SKKN Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh thông qua giảng dạy bài oxi – ozon Hóa học 10 cơ bản

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT LÝ THƯỜNG KIỆT
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI
GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG CHO HỌC SINH THÔNG QUA GIẢNG DẠY BÀI OXI – OZON.
HÓA HỌC 10 CƠ BẢN.
Người thực hiện: Hoàng Văn Tài
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Lý Thường Kiệt
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Hóa Học
THANH HÓA NĂM 2016
MỤC LỤC 1.
A. MỞ ĐẦU 2.
1. Lí do chọn đề tài ................................3-4.
2. Mục đích nghiên cứu .................4.
3. Đối tượng nghiên cứu .......4.
4. Phương pháp nghiên cứu .......4.
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 4.
I. Cơ sở lí luận ...........4-6.
1. Kiến thức cơ sở về môi trường ......6.
2. Kiến thức cơ sở về hóa học môi trường .....................6-7.
3. Giáo dục môi trường ở trường phổ thông .........7.
4. Phương thức cụ thể đưa nội dung giáo dục môi trường vào môn hóa ở trường THPT ....7.
5. Các vấn đề môi trường cần đưa vào bài dạy oxi-ozon cho học sinh THPT ......8.
6. Kết quả, hiệu quả của thực trạng trên ............8-9.
II. Nội dung lồng ghép giáo dụng môi trường vào bài oxi-ozon ..9.
1. Mục tiêu của hoạt động dạy học .......9.
2. Phương pháp dạy học ..........9-10.
3. Thời lượng dự kiến cho bài học .........10-11.
4. Nội dung tích hợp kiến thức hóa học trong việc bảo vệ môi trường ..11.
III. Cách tổ chức dạy học qua bài oxi-ozon ............11.
1. Mục tiêu bài học ........11-12.
2. Chuẩn bị .........12-13.
3. Tiến trình bài giảng ........13-18.
IV. Sản phẩm của học sinh ........18-19.
C. KẾT LUẬN 19.
I. Kết quả nghiên cứu .....19-20.
II. Kiến nghị – Đề xuất ......20-21.
Tài liệu tham khảo....................................................................................................................22.
MỞ ĐẦU.
Lí do chọn đề tài.
Là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy bộ môn Hóa học ở trường THPT tôi nhận thấy:
Hóa học có vai trò to lớn trong sản xuất, đời sống, sinh hoạt, trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc.
Trong đó Hóa học là môn khoa học nghiên cứu thành phần, tính chất, ứng dụng, sự biến đổi giữa các chất, sản xuất các chất. Thông qua nội dung về cấu tạo chất, tính chất vật lý, tính chất hóa học, ứng dụng và điều chế các chấtcó thể giáo dục cho học sinh nắm và thực hiện tốt các biện pháp bảo vệ môi trường – ứng phó biến đổi khí hậu.
Đặc biệt trong tình hình hiện nay, vấn đề ô nhiễm môi trường đang được toàn nhân loại quan tâm cùng chung tay giải quyết. Bên cạnh đó, Đảng, Nhà nước cũng rất chú trọng đã và đang có nhiều giải pháp giải quyết và mang lại hiệu quả thiết thực, hoạt động bảo vệ môi trường – ứng phó với biến đổi khí hậu trở thành mối quan tâm hàng đầu được các cấp, các ngànhtham gia hưởng ứng và bước đầu đã thu được một số kết quả đáng khích lệ. Thế nhưng việc bảo vệ môi trường vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của quá trình phát triển kinh tế – xã hội trong giai đoạn mới. Thực tế môi trường nước ta vẫn đang xuống cấp nhanh chóng, có lúc, có nơi đã đến mức báo động.
