Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới dạy học tác phẩm ngữ văn trường THPT bằng phương pháp thảo luận nhóm

 - 1 -
 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH VĨNH PHÚC
 TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐỒNG ĐẬU
 -----------------------------
 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 
Tên sáng kiến:
 ĐỔI MỚI DẠY HỌC TÁC PHẨM NGỮ VĂN
TRƯỜNG THPT BẰNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
 Tác giả sáng kiến : Phạm Thị Phượng
 Mã sáng kiến : 30.51.04
 Vĩnh Phúc, năm 2020
 TRƯỜNG: THCS TÍCH SƠN
 TỔ: KHOA HỌC XÃ HỘI
 NGƯỜI THỰC HIỆN: ĐÀO THỊ HỒNG HÀ
 SỐ ĐIỆN THOẠI: 01684361872
 EMAIL: daohonghathcstíchon@gmail.com
 Năm học:2015 -2016
 Năm học: 2015 - 2016 - 2 -
 CÁC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG BÁO CÁO
TLN Thảo luận nhóm
SGK Sách giáo khoa
GV Giáo viên
HS Học sinh
THPT Trung học phổ thông
TPVC Tác phẩm văn chương - 2 -
trung tâm”. Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào dạy học TPVC cũng là 
tìm đến một phương pháp dạy học mới để giờ học văn tạo nên được những rung 
động tình cảm sâu sắc, phát huy tính chủ động của học sinh, góp phần nâng cao 
chất lượng dạy – học TPVC. Trên đây là những lý do khiến tôi quyết định 
nghiên cứu đề tài này. 
1.2. Phạm vi nghiên cứu
 Trong khuôn khổ của một đề tài sáng kiến kinh nghiệm nhỏ, bài viết chỉ 
tập trung nghiên cứu vấn đề ở mức độ sơ lược trong phạm vi sau:
 - Cơ sở lí luận của phương pháp thảo luận nhóm.
 - Thực trạng của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy 
học môn Ngữ Văn ở trường trung học phổ thông.
 - Cách vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào việc giảng dạy môn 
Ngữ Văn.
 - Thực nghiệm áp dụng so sánh phương pháp thảo luận nhóm tại hai lớp 
11A7 và 11A8 trường THPT Đồng Đậu.
1.3. Mục đích nghiên cứu
 Quá trình nghiên cứu nhằm xác định những vấn đề có tính chất lí thuyết 
của phương pháp thảo luận nhóm, góp phần bổ sung cho hệ phương pháp dạy 
học văn ngày càng hiệu quả. 
 Nghiên cứu cách vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào dạy học môn 
Ngữ Văn sẽ giúp người viết có được cái nhìn đúng đắn, sâu sắc và toàn diện về 
phương pháp dạy học này, để việc dạy và học văn ngày càng tốt hơn. 
 Cung cấp một số ví dụ tiêu biểu mà giáo viên và học sinh đã thực hành 
khi áp dụng phương pháp thảo luận nhóm vào việc dạy- học văn để người đọc 
có cái nhìn cụ thể hơn.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
 Thực hiện nghiên cứu đề tài này, ngoài phương pháp nghiên cứu khoa học 
chung tôi còn sử dụng một số phương pháp chủ yếu như phương quan sát, 
phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp thực nghiệm. - 4 -
 PHẦN NỘI DUNG
7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN 
7.1. PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
7.1.1. Khái niệm
 Thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học xuất hiện từ những năm 70 
của thế kỷ XX, ở trường Đại học Sư phạm của một số nước tiên tiến, bắt đầu từ 
môn học “Năng động tập thể” (Group dynanies) - một môn học dạy cho sinh 
viên kỹ năng làm việc tập thể. Dần dần, môn học này chuyên rèn luyện kỹ năng 
làm việc theo nhóm, từ đó hình thành nên phương pháp thảo luận trong dạy học 
ở tất cả các cấp học. Ở Việt Nam, phương pháp này được áp dụng rộng rãi trong 
dạy học từ những năm cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI.
 Theo tác giả Nguyễn Văn Cường “Dạy học nhóm là một hình thức xã hội 
của dạy học, trong đó học sinh của lớp học được chia thành các nhóm nhỏ trong 
khoảng thời gian giới hạn, mỗi nhóm tự lực hoàn thành các nhiệm vụ học tập 
trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc. Kết quả làm việc của nhóm sau đó 
được trình bày và đánh giá trước toàn lớp.”. Tác giả Phan Trọng Ngọ cũng cho 
rằng:“Thảo luận nhóm là phương pháp trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia 
thành những nhóm nhỏ để tất cả các thành viên trong lớp đều được làm việc và 
thảo luận về một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến chung của nhóm mình về vấn đề 
đó.”. Thống nhất với các quan điểm trên, Nguyễn Trọng Sửu trong công trình 
“Dạy học nhóm – phương pháp dạy học tích cực” viết: “Dạy học nhóm là một 
hình thức của xã hội học tập, trong đó học sinh của một lớp được chia thành các 
nhóm nhỏ trong khoảng thời gian nhất định, mỗi nhóm tự lực hoàn thành các 
nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc, kết quả làm việc của 
nhóm sau đó được trình bày và đánh giá trước lớp.” 
