SKKN Một số kinh nghiệm xây dựng bài học theo hình thức hoạt động học cho học sinh môn Ngữ Văn

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT TRƯỜNG THI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ KINH NGHIỆM XÂY DỰNG BÀI HỌC THEO HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG HỌC CHO 
HỌC SINH MÔN NGỮ VĂN
Người thực hiện: Nguyễn Thị Minh Thơ
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực: Ngữ Văn
THANH HÓA, NĂM 2019
MỤC LỤC
A - PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Đổi mới chương trình giáo dục và cùng với nó là đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới đánh giá là những phương diện thể hiện sự quyết tâm cách tân, đem lại những thay đổi về chất lượng và hiệu quả giáo dục. Tất cả những đổi mới này đều được biểu hiện sinh động trong mỗi giờ học qua hoạt động của người dạy và người học. Chính vì thế những câu hỏi như: Làm thế nào để có một giờ học tốt? Đánh giá một giờ học tốt như thế nào cho chính xác, khách quan, công bằng luôn có tính chất thời sự và thu hút sự quan tâm của tất cả các giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục.
Một giờ học tốt là một giờ học phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của cả người dạy và người học nhằm nâng cao tri thức, bồi dưỡng năng lực hợp tác, năng lực vận dụng tri thức vào thực tiễn, bồi dưỡng phương pháp tự học, tác động tích cực đến tư tưởng, tình cảm, đem lại hứng thú học tập cho người học. Ngoài những yêu cầu có tính chất truyền thống như: bám sát mục tiêu giáo dục, nội dung dạy học, đặc trưng môn học, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh, giờ học đổi mới phương pháp dạy học còn có những yêu cầu mới như: được thực hiện thông qua việc giáo viên tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh theo hướng chú ý đến việc rèn luyện phương pháp tư duy, khả năng tự học, nhu cầu hành động và thái độ tự tin được thực hiện theo nguyên tắc tương tác nhiều chiều giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với nhau, chú trọng cả hoạt động dạy của người dạy và hoạt động học của người học. Về bản chất, đó là giờ học có sự kết hợp giữa hình thức học tập cá nhân với học tập hình thức học theo nhóm, theo lớp, chú trọng kết hợp học với hành, nâng cao tri thức với rèn luyện các kĩ năng, gắn với thực tiễn cuộc sống phát huy thế mạnh của các phương pháp dạy hoc tiên tiến hiện đại,các phương tiện, thiết bị dạy học và những ứng dụng của công nghệ thông tin...; chú trọng cả hoạt động đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của học sinh.
Ngoài việc nắm vững những định hướng đổi mới phương pháp như trên, để có được những giờ dạy học tốt, người giáo viên cần phải nắm vững các kĩ thuật dạy học. Chuẩn bị và thiết kế một giờ học cũng là một hoạt động cần có những kĩ thuật riêng. Xuất phát từ những lý do trên tôi luôn trăn trở việc chuẩn bị một giờ học, thiết kế giáo án theo phương pháp và kĩ thuật dạy học để giờ học đạt hiệu quả cao. Do vậy tôi chọn đề tài “Một số kinh nghiệm xây dựng bài học theo hình thức hoạt động học cho học sinh môn Ngữ văn”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
	 Nghiên cứu một số bước chuẩn bị và thiết kế một giờ dạy học theo phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động học cho học sinh môn Ngữ văn nhằm giúp giáo viên và học sinh có một giờ học hứng thú, tích cực, phát huy được tính chủ động của học sinh và để giờ học đạt hiệu quả cao.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
	Đối tượng nghiên cứu của tôi là một số hướng chuẩn bị và thiết kế giờ dạy học theo phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoat động học cho học sinh ở môn Ngữ văn. 
1.4. Phương pháp nghiên cứu
	- Nghiên cứu lí luận: Thông qua nghiên cứu tài liệu về phương pháp dạy học tích cực, kĩ thuật tổ chức hoạt động học cho học sinh và chương trình SGK cấp THPT hiện hành.
