SKKN Vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk
Cơ sở lí luận của vấn đề
a. Cơ sở chính trị và pháp lý
Theo nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này. Đổi mới hình thức và phương pháp dạy học nhằm phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo và rèn luyện phương pháp tự học; tăng cường kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn.
- Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI:“Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”.
- Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ: "Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học";
- Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo xác định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”; “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Theo tinh thần đó, các yếu tố của quá trình giáo dục trong nhà trường trung học cần được tiếp cận theo hướng đổi mới.
- Nghị quyết số 44/NQ-CP, ngày 09/6/2014 Ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế: “Đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục theo hướng đánh giá năng lực của người học; kết hợp đánh giá cả quá trình với đánh giá cuối kỳ học, cuối năm học theo mô hình của các nước có nền giáo dục phát triển”.
b. Khái niệm về phương pháp dạy học tích cực
Phương pháp dạy học (PPDH): Khái niệm PPDH ở đây được hiểu theo nghĩa hẹp, đó là các PPDH, các mô hình hành động cụ thể. PPDH cụ thể là những cách thức hành động của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện những mục tiêu dạy học xác định, phù hợp với những nội dung và điều kiện dạy học cụ thể. PPDH cụ thể bao gồm những phương pháp chung cho nhiều môn và các phương pháp đặc thù bộ môn. Bên cạnh các phương pháp truyền thống quen thuộc như thuyết trình, đàm thoại, trực quan, làm mẫu, có thể kể một số phương pháp khác như: phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp học tập theo tra cứu, phương pháp dạy học dự án Nói đến phương pháp dạy học tích cực chính là nói đến cách dạy học mà ở đó, giáo viên là người đưa ra những gợi mở cho một vấn đề và cùng học sinh bàn luận, tìm ra mấu chốt vấn đề cũng như những vấn đề liên quan. Phương pháp này lấy sự chủ động tìm tòi, sáng tạo, tư duy của học sinh làm nền tảng, giáo viên, gia sư chỉ là người dẫn dắt và gợi mở vấn đề.
MỤC LỤC PHẦN NỘI DUNG TRANG Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU I. Đặt vấn đề 3 II. Mục đích nghiên cứu 3 1. Mục đích 4 2. Nhiệm vụ 4 3. Đối tượng nghiên cứu 4 4. Giới hạn nghiên cứu 4 5. Phương pháp nghiên cứu 4 Phần thứ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lí luận 5 II. Thực trạng vấn đề 9 1. Thuận lợi 9 2. Khó khăn 10 III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề 11 1. Mục tiêu của giải pháp 11 2. Nội dung và cách thực hiện giải pháp 11 IV. Tính mới của giải pháp 22 V. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm 23 Phần thứ 3: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 1. Kết luận 25 2. Kiến nghị 26 3. Tài liệu tham khảo 28 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung đầy đủ SHD Sách hướng dẫn GV Giáo viên HS Học sinh THCS Trung học cơ sở PPDH Phương pháp dạy học Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU Đặt vấn đề Theo báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI:“Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”. Văn Kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII tiếp tục khẳng định “giáo dục là quốc sách hàng đầu, phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội”. Một trong những sự đổi mới giáo dục là đổi mới về phương pháp dạy học theo hướng hoạt động hóa người học, trong quá trình tổ chức hoạt động lĩnh hội tri thức thì lấy học sinh làm trung tâm. Theo hướng này giáo viên đóng vai trò tổ chức và điều khiển học sinh chiếm lĩnh tri thức, tự lực hoạt động tìm tòi để dành kiến thức mới. Trong sự đổi mới này không