 Từ các định nghĩa trên, chúng ta có thể đi đến kết luận: thảo luận nhóm là 
một phương pháp dạy học hiện đại, lấy người học làm trung tâm.Với phương 
pháp này, người học được làm việc cùng nhau theo các nhóm nhỏ và mỗi một 
thành viên trong nhóm đều có cơ hội tham gia vào giải quyết các nhiệm vụ học - 6 -
7.1.3 Nhiệm vụ của giáo viên và học sinh trong giờ thảo luận nhóm
7.1.3.1. Nhiệm vụ của giáo viên:
 Trước khi tiến hành thảo luận nhóm, giáo viên trước hết cần chuẩn bị tình 
huống thảo luận. Lưu ý đó phải là tình huống có vấn đề để hướng học sinh đi 
giải quyết vấn đề. Vấn đề phù hợp với phương pháp thảo luận nhóm là vấn đề có 
tính chất tranh luận. Một vấn đề có tính tranh luận là vấn đề có nhiều cách lí 
giải, suy tưởng, đôi khi có mâu thuẫn. Sự thành công của thảo luận nhóm là giáo 
viên đưa ra được các vấn đề thú vị, thách thức học sinh trả lời, buộc học sinh 
cùng nhau hợp tác để tìm ra câu trả lời. Chẳng hạn, khi hướng dẫn học sinh tìm 
hiểu truyện cổ tích Tấm Cám, giáo viên có thể định hướng những câu hỏi thảo 
luận như sau: có ý kiến lên án, ghét cay ghét đắng nhân vật mụ dì ghẻ vì bà ta 
quá đỗi độc ác, bao nhiêu lần bày mưu hãm hại Tấm, nhưng có ý kiến lại cho 
rằng: xét ở một phương diện nào đó thì bà ta vẫn là hiện thân của tình mẫu tử, 
bởi tất cả những gì mụ làm chỉ vì đứa con gái, đấu tranh giành giật tất cả cũng là 
để cho con? Ý kiến của em như thế nào? Tiếp theo, giáo viên hướng dẫn học 
sinh tìm và đọc tài liệu liên quan đến vấn đề thảo luận. Tài liệu bao gồm sách 
giáo khoa và các tài liệu khác sách tham khảo, phim ảnh Sau cùng, giáo viên 
tiến hành phân nhóm. Việc thành lập nhóm (số lượng nhóm và thành viên trong 
nhóm) dựa trên số lượng học sinh trong lớp và nội dung bài học. Số lượng thành 
viên trong nhóm tối ưu là từ 4 đến 7 người. Cách chia nhóm có thể hoàn toàn 
ngẫu nhiên, hoặc tùy theo tiêu chuẩn của giáo viên. Với vấn đề được nêu ra để 
thảo luận về nhân vật dì ghẻ trong truyện Tấm Cám, chắc chắn sau khi hoạt 
động nhóm sẽ tồn tại nhiều ý kiến đánh giá, thậm chí trái chiều nhau. Giáo viên 
không ép buộc học sinh phải hiểu theo một cách duy nhất, và cũng không có ý 
kiến nào là tối ưu nhất bắt học sinh phải đi theo. Vì vậy, hãy khuyến khích các 
em được thoải mái bày tỏ quan điểm, suy nghĩ, cách đánh giá của mình với vấn 
đề. Tư duy sáng tạo, cách tiếp cận và hiểu vấn đề của riêng cá nhân là mục tiêu 
của đổi mới học văn. Do đó, khi nhóm đưa ra những lý giải khác ( tất nhiên là 
phải phù hợp với văn cảnh, với chuẩn mực đạo đức, với tính hiện thực và nhân 
văn) thì giáo viên ghi nhận xem như một con đường trong nhiều con đường đi - 8 -
 Cuối buổi thảo luận, nhiệm vụ của giáo viên là nhận xét, bổ sung, định 
hướng đúng vấn đề, ghi nhận đóng góp của nhóm, cho điểm. Giáo viên không 
quên động viên khích lệ tinh thần các em cho những giờ học sau.
