SKKN Hướng dẫn học sinh học các bài lí Luận văn học là một biện pháp cụ thể góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn ở bậc THPT

Mục lục
Nội dung
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU
3
1. Lí do chọn đề tài
3
2. Mục đích nghiên cứu
4
3. Đối tượng nghiên cứu
4
4. Phương pháp nghiên cứu
4
NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
5
2. 1. Cơ sở lí luận của SKKN
5
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng SKKN
5
2.3. Các giải pháp đưa ra để nâng cao chất lượng dạy học lí luận văn học ở trường THPT
7
2.3.1. Khái quát về các bài học lí luận văn học
8
2.3.2. Đặc điểm các bài học LLVH
8
2.3.3. Một số nguyên tắc khi dạy học LLVH
8
2.4. Các biện pháp cụ thể hướng dẫn học sinh học các bài lí luận văn học
9
2.4.1 Xác định đúng đặc điểm các bài LLVH
9
2.4.2. Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà
10
2.4.3. Vận dụng các phương pháp giảng dạy đúng đặc trưng và phù hợp
11
2.4.4. Phương pháp diễn giảng
11
2.4.5. Phương pháp nêu vấn đề
13
2.4.6. Phương pháp trực quan
15
2.4.7. Chú trọng kiểm tra, đánh giá học sinh
16
2.5. Kết quả áp dụng sáng kiến
16
KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
18
1. Kết luận
18
2. Kiến nghị
18
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
19
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Đổi mới phương pháp dạy học là một tất yếu để nâng cao chất lượng giáo dục. Là một môn học, Ngữ văn không nằm ngoài xu thế đó đặc biệt trong tình hình hiện nay số lượng học sinh yêu thích môn văn ngày càng giảm dần.
Lí luận văn học là một hệ thống tri thức có tính chất đặc thù trong quá trình học tập môn Ngữ văn, có khả năng trang bị những hiểu biết cơ bản về các khái niệm, đặc điểm có tính bản chất đặc trưng của văn học, có nhiệm vụ rèn luyện tư duy cho học sinh. Tuy nhiên trong thực tế, chúng ta chưa xác định đúng vị trí của các bài lí luận văn học dẫn đến lúng túng trong cách dạy của giáo viên và học sinh tiếp thu hời hợt, thụ động.
Căn cứ vào đặc điểm của các bài học lí luận văn học, dựa trên các nguyên tắc dạy lí luận văn học; từ niềm đam mê và thực tế giảng dạy bộ môn, tôi mạnh dạn đề xuất một vài biện pháp hướng dẫn học sinh học các bài lí luận văn học trong chương trình Ngữ văn ở bậc THPT mà tôi thấy có hiệu quả.
 	Đổi mới phương pháp dạy học là nhiệm vụ trung tâm của đổi mới giáo dục hiện nay. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 BCH Trung ương Đảng khóa XI về Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; phần nhiệm vụ giải pháp đã khẳng định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học cách nghĩ, khuyến khích tự học tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”.
Mục tiêu giáo dục theo tinh thần đổi mới là: phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Giáo dục và đào tạo phải tạo ra những con người có phẩm chất, năng lực cần thiết như trung thực, nhân văn, tự do sáng tạo, có hoài bão và lí tưởng phục vụ Tổ quốc, cộng đồng; đồng thời phải phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân, làm chủ bản thân, làm chủ đất nước và làm chủ xã hội; có hiểu biết và kĩ năng cơ bản để sống tốt và làm việc hiệu quả như Bác Hồ từng mong muốn: “một nền giáo dục sẽ đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em”.