Vì vậy với vai trò là một giáo viên giảng dạy môn Hóa học ở trường THPT, có nhiệm vụ đào tạo ra những công dân hữu dụng, có ích cho đất nước, tôi thấy rằng việc lồng ghép, tích hợp nội dung biến đổi khí hậu vào chương trình giảng dạy ở một số môn học, nhất là môn Hóa học ở trường THPT là hoàn toàn phù hợp và cần thiết nhằm trang bị cho các em những kiến thức tốt nhất về bảo vệ môi trường – ứng phó biến đổi khí hậu, đồng thời các em cũng chính là cầu nối thông tin để tuyên truyền đến cộng đồng. Đó là lý do để tôi chọn đề tài viết sáng kiến kinh nghiệm của mình là: “Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh thông qua giảng dạy bài OXI-OZON hóa học 10 cơ bản”.
Mục đích nghiên cứu:
Mục đích của đề tài là đưa nội dung giáo dục môi trường vào bài giảng hoá học lớp 10 trung học phổ thông. Bằng cách này bài giảng có sự kết hợp kiến thức và giáo dục môi trường sẽ tăng hứng thú học tập cho học sinh, giúp giờ học bớt căng thẳng và học sinh sẽ yêu thích môn học hơn.
Đối tượng nghiên cứu:
- Nêu khái niệm cơ bản về môi trường và ô nhiễm môi trường.
- Nêu phương pháp và cách thức lồng nội dung giáo dục môi trường vào bài giảng hoá học.
- Thực nghiệm kiểm chứng việc giáo dục môi trường khi dạy chương trình hoá học lớp 10.
- Rút ra những bài học kinh nghiệm, đề xuất và giải pháp.
Phương pháp nghiên cứu
- Qua các tài liệu: sách giáo khoa, sách bài tập hoá học lớp 10, sách tham khảo.
- Qua trao đổi với các bạn đồng nghiệp trong và ngoài trường
- Qua học sinh khối 10 năm học 2015 – 2016 
NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Cơ sở lí luận:
Môi trường hiện nay đang có những bất lợi cho con người, đặc biệt là
 những yếu tố mang tính chất tự nhiên như: đất, nước, không khí, hệ động thực vật. Tình trạng môi trường thay đổi và bị ô nhiễm đang diễn ra trên phạm vi mỗi quốc gia, cũng như trên toàn cầu. Chưa bao giờ môi trường bị ô nhiễm như bay giờ, nó đang là vấn đề nóng hổi trên toàn cầu. Chính vì vậy việc giáo dục bảo vệ môi trường nói chung, bảo vệ thiên nhiên, tài nguyên đa dạng sinh học nói riêng, là vấn đề cần thiết, cấp bách và bắt buộc khi giảng dạy trong trường học, đặc biệt với bộ môn hóa học thì đây là vấn đề hết sức cần thiết. Vì nó cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về môi trường, sự ô nhiễm môi trường, tăng cường sự hiểu biết về mối quan hệ tác động qua lại giữa con người với tự nhiên trong sinh hoạt và lao động sản xuất, góp phần hình thành ở học sinh có ý thức và đạo đức mới đối với môi trường, có thái độ và hành động đúng đắn để bảo vệ môi trường. Vì vậy, GDBVMT cho học sinh là việc làm có tác dụng rộng lớn, sâu sắc và bền vững nhất.
Môn hóa học là môn khoa học có thể giúp học sinh tìm hiểu một cách sâu sắc về bản chất của:
- Thành phần cấu tạo của môi trường: đất, nước, không khí và sinh quyển.
- Ảnh hưởng của các chất trong môi trường.
- Sản xuất và sinh hoạt của con người là nguồn gây ô nhiễm môi trường.
- Tiêu chuẩn môi trường và mức độ ô nhiễm môi trường.
- Biện pháp hóa học, vật lý, sinh hóa để bảo vệ môi trường và chống ô nhiễm, 
xử lí nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp, chất thải rắn
- Biện pháp bảo vệ môi trường trong học tập môn hóa học.
Do đó, Hóa học có khả năng giáo dục bảo vệ môi trường rất to lớn. Trong khi đó cũng chính các em là cầu nối thông tin để tuyên truyền đến cộng đồng.