1.5. Điểm mới của đề tài:
- Sáng kiến đã chỉ ra được một số hướng chuẩn bị giờ dạy học theo phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động học cho học sinh cụ thể và đã được ứng dụng cao, mang lại nhiều hiệu quả nhất định như: Cụ thể hóa tiến trình hoạt động học của học sinh, giáo viên cần lưu ý đảm bảo một giờ dạy học tích cực, các bước thiết kế giáo án và thực hiện giờ dạy.
- Sáng kiến đã đưa ra một giáo án minh họa theo các bước chuẩn bị giờ dạy học theo phương pháp đổi mới và đã được áp dụng dạy thử nghiệm tại trường.
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀ KĨ THUẬT TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC CHO HỌC SINH
2.1.1. Dạy học tích cực
 	Theo môt số nhà phương pháp hoc thì phương pháp giảng dạy được gọi là tích cực nếu hội tụ được các yếu tố sau:
- Thể hiện rõ vai trò của nguồn thông tin và các nguồn lực sẵn có
- Thể hiện rõ được động cơ học tập của người học khi bắt đầu môn học
- Thể hiên rõ được bản chất và mức độ kiến thức cần huy động 
- Thể hiện rõ được vai trò của người học, người dạy, vai trò của các mối tương tác trong quá trình học.
- Thể hiện được kết quả mong đợi của người học.
2.1.2. Kĩ thuật thực hiện hoạt động học
	Kĩ thuật dạy học được hiểu là phần cụ thể hóa của phương pháp dạy học, là phương thức thực hiện phương pháp. Một phương pháp có thể được tiến hành bằng nhiều kĩ thuật. Theo quan điểm dạy học định hướng phát triển năng lực học sinh, quá trình dạy - học bao gồm một hệ thống các hành động có mục đích mà giáo viên tổ chức cho học sinh thực hiện. Có thể hình dung diễn biến của hoạt động dạy học như sau: Giáo viên nêu ra tình huống, giao nhiệm vụ cho học sinh. Khi nhận nhiệm vụ, học sinh gặp khó khăn vì những tri thức đã có không đủ để thực hiện nhiệm vụ. Từ đó nảy sinh vấn đề cần tìm tòi giải quyết. Dưới sự điều hành của giáo viên, vấn đề được diễn đạt chính xác, phù hợp với mục tiêu dạy học và các nội dung cụ thể đã xác định. Còn học sinh tự chủ tìm tòi giải quyết vấn đề đặt ra theo một tiến trình hợp lí, phù hợp với những đòi hỏi phương pháp luận khoa học. Cuối cùng giáo viên điều khiển cho học sinh trao đổi, tranh luận, bổ sung, tổng kết, khái quát hóa tri thức, kiểm tra kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập và đối chiếu với mục tiêu dạy học để đưa ra những kết luận, định hướng gợi mở tiếp theo.
Tổ chức dạy học theo tiến trình như trên, lớp học có thể được chia thành từng nhóm nhỏ, tùy mục đích yêu cầu của vấn đề học tập, các nhóm được phân chia ngẫu nhiên hay có chủ định, được giao cùng một nhiệm vụ hay những nhiệm vụ khác nhau. Trong nhóm nhỏ, giáo viên phải sử dụng các kĩ thuật dạy học để mỗi thành viên đều phải làm việc tích cực, tránh sự ỷ lại hoặc không hợp tác. Mỗi hoạt động học có thể được sử dụng một kĩ thuật dạy học tích cực nào đó để tổ chức nhưng phải phù hợp với nội dung bài học và đối tượng
2.1.2.1 Xây dựng bài học
Khi xây dựng các bài học theo chủ đề, cần dựa trên một phương pháp dạy học tích cực cụ thể được lựa chọn để hình dung chuỗi hoạt động học sẽ thiết kế. Nhìn chung các phương pháp dạy học tích cực đều dựa trên việc tổ chức cho học sinh phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua các nhiệm vụ học tập. Chuỗi hoạt động học trong mỗi chuyên đề vì thế đều tuân theo con đường nhận thức chung như sau: Giải quyết một tình huống học tập với mục đích tạo tâm thế học tập cho học sinh, giúp học sinh ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú học bài mới tìm tòi, khám phá, lĩnh hội được kiến thức, kỹ năng mới hoặc thực hành, luyện tập, củng cố, hoàn thiện kiến thức, kỹ năng vừa lĩnh hội được nhằm giải quyết tình huống/ vấn đề học tập, vận dụng kiến thức, kĩ năng mới để phát hiện và giải quyết các tình huống/ vấn đề thực tiễn. Dựa trên con đường nhận thức chung đó và căn cứ vào nội dung chương trình, sách giáo khoa hiện hành, tổ/ nhóm chuyên môn tổ chức cho giáo viên thảo luận, lựa chọn nội dung để xây dựng các chuyên đề dạy học phù hợp .Mỗi bài học theo chủ đề phải giải quyết trọng vẹn ít nhất một vấn đề học tập nên việc xây dựng mỗi bài học cần thực hiện theo quy trình như sau:
Bước 1, xác định vấn đề cần giải quyết trong bài học: Vấn đề cần giải quyết có thể là tìm kiếm, xây dựng kiến thức mới; kiểm nghiệm, ứng dụng kiến thức; tìm kiếm, xây dựng, kiểm nghiệm và ứng dụng kiến thức mới. Căn cứ vào nội dung chương trình, sách giáo khoa của môn học và những ứng dụng kĩ thuật, hiện tượng, quá trình trong thực tiễn, tổ/nhóm chuyên môn xác định các nội dung kiến thức liên quan với nhau được thể hiện ở một số bài/tiết hiện hành. Từ đó xây dựng thành một vấn đề chung để tạo thành một chuyên đề dạy học. Trường hợp có những nội dung kiến thức liên quan đến nhiều môn học, có thể lựa chọn nội dung để thống nhất xây dựng các chủ đề tích hợp, liên môn.
Bước 2, xây dựng nội dung chủ đề bài học: Căn cứ vào tiến trình sư phạm của phương pháp dạy học tích cực được sử dụng để tổ chức hoạt động học cho học sinh, từ tình huống xuất phát đã xây dựng, dự kiến các nhiệm vụ học tập cụ thể tiếp theo tương ứng với các hoạt động học của học sinh. Từ đó xác định các nội dung cần thiết để cấu thành chủ đề bài học. Lựa chọn các nội dung của chủ đề từ các bài/tiết trong sách giáo khoa của một môn học hoặc/và các môn học có liên quan để xây dựng chuyên đề dạy học. Thông thường, các bài học thuộc cùng một chủ đề trong sách giáo khoa hiện hành được đặt gần nhau, trong cùng một chương, một phần Về thực chất, mỗi bài học này tương ứng với một loại hoạt động học theo tiến trình sư phạm của phương pháp dạy học tích cực
Bước 3, xác định mục tiêu bài học: Xác định chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình hiện hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho học sinh theo phương pháp dạy học tích cực, từ đó xác định các năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho học sinh trong chuyên đề sẽ xây dựng.
Bước 4, xác định và mô tả mức độ yêu cầu (nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao) của mỗi loại câu hỏi/bài tập có thể sử dụng để kiểm tra, đánh giá năng lực và phẩm chất của học sinh trong dạy học.
Bước 5, biên soạn các câu hỏi/bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả để sử dụng trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học và kiểm tra, đánh giá, luyện tập theo chủ đề đã xây dựng.
Bước 6, thiết kế tiến trình dạy học: Thiết kế tiến trình dạy học theo chủ đề thành các hoạt động trên lớp và ở nhà. Mỗi tiết học trên lớp có thể chỉ thực hiện một số hoạt động trong tiến trình sư phạm; đặc biệt quan tâm xây dựng tình huống xuất phát. Khi tổ chức hoạt động dạy học theo phương pháp dạy học tích cực, học sinh cần phải được đặt vào các tình huống xuất phát gần gũi với đời sống, dễ cảm nhận. Trong quá trình tìm hiểu, học sinh phải lập luận, bảo vệ ý kiến của mình, đưa ra tập thể thảo luận những ý nghĩ và những kết luận cá nhân. Mục tiêu chính của quá trình dạy học là giúp học sinh chiếm lĩnh dần dần các khái niệm khoa học và kĩ thuật, học sinh được thực hành, kèm theo là sự củng cố ngôn ngữ viết và nói. Tình huống xuất phát cần phải gần gũi với đời sống mà học sinh dễ cảm nhận và đã có ít nhiều những quan niệm ban đầu về chúng; phải tạo điều kiện cho học sinh có thể huy động được kiến thức ban đầu để giải quyết, qua đó hình thành mâu thuẫn nhận thức, giúp học sinh phát hiện được vấn đề, đề xuất được các giải pháp nhằm giải quyết vấn đề. Tiếp theo tình huống xuất phát là các hoạt động học như: đề xuất giải pháp giải quyết vấn đề; thực hiện giải pháp để giải quyết vấn đề; báo cáo, thảo luận; kết luận, nhận định, hợp thức hóa kiến thức...
