Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 10 trường Trung học phổ thông Lê Lợi khi dạy bài: "Thực hành: Viết Báo cáo ngắn về kênh đào Xuy - Ê và kênh đào Pa - na - ma"

 Sáng kiến kinh nghiệm:
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 10 trường Trung học phổ thông Lê Lợi khi dạy bài: "Thực hành: Viết báo cáo ngắn về kênh đào Xuy-ê và kênh đào Pa-na-ma".
1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài
 Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Người có tài mà không có đức là người vô dụng; Người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Đối với lứa tuổi học sinh trong giai đoạn hiện nay thì “tài” – tri thức, kiến thức, kỹ năng học tập, kỹ năng làm việc và “đức” – đạo đức, nhân cách làm người. "Tài" và "đức" luôn là hai yếu tố song hành, gắn chặt với nhau tạo nên con người hoàn thiện. Một nền giáo dục thành công cần chăm lo phát triển cả hai mặt "tài" – "đức" cho học sinh. Một trong những vấn đề quan trọng trong việc rèn "đức" cho học sinh chính là làm sao cho mỗi học sinh chúng ta có những kĩ năng sống cần thiết để các em có thể thích nghi với cuộc sống, công việc của mình.
 Có thể thấy rằng trong cuộc sống, kĩ năng sống có vai trò rất quan trọng. Kĩ năng sống chính là những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực lành mạnh. Người có kĩ năng sống phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn thử thách, biết ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp. Họ thường thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính mình. Ngược lại, người thiếu kĩ năng sống thường bị vấp váp, dễ bị thất bại. Trong cuộc sống chúng ta rất dễ nhận thấy: Người không có kĩ năng ra quyết định sẽ dễ mắc sai lầm hoặc chậm trễ trong việc đưa ra quyết định và phải trả giá cho quyết định sai lầm của mình. Người không có kĩ năng ứng phó với căng thẳng sẽ hay bị căng thẳng hơn những người khác và thường có cách ứng phó tiêu cực khi bị căng thẳng, hoặc làm ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe, học tập, công việc,...của bản thân. Người không có kĩ năng giao tiếp sẽ khó khăn hơn trong việc xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp với những người xung quanh, sẽ khó khăn hơn trong hợp tác cùng làm việc, giải quyết các nhiệm vụ chung của nhóm, của tập thể.
 Không những thúc đẩy sự phát triển của mỗi cá nhân, kĩ năng sống còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội, giúp ngăn ngừa các vấn đề xã hội và bảo vệ quyền con người. Việc thiếu kĩ năng sống của mỗi cá nhân sẽ là một nguyên nhân làm nảy sinh các vấn đề xã hội nghiện rượu, nghiện ma túy, mại dâm, cờ bạc, nghiện game, thuốc lá, vi phạm luật pháp,... 
 Giáo dục kĩ năng sống là một mặt giáo dục đặc biệt coi trọng và cấp thiết trong thời điểm hiện nay. Học sinh lớp 10 - đầu cấp trung học phổ thông (THPT), lứa tuổi có nhiều thay đổi mạnh mẽ về thể chất, sức khoẻ và tâm sinh lý [1]. Tâm lí muốn thoát khỏi sự giám sát của bố mẹ, thầy cô, muốn tự khẳng định mình. Vì vậy giáo viên có một vị trí quan trọng trong việc hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và kĩ năng sống bước vào cuộc sống tự lập đạt được những nhân cách nhất định.
 Giáo dục kĩ năng sống càng trở nên cấp thiết đối với học sinh vì: các em chính là những chủ nhân tương lai, là những người sẽ quyết định sự phát triển của quê hương, đất nước trong thời gian không xa. Nếu không có kĩ năng sống, các em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước. Mặt khác, lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích độngĐặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn được đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục kĩ năng sống, nếu thiếu kĩ năng sống, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. 