Đổi mới phương pháp dạy học ở trường THPT là một quá trình phức hợp vì nó đòi hỏi phải tác động đến nhiều yếu tố khác nhau. Một trong những hướng đổi mới đó là lập kế hoạch bài học, thiết kế các bài học trên lớp để phát hiện và phát huy tính tích cực của học sinh để các em tiếp thu bài một cách chủ động, tích cực, biết ứng dụng những tri thức học được vào tình huống cụ thể. Trong nhà trường ngày nay, đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh, học sinh không thể chỉ ngồi chỉ nghe giảng và chép bài một cách thụ động. Các em sẽ phải tham gia nhiều hoạt động học tập như làm bài tập cá nhân, làm việc theo nhóm sau đó thuyết trình kết quả trước nhóm hoặc tập thể lớp. Học sinh có thể phát biểu ý kiến trong nhóm, bày tỏ quan điểm cá nhân về một vấn đề xã hội, tranh luận với người khác để bảo vệ kiến của mình. Xã hội phát triển và luôn biến động đòi hỏi con người phải có trình độ chuyên môn vững vàng và năng lực ngày càng cao. Điều đó rất cần thiết với học sinh THPT chuẩn bị bước vào cuộc sống với biết bao dự định và ước mơ về tương lai phía trước. 
Hướng dẫn học sinh học các bài lí luận văn học là một biện pháp cụ thể góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn ở bậc THPT.
2. Mục đích nghiên cứu
Vận dụng các phương pháp dạy học kết hợp với kiến thức về lí luận văn học nhằm hướng dẫn học sinh học bài học lí luận văn học đạt hiệu quả cao nhất.
3. Đối tượng nghiên cứu
3.1. Phạm vi
Các bài lí luận văn học trong chương trình Ngữ văn THPT
3.2. Đối tượng áp dụng
	Áp dụng với học sinh ở trường THPT.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Đọc và tìm hiểu các tài liệu về dạy bài học lí luận văn học ở trường THPT.
4.2. Dùng phương pháp điều tra thống kê và phân loại để tìm nguyên nhân chất lượng học tập lý thuyết và vận dụng kiến thức lí luận văn học của học sinh chưa cao.
4.3. Khảo sát kết quả học tập của học sinh để có kế hoạch xây dựng thiết kế bài học.
4.4. Dùng phương pháp thực nghiệm, từ kết quả nghiên cứu về cách dạy các bài lí luận văn học áp dụng cho học sinh trong năm học 2018 - 2019.
4.5. Kết hợp các phương pháp thuyết trình, nêu vấn đề, dạy học trực quan
II. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận
- Lí luận văn học là một hệ thống tri thức có tính chất đặc thù trong quá trình học tập môn Ngữ văn ở trường trung học phổ thông, có khả năng trang bị những hiểu biết cơ bản về các khái niệm, đặc điểm có tính bản chất, đặc trưng của văn học, có nhiệm vụ rèn luyện tư duy cho học sinh.
- Lí luận văn học có vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh hoàn thiện, nâng cao trí thức văn học. Là loại tri thức có khả năng rèn luyện tư duy khoa học, tư duy logic, giúp học sinh nâng cao khả năng cảm thụ văn học. Các khái niệm có tính chất lý thuyết có tác dụng như những chìa khóa nhận thức về văn học.
- Lí luận văn học là một bộ môn của khoa học nghiên cứu văn học có nhiệm vụ nghiên cứu bản chất, chức năng xã hội và thẩm mĩ quy luật phát triển của sáng tác văn học, có tác dụng xác định phương pháp luận và phương pháp phân tích văn học.
Các vấn đề của lí luận văn học bao gồm ba nhóm: lí thuyết về các đặc trưng phản ánh đặc trưng phản ánh hiện thực bằng hình tượng nghệ thuật, lí thuyết về cấu trúc của tác phẩm văn học và lí thuyết về quá trình văn học.
+ Nhóm thứ nhất gồm các khái niệm: tính hình tượng, tính nghệ thuật, lí tưởng thẩm mĩ, thế giới quan và phương pháp sáng tác, tính nhân dân, tính giai cấp tính Đảng, các nguyên tắc đánh giá sáng tác văn học nói chung.
+ Nhóm thứ hai gồm các khái niệm: nội dung và hình thức văn học như đề tài, chủ đề, cảm hứng tư tưởng, tính cách nhân vật, kết cấu cốt truyện, các vấn đề phong cách học, luật thơ và thi pháp học lí thuyết.
