SKKN Sử dụng có hiệu quả kênh hình khi dạy bài 11: Tây âu thời hậu kì trung đại (Lịch sử lớp 10 cơ bản), để phát huy tính tích cực của học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ 
TRƯỜNG THPT TRIỆU SƠN 4
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI: “SỬ DỤNG CÓ HIỆU QUẢ KÊNH HÌNH KHI DẠY 
BÀI 11: TÂY ÂU THỜI HẬU KÌ TRUNG ĐẠI (LỊCH SỬ LỚP 10 CƠ BẢN), ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH”
Người thực hiện: Lê Trọng Thế
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Lịch sử
THANH HOÁ NĂM 2019
M ỤC L ỤC
Trang
1. MỞ ĐẦU...........................................................................................
1
1.1. Lí do chọn đề tài:............................................................................
1
1.2. Mục đích nghiên cứu: ....................................................................
2
1.3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................
2
1.4. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................
3
2. NỘI DUNG .....................................................................................
4
2.1. Cơ sở lí luận............................................................................
4
2.2. Thực trạng vấn đề:..
4
2.2.1. Đối với giáo viên.
4
2.2.2. Đối với học sinh...
5
2.3. Giải pháp khai thác kênh hình bài Tây Âu hậu kì Trung đại.
7
2.3.1. Những kĩ năng cơ bản khi sử dụng, khai thác kênh hình bài Tây Âu hậu kì Trung đại...
7
2.3.2. Các nguyên tắc cơ bản khi sử dụng, khai thác kênh hình bài Tây Âu hậu kì Trung đại
8
2.3.3. Giải pháp cụ thể khi sử dụng, khai thác kênh hình bài Tây Âu hậu kì Trung đại.
9
2.3.3.1. Đối với guyên nhân, điều kiện phát kiến địa lí
10
2.3.3.2. Đối với những cuộc phát kiến tiêu biểu
11
2.3.3.3. Đối với hệ quả của cuộc phát kiến địa lí
14
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm..
14
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....
15
3.1. Kết luận...........................................................................................
15
3.2. Kiến nghị.........................................................................................
16
Tài liệu tham khảo
18
Danh mục sáng kiến kinh nghiệm được xếp loại
18
Phụ lục
19
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
	Đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới phương pháp dạy học lịch sử nói riêng đang trở thành yêu cầu cấp thiết hiện nay. Phương pháp giảng dạy là yếu tố quan trọng và ảnh hưởng lớn đến chất lượng đào tạo. Một phương pháp giảng dạy khoa học, phù hợp sẽ tạo điều kiện để giáo viên và học sinh phát huy hết khả năng của mình trong việc truyền đạt, lĩnh hội kiến thức và phát triển tư duy, tạo nên sự hứng thú, say mê và sáng tạo của người học.
Chúng ta đã biết đặc trưng của môn Lịch sử là khơi dậy quá khứ để nhìn nhận hiện tại và hướng tới tương lai. Do đó, việc làm cho quá khứ sống lại chính xác, sinh động là yêu cầu cần thiết. Thế nhưng, trong học tập lịch sử, học sinh không thể trực tiếp quan sát đối tượng nghiên cứu như trong khoa học tự nhiên, không thể dựng lại hiện thực quá khứ khách quan ở trong phòng thí nghiệm. Do vậy, để đảm bảo tính cụ thể của lịch sử đòi hỏi sự truyền đạt sinh động của giáo viên và các phương tiện trực quan để giúp cho học sinh có biểu tượng về quá khứ. Việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông có vai trò vô vùng quan trọng. Trên thực tế việc dạy học mới chỉ dừng lại ở "lý thuyết suông". Nguyên nhân của tình trạng này có nhiều nhưng chủ yếu là do giáo viên chưa nhận thức được vai trò và ý nghĩa quan trọng của việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử. Hơn nữa, đặc trưng của bộ môn lịch sử là không lặp lại như cũ, không thể tái tạo được lịch sử trong phòng thí nghiệm như khi học tập nghiên cứu về hiện tượng tự nhiên. Vậy làm sao để hiểu đúng lịch sử, đảm bảo được tính khách quan của nó, đồng thời hạn chế tình trạng hiện đại hóa lịch sử, đó là vấn đề đang được các nhà sử học quan tâm?. 