7.1.3.2. Nhiệm vụ của học sinh
 Học sinh phải chuẩn bị ý kiến cho vấn đề thảo luận, tham gia thảo luận theo 
nhóm mà giáo viên đã phân công một cách nghiêm túc. Nếu ý kiến trùng với ý 
kiến của bạn đã đề cập trước thì học sinh cần phải bổ sung thêm hay đưa ra một 
ý khác. Học sinh bảo vệ ý kiến của mình bằng những dẫn chứng thuyết phục. 
Nếu ý kiến của bản thân khác với ý kiến của cả nhóm và phải chấp nhận ý kiến 
đúng đắn. Trong khi thảo luận, học sinh cần ghi chép những ý kiến thảo luận 
trên vở nháp. Cuối buổi thảo luận, học sinh nhóm trưởng có trách nhiệm trình 
bày ý kiến của nhóm trước lớp. 
 Trong quá trình thảo luận yêu cầu mỗi thành viên phải hoạt động, phải tư 
duy, phát huy tối đa khả năng làm việc của mình trong nhóm. Trong một nhóm, 
mỗi học sinh đều có vị trí vai trò và nhiệm vụ như nhau, do đó không thể chỉ có 
một hai người làm việc, còn lại không làm gì, tuyệt đối không được dựa dẫm ỷ 
lại vào bạn. Đó là thói quen xấu, lâu dần sẽ trở thành tính cách.
7.1.4. Các bước tiến hành thảo luận nhóm
 Có 4 bước tiến hành thảo luận nhóm:
 Bước 1: Sau khi chia nhóm, giáo viên giới thiệu nội dung và cung cấp 
thông tin, định hướng cho việc thảo luận và đề ra nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm.
 Bước 2: Thảo luận nhóm: từng nhóm ngồi từng cụm với nhau để dễ dàng 
trao đổi ý kiến, giáo viên dễ dàng quan sát, động viên hoặc gợi ý (nếu cần) trong 
khi cả nhóm đang thảo luận. Nhóm trưởng có nhiệm vụ thu thập các ý kiến trong 
nhóm để báo cáo trước lớp.
 Bước 3: Thảo luận lớp: các nhóm báo cáo trước lớp, nếu cần các nhóm có 
thể thảo luận với nhau để đi đến kết luận.
 Bước 4: Giáo viên tổng kết và khái quát kết quả bài học. - 10 -
7.1.5.2. Nhược điểm 
 Bên cạnh những ưu điểm, thảo luận nhóm cũng có những nhược điểm cần 
chú ý:
 Thời gian học tập trên lớp bị bó hẹp ở một tiết học (45 phút/ tiết), nên giáo 
viên sử dụng không khéo sẽ không cung cấp hết nội dung bài học vì phương 
pháp này rất mất thời gian. 
 Do phải tập hợp học sinh thành những nhóm, giáo viên không nói rõ cách 
chuẩn bị nhóm trước thì lớp học sẽ rối loạn hoặc mất trật tự, bị lãng phí nhiều 
thời gian. 
 Nếu trình độ học sinh trong nhóm không đều nhau thì những học sinh giỏi, 
khá sẽ lấn lướt những học sinh trung bình, yếu. Các em trung bình, yếu sẽ không 
có những điều kiện nói lên ý kiến riêng của mình. Từ đấy, các em sẽ mặc cảm, 
bất mãn, lơ là, ỷ lại vào bạn và không chú ý vào buổi thảo luận, còn các em khá 
giỏi dễ có thái độ hơn người, tự phụ, đôi khi mắc bệnh “sao”.
 Số lượng học sinh trong lớp quá đông (mỗi lớp khoảng 40- 45 HS) cũng 
gây những khó khăn cho việc vận dụng thảo luận nhóm vào việc dạy và học. 
7.2. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO 
LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC TÁC PHẨM NGỮ VĂN Ở TRƯỜNG 
THPT HIỆN NAY.
 Trong những năm gần đây, phương pháp thảo luận nhóm được giáo viên 
trên cả nước sử dụng trong nhiều giờ dạy TPVC ở các trường trung học phổ 
thông. Khi dự giờ các tiết học có sử dụng phương pháp này, chúng tôi thấy có 
những tiết dạy thành công do giáo viên vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy 
học trong đó có phương pháp thảo luận nhóm. Song có một số tiết dạy chưa thật 
sự thành công khi vận dụng phương pháp này.
7.2.1. Về phía giáo viên
 Khi vận dụng phương pháp thảo luận nhóm, giáo viên còn lúng túng ở 
một số thao tác sau:
 Thao tác lựa chọn vấn đề thảo luận: việc lựa chọn vấn đề thảo luận chưa 
mang tính chất tranh luận, hấp dẫn nên chưa khơi dậy tính tích cực của học sinh.