+ Nhóm thứ ba gồm các khái niệm phong cách, phương pháp, trào lưu, dòng, khuynh hướng, các thể loại văn học và quá trình văn học.
Các khái niệm lí luận văn học có tính chất phổ quát rất chung cho nên khi sử dụng phải được bổ sung và làm minh xác thêm về mặt lịch sử; mặt khác các thuật ngữ của lí luận văn học có một tính chất chức năng. Chúng không những biểu hiện các khái niệm tương ứng với các hiện tượng bình diện thuộc tính của văn học mà còn chỉ ra chức năng của khái niệm lí luận văn học trong việc phản ánh các quy luật khái quát của văn học.
Như vậy, hướng dẫn học sinh học tập tốt các bài học về lí luận văn học không chỉ cung cấp đầy đủ kiến thức bộ môn mà còn cung cấp thêm con đường, cách thức để vận dụng chiếm lĩnh kiến thức học tập các phân môn khác như đọc văn, làm văn.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng SKKN
2.2.1. Thực trạng dạy học của giáo viên và học sinh: Trong thời gian vừa qua việc giảng dạy lí luận văn học của giáo viên còn thiếu thống nhất về mục đích, nội dung, phương pháp. Trong các đề kiểm tra định kì, các đề thi tốt nghiệp THPT không có các câu hỏi nội dung đề cập đến lí luận văn học mà nội dung này chỉ tập trung dành cho học sinh giỏi trong các đề thi chọn học sinh giỏi.
Học sinh chưa chú tâm đến nội dung bài học, kiến thức đọng lại rất hạn chế. Nhiều học sinh không trả lời được câu hỏi về các khái niệm thông thường như: kết cấu, chủ đề, đề tài Có nhiều em hiểu sai một số khái niệm như “Phú là loại thơ trình bày có tính chất vui và lí thú”, “Hình tượng là nói lên trí tưởng tượng về nhân vật”. Có một số em suy nghĩ phiến diện về một vài từ ngữ như “trữ tình” là tình yêu nam nữ; “tự sự” là tự nói lên sự kiện của mình, “tình tiết” là chuyện kể một cách rôm rả về các tình tiết tự đáy lòng mọi người”
Những hiện tượng trong thực tế giảng dạy và học tập đó khẳng định một điều: Các bài học lí luận văn học chưa được giáo viên và học sinh quan tâm đúng mức như các bài học về tác phẩm văn học hay lí thuyết làm văn.
2.2.2.Về chương trình học các bài lí luận văn học trong môn Ngữ văn
Chương trình lí luận văn học hiện nay chỉ dành một tỉ lệ nhỏ quỹ thời gian trong chương trình môn học Ngữ văn THPT nhưng bước đầu đã được chú ý hơn. Chương trình nhằm chủ yếu vào việc cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản sơ giản nhất về văn học, về tác phảm văn học với các thể loại khác nhau.
phân phối chương trình dành thời lượng cho phần lí luận văn học như sau:
STT
Bài học
Lớp
Số tiết
1
Văn bản văn học 
10
2
2
Nội dung và hình thức của văn bản văn học 
10
1
3
Một số thể loại văn học: Thơ, truyện 
11
2
4
Một số thể loại văn học: Kịch, nghị luận 
11
2
5
Quá trình văn học và phong cách văn học 
12
2
6
Giá trị văn học và tiếp nhận văn học 
12
2
Tổng
6 bài
11 tiết
Ngoài phần nội dung dành riêng hàng năm cho mỗi lớp, chương trình quy định việc cung cấp kiến thức lí luận văn học thông qua các bài khái quát về lịch sử văn học, các bài về tác giả, tác phẩm, hiện tượng văn học. Do vậy đặc điểm của chương trình lí luận văn học ở bậc THPT là sự kết cấu song song với chương trình văn học sử các lớp. Như vậy, dung lượng kiến thức lí luận văn học được xây dựng từ hai nguồn: một là qua các tiết dạy ổn định cho các lớp và hai là việc giảng giải cắt nghĩa của giáo viên thông qua những bài giảng văn, lịch sử văn học.