	Việc nâng cao chất lượng dạy học bộ môn lịch sử là sự kết hợp hài hoà, nhuần nhuyễn của nhiều phương pháp và mỗi phương pháp đều có vị trí, vai trò nhất định. Trong đó có phương pháp khai thác kênh hình sách giáo khoa phục vụ cho giảng dạy, góp phần tích cực đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Bởi vì, quan niệm về chức năng, tác dụng của kênh hình trong sách giáo khoa đã có nhiều đổi mới. “Trước kia chúng ta thuần túy quan niệm kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử chỉ nhằm minh họa làm cho kiến thức trở nên sinh động. Ngày nay ngoài chức năng, tác dụng đó, kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử còn là một trong những nguồn nhận thức quan trọng của việc truyền bá và nhận thức lịch sử” [1]. Khai thác triệt để chức năng, tác dụng này sẽ tạo điều kiện để giáo viên thực hiện tốt việc đổi mới phương pháp soạn giảng, học sinh có điều kiện chủ động, tích cực tham gia vào quá trình tự nhận thức lịch sử một cách tốt nhất.
	Hiện nay sách giáo khoa lịch sử nói chung và sách giáo khoa lịch sử lớp 10 nói riêng số lượng kênh hình được bổ sung nhiều hơn, nội dung phong phú hơn, thuận lợi cho cho việc dạy và học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Tuy nhiên, qua thực tế giảng dạy cho thấy, việc khai thác kênh hình của học sinh còn nhiều bất cập, lúng túng, các em chưa biết khai thác kênh hình để phục vụ cho bài học, nhiều khi giáo viên gọi học sinh phân tích lược đồ hay tranh ảnh các em không biết làm như thế nào, trả lời điều gì? Không phải một bài mà rất nhiều bài các em chỉ xem hình ảnh để bình luận ảnh đó, lược đồ đó xấu hay đẹp, không liên tưởng gì đến bài học. Vấn đề này không phải lỗi của người học mà một phần trách nhiệm của người dạy. Vì vậy để khai thác tối đa hệ thống kiến thức bài học trong sách giáo khoa, thì việc hướng dẫn học sinh phương pháp khai thác kênh hình là một trong những nhiệm vụ quan trọng của mỗi giáo viên lịch sử. 
 Cùng với đổi mới sách giáo khoa trong nhà trường phổ thông thì đổi mới nội dung và phương pháp dạy học trở thành một yêu cầu bắt buộc đối với tất cả các môn học. Đối với bộ môn Lịch sử, điều này càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Trong đó, để có một giờ học có hiệu quả thì đồ dùng trực quan đóng vai trò vô cùng quan trọng. Bởi vì, đồ dùng trực quan nếu được sử dụng tốt sẽ huy động được sự tham gia của nhiều giác quan, sẽ kết hợp được chặt chẽ hai hệ thống tín hiệu với nhau: Tai nghe, mắt thấy, tạo điều kiện cho học sinh dễ hiểu, nhớ lâu, gây được những mối liên hệ thần kinh tạm thời khá phong phú, phát triển ở học sinh năng lực chú ý, quan sát, hứng thú.
 Với những lí do đó và để góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học lịch sử, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Sử dụng có hiệu quả kênh hình khi dạy Bài 11: Tây Âu thời hậu kì Trung đại (lịch sử lớp 10 cơ bản), nhằm phát huy tính tích cực của học sinh”. 
1.2. Mục đích nghiên cứu.
	Nghiên cứu đề tài: Sử dụng có hiệu quả kênh hình khi dạy Bài 11: Tây Âu thời hậu kì Trung đại (lịch sử lớp 10 cơ bản), tôi muốn hướng tới một số mục đích sau:
	- Đối với bản thân: tìm ra được ra được phương pháp dạy tối ưu cho bài học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục môn lịch sử, đồng thời nâng cao được năng lực chuyên môn.
 - Đối với học sinh: 
	+ Thông qua việc sưu tầm, sử dụng và khai thác kênh hình như lược đồ, tranh ảnh các cuộc phát kiến địa lí sẽ phát huy được tính tích cực, chủ động và khả năng tư duy, sáng tạo của học sinh.
	+ Học sinh sẽ hứng thú hơn trong học tập, đồng thời khắc sâu và ghi nhớ những nội dung của bài học.