2.1.2.2. Đổi mới đánh giá bài học và giờ học
Việc đánh giá bài học và giờ học là một trong những khâu quan trọng giúp nâng cao chất lượng dạy học. Khi định hướng giáo dục thay đổi thì các tiêu chí và cách thức đánh giá bài học và giờ học cũng thay đổi theo. Trong sinh hoạt chuyên môn truyền thống, phần đánh giá tiết học sau dự giờ chỉ chủ yếu tập trung vào giáo viên. Điều đó vô hình trung đã bỏ quên mất chủ thể quan trọng của mỗi giờ học là học sinh. Để khắc phục những hạn chế, đặc biệt là sự cảm tính trong đánh giá giờ học, cần phải có những tiêu chí cụ thể, khoa học mà đối tượng chính tập trung đánh giá là học sinh và mức độ phù hợp với đối tượng học sinh.
2.1.2.2.1.Đánh giá bài học
Mỗi bài học có thể được thực hiện ở nhiều tiết học nên một nhiệm vụ học tập có thể được thực hiện ở trong và ngoài lớp học. Vì thế, trong một tiết học có thể chỉ thực hiện một số hoạt động trong tiến trình bài học. Khi phân tích, rút kinh nghiệm một bài học cần sử dụng các tiêu chí phân tích, rút kinh nghiệm về kế hoạch và tài liệu dạy học đã được nêu rõ trong Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014. Việc đánh giá về kế hoạch và tài liệu dạy học được thực hiện dựa trên hồ sơ dạy học theo các tiêu chí của phương pháp dạy học tích cực, kĩ thuật tổ chức hoạt động học, thiết bị dạy học và học liệu, phương án kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả học tập của học sinh. 
2.1.2.2.2 Đánh giá giờ học, tiết học sau dự giờ
Việc phân tích, rút kinh nghiệm về hoạt động của giáo viên và học sinh được thực hiện dựa trên thực tế dự giờ theo các tiêu chí dưới đây.
- Hoạt động của giáo viên
Tiêu chí
Mức độ
Mức 1
Mức 2
Mức 3
Mức độ sinh động, hấp dẫn học sinh của phương pháp và hình thức chuyển giaonhiệm vụ học tập.
Câu hỏi/lệnh rõ ràng về mục tiêu, sản phẩm học tập phải hoàn thành, đảm bảo cho phần lớn học sinh nhận thức đúng nhiệm vụ phải thực hiện.
Câu hỏi/lệnh rõ ràng về mục tiêu, sản phẩm học tập, phương thức hoạt động gắn với thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng; đảm bảo cho hầu hết học sinh nhận thức đúng nhiệm vụ và hăng hái thực hiện.
Câu hỏi/lệnh rõ ràng về mục tiêu, sản phẩm học tập, phương thức hoạt động gắn với thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng; đảm bảo cho 100% học sinh nhận thức đúng nhiệm vụ và hăng hái thực hiện.
Khả năng theo dõi, quan sát, phát hiện kịp thời những khó khăn của học sinh.
Theo dõi, bao quát được quá trình hoạt động của các nhóm học sinh; phát hiện được những nhóm học sinh yêu cầu được giúp đỡ hoặc có biểu hiện đang gặp khó khăn.