Vì vậy, tôi thấy việc cần thiết phải tìm hiểu, nghiên cứu và xây dựng cho mình cũng như cho các đồng chí, đồng nghiệp thao khảo những vấn đề liên quan đến việc giáo dục bảo vệ môi trường môn Hóa học, từ đó có giải pháp tích hợp trong quá trình giảng dạy môn Hóa học ở trường THPT.
Kiến thức cơ sở về môi trường
 1.1.Khái niệm môi trường sống: 
Môi trường sống bao gồm các yếu tố tự nhiên và các yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên. (theo Điều 1, Luật bảo vệ môi trường của Việt Nam)
 1.2. Khái niệm ô nhiễm môi trường. 
Ô nhiễm môi trường là sự làm thay đổi tính chất của môi trường, vi phạm tiêu chuẩn môi trường, thay đổi trực tiếp hoặc gián tiếp các thành phần và đặc tính vật lý, hóa học, nhiệt độ, sinh học, chất hòa tan, chất phóng xạcủa môi trường vượt quá mức cho phép đã được xác định.
Kiến thức cơ sở về hoá học môi trường. 
Trên thế giới ô nhiễm môi trường được hiểu là việc chuyển các chất thải hoặc năng lượng vào môi trường đến mức có khả năng gây nguy hại đến sức khoẻ con người, đến sức khoẻ sinh vật hoặc làm suy giảm chất lượng môi trường.
Các tác nhân ô nhiễm môi trường bao gồm chất thải ở dạng khí (khí thải), lỏng (nước thải), rắn (chất thải rắn) chứa hoá chất hoặc tác nhân vật lí, sinh học và các dạng năng lượng như nhiệt độ, bức xạ. Có thể liệt kê các tác nhân đó như sau:
- Rác , phế thải rắn
- Hoá chất , chất thải dệt, nhuộm, chế biến thực phẩm
- Khí núi lửa, khí nhà máy, khói xe, lò gạch( SO2, CO2, NO2, CO.)
- Kim loại nặng
Giáo dục môi trường ở trường phổ thông.
3.1. Khái niệm.
Có thể hiểu giáo dục môi trường: là quá trình tạo dựng cho con người những nhận thức về mối quan tâm đến môi trường và các vấn đề về môi trường. giáo dục môi trường gắn liền với việc học kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành thái độ và lòng nhịêt tình để hoạt động một cách độc lập hoặc phối hợp nhằm tìm ra giải pháp cho các vấn đề hiện tại và ngăn chặn những vấn đề mới có thể xảy ra cho tương lai.
3.2. Mục đích của việc giáo dục môi trường.
Giáo dục môi trường sẽ giúp con người nhận thức đúng đắn về môi trường, về việc khai thác sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên và có ý thức thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Việc giáo dục môi trường có thể thực hiện bằng nhiều hình thức và cho nhiều đối tượng. Trong đó việc giảng dạy về môi trường ở các trường học, nhất là trường phổ thông chiếm vị trí đặc biệt quan trọng.
Phương thức cụ thể đưa nội dung giáo dục môi trường vào môn hoá ở trường trung học phổ thông. 
Tích hợp với hoạt động dạy học trên lớp: là kết hợp một cách có hệ thống các kiến thức hóa học với các kiến thức giáo dục môi trường làm cho chúng hoà quện vào nhau thành một thể thông nhất.
Ngoài ra có thể triển khai thêm nội dung giáo dục môi trường bằng hoạt động ngoài giờ lên lớp 
Các vấn đề môi trường cần đưa vào bài dạy OXI – OZON cho học sinh trung học phổ thông. 
Kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường trong OXI – OZON, Hóa học 10 cơ bản.
+ Vai trò của oxi trong không khí và đối với sức khoẻ con người(lồng vào phần mở đầud bài giảng). lợi ích của việc trồng rừng(phần ứng dụng)
+ Vai trò của oxi trong môi trường.