	+ Hướng các em ngày càng yêu thích môn lịch sử hơn.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
	- Đối tượng nghiên cứu là học sinh lớp 10 trường THPT Triệu Sơn 4.
	- Để có cơ sở đánh giá hiệu quả của đề tài, trong thực tế giảng dạy tôi chọn 4 lớp của trường THPT Triệu Sơn 4, đó là:
 	+ Lớp 10B1 và lớp 10B3 năm học 2017-2018 làm lớp đối chứng.
 	+ Lớp 10A1 và 10A5 năm học 2018-2019 làm lớp thực nghiệm. 
	- Với đối tượng nghiên cứu đó, mong muốn lớn nhất của đề tài là nhằm gây hứng thú học tập và phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
 - Phương pháp sưu tầm sử liệu.
 - Phương pháp phân tích.
 - Phương pháp tổng hợp.
 - Phương pháp khái quát.
 - Phương pháp thực nhiệm.
 - Phương pháp so sánh. 
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận
	Hiện nay, trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng, việc sử dụng thiết bị dạy học là một trong những nội dung trọng tâm được Bộ GD – ĐT hết sức quan tâm trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học, tại Quyết định số 41/2000/QĐ/BGD&ĐT ngày 24/3/2000 của BGD & ĐT nhấn mạnh: “Thiết bị dạy học phải được sử dụng hiệu quả nhất, đáp ứng các yêu cầu về nội dung và phương pháp được quy định trong chương trình giáo dục” [2].
	Kênh hình có hai chức năng lớn: vừa là phương tiện trực quan sinh động vừa là nguồn tri thức cốt lõi đối với người học. Những hình ảnh đa màu sắc từ sách giáo khoa đến màn hình Power Point không chỉ giúp học sinh nhận thức được sự vật hiện tượng lịch sử một cách thuận lợi mà còn là nguồn tri thức để các em khai thác, phát hiện ra những kiến thức lịch sử còn ẩn dấu trong kênh hình. Theo đó, kênh hình đập trực tiếp vào thị giác nên có sức lưu giữ hình ảnh cao. Bằng chứng từ kết quả nghiên cứu của PGS.TS. Đặng Văn Đức cho thấy: “học sinh nhớ được 30% nếu chỉ nghe bằng tai, còn nếu cả nghe, lẫn nhìn sẽ nhớ được 50% kiến thức” [3].
 Nguyên tắc trực quan là một trong những nguyên tắc cơ bản của lý luận dạy học nhằm tạo cho học sinh những biểu tượng, hình thành các khái niệm trên cơ sở trực tiếp quan sát hiện vật đang học hay đồ dùng trực quan minh hoạ sự vật. Đồ dùng trực quan là chỗ dựa để hiểu biết sâu sắc bản chất của sự kiện lịch sử, là phương tiện rất hiệu lực để hình thành các khái niệm lịch sử quan trọng giúp cho học sinh nắm vững các quy luật phát triển của xã hội.
 Để phù hợp với đặc trưng môn học, đồng thời thực hiện tốt quá trình đổi mới phương pháp giáo dục theo hướng tích cực, chủ động của học sinh thì việc dạy và học lịch sử trong nhà trường phổ thông muốn đạt hiệu quả cao cần phải có sự kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp, trong đó có việc khai thác hệ thống kênh chữ và kênh hình. Sở dĩ như vậy, là vì kênh hình ngoài chức năng đóng vai trò là phương tiện trực quan, minh họa cho kênh chữ nó còn là một nguồn tri thức lớn có khả năng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập. Bên cạnh đó, thông qua kênh hình con đường nhận thức của học sinh được hình thành, giúp cho học sinh tự mình phát hiện và khắc sâu kiến thức. 
2.2. Thực trạng của vấn đề.
	2.2.1. Đối với giáo viên.
	Việc sử dụng và khai thác kênh hình trong sách giáo khoa nói chung và kênh hình trong bài Tây Âu thời hậu kì Trung đại nói riêng là một biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, qua thực tế giảng dạy tôi thấy vẫn còn giáo viên chỉ quan tâm đến kênh chữ mà ít nhận thấy kênh hình - nguồn kiến thức quan trọng có giá trị giúp bài học lịch sử trở nên sinh động và hấp dẫn hơn. Vậy đâu là nguyên nhân của thực trạng đó?
