SKKN Dạy học phân hóa theo hướng phát triển năng lực của học sinh trong môn Địa lí 12 tại trường THPT Tương Dương 1

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Đề tài
“DẠY HỌC PHÂN HÓA THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC 
 SINH TRONG MÔN ĐỊA LÍ 12 TẠI TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG 1”
 (Lĩnh vực: Địa lý) MỤC LỤC
 NỘI DUNG Trang
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 0
1. Đặt vấn đề 1
1.1. Lí do chọn đề tài 1
1.2. Xác định mục đích nghiên cứu 1
1.3. Đối tượng nghiên cứu, khảo sát, thực nghiệm 1
1.4. Phương pháp nghiên cứu 2
1.5. Phạm vi và thời gian nghiên cứu (bắt đầu, kết thúc) 3
2. Nội dung 3
2.1. Những nội dung lý luận có liên quan trực tiếp đến đề tài nghiên cứu 3
2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu 5
2.3. Mô tả, phân tích các giải pháp 7
2.4. Kết quả thực hiện 37
3. Kết luận và khuyến nghị 47
3.1. Những kết luận đánh giá cơ bản nhất về sáng kiến 47
3.2. Các đề xuất, khuyến nghị 48
TÀI LIỆU THAM KHẢO 0 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lí do chọn đề tài
 Đổi mới phương pháp dạy học là vấn đề thời sự, vừa cấp bách, vừa cơ bản đối 
với sự nghiệp giáo dục ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Yêu cầu đổi mới là cần 
đề cao vai trò của người học, chống lại thói quen học tập thụ động, bồi dưỡng năng 
lực tự học giúp cho người học có khả năng học tập suốt đời hay nói cách khác là 
đòi hỏi người thầy phải áp dụng các phương pháp dạy học mới theo hướng tích cực 
phù hợp với thực tiễn. Dạy học phân hóa với ưu thế đặc biệt chẳng những đã có tác 
dụng thiết thực nâng cao chất lượng, hiệu quả giờ lên lớp của giáo viên (GV) mà 
còn đang được đẩy mạnh làm khâu đột phá để đổi mới phương pháp dạy học 
(PPDH) theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh (HS).
 Với đặc thù là một trường miên núi, thuộc vùng đặc biệt khó khăn, đa phần là 
con em dân tộc thiểu số, địa hình đi lại khó khăn nên học sinh có đầu vào thấp, chủ 
yếu là các em học sinh có năng lực và điều kiện học tập hạn chế. Qua quá trình 
giảng dạy tôi nhận thấy, nhiều học sinh còn coi nhẹ bộ môn, coi đây là môn phụ 
nên không mấy hứng thú với môn học, chưa đầu tư nhiều thời gian công sức nên 
giáo viên rất khó khăn trong việc truyền đạt kiến thức, đổi mới phương pháp dạy 
học.
 Phân hóa là một hoạt động mà ở đó cần phải phân loại và chia tách các đối 
tượng, từ đó tổ chức, vận dụng nội dung, phương pháp và hình thức sao cho phù 
hợp với đối tượng ấy nhằm đạt hiệu quả cao. Dạy học phân hóa là định hướng 
trong đó giáo viên tổ chức dạy học tùy theo đối tượng, nhằm bảo đảm yêu cầu giáo 
dục phù hợp với đặc điểm tâm - sinh lý, nhịp độ, khả năng, nhu cầu và hứng thú 
khác nhau của những người học; trên cơ sở đó phát triển tối đa tiềm năng vốn có 
của mỗi học sinh. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Dạy học phân 
hóa theo hướng phát triển năng lực học sinh trong môn Địa lí 12 tại trường 
THPT Tương Dương 1”.
 2. Xác định mục đích nghiên cứu
 Tôi nghiên cứu biện pháp nhằm mục tiêu xây dựng một tài liệu có giá trị cao 
trong việc dạy học bộ môn Địa lí. Các biện pháp được đưa ra trong sáng kiến nếu 
áp dụng hiệu quả sẽ giúp học sinh có hứng thú hơn khi học tập bộ môn Địa lí lớp 
12, giúp cho HS rèn luyện phát triển tư duy logic, khả năng tự học, phát huy tính 
tích cực sáng tạo của học sinh. Một số giải pháp nhằm thích ứng với tình hình kinh 
tế thời đại ngày nay. Từ đó, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn Địa lí tại 
trường THPT Tương Dương1 nói riêng và tại tỉnh Nghệ An. nói chung.
