SKKN Sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 – bài 14: Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc – Giáo dục công dân 10

MỤC LỤC 
 Trang
1. MỞ ĐẦU ..........................................................................................................2
1.1. Lí do chọn đề tài.............................................................................................2
1.2. Mục đích nghiên cứu......................................................................................2
1.3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................3
1.4. Phương pháp nghiên cứu................................................................................3
1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm.................................................3
2. NỘI DUNG.......................................................................................................4
2.1. Cơ sở lí luận....................................................................................................4
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm........................4
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề..............................................6
2.3.1. Xác định vai trò của việc sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp với các kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”......................................................................................6
2.3.2. Nguyên tắc cơ bản trong việc sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.....................................................................................................6
2.3.3. Quy trình sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”......................................................................................................................7
2.3.4. Vận dụng cụ thể vào tiết 1 – bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.....................................................................................................7
2.4. Hiệu quả của sáng kiến đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường...........................................................................................13
2.4.1. Đối với hoạt động giáo dục.......................................................................13
2.4.2. Đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường...........................................15
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ...............................................................................16
3.1. Kết luận........................................................................................................16
3.1.1. Bài học kinh nghiệm..................................................................................16
3.1.2. Khả năng ứng dụng và phát triển sáng kiến kinh nghiệm.........................16
3.2. Kiến nghị......................................................................................................17
3.2.1. Đối với đồng nghiệp..................................................................................17
3.2.2. Đối với các cấp lãnh đạo...........................................................................17
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................18
DANH MỤC CÁC ĐỀ TÀI SKKN....................................................................19
1. MỞ ĐẦU
	1.1. Lí do chọn đề tài
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa  VIII đã chỉ rõ con đường đổi mới giáo dục và đào tạo phải bằng “đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học”.[6]
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, một số giáo viên vẫn chưa linh hoạt, sáng tạo trong vận dụng phương pháp/kĩ thuật dạy học tích cực; nhiều học sinh vẫn chưa bỏ thói quen chỉ chú trọng đến việc nghe thầy giảng, làm theo sự định hướng của thầy một cách máy móc, thiếu chủ động, sáng tạo. Vì thế nhiều kĩ năng không được rèn luyện, dẫn đến thiếu tự tin, ngại suy nghĩ, ngại làm việc, không thích sự thay đổi, nhầm lẫn trong việc xác định giá trị, lúng túng trong việc xử lí tình huống, thiếu kĩ năng ứng phó với hoàn cảnh
Đối với việc học bộ môn Giáo dục công dân, đặc biệt là với các bài giảng đạo đức - Giáo dục công dân 10 phần lớn học sinh học đối phó, chiếu lệ, không tập trung nên hiệu quả giáo dục của bộ môn chưa thực sự đạt được theo yêu cầu. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, song một trong những nguyên nhân chủ yếu đó là do phương pháp của giáo viên chưa tạo được hứng thú và niềm say mê học tập ở học sinh, tiết học còn diễn ra một cách đơn điệu, khô khan, đồ dùng dạy học ít được sử dụng hoặc sử dụng nhưng chưa thực sự hiệu quả. Chính vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học là việc vô cùng quan trọng và cần thiết đối với giáo viên nói chung, giáo viên Giáo dục công dân nói riêng.
Lịch sử dựng nước và giữ nước hàng nghìn năm của dân tộc Việt Nam cũng là kho tàng tư liệu, bài học cho tất cả mọi người trong đời sống hiện nay. Nếu người giáo viên khéo léo sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực để khai thác câu chuyện lịch sử sao cho phù hợp với bài học và đối tượng học sinh khi dạy phần “Công dân với đạo đức” – Giáo dục công dân 10 sẽ tác động trực tiếp tới nhận thức, thái độ, hành vi của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giờ dạy. Đặc biệt, điều này còn có tác dụng trong việc giữ gìn văn hóa dân tộc, giáo dục truyền thống lịch sử, khơi gợi lòng yêu nước, tự hào dân tộc...
Xuất phát từ những lí do nêu trên và qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy, tôi đã chọn đề tài: “Sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 – bài 14: Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc – Giáo dục công dân 10” làm sáng kiến kinh nghiệm của mình.