	Với vai trò tầm quan trọng đặc biệt của việc dạy lí luận văn học trong việc hình thành năng lực ngữ văn của học sinh, cách lập luận triển khai các nội dung trong một bài viết văn nhưng trước thực tế của các dạy, cách học các bài lí luận văn học hiện nay buộc chúng ta phải suy nghĩ trăn trở: làm thế nào để học sinh hứng thú với việc học các bài lí luận văn học từ đó giúp các em nắm chắc kiến thức về môn học để vận dụng trong các bài học ngữ văn khác. 
2.3. Các giải pháp đưa ra để nâng cao chất lượng dạy học lí luận văn học ở trường THPT
2.3.1. Khái quát về các bài học lí luận văn học
Lí luận văn học là một bộ môn của khoa học nghiên cứu văn học có nhiệm vụ nghiên cứu bản chất, chức năng xã hội và thẩm mĩ quy luật phát triển của sáng tác văn học, có tác dụng xác định phương pháp luận và phương pháp phân tích văn học.
Các vấn đề của lí luận văn học bao gồm ba nhóm: lí thuyết về các đặc trưng phản ánh hiện thực bằng hình tượng nghệ thuật; lí thuyết về cấu trúc của tác phẩm văn học và lí thuyết về quá trình văn học.
Nhóm thứ nhất gồm các khái niệm: tính hình tượng, tính nghệ thuật, lí tưởng thẩm mĩ, thế giới quan và phương pháp sáng tác, tính nhân dân, tính giai cấp tính Đảng, các nguyên tắc đánh giá sáng tác văn học nói chung.
Nhóm thứ hai gồm các khái niệm: nội dung và hình thức văn học như đề tài, chủ đề, cảm hứng tư tưởng, tính cách nhân vật, kết cấu cốt truyện, các vấn đề phong cách học, luật thơ và thi pháp học lí thuyết.
Nhóm thứ ba gồm các khái niệm phong cách, phương pháp, trào lưu, dòng, khuynh hướng, các thể loại văn học và quá trình văn học.
Các khái niệm lí luận văn học có tính chất phổ quát rất chung cho nên khi sử dụng phải được bổ sung và làm minh xác thêm về mặt lịch sử; mặt khác các thuật ngữ của lí luận văn học có một tính chất chức năng. Chúng không những biểu hiện các khái niệm tương ứng với các hiện tượng bình diện thuộc tính của văn học mà còn chỉ ra chức năng của khái niệm lí luận văn học trong việc phản ánh các quy luật khái quát của văn học.
2.3.2. Đặc điểm các bài học lí luận văn học
Các bài học lí luận văn học thường mang tới những kiến thức khái quát trừu tượng không dễ nắm bắt. Vì thế, trong tiết học trước, giáo viên cần hướng dẫn, dặn dò học sinh chuẩn bị kĩ bài ở nhà: đọc chậm, tìm ý chính, xác lập quan hệ giữa các ý. Có thể lập dàn ý sơ lược về bài học.
Mặt khác, các bài lí luận văn học thường hay khô khan, giáo viên cần phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh bằng cách đặt câu hỏi cho từng khối kiến thức để gợi mở, phân tích, khẳng định, mở rộng, nâng cao vấn đề. Đồng thời cần làm cho bài học thêm sinh động hấp dẫn bằng những dẫn chứng phong phú trong thực tế văn học để chứng minh cho từng luận điểm lí thuyết. Khuyến khích học sinh tìm dẫn chứng. Có thể cho học sinh đối thoại tranh luận để xem dẫn chứng đưa ra có phù hợp với luận điểm lí thuyết không.
2.3.3. Một số nguyên tắc khi dạy bài học lí luận văn học
2.3.3.1. Dạy lí luận văn học chủ yếu thông qua tác giả, tác phẩm, lịch sử văn học. Cơ sở khoa học: Căn cứ vào qui luật nhận thức, trình độ tâm lí nhận thức của học sinh cũng như bản chất và bội dung của bộ môn văn học. Việc giảng dạy các bài học lí luận văn học ở bất cứ cấp độ nào cũng không thể tách rời được việc nghiên cứu sáng tác cụ thể.