 3. Đối tượng nghiên cứu, khảo sát, thực nghiệm
 - Đối tượng: Đề tài được nghiên cứu ở đối tượng là học sinh khối lớp 12 
trường THPT Tương Dương 1
 - Cụ thể: Tôi đã khảo sát, tổng hợp số liệu về chất lượng học tập bộ môn Địa lí tại các 
lớp 12A, 12B, 12C, 12D,12E,12G,12H,12I,12K,12L trường THPT Tương Dương
1- tỉnh Nghệ, trước và sau khi áp dụng biện pháp.
 4.2.3 Phương pháp thực nghiệm: Tôi đã trao đổi, thảo luận với nhóm chuyên 
môn và áp dụng các biện pháp thực hiện nội dung biện pháp vào việc dạy hoc bộ 
môn Địa lí tại 12 lớp 12A, 12B, 12C, 12D,12E,12G,12H,12I,12K,12L (279 học 
sinh) của trường THPT Tương Dương 1 - tỉnh Nghệ An. Sau đó tiếp tục thảo luận, 
nghiên cứu rút kinh nghiệm để hoàn thiện biện pháp.
 5.Phạm vi và thời gian nghiên cứu (bắt đầu, kết thúc)
 Đề tài được nghiên cứu trong quá trình giảng dạy môn Địa lí của bản thân tôi 
từ năm học 2021 - 2022 và tiếp tục triển khai ở năm học 2022 - 2023.
 6. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm:
 - HS chủ động, tự giác, hứng thú tham gia vào những hoạt động do GV tổ 
chức.
 - Nâng cao kết quả chất lượng giảng dạy bộ môn Địa lí 12.
 - Góp phần phát triển năng lực và phẩm chất của người học.
 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
 1. Những nội dung lý luận có liên quan trực tiếp đến đề tài nghiên cứu
 1.1. Sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học
 Chúng ta đang sống trong một thời đại mà mọi điều đều thay đổi nhanh như 
vũ bão. Điều kiện tự nhiên cũng như kinh tế – xã hội – chính trị đã và đang đem 
đến rất nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít thách thức cho mỗi quốc gia, mỗi 
vùng lãnh thổ. Toàn nhân loại hiện đang sống trong thời đại của hai cuộc cách 
mạng lớn: Cách mạng khoa học – công nghệ và Cách mạng xã hội. Sự phát triển 
của những cuộc cách mạng này có tốc độ nhanh chưa từng có trong lịch sử loài 
người, thúc đẩy nhiều lĩnh vực khác có những bước tiến mạnh mẽ và đang mở ra 
triển vọng hết sức lớn lao khi loài người bước vào thế kỉ XXI.
 Trong bối cảnh chung đó, Việt Nam hiện đang bước vào thời kỳ mới; thời 
kỳ mở cửa, chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp 
sang nền kinh tế thị trường có sự điều tiết, quản lý của nhà nước theo định hướng 
Xã hội chủ nghĩa. Chính sách mở cửa của Đảng và Nhà nước ta là mong muốn làm 
bạn với tất cả các nước trên thế giới, mở rộng và củng cố hợp tác với các nước 
trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, văn hoá, khoa học kĩ thuật, chính trị đã tạo nên 
sự phát triển trong việc hợp tác đầu tư của nước ngoài vào Việt Nam.
 Tất cả những thay đổi trên, những đặc điểm bối cảnh trong nước và quốc tế 
như trên đặt ra cho nền giáo dục một yêu cầu là làm sao đào tạo ra những con 
người mới thông minh, sáng tạo, thích ứng được với yêu cầu mới của thời đại, có Bản chất của dạy học phân hóa là việc áp dụng các PPDH tích cực vào quá 
trình dạy học. Đồng thời, làm cho mỗi cá nhân hài lòng với quá trình học tập của 
mình, tạo ra những kết quả sản phẩm học tập phù hợp với cá tính, năng lực, kĩ 
năng của mình nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu của chuẩn giáo dục.