 Đối với học sinh trường trung học phổ thông Lê Lợi, vấn đề giáo dục kĩ năng sống lại càng cần thiết hơn. Qua thực tế tìm hiểu, tôi nhận thấy nhiều học sinh của trường vẫn còn thiếu các kĩ năng cơ bản. Một trong các nguyên nhân dẫn đến các hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh của trường trong thời gian vừa qua như: mắc tệ nạn xã hội, bạo lực học đường, ăn chơi sa đọa, yêu đương không lành mạnh, sống không có mục tiêu hoài bão... chính là do các em thiếu những kĩ năng sống cần thiết.
 Vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là rất thiết thực, giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; Giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh.
 Nhận thấy vai trò to lớn của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh và môn Địa lí cũng là một trong các môn học có thể giáo dục lồng ghép kĩ năng sống vào chương trình giảng dạy. Vì thế tôi đã viết sáng kiến kinh nghiệm: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 10 trường Trung học phổ thông Lê Lợi khi dạy bài: "Thực hành: Viết báo cáo ngắn về kênh đào Xuy-ê và kênh đào Pa-na-ma". Với mục đích hình thành cho các em học sinh lớp 10 của trường có được những kĩ năng cần thiết trong quá trình học tập và rèn luyện cũng như trong cuộc sống. Mong muốn chia sẻ cùng đồng nghiệp, nhằm đóng góp phần nhỏ kinh nghiệm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trường trung học phổ thông Lê Lợi, để các em trở thành những con người toàn diện, năng động, sáng tạo hòa nhập cùng cộng đồng và có ích cho xã hội. 
 1.2. Mục đích nghiên cứu
-Nghiên cứu kiến thức lí thuyết, cơ sở lí luận thu được thông qua tìm hiểu tài liệu.
- Làm rõ được thực trạng kĩ năng sống của học sinh ở trường nói chung và học sinh lớp 10 nói riêng. 
- Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh khi dạy Địa lí 10 (cụ thể là bài: thực 
hành: Viết báo cáo ngắn về kênh đào Xuy-ê và kênh đào Pa-na-ma). 
-Hình thành cho học sinh các kĩ năng sống chủ đạo: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tư duy, kĩ năng làm chủ bản thân, hình thành cho học sinh các kĩ năng chuyên biệt: tìm kiếm và xử lí thông tin, phân tích sơ đồ, lược đồ, tính toán,...trong quá trình học tập một cách có hiệu quả thiết thực. 
-Giúp giáo viên nhận thấy việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong dạy học Địa lí là rất cần thiết, hợp lí, có hiệu quả.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Giới hạn đối tượng nghiên cứu: 
-Nghiên cứu những vấn đề lý luận về kĩ năng sống và giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.
-Điều tra khảo sát, đánh giá thực trạng chất lượng giáo dục kĩ năng sống ở trường trung học phổ thông Lê Lợi.
-Những biện pháp, cách làm trong môn Địa lí nhằm góp phần nâng cao hiệu quả việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 10 trường trung học phổ thông Lê Lợi.
-Nghiên cứu cụ thể những biện pháp, cách làm để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh khi dạy bài:"Thực hành: Viết váo cáo ngắn về kênh đào Xuy- ê và kênh đào Panama", thuộc chương trình Địa lí 10.
-Kết quả thực nghiệm, đối chiếu, so sánh để thấy rằng việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong quá trình dạy học là cần thiết, hiệu quả.
-Đưa ra các kết luận, kiến nghị.
-Khách thể nghiên cứu: học sinh lớp 10.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu các tài liệu về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT.
- Sử dụng phương pháp điều tra; phương pháp tổng hợp, phân tích, thống kê, xử lý số liệu
Cụ thể:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu: nghiên cứu tài liệu, các đề tài giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung học phổ thông, phân tích, đánh giá, tổng hợp tài liệu về những vấn đề có liên quan tới đề tài.