 	1.2. Mục đích nghiên cứu
Khảo sát, đánh giá được thực trạng việc học tập của học sinh khi học tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. 
Cung cấp những câu chuyện lịch sử của dân tộc giúp học sinh tiếp thu bài có hiệu quả hơn và giảm bớt được sự khô khan của môn học, học sinh có hứng thú tìm tòi các tình tiết liên quan đến bài học để tìm ra hướng giải quyết hoặc phán đoán phù hợp với thực tiễn. 
Thông qua đó, giúp học sinh hiểu sâu sắc ý thức công dân gắn với các vấn đề lịch sử, giáo dục lòng yêu nước, nhận thức trách nhiệm cá nhân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
	1.3. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu nội dung tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” – Giáo dục công dân 10 và việc học tập của học sinh đối với bài học. Từ đó, sưu tầm, chọn lọc, phối hợp sử dụng câu chuyện lịch sử cùng kĩ thuật dạy học tích cực để nâng cao hiệu quả và hứng thú cho học sinh.
Sự chuyển biến của học sinh trong quá trình thực hiện đề tài.
Để có cơ sở đánh giá về hiệu quả của việc áp dụng đề tài vào thực tế dạy học, tôi chọn 3 lớp nguyên vẹn của Trường trung học phổ thông Triệu Sơn 5, cụ thể: Lớp 10B5, 10B6, 10B7 – Năm học 2016 – 2017.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài này, tôi đã sử dụng những phương pháp sau:
Phương pháp nghiên cứu của phép biện chứng duy vật: Lôgic, lịch sử, phân tích, tổng hợp, so sánh (phân tích từng đối tượng học sinh, tổng hợp các kết quả đạt được, phân tích tổng hợp tài liệu qua tham khảo sách, báo...).
Phương pháp đàm thoại (lấy ý kiến học sinh, phụ huynh, giáo viên...).
	Đặc biệt là phương pháp thực nghiệm (thông qua thực tế dạy học trên lớp, giao bài tập, củng cố bài học, hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài kết hợp với kiểm tra, đánh giá).
	1.5. Điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
Việc tích hợp kiến thức liên môn hoặc sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy Giáo dục công dân là việc nhiều giáo viên đã làm, nhưng việc khai thác các câu chuyện lịch sử (hình ảnh, video...) bằng các kĩ thuật dạy học tích cực (kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật KWL, kĩ thuật khăn phủ bàn, kĩ thuật sơ đồ tư duy...) để dạy một bài cụ thể (tiết 1 – bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”) lại là một vấn đề khá mới. Do đó, có thể khẳng định đề tài không trùng lặp với bất kỳ sáng kiến nào đã được công bố. 
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
	Tại Hội thảo đánh giá hiệu quả dạy học môn Giáo dục công dân tháng 05/2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có nhận định sau: “Giáo viên dạy môn Giáo dục công dân đã có nhiều cố gắng trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, hiện tượng dạy học lệ thuộc vào sách giáo khoa và sách giáo viên còn phổ biến. Việc rèn luyện kỹ năng, giáo dục thái độ và hành vi của học sinh trong dạy học môn Giáo dục công dân thực hiện chưa đạt được yêu cầu đề ra của chương trình”[10] 
	Mặt khác, theo quan điểm của Lê Nin:“Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý, của sự nhận thức thực tiễn khách quan”[12]. Do đó, dạy học là một quá tình truyền thụ tri thức khoa học, kĩ năng và phương pháp hành động. Giáo viên cần phải đảm bảo cung cấp cho học sinh những phương thức ứng xử về đạo đức, văn hoá trong cuộc sống, hướng học sinh vào việc thực hành các chuẩn mực và mẫu hành vi tích cực mà bài học đặt ra; khơi dậy ở học sinh ý chí thể hiện sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, giữa lời nói và việc làm. 
