SKKN Bồi dưỡng hsg môn Ngữ văn 9 hình tượng người lính trong thơ văn kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TAM ĐẢO
 ----------
 Héi th¶o trao ®æi kinh nghiÖm
 BỒI DƯỠNG HSG MÔN NGỮ VĂN 9
HÌNH TƯỢNG NGƯỜI LÍNH TRONG THƠ VĂN KHÁNG CHIẾN 
 CHỐNG PHÁP VÀ CHỐNG MỸ
 (6 TIẾT)
 Họ và tên giáo viên: TRẦN THỊ VIỆT HÀ.
 Tổ chuyên môn: Khoa học xã hội.
 Trường THCS Tam Đảo - Tam Đảo - Vĩnh Phúc.
 Năm học 2011 - 2012
 1 -Tæ chøc kiÓm tra n¨ng lùc, n¨ng khiÕu cña häc sinh:
-KiÓm tra kh¶ n¨ng n¾m kiÕn thøc c¬ b¶n cña häc sinh.
-H­íng dÉn häc sinh ph­¬ng ph¸p, kü n¨ng lµm bµi. 
-X©y dùng hÖ thèng c©u hái, bµi tËp ®Ó rÌn luyÖn kü n¨ng.
-KÕt hîp tËp lµm v¨n víi viÖc båi d­ìng kiÕn thøc tiÕng ViÖt .
-Tæ chøc cho häc sinh nhËn xÐt v¨n ng­êi vµ söa v¨n m×nh.
-Th¶o luËn trao ®æi, gi¶i ®¸p th¾c m¾c .
c.Những kinh nghiệm để học tốt môn văn:
1. Đọc truyện ngắn, tiểu thuyết.
2. Khảo sát thực tế.
3. Biến tiết học Văn trở nên thú vị .
4. Soạn bài trước ở nhà. 
5. Nghỉ ngơi. 
6. Nghe thầy cô giảng .
7. Rèn luyện cách làm bài văn nghị luận kết hợp với những phương thức khác.
8. Hệ thống lại các tri thức về tác giả, tác phẩm trong toàn bộ chương trình (tập trung 
 vào lớp 9).
9. Ôn tập những nội Nắm vững các biện pháp nghệ thuật tu từ.
10.dung văn học theo chủ đề. Ví dụ: Người phụ nữ, anh bộ đội, cô thanh niên xung 
 phong...
11.Sưu tầm các đề thi cho HS làm thử.
12.Ôn và luyện tập cách dùng dấu câu thế nào cho hiệu quả.
13.Ôn và rèn kỹ năng dùng từ, đặt câu chính xác, hay.
14.Kỹ năng viết đoạn văn.
15.Hướng dẫn và rèn khả năng cảm thụ văn học.
16.Đọc:
-Các bài văn hay.
-Các bài phê bình văn học liên quan đến các tác phẩm có trong chương trình học tập và 
một số bài viết khác đặc sắc (GV gợi ý).
-Các tác phẩm văn học có trong chương trình và các tác phẩm văn học nổi tiếng phù 
hợp với các em.
-Đọc có ghi chép và nhận xét...
 Ngoài những kinh nghiệm trên, tôi thiết nghĩ cũng cần phải có ít nhất hai tiết giúp các 
em có những kiến thức cơ bản về "Lí luận văn học", để trong quá trình làm bài các em 
dùng từ cho chính xác ( vd như : phân biệt hình ảnh hình tượng, chủ đề - đề tài, chức 
năng văn học...)...
 Để rèn luyện năng lực cảm thụ văn học, tôi thường đưa ra những bài thơ, đoạn văn lạ ( 
không có trong chương trình học) để học sinh trình bày cảm nhận....
 Để kích thích khả năng tư duy sáng tạo, tôi đưa ra những vấn đề mang tính chất so 
sánh ( hai tác giả cùng thời , hai tác phẩm cùng chủ đề, hai khuynh hướng sáng tác...).