+ Những tính chất quan trọng của ozon có lợi cho môi trường(lồng vào phần tính chất hoá học). sự suy giảm tầng ozon, sự lên tiếng của toàn thế giới về lỗ thủng tẩng zon và giải pháp( phần trạng thái tự nhiên và ứng dụng)
+ Tầng ozon bị phá huỷ sẽ không ngăn được tia cực tím, nó sẽ chiếu trực tiếp xuống trái đất gây bệnh cho sinh vật làm cho người mắc bệnh về mắt và da.
+ Gợi ý những giải pháp xử lí ô nhiễm.
Kết quả, hiệu quả của thực trạng trên . 
Tôi chọn đề tài này không ngoài mục đích tìm ra hiệu quả trong công tác giảng dạy nói chung, giáo dục bảo vệ môi trường nói riêng; giúp các em hiểu rõ ảnh hưởng xấu và tác động rất to lớn của việc ô nhiễm môi trường đối với đời sống sinh hoạt của con người, từ đó có ý thức và những hành động thiết thực để bảo vệ môi trường không bị ô nhiễm.
Trong quá trình nghiên cứu đề tài tôi tiến hành điều tra bằng những câu hỏi liên quan đến những vấn đề các em được học, được thấy ở địa phương, ở những hành động của những người xung quanh ( kể cả ở gia đình các em ) và đã vận dụng vào việc giảng dạy trực tiếp ở các lớp 10A1; 10A2; 10A3; 10A6 trường THPT Lý Thường Kiệt. Tôi đã nhận được kết quả là:
Kết quả khảo sát trước khi vận dụng đề tài:
+ Các em có những kiến thức sơ sài về vấn đề ô nhiễm môi trường thông qua thông tin đại chúng và một số môn khác đã được triển khai.
+ Phần lớn học sinh không nắm được tầm ảnh hưởng của hóa học với ô nhiễm môi trường.
+ Đa số học sinh xem nhẹ và thờ ơ với các vấn đề liên quan đến ô nhiễm môi trường, chưa có biện pháp cụ thể để bảo vệ môi trường.
Kết quả khảo sát sau khi vận dụng đề tài:
+ Các em nhận biết được một số dấu hiệu ô nhiễm môi trường và một số hóa chất có khả năng gây ô nhiễm đất, nước, không khí. Từ đó biết cách xử lý một vài chất thải đơn giản trong đời sống sản xuất và học tập hóa học.
+ Học sinh biết thực hiện một số biện pháp đơn giản để bảo vệ môi trường sống. Có những đề xuất và giải pháp ngăn chặn những vấn đề môi trường có thể xảy ra trong tương lai, ở gia đình, ở địa phương, nơi em đang học tập và sinh sống như sử một số nhiên liệu chất đốt, tài nguyên thiên nhiên hợp lý.
+ Học sinh có ý thức, trách nhiệm sâu sắc với sự phát triển bền vững của Trái đất và nhắc nhở người khác cùng tham gia bảo vệ môi trường.
+ Có khả năng cảm thụ, đánh giá vẻ đẹp của nền tảng đạo lý môi trường.
Nội dung lồng ghép giáo dục môi trường vào bài OXI – OZON của chương trình hoá học 10. Cơ bản.
Mục tiêu của hoạt động dạy học
Gắn liền quá trình học tập với cuộc sống hàng ngày, với kinh nghiệm sống của học sinh. Học sinh không chỉ được dạy kiến thức lý thuyết mà còn vận dụng thiết thực cho cuộc sống. Từ đó hướng các em tới những năng lực, những kĩ năng thiết thực cho cuộc sống để làm người lao động tốt, người công dân tốt.
Phương pháp dạy học
Phối hợp sử dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực sau:
+ Phương pháp giải quyết vấn đề.
+ Phương pháp dạy học dự án.
+ Sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực: kỹ thuật chia nhóm, kỹ thuật giao nhiệm vụ, kỹ thuật đặt câu hỏi, kỹ thuật công đoạn, kỹ thuật các mảnh ghép, kỹ thuật phân tích phim video... 