phải chúng ta loại bỏ phương pháp truyền thống mà cần tìm ra những yếu tố tích cực, sáng tạo trong từng phương pháp. Để thừa kế và phát huy phương pháp đó cần sử dụng một cách linh hoạt các phương pháp dạy học phù hợp như thuyết trình, đàm thoại, hoạt động nhóm, nêu vấn đề, nghiên cứu kết hợp tiến hành thí nghiệm Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy hiện nay một số giáo viên bộ môn còn chậm đổi mới phương pháp dạy học, dạy theo lối mòn cũ, chưa vận dụng sáng tạo, linh hoạt các phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh nên không tạo được sự hứng thú, đam mê cho học sinh trong học tập nói chung và môn học Hóa học nói riêng. Trong khi đó, bộ môn Hóa học với một số bài học khá nặng nề lý thuyết khô khan, trừu tượng khiến cho học sinh cảm thấy chán, khó tiếp thu. Do vậy, đứng trước thực tế yêu cầu của giáo dục hiện nay đòi hỏi học sinh phải chủ động trong tiếp thu kiến thức mới, nắm và hiểu được kiến thức đã học, nâng cao nhận thức vai trò tự học của bản thân đối với tất cả các môn học chứ không riêng bộ môn Hóa học. Nhằm khắc phục tình trạng trên, tôi đã đúc rút thêm một số kinh nghiệm về vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực, giúp học sinh phát huy vai trò tự học, thích thú học tập bộ môn Hóa học. Đây cũng chính là lý do chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm của năm học 2018 - 2019 được tôi tiếp tục bổ sung, trao đổi, chia sẻ cùng đồng nghiệp nhằm hoàn chỉnh hơn kinh nghiệm dạy học nâng cao chất lượng bộ môn Hóa học. II. Mục đích (mục tiêu) nghiên cứu Mục tiêu Đưa ra một số phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học. Tăng cường ứng dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy môn hóa THCS. Chia sẻ cùng các thầy cô giáo một số kinh nghiệm nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh thông qua việc vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy phân môn Hóa học thuộc môn KHTN 8 cấp THCS, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn, tạo niềm say mê, hứng thú cho các em trong học tập. Nhiệm vụ - Nghiên cứu thực trạng về dạy học phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 tại trường THCS Lương Thế Vinh. - Trình bày một số giải pháp hiệu quả và cụ thể trong giảng dạy phân môn Hóa học bộ môn KHTN 8 Đối tượng nghiên cứu - Các phương pháp dạy học tích cực. - Các bài dạy phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 THCS. - Học sinh lớp 8A3, 8A5 trường THCS Lương Thế Vinh Giới hạn của đề tài - Đề tài này được thực hiện với học sinh lớp 8A3, 8A5 (Trường học mới) trường THCS Lương Thế Vinh - H.Krông Ana – T. Đăk Lăk. - Nghiên cứu về một số phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 THCS. Những vấn đề này đã được nhiều tác giả nghiên cứu trước đây, nhưng qua quá trình giảng dạy tôi đã đúc rút ra những kinh nghiệm của riêng mình. Có những nội dung cũ, có nội dung mới, nhưng tôi muốn chia sẻ những kinh nghiệm bản thân trong quá trình giảng dạy đã đạt được kết quả khả quan. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu tài liệu Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, thông tin về các phương pháp dạy học tích cực. - Phương pháp điều tra Thông qua các phiếu thăm dò ý kiến học sinh. - Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn, trao đổi trực tiếp với tổ trưởng, tổ chuyên môn, và tham khảo ý kiến các giáo viên dạy giỏi về các vấn đề có liên quan đến đề tài. - Phương pháp thống kê toán học Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến, dựa vào kết quả điều tra, tôi cho HS kiểm tra các kiến thức đã học so sánh đối chiếu với từng năm, từ đó rút ra tỉ lệ phần trăm, nhằm đánh giá thực trạng và định hướng nâng cao hiệu quả của việc dạy học hoá học ở trường THCS. - Phương pháp trải nghiệm thực tế Học sinh trực tiếp trải nghiệm thực tế, thực hành thí nghiệm trong và ngoài giờ học - Phương pháp quan sát Quan sát quá trình giảng dạy của giáo viên và quá trình lĩnh hội của học sinh. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: + Tham khảo những kinh nghiệm của đồng nghiệp đi trước. + Tham khảo kinh nghiệm của các trường bạn. + Tổng kết kinh nghiệm của bản thân. - Phương pháp thực nghiệm: Áp dụng các giải pháp vào quá trình dạy Hóa học của bản thân ở khối lớp 8 trường THCS Lương Thế Vinh. Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lí luận của vấn đề a. Cơ sở chính trị và pháp lý Theo nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này. Đổi mới hình thức và phương pháp dạy học nhằm phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo và rèn luyện phương pháp tự học; tăng cường kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. - Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI:“Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”. - Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ: "Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học"; - Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo xác định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”; “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Theo tinh thần đó, các yếu tố của quá trình giáo dục trong nhà trường trung học cần được tiếp cận theo hướng đổi mới. - Nghị quyết số 44/NQ-CP, ngày 09/6/2014 Ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế: “Đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục theo hướng đánh giá năng lực của người học; kết hợp đánh giá cả quá trình với đánh giá cuối kỳ học, cuối năm học theo mô hình của các nước có nền giáo dục phát triển”... b. Khái niệm về phương pháp dạy học tích cực Phương pháp dạy học (PPDH): Khái niệm PPDH ở đây được hiểu theo nghĩa hẹp, đó là các PPDH, các mô hình hành động cụ thể. PPDH cụ thể là những cách thức hành động của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện những mục tiêu dạy học xác định, phù hợp với những nội dung và điều kiện dạy học cụ thể. PPDH cụ thể bao gồm những phương pháp chung cho nhiều môn và các phương pháp đặc thù bộ môn. Bên cạnh các phương pháp truyền thống quen thuộc như thuyết trình, đàm thoại, trực quan, làm mẫu, có thể kể một số phương pháp khác như: phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp học tập theo tra cứu, phương pháp dạy học dự ánNói đến phương pháp dạy học tích cực chính là nói đến cách dạy học mà ở đó, giáo viên là người đưa ra những gợi mở cho một vấn đề và cùng học sinh bàn luận, tìm ra mấu chốt vấn đề cũng như những vấn đề liên quan. Phương pháp này lấy sự chủ động tìm tòi, sáng tạo, tư duy của học sinh làm nền tảng, giáo viên, gia sư chỉ là người dẫn dắt và gợi mở vấn đề. Mô hình phương pháp dạy học tích cực Hay nói cách khác, phương pháp dạy và học tích cực không cho phép giảng viên truyền đạt hết kiến thức mình có đến với học sinh mà thông qua những dẫn dắt sơ khai sẽ kích thích học sinh tiếp tục tìm tòi và khám phá kiến thức đó. Cách dạy này đòi hỏi những giảng viên phải có bản lĩnh, chuyên môn tốt và cả sự nhiệt thành, hoạt động hết công suất trong quá trình giảng dạy. c. Cách tiến hành phương pháp dạy học tích cực Những nguyên tắc, hay còn được gọi là đặc trưng cơ bản của phương pháp học tích cực chính là: - Dạy học thông qua hoạt động của học sinh là chủ yếu Tức là trong tiết học, học sinh chính là đối tượng chính để khai phá kiến thức. Chính vì thế, giáo viên phải làm sao đó, với những cách thức gợi mở vấn đề ở một mức độ nhất định sẽ tác động đến tư duy của học sinh, khuyến khích học sinh tìm tòi và cùng bàn luận về vấn đề đó. - Chú trọng đến phương pháp tự học Với phương pháp dạy học tích cực, giáo viên sẽ chú trọng cho học sinh cách thức rèn luyện và tự học, tự tìm ra phương pháp học tốt nhất để có thể tự nắm bắt kiến thức mới. Tất nhiên, kiến thức mới sẽ được giáo viên kiểm định và đảm bảo chắc chắn đấy là kiến thức