 Nói chung, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi Văn khá phức tạp, cả thầy và trò cùng 
có sự đam mê thì mới đạt được kết quả. 
 3 thùc cuéc sèng vÜ ®¹i cña nh©n d©n ta trong hai cuéc kh¸ng chiÕn vµ trong c«ng cuéc 
x©y dùng ®Êt n­íc ë miÒn B¾c x· héi chñ nghÜa.
 Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p chÝn n¨m tr­êng k× lµ nguån ®Ò tµi v« tËn cña th¬ 
ca kh¸ng chiÕn. B¸m s¸t thùc tÕ, th¬ ca thêi k× nµy ®· ph¶n ¸nh cuéc sèng gian lao cña 
d©n téc ta trong nh÷ng ngµy ®Çu kh¸ng chiÕn. C¸c t¸c gi¶ ®· khai th¸c nh÷ng chi tiÕt, 
h×nh ¶nh tù nhiªn, b×nh dÞ mµ giµu søc biÓu c¶m cña cuéc ®êi. Hä ®· t×m thÊy chÊt th¬ 
ngay trong c¸i b×nh dÞ, b×nh th­êng, g¾n v¨n häc víi hiÖn thùc ®êi sèng kh¸ng chiÕn 
gian khæ cña nh©n d©n:
 “¸o anh r¸ch vai
 QuÇn t«i cã vµi m¶nh v¸
 MiÖng c­êi buèt gi¸
 Ch©n kh«ng giµy.”
 (§ång chÝ – ChÝnh H÷u)
 §o¹n th¬ thËt ®Õn tõng chi tiÕt, h×nh ¶nh ®· t¸i hiÖn l¹i cuéc sèng gian khæ, thiÕu 
thèn cña cuéc ®êi qu©n ngò. ThiÕu vò khÝ, thiÕu qu©n trang, thiÕu l­¬ng thùc, thuèc 
men... ng­êi lÝnh ra trËn “¸o v¶i ch©n kh«ng” r¸ch t¶ t¬i, èm ®au bÖnh tËt, sèt rÐt rõng:
 “Anh víi t«i biÕt tõng c¬n ín l¹nh
 Sèt run ng­êi vÇng tr¸n ®Ém må h«i”
 ChØ cÇn mÊy c©u ng¾n gän h×nh ¶nh anh bé ®éi thêi chèng Ph¸p hiÖn lªn râ nÐt 
vµ ®iÓn h×nh. Khã kh¨n, vÊt v¶, thiÕu thèn nh­ng ®iÒu ®ã sÏ ®­îc gi¶m ®i rÊt nhiÒu v× 
gi÷a hä cã c¸i Êm ¸p cña t×nh ng­êi. C¸i t×nh Êy ®­îc båi ®¾p tõ cuéc sèng “®ång cam 
céng khæ”. ChØ cã n¬i nµo gian khã, chia chung “¸o anh”, “quÇn t«i”, míi t×m thÊy c¸i 
thùc sù cña t×nh ng­êi:
 “Th­¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay”
 Kh«ng nãi lêi hoa mü, kh«ng lý lÏ, gi¶i tr×nh mµ chØ cã t×nh yªu gi÷a nh÷ng 
ng­êi ®ång ®éi míi t¹o nªn søc m¹nh v« ®Þch mµ kÎ thï ph¶i khiÕp sî. ChÝnh hä lµ 
nh÷ng ng­êi ®· tr¶i qua:
 “ N¨m m­¬i s¸u ngµy ®ªm
 KhoÐt nói
 Ngñ hÇm
 M­a dÇm
 C¬m v¾t
 M¸u trén bïn non
 Gan kh«ng nóng, chÝ kh«ng mßn.“
 (Hoan h« chiÕn sü §iÖn Biªn – Tè H÷u)
®Ó lµm nªn chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ lõng lÉy non s«ng, chÊn ®éng ®Þa cÇu, lµm nªn 
Vµnh hoa ®á vµ thiªn sö vµng cho d©n téc.
 Kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p th¾ng lîi nh­ng mét nöa ®Êt n­íc vÉn cßn ch×m trong 
bãng ®ªm cña chÕ ®é MÜ - Nguþ. §Ó hoµn thµnh sø mÖnh cao c¶ cña m×nh, th¬ ca ®· 
theo kÞp b­íc ®i cña lÞch sö, ghi l¹i nh÷ng trang sö hµo hïng cña c¶ d©n téc ta thêi ®¸nh 
MÜ. Bµi th¬ Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh cña Ph¹m TiÕn DuËt viÕt n¨m 1969 nh-
­ng h¬n ba m¬i n¨m sau ng­êi ®äc vÉn c¶m thÊy hõng hùc kh«ng khÝ chiÕn tr­êng vµ 
 5 bom næ, tiÕng c­êi nãi r©m ran, s«i næi vµ trÎ trung cña c¸c anh lÝnh l¸i xe. §©y lµ khóc 
tr¸ng ca anh hïng cña anh bé ®éi Cô Hå thêi ®¸nh MÜ.
2. TiÕng nãi ngîi ca phÈm chÊt cña con ng­êi ViÖt Nam
 LÞch sö v¨n häc d©n téc xÐt ®Õn cïng lµ lÞch sö t©m hån cña d©n téc Êy. Lßng yªu 
n­íc, tinh thÇn tù hµo d©n téc lµ nÐt næi bËt trong t©m hån ng­êi ViÖt Nam. Nh­ng ë 
ng­êi ViÖt Nam, yªu n­íc g¾n liÒn víi nh©n ®¹o, nh©n v¨n cao c¶. §iÒu nµy sÏ c¾t 
nghÜa ®­îc v× sao mét d©n téc lu«n ph¶i cÇm g­¬m, cÇm sóng suèt mÊy ngh×n n¨m mµ 
th¬ v¨n l¹i nãi nhiÒu ®Õn nh©n nghÜa, ®Õn t×nh yªu, ®Õn th©n phËn con ngêi trong x· héi. 
Yªu n­íc vµ nh©n ®¹o trë thµnh truyÒn thèng lín cña con ng­êi ViÖt Nam, v¨n häc 
ViÖt Nam, lµ huyÕt m¹ch thÇn kinh nh¹y bÐn nhÊt cña con ng­êi ViÖt Nam qua suèt 
tr­êng kú lÞch sö.
a. Lßng yªu n­íc, s½n sµng hi sinh v× Tæ quèc
 Nhµ th¬ Tè H÷u ®· tõng nãi: “D©n téc ta, d©n téc anh hïng”. V¨n häc ViÖt Nam 
trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chøa chan t×nh c¶m yªu n­íc vµ cao h¬n kh«ng chØ lµ yªu 
n­íc mµ lµ chñ nghÜa anh hïng cña thêi ®¹i. Cuéc chiÕn tranh nh©n d©n ®­îc ph¸t huy 
cao ®é ®· t¹o nªn trªn ®Êt n­íc nµy mét chñ nghÜa anh hïng phæ biÕn trong toµn d©n. 
Êy lµ thêi k× “ra ngâ gÆp anh hïng”. Th¬ ca ViÖt Nam thêi k× nµy ®· miªu t¶ ®­îc nhiÒu 
gi¸ trÞ cao ®Ñp vÒ nh©n d©n víi lßng yªu n­íc thiÕt tha, s½n sµng hi sinh v× Tæ quèc. 
H×nh ¶nh nh©n d©n kh¸ng chiÕn ®­îc miªu t¶ ®Ëm nÐt vµ gîi c¶m. Tõ ng­êi VÖ quèc 
qu©n “m¸ vµng nghÖ” ®Õn nh÷ng anh gi¶i phãng qu©n hiªn ngang bÊt khuÊt; tõ nh÷ng 
bµ bñ, bµ bÇm ®Õn nh÷ng bµ mÑ con män võa ®Þu con võa gi· g¹o, trØa b¾p, chuyÓn l¸n 
®¹p rõng; tõ nh÷ng em bÐ m¸ ®á bå qu©n ®Õn nh÷ng cô giµ tãc b¹c ... còng muèn lËp 
chiÕn c«ng. C¶ n­íc thµnh chiÕn sü trong cuéc chiÕn tranh b¶o vÖ Tæ quèc. 