Ví dụ: Khi dạy bài Giá trị văn học và tiếp nhận văn học ở lớp 12, trong mục giá trị nhận thức giáo viên có thể căn cứ vào các tác phẩm học sinh đã học trong năm học để phân tích dẫn chứng. Cùng nói về nạn đói năm 1945, Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh khẳng định: Từ Quảng Trị ra Bắc Kì hơn 2 triệu người bị chết đói. Còn trong Vợ nhặt của Kim Lân thì miêu tả: người chết như ngả rạ, người sống xanh xám dật dờ như những bóng ma. Qua đó, giáo viên có thể đưa ra khái niệm về giá trị nhận thức, phân tích lý giải nguồn gốc tạo thành và phân tích những nội dung cơ bản của giá trị nhận thức.
2.3.3.2. Lí luận văn học được hình thành khắc họa và củng cố thông qua hệ thống bài tập ứng dụng. 
Ví dụ dạy bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học ở lớp 10 có thể hướng dẫn học sinh so sánh đề tài của Tắt đèn (Ngô Tất Tố) và Bước đường cùng (Nguyễn Công Hoan). 
- Cả hai tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố và Bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan đều viết về cuộc sống bị bóc lột áp bức rất cơ cực của nông dân ở nông thôn trước cách mạng tháng Tám năm 1945 và sự phản kháng tự phát của họ. Nhưng có sự khác nhau: Tắt đèn tả cuộc sống nông thôn trong những ngày sưu cao thuế nặng, nông dân bị áp bức bóc lột đủ đường buộc phải vùng lên phản kháng. Bước đường cùng miêu tả cuộc sống hàng ngày lầm than cơ cực của nông dân: bị áp bức, bóc lột, bị địa chủ dùng thủ đoạn cho vay nặng lãi để cướp lúa, cướp đất, bị đẩy vào bước đường cùng, không còn lối thoát, nông dân phải đứng lên chống lại.
- Tắt đèn và Bước đường cùng phản ánh thực trạng cuộc sống của nông dân ở nông thôn trước cách mạng mà các tầng lớp cầm quyền cố che đậy. Người ta chỉ quyết tâm thay đổi hoàn cảnh sống khi hiểu ra thực trạng cuộc sống bi thảm của mình.
Ví dụ: Khái niệm sử thi, nhân vật anh hùng ca chỉ có thể được học sinh lĩnh hội thông qua các bài giảng về sử thi Ấn Độ, về I-li-at và Ô- đi- xê ở lớp 10.
Thông qua việc giảng dạy văn học dân gian và văn học cổ điển Việt Nam giáo viên sẽ kết hợp giảng lí thuyết về các thể loại văn học dân gian và văn học cổ điển, các thủ pháp thường được sử dụng trong các sáng tác văn học dân gian, văn học trung đại như so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, ước lệ, tượng trưng, điển cố.
Thông qua việc giảng dạy văn học từ đầu thế kỉ XX đến 1945 giáo viên sẽ giảng về cách luật và thơ tự do, thơ mới, tiểu thuyết cổ điển và tiểu thuyết hiện đại, phân biệt được tiểu thuyết truyện vừa, truyện ngắn
Thông qua những bài học về thời kì văn học, giảng văn việc hình thành khái niệm luôn gắn liền với việc minh họa phân tích các dẫn chứng cụ thể; do đó việc học lí luận văn học sẽ không trừu tượng mà có được tính chất cụ thể ứng dụng vào thực tiễn các bài học Ngữ văn của học sinh.
2.3.3.3. Tận dụng vốn hiểu biết văn học của học sinh làm cơ sở cho việc hình thành khái niệm lí luận văn học
Trước khi bước vào THPT các em học sinh đã có kiến thức nhất định về văn học. Mặt khác học sinh ham đọc sách, say mê truyện đã phần nào có những kiến thức về văn học. Giáo viên cần biết khơi dậy đánh thức vốn kiến thức tiềm ẩn ở các em. Đối với các bài học lí luận văn học ở lớp 10, giáo viên nên lấy các tác phẩm ở lớp 9 làm ví dụ để phân tích cho học sinh dễ hiểu và tạo cảm giác gần gũi. 