	Thứ nhất: nhiều giáo viên nhận thức đầy đủ giá trị ý nghĩa của kênh hình nhưng lại ngại sử dụng, sợ mất thời gian hoặc sử dụng mang tính chất hình thức, minh họa cho bài giảng.
	Thứ hai: có không ít giáo viên hiểu chưa hết nội dung, ý nghĩa của các kênh hình, nên chưa vận dụng chưa đúng vào trong bài giảng, vì vậy hiệu quả bài giảng không cao.
	Thứ ba: có giáo viên lại sưu tầm nhiều hình ảnh sinh động, có nội dung liên quan đến kênh hình trong bài, nhưng chỉ mang tính giới thiệu, chứ chưa mang tính chất khai thác để nâng cao chất lượng dạy học.
	Với thực trạng đó, trong những năm qua, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học của bộ môn, bản thân tôi đã và đang cố gắng sưu tầm tranh ảnh tư liệu, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong soạn giảng và luôn tích cực tìm ra những phương pháp mới để sử dụng, khai thác tốt kênh hình trong bài Tây Âu thời hậu kì Trung đại đạt hiệu quả cao nhất.
	2.2.2. Đối với học sinh.
	Ở trường THPT Triệu Sơn 4 sau khi dạy xong bài Tây Âu thời hậu kì Trung đại, tôi tiến hành kiểm tra kết quả và mức độ hứng thú học tập của học sinh lớp 10B1 và 10B3 năm học 2017-2018. 
	- Cách thức tiến hành. Tôi điều tra bằng 2 mẫu phiếu: 
	+ Mẫu phiếu thứ nhất: điều tra về mức độ hứng thú học tập của học sinh. (học sinh tích dấu X vào cột mình lựa chọn)
 Mức độ
Lớp
Thích
Bình thường
Không thích
Ghi chú
(lưu ý phiếu điều tra không ghi tên người được điều tra để đảm bảo yếu tố khách quan). 
	+ Mẫu phiếu thứ hai: điều tra kết quả học tập của học sinh. Hình thức nối cột A với cột B cho đúng: (nối đúng mỗi ý được 2,5 điểm. Thời gian làm 5 phút)
A
B
B. Đi-a-xơ (1450-1500)
Đi vòng quanh thế giới bằng đường biển
C. Cô-lôm-bô (1451?-1506)
Đến được cực Nam của châu Phi
Va-xcô đơ Ga-ma (1469?-1524)
Tìm ra châu Mĩ
Ph. Ma-gien-lan (1480-1521)
Đến được Ca-li-cút của Ấn Độ
	- Sau khi phát phiếu và nhận được kết quả như sau:
	+ Đối với mức độ hứng thú học tập:
Năm học 2017-2018
 Lớp
Mức độ
10B1
10B3
Số lượng
%
Số lượng
%
Thích
7
17,07
6
14,28
Bình thường
15
36,58
15
35,71
Không thích
19
46,34
21
50,0
Tổng
41
100
42
100
 Qua bảng điều tra ta thấy, số lượng học sinh thích môn lịch sử nói chung và bài 11: Tây Âu thời hậu kì Trung đại là khá khiêm tốn chỉ chiếm hơn 15%, còn lại đa số học sinh được điều cảm thấy bình thường hoặc không thích. Đáng chú ý là ở cả lớp 10B1 và 10B3 học sinh không thích học bài này chiếm đến 48,19%. Đó thực sự là một thách thức lớn đối với mỗi giáo viên lịch sử.
+ Đối với kết quả học tập:
Năm học 2017-2018
 Lớp
Xếp loại
10B1
10B3
Số lượng
%
Số lượng
%
Giỏi
6
14,63
5
11,90
Khá
9
21,95
8
19,04
Trung bình
17
41,16
18
42,85
Yếu - kém
9
21,95
11
26,19
Tổng
41
100
42
100
 Nhìn vào kết quả tiếp thu bài học của học sinh ta nhận thấy, số lượng học sinh khá, giỏi còn ít, cả hai lớp chỉ đạt hơn 33%, trong khi đó học sinh yếu kém còn chiếm số lượng lớn trên 24%. Điều này cũng phản ánh gần sát thực với phiếu đánh giá về mức độ hứng thú học tập của học sinh. Vậy đâu là nguyên nhân của thực trạng trên?