 Nh­ng cã lÏ ®Ñp h¬n c¶ lµ h×nh ¶nh anh bé ®éi Cô Hå. §©y ®­îc xem nh­ nh©n 
vËt trung t©m, thÓ hiÖn kh¸ tËp trung nh÷ng ®Æc ®iÓm cña con ng­êi míi trong chiÕn 
®Êu. Trong th¬ ca, hä kh«ng ph¶i lµ anh lÝnh thêi x­a “¸o ®á ®u«i gµ”, “ch©n b­íc 
xuèng thuyÒn n­íc m¾t nh­ m­a” mµ lµ anh lÝnh thËt thµ, ch©n thËt nh­ng dòng c¶m, 
kiªn c­êng. §äc bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u ta thÊy hiÖn lªn h×nh ¶nh ch©n thùc 
mµ cao ®Ñp cña anh bé ®éi trong thêi kú ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cßn 
nhiÒu khã kh¨n thiÕu thèn. Hä lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n nghÌo khæ tõ “tø xø ” nghe 
theo tiÕng gäi thiªng liªng cña Tæ quèc mµ t¹m xa quª h­¬ng lªn ®­êng chiÕn ®Êu. Hä 
“mÆc kÖ” quª nhµ, gia ®×nh, ng­êi th©n vµ c¶ nh÷ng g× rÊt ®çi th©n thuéc. ë chiÕn tr­êng 
hä cïng chung môc ®Ých, cïng chung lÝ t­ëng chiÕn ®Êu v× ®éc lËp tù do cña d©n téc; 
cïng chia sÎ gian lao thiÕu thèn cña cuéc sèng qu©n ngò ®Ó “sóng bªn sóng, ®Çu s¸t 
bªn ®Çu...” trë thµnh tri kØ vµ cao h¬n lµ thµnh ®ång chÝ ®ång ®éi kÒ vai s¸t c¸nh bªn 
nhau:
 “§ªm nay rõng hoang s­¬ng muèi
 §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi
 §Çu sóng tr¨ng treo ’’
 Rõng hoang s­¬ng muèi kh«ng chØ lµ mét hiÖn thùc mµ cao h¬n ®ã lµ ®iÒu kiÖn 
thiªn nhiªn thö th¸ch ng­êi lÝnh. Tr­íc hiÖn thùc khèc liÖt Êy hä vÉn ®øng v÷ng vµng 
víi c©y sóng trong tay s½n sµng chê giÆc tíi. §©y lµ hµnh ®éng s½n sµng chiÕn ®Êu v× lÝ 
t­ëng cao ®Ñp, v× ®éc lËp tù do h¹nh phóc cho d©n téc. Víi c©y sóng trong tay, c¸c anh 
 7 trªn hÕt, tr­íc hÕt. Tr­íc gian nguy, khi khãi löa mÞt mï “®¹n bay vÌo vÌo”, em kh«ng 
chÇn chõ, nhôt chÝ:
 “Th­ ®Ò “th­îng khÈn”
 Sî chi hiÓm nghÌo”
 Sù ¸c liÖt cña chiÕn tranh ®· kh«ng trõ mét ai kÓ c¶ nh÷ng em nhá ch­a thµnh 
ng­êi lín. L­îm tù nguyÖn b­íc vµo cuéc ®êi chiÕn ®Êu vµ chÊp nhËn hi sinh, hi sinh 
anh dòng:
 “Bçng loÌ chíp ®á
 Th«i råi, L­îm ¬i!