Ví dụ khi dạy về các khái niệm của Nội dung và hình thức trong văn bản văn học: Sau khi đã xác định được khái niệm về đề tài là “lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức lựa chọn, khái quát bình giá và thể hiện trong văn bản”. Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh lấy ví dụ bằng các câu hỏi về đề tài của truyện: Làng, Những ngôi sao xa xôi, Bức tranh trong chương trình Ngữ văn lớp 9. Như vậy học sinh sẽ dễ dàng tìm ra các câu trả lời.
2.4. Các biện pháp cụ thể hướng dẫn học sinh học các bài lí luận văn học 2.4.1. Xác định đúng đặc điểm các bài học lí luận văn học
Đối với giáo viên trước khi dạy bài lí luận văn học, ngoài việc xác định được mục tiêu bài học thì việc tìm hiểu, xác định đúng đặc điểm của bài học lí luận văn học là rất quan trọng. Bởi vì có xác định đúng đặc điểm của bài học thì mới sử dụng phương pháp dạy học phù hợp, xây dựng thiết kế giáo án đảm bảo vừa khai thác đầy đủ kiến thức trọng tâm của tác phẩm vừa phát huy tối đa tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ học.
Ví dụ như dạy bài Văn bản văn học ở lớp 10, giáo viên xác định đặc điểm của bài: Đây là bài học lí luận văn học đầu tiên của lớp 10 nên giáo viên giảng bài cần kết hợp với phân tích một số ví dụ cụ thể để soi sáng lí thuyết. Các ví dụ nên lấy từ những văn bản trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9, lớp 10 học sinh đã được học để học sinh tiện theo dõi; tránh lấy những ví dụ từ những tác phẩm quá xa lạ, quá khó hoặc kém giá trị.
Từ đặc điểm trên, giáo viên có thể xác định phương pháp cách thức dạy bài học này là kết hợp giữa phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề.
Hoặc như ở lớp 11 khi dạy bài Một số thể loại văn học: Thơ, truyện có thể nêu ra những đặc điểm của bài hoc như sau: Bài học hướng tới một vấn đề cơ bản của lí luận văn học: vấn đề loại thể. Giáo viên giúp học sinh phân biệt được loại và thể, nắm được mối quan hệ giữa loại và thể trong văn học, hiểu đặc trưng khái quát của một số thể loại văn học tiêu biểu.
Giáo viên chú ý trình bày lí thuyết gắn với thực tiễn thể loại văn học. Nên ưu tiên lấy dẫn chứng ở các tác phẩm mà học sinh đã học trong chương trình phổ thông. Từ đặc điểm đó, giáo viên xác định phương pháp dạy học ở bài này là kết hợp phương pháp diễn giảng, phương pháp nêu vấn đề và phương pháp trực quan. 
Phương pháp diễn giảng và phương pháp nêu vấn đề giúp học sinh hình thành khái niệm: Loại, thể, thơ, truyện.
Phương pháp trực quan giúp học sinh triển khai những yêu cầu về cách đọc hiểu văn bản theo thể loại. 
Đặc điểm bài học Giá trị văn học và tiếp nhận văn học ở lớp 12 là: Bài học đề cập đến những khả năng của văn học trong việc đáp ứng những nhu cầu khác nhau của con người trong việc tác động sâu sắc tới cuộc sống và con người. Giáo viên cần phải phân biệt cho học sinh thấy được sự khác nhau giữa giá trị với tác dụng. Từ đó thấy được giá trị văn học gắn với đặc trưng, bản chất của văn học. Văn học có thể có nhiều tác dụng nhưng giá trị thì chỉ có ba giá trị cơ bản là nhận thức, giáo dục và thẩm mĩ.
Giá trị của văn học được thực hiện, được cụ thể hóa qua hoạt động tiếp nhận văn học. Đó là một quá trình tác động thẩm mĩ: người đọc tiếp nối và tham gia mục đích sáng tạo của nhà văn, hiện thực hóa ý đồ ng