Như vậy, với mục tiêu đổi mới phương pháp/kĩ thuật dạy học Giáo dục công dân theo định hướng phát triển năng lực học sinh, giáo viên cần đa dạng hóa các phương pháp/kĩ thuật dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Do đó, để việc giảng dạy phần đạo đức - Giáo dục công dân 10 đạt hiệu quả cao, bên cạnh phương pháp thuyết trình, đàm thoại... thì việc sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp với một số kĩ thuật dạy học tích cực (kĩ thuật động não, kĩ thuật mảnh ghép, kĩ thuật sơ đồ tư duy, kĩ thuật khăn phủ bàn,...) sẽ cuốn hút học sinh vào các hoạt động học tập do giáo viên thiết kế, tổ chức và hướng dẫn; sẽ huy động, khai thác tối đa vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của các em; tạo cơ hội, động viên, khuyến khích các em bày tỏ ý kiến cá nhân về vấn đề đạo đức. 
Sử dụng câu chuyện lịch sử chính là sử dụng những di sản tinh thần quý báu, là kho tri thức về tấm gương sống và đạo lý làm người mà ông cha ta đã để lại giúp học sinh lĩnh hội kiến thức tốt hơn, từ đó hình thành những tư tưởng đạo đức tốt đẹp, các em sẽ yêu thích môn Giáo dục công dân hơn.
Đó chính là cơ sở tôi sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp với một số kĩ thuật dạy học tích cực để khai thác nội dung tiết 1 – bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” - Giáo dục công dân 10. 
	2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
	Giáo dục đạo đức nói chung, giáo dục lòng yêu nước nói riêng giữ vai trò, nhiệm vụ quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ. Tuy nhiên, một thực tế chung cho thấy đa số học sinh ít quan tâm đến các tiết học Giáo dục công dân lớp 10, trong đó có tiết 1 – bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Điều này được chứng minh bằng việc ở 5 phút đầu giờ tôi thường thực hiện điều tra hứng thú học tập của học sinh và nguyên nhân chính làm em chưa yêu thích đối với bài học này. Qua đó, nắm bắt tình hình chung về quan điểm, thái độ học tập của học sinh và để đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục của bài học.
(Lưu ý: Cơ sở để thực hiện điều tra là các em đã được học chủ đề này ở cấp THCS. Phiếu điều tra không yêu cầu ghi tên người được điều tra để đảm bảo tính khách quan).
Về hứng thú học tập của học sinh với tiết 1 - bài 14: 
“Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
Lớp
Sĩ số
Mức độ hứng thú
Rất thích
Bình thường
Không thích
SL
%
SL
%
SL
%
10B5
44
7
15,9
19
43,2
18
40,9
10B6
42
8
19,1
15
35,7
19
45,2
10B7
43
7
16,3
16
37,2
20
46,5
Tổng
129
22
17,1
50
38,7
57
44,2
Như vậy, tổng số học sinh được điều tra là 129 em, kết quả điều tra cho thấy: chỉ 17,1% tổng số học sinh được điều tra là rất có hứng thú với bài học, trong khi đó có tới 44,2% tổng số học sinh được điều tra không thích học. 
Về nguyên nhân chủ yếu làm học sinh chưa hứng thú với tiết 1 – bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
Lớp 
Sĩ số
Nguyên nhân
Do tiết học buồn tẻ, không lôi cuốn
Do kiến thức SGK khô khan, nhiều lý thuyết
Do đó là môn học phụ
Ý kiến khác
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
10B5
44
20
45,5
10
22,7
12
27,3
02
4,5
10B6
42
16
38,2
09
21,4
14
33,3
03
7,1
10B7
43
18
41,9
09
20,9
15
34,9
01
2,3
Tổng
129
54
41,9
28
21,7
41
31,8
06
4,6
Từ kết quả điều tra trên cho thấy, học sinh chưa có hứng thú học tập với bài học do nhiều nguyên nhân. Song nguyên nhân chủ yếu nhất (chiếm tới 41,9% tổng số học sinh được điều tra) là do chất lượng giảng dạy của giáo viên còn hạn chế, chưa thực sự đầu tư cho chuyên môn dẫn đến tiết học đơn điệu, khô khan buồn tẻ do đó không đủ sức gây được sự chú ý, hấp dẫn từ phía người học.