chuẩn. - Ưu tiên phương pháp học nhóm, tập thể. Với phương pháp học tích cực, giảng viên phải biết cách chia đội, nhóm và giúp các học sinh phối hợp cùng với nhau để tìm ra phương pháp học tốt nhất. - Chốt lại kiến thức học Cuối mỗi buổi học, giáo viên sẽ cùng học sinh tổng hợp lại những kiến thức tìm hiểu được, đồng thời giải đáp những vấn đề học còn thắc mắc, cùng trao đổi và chốt lại kiến thức cho cả buổi học. So sánh phương pháp dạy học truyền thống và Phương pháp dạy học tích cực Chính vì thế, điều quan trọng vấn là giáo viên phải biết cách vận dụng phương pháp dạy học tích cực để có thể giúp học sinh nhanh chóng thích nghi với phương pháp học tích cực, chủ động này. c. Lý luận về phương pháp dạy học tích cực đối với việc dạy môn Hóa học trong trường THCS Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, chú trọng kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học để có thể tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục. Môn Hóa học là môn có vị trí vô cùng quan trọng trong các môn học ở bậc học THCS và cũng là môn học có nhiều thay đổi trong việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập. Quá trình dạy học nói chung, quá trình dạy học Hóa học nói riêng đã là đối tượng nghiên cứu của nhiều nhà giáo dục – lý luận giáo dục.. Giáo sư Nguyễn Ngọc Quang đã xác định: Học là quá trình tự giác, tích cực, tự lực chiếm lĩnh khái niệm khoa học dưới sự điều khiển sư phạm của giáo viên, chiếm lĩnh khá niệm khoa học là mục đích của hoạt động học. Bản chất của việc dạy học là làm cho học sinh chủ động tiếp thu, dễ hiểu, dễ nhớ kiến thức. Học sinh tiếp thu kiến thức không những chỉ thông qua kênh nghe, kênh nhìn mà còn phải được tham gia thực hành ngay trên lớp. Từ xa xưa, người phương Đông đã có câu: “Tôi nghe thì tôi quên, tôi nhìn thì tôi nhớ, tôi làm thì tôi hiểu”. Những kết quả nghiên cứu khoa học hiện đại cũng đã cho thấy, học sinh chỉ có thể nhớ được 5% nội dung kiến thức thông qua đọc tài liệu. Nếu ngồi thụ động nghe thầy giảng thì nhớ được 15% nội dung kiến thức. Nếu quan sát có thể nhớ 20%. Kết hợp nghe và nhìn thì nhớ được 25%. Thông qua thảo luận với nhau, học sinh có thể nhớ được 55%. Nhưng nếu học sinh được trực tiếp tham gia vào các hoạt động để qua đó tiếp thu kiến thức thì có khả năng nhớ tới 75%. Còn nếu giảng lại cho người khác thì có thể nhớ tới được 90%. Điều này cho thấy tác dụng tích cực của việc dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Trong hệ thống các môn học ở trường THCS, môn Hoá học giữ một vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển tư duy của học sinh. Mục đích của môn học là giúp cho học sinh hiểu đúng đắn và hoàn chỉnh, nâng cao cho học sinh những tri thức, những hiểu biết về thế giới, con người thông qua các bài học, giờ thực hành... Khi học tập môn Hóa học học sinh sẽ hiểu, giải thích được các vấn đề thực tiễn thông qua cơ sở cấu tạo nguyên tử, phân tử, sự chuyển hóa quy lại giữa các chất hay các phản ứng hoá học... Đồng thời cung cấp kiến thức làm nền tảng, cơ sở phát huy tính sáng tạo ra những ứng dụng phục vụ trong đời sống của con người. Hóa học góp phần giải tỏa, xóa bỏ những hiểu biết sai lệch làm hại đến đời sống, tinh thần của con người... II. Thực trạng vấn đề 1. Thuận lợi Trong quá trình giảng dạy phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 ở các lớp 8A3, 8A5 tại trường THCS Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk tôi nhận thấy môn học có những thuận lợi sau: - Ban giám hiệu nhà trường, chi bộ Đảng có sự quan tâm sâu sát, thiết thực đến tất cả các bộ môn trong nhà trường trong đó có môn học Hóa học. Đầu tư phương tiện dạy học cho giáo viên khá đầy đủ nhằm phục vụ tốt công tác giảng dạy. Giáo viên được tạo mọi điều kiện tham gia đầy đủ các đợt tập huấn về chuyên môn nghiệp vụ. - Giáo viên luôn có tinh thần học hỏi, tích cực tự học, tự rèn, nhiệt tình, chú trọng đổi mới phương pháp dạy học, có sự phấn đấu, thi đua trong công tác nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong dạy học. - Một số học sinh có sự đam mê trong học tập, có ý thức tự học khá tốt, một số học sinh có năng khiếu, tố chất bộ môn rất tốt, lực học giỏi, có thể cùng các học sinh ở nhiều bộ môn khác tạo nên chất lượng mũi nhọn của nhà trường. 