Phương pháp nghiên cứu lí luận: nghiên cứu các văn bản, chỉ thị, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về vấn đề giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung học phổ thông; Phân tích, tổng hợp những tư liệu, tài liệu lí luận về giáo dục kĩ năng sống.
Phương pháp thu thập, xử lí số liệu, thông tin: nhằm thu thập các thông tin về thực trạng giáo dục kĩ năng sống, để đo mức độ hình thành kĩ năng sống cho học sinh, xử lí các kết quả thu thập được từ đó xây dựng các luận cứ, khái quát hóa 
để phục vụ cho việc chứng minh.
Phương pháp thử nghiệm: Soạn giáo án theo hướng của sáng kiến đưa ra và áp dụng vào thực tế giảng dạy.
Phương pháp đo lường: kết quả kiểm tra đánh giá về điểm số và tìm hiểu nhận 
thức - thái độ - hành vi của học sinh trong dạy học, từ đó đánh giá được mức độ 
hiểu bài của học sinh và mức độ hình thành các kĩ năng sống cho học sinh mà giáo viên hướng tới.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm 2.1.1. Khái niệm kĩ năng sống 
Kĩ năng sống chính là năng lực của mỗi người giúp giải quyết những nhu cầu và thách thức của cuộc sống một cách có hiệu quả.
 Theo UNICEF, giáo dục dựa trên kĩ năng sống cơ bản là sự thay đổi trong hành vi hay một sự phát triển hành vi nhằm tạo sự cân bằng giữa kiến thức, thái độ và hành vi 
 Theo WHO kĩ năng sống là khả năng thích nghi và hành vi tích cực cho phép cá nhân có khả năng đối phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống. Trong giáo dục, kĩ năng sống là một tồn tại những khả năng được rèn luyện và đáp ứng các nhu cầu cụ thể của cuộc sống hiện đại hoá.
Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh không ngoài mục đích đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện; phù hợp với 4 trụ cột của giáo dục theo quan niệm của UNESCO: "học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình" [2]. Giúp học sinh thích ứng được với cuộc sống đầy những biến động khôn lường của xã hội hiện đại. “Thúc đẩy những hoạt động mang tính xã hội, phát huy các nhân tố tích cực, hạn chế các nhân tố tiêu cực, xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”[3]. Góp phần tích cực cho đổi mới phương pháp dạy và học của giáo viên và học sinh.
2.1.2. Kĩ năng sống của học sinh THPT hiện nay:
 Năm học 2010-2011 là năm đầu tiên Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa giáo dục kĩ năng sống vào giảng dạy đại trà trong các trường học, bậc học qua nhiều hình thức khác nhau. Các năm học tiếp theo, sở Giáo dục Đào tạo Thanh Hóa và trường THPT Lê Lợi chú trọng triển khai giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động giáo dục tập thể và lồng ghép vào các môn học và đặc biệt là bài dự thi liên môn của các em. Với học sinh THPT tôi nhận thấy cần phải giáo dục những kĩ năng cần thiết: “Kĩ năng tự nhận thức: xác định được giá trị bản thân, tự tin, tự trọng; Kĩ năng giao tiếp; Kĩ năng suy nghĩ, sáng tạo; Kĩ năng ra quyết định: xác định tìm kiếm các lựa chọn, giải quyết vấn đề, ứng phó, thương lượng" [4]. Nhiệm vụ của giáo viên thông qua các vấn đề thực tiễn, định hướng thái độ và hành vi đúng đắn, giáo dục các kĩ năng sống cho các em.
 Bước sang thế kỷ thứ XXI, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục có những bước đột phá, tạo sự chuyển biến nhanh về mọi mặt trong đời sống của người Việt Nam. Với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, nhiều học sinh sa đà vào Internet như nghiệt gameonline, nghiện Facebooker khiến các em dễ rơi vào trạng thái tiêu cực ảnh hưởng tới sức khoẻ, tinh thần.