Vậy làm thế nào để các em có thể lĩnh hội, vận dụng được những kiến thức bài học một cách có hệ thống, mà không bị đơn điệu, khô khan, nhàm chán. Điều đó đòi hỏi người giáo viên phải biết lựa chọn kiến thức, phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp với bài học, với đối tượng học sinh, đặc biệt phải chú ý đến nhu cầu tư duy, tâm lý muốn khám phá cái mới, cái độc đáo ở học sinh trung học phổ thông. Chính vì vậy, ở năm học 2016-2017, tôi đã kết hợp việc sử dụng câu chuyện lịch sử cùng với các kĩ thuật dạy học tích cực trong tiết học và bước đầu đã thu được những tín hiệu đáng mừng từ học sinh, các em rất hào hứng khi cô giáo đem những hình ảnh, video, câu chuyện lịch sử đến cho các em; đặc biệt những bài học đạo đức từ chính những hình ảnh, video câu chuyện đó đã được các em khai thác, giải mã.
	2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
	2.3.1. Xác định vai trò của việc sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp với các kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
	Câu chuyện lịch sử và kĩ thuật dạy học tích cực là nguồn cung cấp các chất liệu, các biện pháp, cách thức để học sinh khai thác nội dung bài học một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, giúp học sinh biến kiến thức thành niềm tin có cơ sở khoa học, thành lẽ sống và hành động thực tế trong cuộc sống hiện tại và tương lai. 
	Đặc biệt, đây là phương pháp hiệu quả tạo được ấn tượng sâu sắc, mạnh mẽ, khơi dậy niềm đam mê, sự tự tin và hứng thú trong học tập của học sinh. Thông qua truyện kể lịch sử đã giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức một cách nhẹ nhàng, sâu sắc. Đồng thời, những nhân vật, sự kiện, hiện tượng lịch sử có sức mạnh thức tỉnh lòng trắc ẩn tiềm tàng ở mỗi con người, từ đó mà các em đã tự giác điều chỉnh hành vi của mình theo hướng tích cực.
	2.3.2. Nguyên tắc cơ bản trong việc sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
	Để đạt hiệu quả tối ưu trong quá trình sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực để dạy tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, giáo viên cần quán triệt, vận dụng một cách linh hoạt và đồng bộ các nguyên tắc cơ bản sau:
	Một là: Đảm bảo tính khoa học: Xác định đúng những câu chuyện có liên quan đến nội dung mà bài học cần đáp ứng; tìm hiểu kĩ yêu cầu về phương pháp, đồ dùng dạy học của bài để lựa chọn tài liệu, kĩ thuật dạy học thích hợp.
	Hai là: Đảm bảo tính vừa sức, nội dung câu chuyện đưa vào dạy học phải phù hợp với tâm lý lứa tuổi, hoàn cảnh và trình độ nhận thức của học sinh.
	Ba là: Khai thác câu chuyện theo nhiều hướng khác nhau, bằng các kĩ thuật dạy học khác nhau.
Bốn là: Giáo viên phải hiểu và nắm vững cách tiến hành các kĩ thuật dạy học tích cực, vận dụng một cách linh hoạt, phù hợp với nội dung từng đối tượng học sinh, với điều kiện cơ sở vật chất hiện có.
2.3.3. Quy trình sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
	Để vận dụng thành công câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy tiết 1 - bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, tôi thực hiện những bước sau:
	Bước 1: 
	Giáo viên chuẩn bị các câu chuyện lịch sử (hình ảnh, bài báo, video...) có nội dung phù hợp với bài học.
	Photo, chiếu clip, in nguyên văn câu chuyện hoặc tóm tắt lại câu chuyện cho dễ hiểu, dễ đưa vào bài học.
	Giáo viên lựa chọn phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp để khai thác câu chuyện, rút ra nội dung bài học.
	Bước 2: 
	Học sinh theo dõi hình ảnh, đọc (hoặc xem, nghe) về câu chuyện.
	Thảo luận theo các câu hỏi, hướng dẫn của giáo viên bằng các phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp như kĩ thuật sơ đồ tư duy, kĩ thuật khăn phủ bàn, kĩ thuật đặt câu hỏi... hoặc hoàn thiện câu chuyện theo cách giải quyết của bản thân.