 	Trước những kết quả điều tra, tôi đã giành thời gian tìm hiểu nguyên nhân vì sao các em không thích học lịch sử nói chung và bài 11: Tây Âu thời hậu kì Trung đại nói riêng, để có những biện pháp khắc phục giúp các em yêu thích môn lịch sử hơn. Qua tìm hiểu lớp 10B1 và 10B3 tôi thu được kết quả như sau:
 Năm học 2017-2018
Lớp
Sĩ số
Nguyên nhân
Do phương pháp giảng dạy khô khan, buồn tẻ, nặng về trình bày, diễn thuyết.
Do kiến thức trong sách giáo khoa nặng nề, nhiều mốc thời gian, sự kiện.
- Do học sinh không theo khối C chỉ tập trung học các môn khối A.
- Do Áp lực từ gia đình và xã hội.
Ý kiến khác
10B1
41
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
18
43,90
8
19,51
12
29,26
3
7,31
10B3
42
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
19
45,23
12
28,57
9
21,42
2
4,76
Tổng
83
37
44,57
20
24,59
21
25,30
5
6,02
	 Qua bảng thống kê trên ta thấy có nhiều nguyên nhân dẫn đến học sinh không hứng thú khi học bài Tây Âu thời hậu kì Trung đại, trong đó nguyên nhân học sinh lựa chọn nhiều nhất là do phương pháp giảng dạy khô khan, buồn tẻ, nặng về trình bày, diễn thuyết (chiếm 44,57%). Trong tiết dạy giáo viên chưa thực sự khai thác tốt các kênh hình sách giáo khoa, điều đó khiến cho tiết học trở thành buổi liệt kê những sự kiện lịch sử đã xảy ra trong quá khứ. Vì vậy, nhiều học sinh cảm thấy “sợ” mỗi khi học bài Tây Âu thời hậu kì Trung đại.
2.3. Giải pháp sử dụng, khai thác kênh hình bài Tây Âu hậu kì Trung đại. 
	2.3.1. Những kĩ năng cơ bản khi sử dụng, khai thác kênh hình bài Tây Âu hậu kì Trung đại. 
	Thứ nhất: Nắm được kiến thức cơ bản của kênh hình. 
	Việc nắm được kiến thức cơ bản của kênh hình đóng một vai trò quan trọng, giúp giáo viên chủ động, linh hoạt trong quá trình tổ chức khai thác kênh hình trên lớp. Trong bài 11 số lượng kênh hình không có nhiều chỉ có lược đồ hình 27 – Những cuộc phát kiến địa lí . Vì vậy, giáo viên cần phải sưu tầm thêm một số kênh hình khác có liên quan đến bài học: ảnh minh họa chân dung của B. Đi-a-xơ, C. Cô-lôm-bô, Va-xcô đơ Ga-ma, Ph. Ma-gien-lan, ảnh về sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật: tàu Ca-ra-ven, la bàn... . Hầu hết cách kênh hình và những thông tin liên quan đến bài học này đều đã có trên một số trang Web của Internet, nên việc tìm thông tin không gặp nhiều khó khăn đối với giáo viên và học sinh.
	Thứ hai: Nắm được phương pháp khai thác các loại kênh hình.
	Về cơ bản, hệ thống kênh hình trong bài Tây Âu thời hậu kì Trung đại có hai loại: 
	Loại 1: Tranh ảnh minh họa chân dung của B. Đi-a-xơ, C. Cô-lôm-bô, Va-xcô đơ Ga-ma, Ph. Ma-gien-lan, ảnh về sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật: tàu Ca-ra-ven, la bàn,
	Loại 2: Lược đồ những cuộc phát kiến địa lí cuối thế kỷ XV-XVI.
	Để khai thác có hiệu quả, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh giáo viên cần phải thực hiện tốt các bước sau:
	- Đối với tranh ảnh:
	Bước 1: Cho học sinh quan sát tranh ảnh để xác định một cách khái quát nội dung cần khai thác.
	Bước 2: Giáo viên nêu vấn đề, tổ chức hướng dẫn nội dung tranh ảnh.