 Ý nghĩa của dạy học phân hóa có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong quá trình 
giảng dạy các môn học nói chung và môn Địa lí nói riêng:
 - Một là, học sinh nào cũng là một cá nhân không hoàn toàn giống với các 
bạn khác. Nhà trường cần trang bị cho học sinh nền học vấn phổ thông, đồng thời 
có nhiệm vụ giúp mỗi học sinh phát triển tối đa tiềm năng cá nhân của mình. Dạy 
học phân hóa tốt sẽ đáp ứng và phát huy được nguyện vọng, sở trường và phù hợp 
với tình cảm, động lực, điều kiện, hoàn cảnh học tập của các cá nhân khác nhau.
 - Hai là, phân hóa là để đáp ứng yêu cầu phân công lao động trong xã hội. 
Do yêu cầu phát triển khoa học và đòi hỏi của thị trường lao động buộc nhà trường 
phổ thông, nhất là bậc THPT cần dạy học phân hóa để cung cấp nguồn nhân lực 
cho thị trường lao động, nguồn học sinh cho giáo dục đại học, cao đẳng cũng như 
các trường nghề đáp ứng được yêu cầu đào tạo chuyên sâu về một lĩnh vực khoa 
học hoặc ngành nghề chuyên biệt.
 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
 2.1. Về phía giáo viên
 Với những hiệu quả giáo dục mà dạy học phân hóa mang lại thì bất cứ ai, 
giáo viên nào cũng biết nhưng để vận dụng và biết cách tổ chức, tiến hành các hình 
thức, hoạt động giúp phân hóa người học thì không phải ai cũng làm được. Giáo 
viên tuy có ý thức đổi mới phương pháp dạy học nhưng nhìn chung vẫn còn chịu 
nhiều ảnh hưởng của phương pháp dạy học trước đây. Điều này dẫn đến việc học 
sinh phải học tập một cách thụ động, gò ép thiếu sáng tạo, không có hứng thú, say 
mê trong học tập đặc biệt là với bộ môn Địa lí thì sẽ càng nặng nề, khô khan và áp 
lực hơn rất nhiều.
 2.2. Về phía học sinh
 Học sinh THPT nằm trong độ tuổi 15 – 18. Ở lứa tuổi này, các em đang có 
sự hoàn thiện về mặt thể chất, sự phát triển ổn định của não bộ và chức năng thần 
kinh đã tạo nhiều điều kiện cho sự phát triển hoạt động nhận thức của các em. Sự 
phát triển các quá trình nhận thức của lứa tuổi này có một số đặc điểm cụ thể như 
sau:
 -Sự phát triển các hứng thú nhận thức và thái độ tự giác đối với việc học tập 
đã thúc đẩy sự phát triển của tính chủ đích của các quá trình nhận thức và của các 
kĩ năng điều khiển chúng.
 - Sự quan sát trở nên có mục đích và có hệ thống hơn, óc quan sát cũng phát 
triển, khả năng quan sát của em đã trở nên sâu sắc và nhạy bén. Vì vậy, tác dụng Khó khăn về thời lượng của giờ học. Trong một tiết học Địa lí là trong vòng 
45 phút giáo viên phải rèn luyện nhiều kĩ năng địa lí để khai thác tri thức và phát 
triển tư duy trong quá trình học tập. Thế nên việc áp dụng DHPH còn gặp khó 
khăn.
 3. Mô tả, phân tích các giải pháp
 3.1. Sử dụng thang đo nhận thức Bloom phân hóa về mục tiêu học tập
 Thang đo nhận thức Bloom
 Tại sao giáo viên nên sử dụng thang đo Bloom trong thiết kế mục tiêu học tập?
- Lên kế hoạch giảng dạy và đưa ra hướng dẫn phù hợp.
- Thiết kế chiến lược và các hình thức đánh giá hợp lý.
- Đảm bảo hướng dẫn và đánh giá đồng bộ với mục tiêu học tập.
Ví dụ 1: Bài 10: Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa (tiếp theo)
 STT Mục tiêu học tập
 1 HS trình bày chính xác biểu hiện của tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa 
 qua 4 yếu tố: địa hình, sông ngòi, đất, sinh vật.
 2 HS phân tích được ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa 
 đến hoạt động sản xuất và đời sống.
 - Đối với HS khá, giỏi: Phát triển 1 đề xuất giúp khai thác tốt hơn 
 tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa của thiên nhiên nước ta đối với các 
 hoạt động kinh tế cả nước hoặc tại địa phương.
Ví dụ 2: Bài 14. Sử dụng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên
 STT Mục tiêu học tập