	Bước 3: 
Giáo viên theo dõi, lắng nghe, phân tích và tổng hợp các ý kiến của học sinh trả lời; đồng thời, nhận xét, bổ sung và đưa ra kết luận.
	2.3.4. Vận dụng cụ thể vào tiết 1 – bài 14: “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
	Giáo viên chia lớp thành 5 nhóm học tập để tìm hiểu nội dung bài học.
	2.3.4.1. Sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực để giới thiệu bài mới
Đây là hình thức giáo viên dùng câu chuyện lịch sử có nội dung phù hợp với chủ đề của bài học cùng với các kĩ thuật dạy học tích cực để dẫn học sinh vào bài mới thay thế cho các phương pháp truyền thống như: thuyết trình, giảng giải nhằm tạo ra được sự hứng thú và tâm lý muốn khám phá bài học cho học sinh khi bước vào bài mới.
Ví dụ: Giáo viên sử dụng phim tài liệu: “Những bà mẹ Việt Nam Anh hùng đất Thăng Long” (Nguồn: Youtube) cùng kĩ thuật đặt câu hỏi.
Hỏi: Theo em, động lực nào đã giúp những người chị, người mẹ Việt Nam trong chiến tranh dũng cảm, kiên cường đến vậy?
Hoặc: Giáo viên có thể sử dụng các hình ảnh về nhân vật và sự kiện lịch sử cùng với kĩ thuật sơ đồ tư duy.
Nhân vật và sự kiện lịch sử
Hỏi: Bằng sơ đồ tư duy em hãy làm rõ:
1. Những hình ảnh trên đề cập đến truyền thống gì của dân tộc ta? 
2. Em hãy điền những hiểu biết cơ bản của bản thân về các nhân vật và sự kiện trong các hình ảnh trên? 
Giáo viên: Những tấm gương ấy là biểu hiện cao nhất của lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, kiên cường chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta.
Thời chiến tranh, mỗi con người của dân tộc Việt là một cây chông, cả dân tộc là một hầm chông. Ông cha ta đã đem cả lương tâm và nhân phẩm bắn tỏa lên bầu trời đầy giặc giã, chiến đấu với kẻ thù lớn mạnh để giữ từng mảnh đất yêu thương. Vậy, thế hệ trẻ ngày nay được sống trong hòa bình, chúng ta cần phải làm gì để xứng đáng với những hy sinh của thế hệ ông cha mình, góp phần tiếp nối truyền thống vẻ vang của dân tộc. Để hiểu rõ hơn chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu nội dung của bài học hôm nay.
2.3.4.2. Sử dụng câu chuyện lịch sử kết hợp kĩ thuật dạy học tích cực để làm rõ kiến thức
Ví dụ 1: Để làm rõ khái niệm “Lòng yêu nước là gì ?”, giáo viên sử dụng đoạn trích trong bức thư của Liệt sĩ Lê Văn Huỳnh với tiêu đề “Khi hòa bình có điều kiện hãy vào Nam lấy hài cốt anh về” cùng với kĩ thuật khăn phủ bàn.
Quảng Trị, ngày 11/9/1972
 	Toàn gia đình kính thương!
Hôm nay con ngồi đây biên vài dòng chữ cuối cùng, phòng khi đã “đi nghiên cứu bí mật trong lòng đất” thì gia đình khỏi thấy đó là điều đột ngột.
	Mẹ kính mến! Lớn lên trong tay mẹ từ khi còn trứng nước, chưa kịp đền đáp được công ơn to lớn đó của mẹ thì đứa con út của mẹ đã đi thăm bố con rồi. Thư này tới tay mẹ chắc mẹ buồn lắm. Lòng mang nặng đẻ đau, giọt máu đào hơn ao nước lã. Lá vàng còn ở trên cây, lá xanh đã rụng ...Trời ơi, hỡi trời! Con của mẹ đã đi xa để lại cho mẹ nỗi buồn nhất trên đời. Con rất hiểu đời mẹ khổ đã nhiều nay bao hy vọng nuôi con khôn lớn, song vì đất nước có chiến tranh, thì mẹ ơi hãy lau nước mắt cho đời trẻ lâu, sống đến ngày đón mừng chiến thắng. Con đi mẹ ở lại trăm tuổi bạc