 Chó ®ång chÝ nhá
 Mét dßng m¸u t¬i”
 Trong vÇn th¬ cã c¸i ®au ®ín, rông rêi, cã tiÕng khãc nøc në cña nhµ th¬. Ch¾c 
ch¾n sÏ kh«ng t×m thÊy ë ®©u cã mét ®µi t­ëng niÖm nµo ®Ñp h¬n ®µi t­ëng niÖm vÒ 
ng­êi anh hïng nhá tuæi d¸m x¶ th©n v× quª h­¬ng, ®Êt n­íc nh­ trong bµi th¬ nµy:
 “Ch¸u n»m trªn lóa
 Tay n¾m chÆt b«ng
 Lóa th¬m mïi s÷a
 Hån bay gi÷a ®ång”
 Tè H÷u ®· ®Æt nh©n vËt anh hïng vµo bèi c¶nh thiªn nhiªn, mét thiªn nhiªn thuÇn 
ph¸c, trÎ trung ngät ngµo, quen thuéc. §ã lµ n¬i ra ®i chiÕn ®Êu còng lµ bê bÕn trë vÒ 
lóc hi sinh. §ã chÝnh lµ quª h­¬ng, ®Êt n­íc th©n yªu cña em.
 §Êt n­íc ViÖt Nam ta nh­ ®Ñp h¬n, ®­îc t¨ng thªm søc m¹nh khi cã nh÷ng em 
bÐ dòng c¶m, gan d¹ nh­ L­îm vµ khi cã nh÷ng ng­êi mÑ ®Þu con tham gia kh¸ng 
chiÕn. Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ trªn l­ng mÑ cña NguyÔn Khoa §iÒm lµ mét t­îng 
®µi b»ng th¬ kh¾c ho¹ h×nh ¶nh ng­êi mÑ ViÖt Nam anh hïng trong kh¸ng chiÕn chèng 
MÜ cøu n­íc. Víi ngêi mÑ Tµ ¤i, ngoµi viÖc nu«i con nªn ng­êi th× ®¸nh giÆc gi¶i 
phãng quª h­¬ng lµ ®iÒu träng ®¹i nhÊt cña ng­êi mÑ trong nh÷ng n¨m c¶ n­íc gång 
m×nh chèng ®Õ quèc MÜ x©m l­îc. TÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc mµ mÑ lµm nh­ gi· g¹o, tØa 
b¾p, chuyÓn l¸n, ®¹p rõng ®Òu v× viÖc chung, v× lµng xãm, v× sù nghiÖp c¸ch m¹ng. Vµ 
ngay c¶ nh÷ng m¬ ­íc kh¸t väng cña mÑ còng dµnh cho quª h­¬ng, ®Êt n­íc:
 - Con m¬ cho mÑ h¹t g¹o tr¾ng ngÇn
 Mai sau kh«ng lín vung chµy lón s©n 
 - Con m¬ cho mÑ h¹t b¾p lªn ®Òu
 Mai sau con lín ph¸t m­êi Ka-l­
 - Con m¬ cho mÑ ®­îc thÊy B¸c Hå
 Mai sau con lín lµm ng­êi tù do
 §ã lµ nh÷ng ®iÒu ­íc ch©n thËt, cao quý v× ®ã lµ nh÷ng mong mái cña ng­êi mÑ 
lao ®éng nghÌo khæ cho kh¸ng chiÕn, cho cuéc sèng cña mäi ng­êi. Trong ®ã ­íc ®­îc 
tù do lµ m¬ ­íc suèt ®êi cña mÑ, cña tÊt c¶ nh©n d©n Tµ ¤i. Kh¸t väng ®éc lËp tù do 
cña mÑ còng lµ t­¬ng lai vµ h¹nh phóc cña con, cña ®Êt n­íc. Cã thÓ nãi t×nh mÑ Tµ ¤i 
thiÕt tha vµ ®»m th¾m nh­ t×nh c¶m ng­êi mÑ h»ng cã nh­ng l¹i mang nÐt cao c¶ réng 
lín cña thêi ®¹i. V× thÕ mÑ trë thµnh ng­êi mÑ chiÕn sü- ng­êi mÑ Tæ quèc. §©y còng 
 9