	Bước 3: Học sinh trình bày kết quả tìm hiểu nội dung tranh ảnh sau khi quan sát, kết hợp gợi ý của giáo viên và tìm hiểu nội dung trong bài.
	Bước 4: Giáo viên nhận xét, hoàn thiện nội dung khai thác tranh ảnh cung cấp cho học sinh.
	Cuối cùng học sinh nắm được cách khai thác tranh ảnh và nội dung trong bài học.
	- Đối với lược đồ:
	Bước 1: Cho học sinh quan sát lược đồ, trong đó chú ý quan sát cả nội dung, ranh giới và các kí hiệu của các cuộc phát kiến địa lí.
	Bước 2: Giáo viên nêu vấn đề, gợi ý học sinh tìm hiểu nội dung lược đồ.
	Bước 3: Học sinh trình bày kết quả tìm hiểu nội dung tranh lược đồ.
	Bước 4: Giáo viên nhận xét, hoàn thiện nội dung lược đồ mà học sinh cần tìm hiểu cung cấp cho học sinh.
	Cuối cùng học sinh nắm được cách khai thác lược đồ và nội dung lược đồ của bài học. Thực hiện như vậy học sinh sẽ rất hứng thú theo dõi bài giảng, đảm bảo được yếu tố trực quan sinh động, giúp các em hiểu sâu sắc và ghi nhớ bền lâu.
	Thứ ba: Thiết kế câu hỏi hợp lý, trọng tâm.
 	Câu hỏi hợp lý, trọng tâm, có ý nghĩa rất quan trọng, nó không những phát huy được tính tích cực, phát triển khả năng tư duy của học sinh mà còn giúp học sinh hiểu sâu, nhớ kĩ những kiến thức của bài. 	
	2.3.2. Các nguyên tắc cơ bản khi sử dụng, khai thác kênh hình bài Tây Âu hậu kì Trung đại.
	Để nâng cao hiệu qủa sử dụng, khai thác kênh hình trong bài Tây Âu thời hậu kì Trung đại phải nắm vững một số nguyên tắc sau:
	Thứ nhất: Sử dụng kênh hình đúng mục đích: 
	Mục đích của bài học, chính là học sinh lĩnh hội được tri thức, hình thành và phát triển kỹ năng, nhân cách. Các loại kênh hình trong sách giáo khoa cũng như sưu tầm của giáo viên có một chức năng riêng, nên chúng phải được nghiên cứu cụ thể để sử dụng đúng mục đích, phù hợp với yêu cầu bài học.
	Ví dụ: ảnh minh họa về sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật: tàu Ca-ra-ven, la bàn chỉ nên trình bày để minh họa cho bài giảng nhằm làm cho nội dung bài giảng sinh động, phong phú, hấp dẫn hơn. Giáo viên không sử dụng chúng trong việc củng cố hay trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Với kênh hình là nguồn cung cấp thông tin kiến thức thì giáo viên phải gợi mở, yêu cầu học sinh thông qua làm việc với kênh hình để tìm ra kiến thức và lĩnh hội tri thức đó ví dụ như lược đồ hình 27 – Những cuộc phát kiến địa lí.
	Thứ hai: Kết hợp tốt việc sử dụng kênh hình với kênh chữ: 
	Giáo viên không nên quá lạm dụng vào các kênh hình trong quá trình soạn giảng. Đối với bài Tây Âu thời hậu kì Trung đại, kênh chữ hết sức quan trọng cho nên giáo viên cần phải kết hợp tốt việc khai thác kênh chữ và kênh hình, làm được như vậy tiết học mới trở nên sinh động, học sinh mới chủ động, hứng thú trong học tập.
Thứ ba: Sử dụng kênh hình đúng đối tượng: 
Tùy vào từng nội dung, mục đích sử dụng mà giáo viên đưa ra những yêu cầu khác nhau đối với học sinh. Đối với tranh ảnh về sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật hàng hải trong bài này, giáo viên chỉ dừng lại ở việc cho học sinh quan sát sơ lược để các em nắm được những biểu tượng ban đầu, không nên cho học sinh đứng lên thuyết trình về kênh hình đó. Ngược lại, đối với lược đồ các cuộc phát kiến địa lí sau khi hướng dẫn học sinh quan sát từ tổng thể đến chi tiết, giáo viên phải