 Ở độ tuổi 15 - 16, các em chưa phải là người lớn nhưng cũng không còn là trẻ con, còn thiếu nhiều kĩ năng sống, có khả năng nhận thức nhưng những nhận thức của các em chưa thật sự chín chắn và có thể sẽ sai lệch nếu không được định hướng. Vì vậy giáo viên dạy lớp 10 cần phải định hướng và hình thành kĩ năng sống cho các em. 
2.2. Thực trạng kĩ năng sống và giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 10 ở trường THPT Lê Lợi trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
2.2.1. Thực trạng chung 
 Trường Lê Lợi nằm ở thị trấn của một huyện trung du, nơi đang có sự chuyển mình rất lớn của nền kinh tế thị trường, sự phát triển của công nghiệp, dịch vụ ở Thọ Xuân đã làm cho đời sống của người dân được nâng lên nhưng cùng với nó là những thay đổi về lối sống, về cách ứng xử, về quan niệm sống. Nhiều gia đình thường chú trọng nhiều đến việc học kiến thức mà không chú trọng tới rèn luyện kĩ năng sống cho con em mình. Cùng với việc cho con học chính khóa, học phụ đạo với kì vọng học giỏi, đỗ cao, đạt nhiều danh hiệu là việc cha mẹ hạn chế, cách ly con cái tiếp xúc với bên ngoài, ít được trải nghiệm cuộc sống nhằm phòng ngừa tiêu cực, tai nạn, rủi ro, sự bao bọc, nuông chiều quá mức của một số phụ huynh là nguyên nhân khiến nhiều học sinh "lơ ngơ như gà công nghiệp" và càng thiếu kĩ năng sống. Thêm vào đó, không phải cha mẹ nào cũng đủ hiểu tâm lí của con mình và đủ khả năng dạy con cũng như phối hợp tốt với nhà trường để giáo dục kĩ năng sống cho con em mình.
 Qua tìm hiểu thực tế có thể thấy: 
+ Một bộ phận học sinh có hành vi ứng xử sai lệch chuẩn mực đạo đức xã hội (vô cảm), thiếu tự tin, tự lập, sống ích kỉ, vô tâm, thiếu trách nhiệm với gia đình và bản thân đang là cản trở lớn cho sự phát triển của chính học sinh khiến không ít thầy cô và cha mẹ phải phiền lòng.
+ Nhiều học sinh có thành tích học tập tốt nhưng kĩ năng sống yếu: thể hiện qua giao tiếp, tham gia các hoạt động, ứng phó với các thử thách,...
+ Trước tình trạng bạo lực học đường ngày càng gia tăng nhiều nhóm thanh niên xấu luôn lấy sức mạnh cơ bắp hoặc đám đông để bắt nạt, ức hiếp các em ở thế yếu thì khả năng tự bảo vệ mình và kêu gọi sự giúp đỡ của người khác là rất cần thiết nhưng nhiều em rơi vào hoàn cảnh đó cũng không làm được. 
+ Một số em có cuộc sống khép kín với hiện tại, đắm chìm trong thế giới ảo của internet, của thế giới game,... mà quên đi và đánh mất cơ hội kết bạn, thể hiện khả năng tiềm ẩn của mình, lo sợ, rụt rè trong tiếp xúc với người khác trong cộng đồng. 
+ Nhiều học sinh chưa có kĩ năng làm chủ cảm xúc của bản thân nên cũng chưa xác định được lập trường, niềm tin cũng như khả năng của bản thân từ đó thiếu nhận biết trách nhiệm và thực hiện giúp đỡ người khác. 
+ Nhiều em chỉ lo học mà quên chăm sóc bản thân, ít tham gia các môn thể dục thể thao rèn luyện thể chất. 
+ Một số em không có kĩ năng đối mặt với những thất bại trong học tập, cuộc sống nên dễ rơi vào bế tắc, trầm cảm. Một số em thiếu suy nghĩ chín chắn nên đôi lúc có những hành vi gây ra hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng đến bạn, thầy 
cô, bản thân mình,...và kéo theo bao nhiêu các hệ lụy khác nữa. 