Thời lượng dự kiến 
Bài học được tiến hành trong 2 tiết gồm các mục như sau:
Nội dung
Hoạt động của thầy
Hoạt động của học sinh
Tiết 1: Tìm hiểu về:
+Oxi trong tự nhiên được tạo ra như thế nào?
+Vai trò của Oxi.
+Vị trí và cấu tạo, tính chất vật lí của oxi.
+Tính chất hóa học của oxi.
+ Tổ chức Học sinh làm bài tập chứa nội dung thông tin về Oxi để lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường.
+Tổ chức học sinh hoạt động tìm hiểu quá trình tạo ra oxi trong tự nhiên; vai trò của Oxi; vị trí, cấu tạo; tính chất vật lí; tính chất hóa học của Oxi theo các kỹ thuật dạy học tích cực:bàn tay nặn bột, mãnh ghép.
+ Tổ chức Học sinh làm bài tập chứa nội dung thông tin về Oxi để lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường.
+Theo dõi hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân của học sinh; tổng hợp ý kiến thảo luận và chốt lại kiến thức trọng tâm. 
+Tìm hiểu về Oxi theo trình tự: Phát hiện vấn đề → đề xuất dự đoán → thảo luận → tiếp tục phát hiện vấn đề → đề xuất dự đoán → thảo luận, thực hiện nghiên cứu → thống nhất ý kiến.
Tiết 2: Tìm hiểu về
+ Cách điều chế Oxi.
+ Tính chất của ozon.
+ Ozon trong tự nhiên.
+ Ứng dụng của ozon.
+Biện pháp bảo vệ bầu không khí.
+ Tổ chức Học sinh làm bài tập chứa nội dung thông tin về Oxi để lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường.
+Tổ chức học sinh hoạt động tìm hiểu về quá trình điều chế oxi trong PTN, trong công nghiệp; Tính chất và ứng dụng của Ozon. Các biện pháp bảo vệ môi trường theo các kỹ thuật dạy học tích cực:bàn tay nặn bột, mãnh ghép.
+ Tổ chức Học sinh làm bài tập chứa nội dung thông tin về Oxi để lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường.
+Theo dõi hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân của học sinh; tổng hợp ý kiến thảo luận và chốt lại kiến thức trọng tâm.
Tìm hiểu nội dung bài học một cách tích cực, chủ động.
Nội dung tích hợp kiến thức hóa học trong việc bảo vệ môi trường:
	GV Đưa ra một số câu hỏi, bài tập gắn với bối cảnh, tình huống thực tiễn góp phần phát triển năng lực GQVĐ , năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn, năng lực xử lý thông tin... tích hợp kiến thức một số môn học nhằm bảo vệ môi trường.
Cách tổ chức dạy học qua bài OXI – OZON.
Mục tiêu bài học.
Về kiến thức.
- Biết được tính chất vật lí, trạng thái tự nhiên, phương pháp điều chế oxi, ozon. Vai trò của khí oxi đối với đời sống và sản xuất. 
- Học sinh hiểu được tính chất hóa học của oxi, ozon là chất oxi hóa mạnh. Tầm quan trọng của khí ozon đến đời sống trên Trái Đất.
- Học sinh hiểu được các kiến thức về sự hình thành tầng ozon, hiện tượng sương khói quang hóa khi ozon ở trên mặt đất.
- Học sinh hiểu được Tầng ozon đóng vai trò cực kì quan trọng, nó có tác dụng như lá chắn bảo vệ cho sự sống trên trái đất, ngăn không cho tia cực tím từ vũ trụ thâm nhập vào trái đất.
Về kỹ năng.
- Rèn luyện kỹ năng quan sát, tiến hành và giải thích thí nghiệm, kỹ năng viết phương trình phản ứng, giải một số bài tập đơn giản.
- Biết cách phòng chống và tuyên truyền các biện pháp phòng chống ô nhiễm môi trường.
Về tư duy, thái độ tình cảm.
- Có tinh thần học tập tích cực, nghiêm túc.
- Yêu thích bộ môn, say mê trong nghiên cứu khoa học.