Quan sát được cụ thể quá trình hoạt động trong từng nhóm học sinh; chủ động phát hiện được khó khăn cụ thể mà nhóm học sinh gặp phải trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Quan sát được một cách chi tiết quá trình thực hiện nhiệm vụ đến từng học sinh; chủ động phát hiện được khó khăn cụ thể và nguyên nhân mà từng học sinh đang gặp phải trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Mức độ phù hợp, hiệu quả của các biện pháp hỗ trợ và khuyến khích học sinh hợp tác, giúp đỡ nhau khi thực hiện nhiệm vụ học tập. Mức độ hiệu quả hoạt động của giáo viên trong việc tổng hợp, phân tích, đánh giá kết quả hoạt động và quá trình thảo luận của học sinh.
Đưa ra được những gợi ý, hướng dẫn cụ thể cho học sinh/ nhóm học sinh vượt qua khó khăn và hoàn thành được nhiệm vụ học tập được giao. Có câu hỏi định hướng để học sinh tích cực tham gia nhận xét, đánh
giá, bổ sung, hoàn thiện sản phẩm học tập lẫn nhau trong nhóm hoặc toàn lớp; nhận xét, đánh giá về sản phẩm học tập được đông đảo học sinh tiếp thu, ghi nhận.
Chỉ ra cho học sinh những sai lầm có thể đã mắc phải dẫn đến khó khăn; đưa ra được những định hướng khái quát để nhóm học sinh tiếp tục hoạt động và hoàn thành nhiệm vụ học tập được giao. Lựa chọn được một số sản phẩm học tập của học sinh/nhóm học sinh để tổ chức cho học sinh nhận xét,
đánh giá, bổ sung, hoàn thiện lẫn nhau; câu hỏi định hướng của giáo viên giúp hầu hết học sinh tích cực tham gia thảo luận; nhận xét, đánh giá về sản phẩm học tập được đông đảo học sinh tiếp thu, ghi nhận.
Chỉ ra cho học sinh những sai lầm có thể đã mắc phải dẫn đến khó khăn; đưa ra được những định hướng khái quát; khuyến khích được học sinh hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau để hoàn thành nhiệm vụ học tập được giao. Lựa chọn được một số sản phẩm học tập điển hình của học sinh/nhóm học sinh để tổ chức cho học sinh nhận xét, đánh giá, bổ sung, hoàn thiện lẫn nhau; câu hỏi định hướng của giáo viên giúp hầu hết học sinh tích cực tham gia thảo luận, tự đánh giá và
hoàn thiện được sản phẩm học tập của mình và của bạn.
- Hoạt động của học sinh
Tiêu chí
Mức độ
Mức 1
Mức 2
Mức 3
Khả năng tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của tất cả học sinh trong lớp.
Nhiều học sinh tiếp nhận đúng nhiệm vụ và sẵn sàng bắt tay vào thực hiện nhiệm vụ được giao, tuy nhiên vẫn còn một số học sinh bộc lộ chưa hiểu rõ nhiệm vụ học tập được giao. 
Hầu hết học sinh tiếp nhận đúng và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ, tuy nhiên còn một vài học sinh bộc lộ thái độ chưa tự tin trong việc thực hiện nhiệm vụ học tập được giao. 
Tất cả học sinh tiếp nhận đúng và hăng hái, tự tin trong việc thực hiện nhiệm vụ học tập được giao.
Mức độ tích cực, chủ động, sáng tạo, hợp tác của học sinh trong việc thực hiện các nhiệm vụ học tập.
Nhiều học sinh tỏ ra tích cực, chủ động hợp tác với nhau để thực hiện các nhiệm vụ học tập; tuy nhiên, ột số học sinh có biểu hiện dựa dẫm, chờ đợi, ỷ lại.
Hầu hết học sinh tỏ ra tích cực, chủ động, hợp tác với nhau để thực hiện các nhiệm vụ học tập; còn một vài học sinh lúng túng hoặc chưa thực sự tham gia vào hoạt động nhóm.
Tất cả học sinh tích cực, chủ động, hợp tác với nhau để thực hiện nhiệm vụ học tập; nhiều học sinh/ nhóm tỏ ra sáng tạo trong cách thức thực hiện nhiệm vụ.
Mức độ tham gia tích cực của học sinh trong trình bày, trao đổi, thảo luận về kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.