+ Việc giáo dục kĩ năng sống trong nhà trường đã được triển khai trong một số 
năm trở lại đây nhưng hiệu quả chưa cao. 
2.2.2. Đối với giáo viên
-Mặt thuận lợi:
 Trong những năm qua vấn đề giáo dục kĩ năng sống cho học sinh đã được ngành giáo dục triển khai sâu rộng với mục tiêu chuyển từ cung cấp kiến thức là chủ yếu sang hình thành và phát triển những năng lực cần thiết ở người học để đáp ứng sự phát triển và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước là điều kiện thuận lợi để giáo viên đổi mới phương pháp và giáo dục kĩ năng. 
 Trường THPT Lê Lợi đã tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học, thông qua việc dạy học tự chọn, qua hoạt động ngoài giờ lên lớp, tổ chức các cuộc thi cho học sinh như "rung chuông vàng", "học sinh thanh lịch", "nữ sinh với văn minh học đường", "nữ sinh thanh lịch", ”vũ điệu tháng 3” ..., qua việc lồng ghép vào các môn học. Thông qua các đợt tập huấn tích hợp giáo dục và thực tế giáo dục giáo viên được làm quen với cách thức tổ chức này. Đây là một trong những điều kiện thuận lợi cho việc đưa hoạt động giáo dục này vào nhà trường.
 Trường đã lồng ghép nhiều chương trình giáo dục vào chương trình dạy học từ nhiều năm nay như giáo dục bảo vệ môi trường, phòng chống ma tuý, giáo dục pháp luật, sẽ tạo nhiều cơ hội và điều kiện để triển khai giáo dục kĩ năng sống. 
 Nhà trường đã tổ chức cho giáo viên và học sinh tham gia các hoạt động tình nguyện như ủng hộ đồng bào lũ lụt, ủng hộ học sinh nghèo vùng cao, giúp đỡ các học sinh trong trường gặp khó khăn, làm vệ sinh sau lũ ở xã Xuân Hòa, thăm và chăm sóc nhà tình thương, chăm sóc nghĩa trang liệt sỹ,...là điều kiện để giáo viên giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.
-Mặt khó khăn:
Khi thực hiện nhiệm vụ giáo dục kĩ năng sống cho học sinh còn gặp nhiều khó khăn như: 
 Tổ chức giáo dục kĩ năng sống có những đặc thù riêng khác với các hoạt động giáo dục khác, nội dung giáo dục không chỉ diễn ra trong môn học mà còn thông qua một số hoạt động khác (hoạt động ngoài giờ lên lớp, ngoại khoá,...) cho nên phải tính đến cơ sở vật chất, kinh phí thực hiện.
 Thói quen chú trọng vào kiến thức mang tính lý thuyết của giáo viên sẽ là cản 
trở lớn khi triển khai giáo dục kĩ năng sống, loại hình giáo dục nhằm tạo thói quen, thái độ, hành vi ứng xử phù hợp với các tình huống của cuộc sống.
 Đối với giáo viên chủ nhiệm còn có một số giáo viên chưa thực sự quan tâm đúng mức hoặc chưa hiểu tầm quan trọng của giáo dục kĩ năng sống; thậm chí còn có một số ít giáo viên thiếu kĩ năng sống dẫn đến học sinh lớp chủ nhiệm chất lượng học tập và nề nếp không tốt.
 Đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo bài bản về giáo dục kĩ năng sống, tài 
liệu tham khảo ít.
 Đối với giáo viên bộ môn đặc biệt là những môn dễ lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh như: Văn, Sử, Địa, Giáo dục công dân...thì còn dạy nặng về kiến thức chưa chú trọng đúng mức đến giáo dục kĩ năng sống; hoặc có nhưng chưa thường xuyên, chưa có kế hoạch cụ thể và nội dung bài bản. 
