sinh đọc có ngữ điệu, giọng điệu phải phù hợp với từng loại câu (kể, hỏi, cảm, cầu khiến). Giáo viên hướng dẫn đọc một cách cụ thể, rõ ràng, tránh hướng dẫn chung chung như phần hướng dẫn đọc ở SGK. Đối với các bài thơ để rèn học sinh đọc diễn cảm, giáo viên phải biết khai thác những nét đặc trưng của thơ: dòng thơ, nhịp thơ, vần thơ, thể thơ. Cần hướng dẫn kỹ về cách ngắt nhịp, cách ngắt nghỉ hơi ở cuối mỗi dòng thơ, cách đọc những tiếng cùng vần với nhau... sao cho phù hợp với thể thơ, nội dung của từng khổ thơ, đoạn thơ.
Rèn đọc lại thì tùy theo bài mà yêu cầu đọc lại đoạn hoặc bài văn, bài thơ. Sau khi tìm hiểu nội dung bài. Giáo viên nêu lại cách đọc toàn bài và đọc mẫu một đoạn nữa, rồi mới gọi học sinh luyện đọc diễn cảm từng đoạn và cả bài. Tuy nhiên để phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, trong khi học sinh luyện đọc (diễn cảm) xong giáo viên phải gọi học sinh khác nhận xét chỗ nào được, chỗ nào chưa
được cần khắc phục, để từ đó rút kinh nghiệm chung cho cả lớp. Các em có thể đọc diễn cảm theo cách sáng tạo của riêng mình. Mỗi em có một cách đọc khác nhau, không nhất thiết phải đọc đúng theo sự hướng dẫn của giáo viên nhưng cách đọc phải phù hợp với nội dụng bài.
*Rèn đọc cho học sinh theo từng dạng bài
Các bài tâ ôp đọc trong sách Tiếng Việt lớp 3 có nhiều dạng bài (dạng văn xuôi, dạng thơ, dạng văn kể chuyện, dạng văn bản hành chính), mỗi dạng có các cách đọc khác nhau. Tùy theo từng dạng bài mà giáo viên hướng dẫn học sinh cách đọc cho phù hợp.
+ Bài dạng văn xuôi
Trước hết giáo viên cần xác định từ và câu khó, câu dài để hướng dẫn học sinh. Đặc biệt lưu ý từ dễ đọc sai do đặc điểm phương ngữ
 Ví dụ: học sinh thường đọc sai tiếng có phụ âm đầu: tr (tre, trên), s (sáng), r (rung rinh), ..tiếng có thanh ngã (bỡ ngỡ). Việc đọc từ dễ lẫn giáo viên cần cho học sinh tìm và phát hiê ôn trong khi đọc câu vì có học sinh đọc từ thì đúng nhưng khi vào đọc câu, đọc đoạn thì sai. Việc đọc hướng dẫn luyện ôn đọc theo trình tự đọc câu- đoạn- bài. Bên cạnh viê ôc đọc đúng giáo viên cần chú trọng hướng dẫn các em biết ngắt nghỉ hơi hợp lí vì bài văn xuôi thường có những câu dài.
Bài dạng thơ
Tương tự như bài dạng văn xuôi trước tiên giáo viên cho học sinh luyện đọc đúng tiếng từ dễ lẫn, những dòng thơ. Và vieejc quan trọng không thể thiếu đó là hướng dẫn học sinh biết ngắt nhịp thơ. Việc ngắt nhịp thơ ngoài việc dựa vào thể thơ còn dựa vào nghĩa nên rất khó đối với học sinh. Giáo viên cho nhiều học sinh nêu cách ngắt nhịp theo cảm nhận của học sinh và sau đó giáo viên gợi mở để học sinh phát hiện ra cách ngắt nhịp đúng, có thể cho học sinh kí hiệu vào sách cho học sinh dễ nhớ. Đồng thời giáo viên giúp học sinh làm quen với cách ngắt nhịp biểu cảm ở chỗ ngừng lâu hơn bình thường hoặc chỗ dừng không logic ngữ nghĩa.
Ví dụ: Bài “bàn tay cô giáo” trang 59 sách Kết nối tri thức với cuộc sống tập 1
 hai câu thơ cuối bài cần đọc châ ôm để thể hiện sự thán phục và nhấn giọng các từ: biết bao, bàn tay cô. Bài “Ngưỡng cửa” trang 82 sách Kết nối tri thức với cuộc sống tập 1 cần đọc với giọng trầm lắng pha chút trang nghiêm. Kết hợp với cách ngắt nhịp và cao giọng ở cuối câu hỏi. Để tạo nên âm hưởng biểu lộ sự xúc động niềm yêu thương của bạn nhỏ trước những hoạt động hằng ngày của người thân nơi ngưỡng cửa. 
Bài dạng văn kể chuyện
Phần luyện đọc đúng cũng tương tự như hai dạng trên nhưng cần lưu ý đối với dạng văn kể chuyện do nội dung gần gũi, giống như một cuộc trò chuyện nên học sinh dễ thuộc văn bản, từ đó dẫn đến hiện tượng học sinh thêm hoặc bớt từ khi đọc. Ngoài ra giáo viên cần chú ý đến ngữ điệu đọc, giúp học sinh biết đọc phân biệt lời người dẫn chuyện với lời nhân vật, từng thời điểm giọng đọc có sự thay đổi phù hợp với nội dung câu chuyện, có lúc đọc nhanh, lúc đọc chậm.
Ví dụ: Bài Tập đọc- kể chuyện: “Bài tập làm văn” trang 54 sách Kết nối tri thức với cuộc sống tập 1
Giọng nhân vật “ tôi ” đọc với giọng tâm sự nhẹ nhàng, hồn nhiên; giọng “mẹ” đọc dịu dàng. Hoặc bài : “ Nhật ký tập bơi ” trang 26 sách Kết nối tri thức với cuộc sống tập 1, đoạn 3,4 đọc nhanh và dồn dập( tả hoạt động tập bơi); đoạn 3,4 đọc chậm lại (hậu quả tai hại của trò chơi không đúng chỗ).
Zalo: 0985598499 nhận sáng kiên phí 100k