2. Khó khăn - Một số học sinh chưa chủ động học tập còn thụ động, máy móc, chưa ý thức được vai trò tự học của bản thân, chính vì thế chất lượng đại trà còn thấp, chất lượng học sinh giỏi còn nhiều hạn chế.Trong giờ học, một số học sinh thiếu tập trung, không hào hứng trong các tiết học. - Một số giáo viên bộ môn chưa thật sự nhiệt tình trong giảng dạy, chậm đổi mới về phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học còn nhiều hạn chế. - Học sinh chưa hứng thú khi học tập đối với bộ môn được tiếp cận muộn và kiến thức khá trừu tượng. Do đó, chưa định hướng phương pháp học tập hợp lí để chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động. - Một số bài học trong chương trình SHD môn KHTN 8 còn nặng nề về lý thuyết, gây khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức của học sinh. - Vấn đề thực hiện các thao tác làm thí nghiệm Hóa học và vận dụng vào thực tiễn nhằm tăng khả năng tư duy của học sinh sau khi học xong lí thuyết còn hạn chế. Kết quả thống kê về sự yêu thích của học sinh về bộ môn Hóa học Câu hỏi thăm dò ý kiến Kết quả tổng hợp 1. Hãy cho biết ý kiến của em về môn học Hóa học: A. Rất thích B. Thích C. Không thích 2. Vì sao em không thích học môn Hóa học ? A. Do bộ môn nhiều phần trừu tượng khó hiểu B. Bài học Hóa học phải tư duy logic nhiều 3. Khó khăn của em trong môn Hóa học là gì: A. Quá nhiều công thức, tên phải ghi nhớ B. Mất rất nhiều thời gian để học 4. Sự giảng dạy của thầy, cô giáo môn Hóa học theo em là: A. Sinh động, dễ hiểu B. Bình thường C. Khô khan, khó hiểu 5. Phương pháp tự học ở nhà có giúp em tiếp thu bài học dễ dàng không: A. Có B. Không 1/10 4/10 5/10 8/10 10/10 8/10 6/10 5/10 6/10 4/10 3/10 7/10 Kết quả thăm dò ý kiến Học sinh về bộ môn Hóa học Đam mê bộ môn Hóa học Yêu thích bộ môn Không thích bộ môn 10% 40,4% 49,6% III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề 1. Mục tiêu của giải pháp Từ những thực trạng trên, tôi mong muốn có thể nâng cao được chất lượng học tập ở môn Hóa học của học sinh. Đồng thời tôi cũng muốn đưa ra một vài kinh nghiệm của mình để có thể giúp đồng nghiệp ứng dụng môt số phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy, giúp mỗi tiết học đạt được hiệu quả tốt nhất. 2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp. 2.1 Phương pháp sử dụng thí nghiệm Hóa học Sử dụng thí nghiệm biểu diễn của giáo viên và thực hành của học sinh là phương pháp đặc thù của bộ môn khoa học thực nghiệm trong đó có bộ môn Hóa học. Trong trường THCS, sử dụng thí nghiệm có thể được thực hiện theo những cách sau: + Thí nghiệm để nêu vấn đề hoặc làm xuất hiện vấn đề. + Thí nghiệm để giải quyết vấn đề đặt ra: thí nghiệm nghiên cứu, thí nghiệm để giải quyết giả thuyết đặt ra. + Thí nghiệm chứng minh cho vấn đề đã được khẳng định. + Thí nghiệm thực hành: Củng cố lý thuyết, rèn luyện kỹ năng thực hành. Phương pháp dạy học sử dụng thí nghiệm được sử dụng phần lớn trong các bài thuộc chương trình môn Hóa học THCS. Ví dụ 1. Ở bài 1: Tìm hiểu về công việc của các nhà khoa học trong nghiên cứu thế giới tự nhiên; môn KHTN 8. Bài học này lý thuyết khá là trừu tượng, khô khan. Khi học bài này, đa phần các em đều cảm thấy nhàm chán, “buồn ngủ”. Để đạt được mục tiêu tạo hứng thú, đam mê nghiên cứu của học sinh, theo tôi ở phần B- Hoạt động hình thành kiến thức, giáo viên nên tạo tình huống thí nghiệm cho học sinh như sau: Nước vôi trong, sau một thời gian đ
Tài liệu đính kèm:
- skkn_van_dung_mot_so_phuong_phap_day_hoc_tich_cuc_trong_day.doc