 Việc lồng ghép vào giờ dạy chính khóa chưa mang lại hiệu quả rõ rệt vì thiếu sinh động và có phần sáo mòn, chưa thể thu hút và tác động đến nhiều đối tượng học sinh, chưa kể thời lượng hạn chế không đủ để giáo viên vừa truyền tải kiến thức vừa giáo dục kĩ năng sống mà không bị "cháy giáo án". Giáo dục kĩ năng sống phần nào đó mới chỉ dừng lại ở hình thức giảng giải kết hợp hỏi đáp, phân nhóm hời hợt chưa thể tác động tới nhiều đối tượng học sinh.
 Đa số các em học sinh trong trường theo ban khoa học tự nhiên, các môn thuộc ban khoa học xã hội như Sử, Địa chưa được học sinh đầu tư đúng mức nên việc giáo dục kĩ năng ở các môn học này gặp nhiều khó khăn. 
2.2.3. Đối với học sinh lớp 10 -Mặt thuận lợi: 
 Đa số các em đều ngoan ngoãn, chăm chỉ học tập và rèn luyện một số em đạt được các thành tích cao trong học tập, trong các kì thi bài thi liên môn, tìm hiểu về pháp luật, ma túy-HIV/AIDS, thi giai điệu tuổi hồng, thi thể dục thể thao, thi nữ sinh thanh lịch,... 
 Các em tích cực tham gia các hoạt động, phong trào do nhà trường tổ chức.
 Trong các giờ học trên lớp các em đều tham gia tích cực, một số em có khả năng tự học, tìm ra các phương pháp học tập hay, có khả năng tự tổ chức các hoạt động cho các bạn thực hiện theo.
Từ đó, các kĩ năng cần thiết trong học tập và cuộc sống như kĩ năng tư duy, giao tiếp, làm chủ bản thân, làm chủ được cảm xúc, ứng phó với căng thẳng... được hình thành.
-Mặt khó khăn, tồn tại:
 Phần lớn các em chưa có kĩ năng xác định mục tiêu một cách rõ ràng. Một số em học sinh không có động cơ học tập, không có mục đích, lý tưởng và hoài bão...
 Kĩ năng hoạt động nhóm còn hạn chế, một số em chỉ ở mức trung bình thậm chí yếu, tham gia hoạt động nhóm còn hời hợt, lười tư duy, thụ động hoặc ỷ lại vào bạn.
 Nhiều em hầu như chưa tìm ra hướng giải quyết khi gặp khó khăn trong học tập, cuộc sống.
 Hiện tượng bạo lực học đường có xu hướng tăng, các em rất dễ xô xát nhau bởi những nguyên nhân rất nhỏ như mượn bạn đồ dùng nhưng bạn không cho mượn hay nhìn bạn thấy không ”ưng” mắt,... cũng xảy ra xô xát, đó là do các em thiếu kĩ năng sống, thiếu những kĩ năng ứng xử cần thiết trong cuộc sống. 
 Hiện tượng hút thuốc lá, chơi điện tử, bỏ học đi chơi,...trong học sinh ngày càng tăng, đặc biệt là học sinh lớp 10 khi thay đổi môi trường học từ xã ra thị trấn. Những em không làm chủ được bản thân rất dễ mắc vào các vấn đề nêu trên. Khi nói chuyện với các em về vấn đề này nhiều em nhận thức được đây là các vấn đề không tốt ảnh hưởng đến học tập, sức khỏe, đến gia đình,... nhưng vẫn bị cuốn vào các tệ nạn, không dứt ra được. 
 Nhiều học sinh đứng trước đám đông còn rụt rè, bị tâm lý, mất bình tĩnh, thụ động cho thấy khả năng giao tiếp còn hạn chế.
 Việc xác định vấn đề quan trọng của cuộc sống nhiều khi còn chưa rõ, chưa đúng với chuẩn mực. 
 Hầu như các em