Nhiều học sinh hăng hái, tự tin trình bày, trao đổi ý kiến/quan điểm của cá nhân; tuy nhiên, nhiều nhóm thảo luận chưa sôi
nổi, tự nhiên, vai trò của nhóm trưởng chưa thật nổi bật; vẫn còn một số học sinh không trình bày được quan điểm của mình hoặc tỏ ra không hợp tác trong quá trình làm việc nhóm để thực hiện nhiệm vụ học tập.
Hầu hết học sinh
hăng hái, tự tin trình bày, trao đổi ý kiến/quan điểm của cá nhân; đa số các nhóm thảo luận sôi nổi, tự nhiên; đa số nhóm trưởng đã biết cách điều hành thảo luận nhóm; nhưng vẫn còn một vài học sinh không tích cực trong quá trình làm việc nhóm để thực hiện nhiệm vụ học tập. 
Tất cả học sinh tích cực, hăng hái, tự tin trong việc trình bày, trao đổi ý kiến, quan điểm của cá nhân; các nhóm thảo luận sôi nổi, tự nhiên; các nhóm trưởng đều tỏ ra biết cách
điều hành và khái quát nội dung trao đổi, thảo luận của nhóm để thực hiện nhiệm vụ học tập.
Mức độ đúng đắn,
chính xác, phù hợp của các kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh.
Nhiều học sinh trả lời câu hỏi/ làm bài tập đúng với yêu cầu của giáo viên về thời gian, nội dung và cách thức trình bày; tuy nhiên, vẫn còn một số học sinh chưa hoặc không hoàn thành hết nhiệm vụ, kết quả thực hiện nhiệm vụ còn chưa chính xác, phù hợp với yêu cầu.
Đa số học sinh trả lời câu hỏi/ làm bài tập đúng với yêu cầu của giáo viên về thời gian, nội dung và cách thức trình bày; song vẫn còn một vài học sinh trình bày/ diễn đạt kết quả chưa rõ ràng do chưa nắm vững
yêu cầu. 
Tất cả học sinh đều trả lời câu hỏi/làm bài tập đúng với yêu cầu của giáo viên về thời gian, nội dung và cách thức trình bày; nhiều câu trả lời/đáp án mà học sinh đưa ra thể hiện sự sáng tạo trong suy nghĩ và cách thể hiện.
Trên đây là những định hướng chung về đổi mới phương pháp, nội dung dạy học và kiểm tra đánh giá. Mỗi môn học, do tính đặc thù có thể linh hoạt vận dụng để tạo nên tính nhất quán, đồng bộ trong việc chuyển từ giáo dục định hướng nội dung sang định hướng năng lực.
3.1. MỘT SỐ KINH NGHIỆM XÂY DỰNG BÀI HỌC THEO TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC CHO HỌC SINH MÔN NGỮ VĂN
3.1.1. Cụ thể hóa tiến trình hoạt động học của học sinh
Để phát triển năng lực của học sinh trong giờ học Ngữ văn cấp THPT, cần đổi mới mạnh mẽ mô hình tổ chức dạy học trong việc thiết kế bài học từ phía giáo viên. Trong thiết kế, giáo viên phải cho thấy rõ các hoạt động của học sinh chiếm vị trí chủ yếu trong tiến trình tổ chức dạy học. Bằng việc vận dụng thuyết kiến tạo vào dạy học, các bài học trong sách hướng dẫn học sinh được thiết kế theo định hướng hình thành và phát triển năng lực của học sinh theo tiến trình của hoạt động học, với các bước: Khởi động/Trải nghiệm/ Tạo tình huống xuất phát ->Hình thành kiến thức-> Thực hành ->Vận dụng-> Mở rộng, bổ sung / phát triển ý tưởng sáng tạo. Mục đích, nội dung và cách thức tiến hành của mỗi bước như sau:
a. Hoạt động khởi động/trải nghiệm/ tạo tình huống xuất phá
Để tổ chức hoạt động này, có thể sử dụng một số nội dung và hình thức sau:
Câu hỏi, bài tập: Trong mỗi bài học, hoạt động khởi động thường gồm 1-3 câu hỏi, bài tập. Các bài tập này thường là quan sát tranh/ảnh để trao đổi với nhau về một vấn đề nào đó có liên quan đến bài học. Cũng có một số bài tập không sử dụng tranh/ảnh mà trực tiếp ôn lại kiến thức đã học