- Thường xuyên ứng dụng kiến thức vào thực tiễn đời sống nâng cao năng suất lao động.
Thông qua dự án sẽ giúp cho học sinh biết vận dụng kiến thức có ý thức bảo vệ, trồng cây xanh, bảo vệ môi trường, sự trong lành của nguồn không khí, có ý thức trong việc sử dụng nhiên liệu, phòng chống cháy nổ. 
Chuẩn bị.
Giáo viên:
- Hoá chất: O2 ( 4 bình điều chế sẵn), mẩu than(C), bột Mg, cồn tuyệt đối
- Dụng cụ: muỗng sắt, chén sứ, bật quẹt, đèn cồn,
- Phiếu học tập, máy chiếu
- Bảng phụ ghi câu hỏi thảo luận (nếu mất điện)
- Bảng tuần hoàn.
Học sinh: ôn tập kiến thức về bài oxi ở lớp 8
Tiến trình bài giảng
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung cần đạt được
Nội dung tích hợp bảo vệ môi trường
Hoạt động 1. 
Tìm hiểu về :“Quá trình tạo ra oxi trong tự nhiên”
GV: Chiếu hình ảnh chu trình của oxi trong tự nhiên và quá trình tạo ra oxi trong tự nhiên.
HS: Suy nghỉ, thảo luận, nhận xét về chu trình của oxi trong tự nhiên và quá trình tạo oxi.
Trong tự nhiên O2 là sản phẩm của quá trình quang hợp.
GV. Theo các em lượng khí oxi trong không khí có bị thay đổi không? Vì sao? 
HS: Suy nghĩ, thảo luận và trả lời.
GV: Tổng hợp ý kiến và bổ sung.
GV. Các em cần làm gì để lượng khí oxi trong không khí không bị thay đổi?
HS: Suy nghỉ, thảo luận đưa ra một số biện pháp.
Hoạt động 2. 
“ vị trí và cấu tạo”
GV: Dùng BTH để giới thiệu sơ lược nguyên tố oxi.
GV: Yêu cầu HS trình bày vị trí của nguyên tố Oxi trong BTH và viết CTCT, giải thích cho CTCT.
HS: Làm việc theo nhóm.
A. OXi:
I. Vị trí và cấu tạo:
- Kí hiệu hóa học: O
- Số hiệu: 8
- Cấu hình electron: 
 1s2 2s22p4.
- MO = 16
- CTPT: O2.
- CTCT: O = O
- Khối lượng phân tử: 32
Hoạt động 3. 
“ Tính chất vật lí”
GV: Yêu cầu HS trình bày tính chất vật lí của oxi.
HS: nghiên cứu trả lời
II. Tính chất vật lí.
- Oxi là chất khí không màu, không mùi, không vị, nặng hơn không khí
(d= ).
- Hóa lỏng ở -183oC, ít tan trong nước.
Hoạt động 4. 
“ Tính chất hóa học”
GV: Đặt vấn đề.
-Tính chất hóa học cơ bản của Oxi là gì?
-Trong hợp chất, Oxi có
số OXH là gì?
HS: Suy nghỉ trả lời câu
hỏi.
GV: O2 không tác dụng
với những kim 
loại nào? Khi tác dụng
với kim loại tạo thành 
hợp chất gì? Cho ví dụ.
HS: Làm việc theo nhóm.
GV: O2 không tác dụng
với những phi kim nào?
Khi tác dụng với phi kim
tạo thành hợp chất gì? Cho ví dụ.
HS: Làm việc theo nhóm.
GV: Yêu cầu HS viết các phản ứng giữa O2 với các hợp chất: FeO; SO2; Fe(OH)2; H2S; FeS2.
HS: Làm việc theo nhóm và lên bảng trình bày.
III. Tính chất hóa học
Tính chất hóa học chung của Oxi là tính oxi hóa mạnh.
O2 + 2.2e 2O2-
1. Tác dụng với kim loại
(Trừ Au, Pt)