Sáng kiến kinh nghiệm Giúp học sinh học tốt dân ca ở Trường THCS

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do –Hạnh phúc
MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số .
1. Tên sáng kiến: Giúp học sinh học tốt dân ca ở Trường THCS
2.Lĩnh vực áp dụng sáng kiến :Giảng dạy Âm Nhạc 
3. Mô tả bản chất của sáng kiến : 
 3.1 : Tình trạng giải pháp đã biết :
 * Ưu điểm: 
 - Dân ca Việt Nam là một thể loại âm nhạc cổ truyền của Việt Nam, hiện vẫn đang được sáng tác. Âm nhạc này có nhiều làn điệu từ khắp các miền cộng đồng người, thể hiện qua có nhạc hoặc không có của các dân tộc Việt Nam. Do chính người dân lao động tự sáng tác theo tập quán, phong tục. Trong sinh hoạt cộng đồng người quần cư trong vùng đất của họ, thường trong làng xóm hay rộng hơn cả một miền. Các làn điệu dân ca thể hiện phong cách bình dân, sát với cuộc sống lao động mọi người. Các dịp biểu diễn thường thường là lễ hội, hát làng nghề. Thường ngày cũng được hát lên trong lao động để động viên nhau, hay trong tình yêu đôi lứa trong tình cảm giữa người và người 
Tuy nhiên mỗi tỉnh thành của Việt Nam lại có âm giọng và ca từ khác nhau nên dân ca cũng có thể phân theo tỉnh nhưng gọi chung cho dễ gọi vì nó cũng có tính chung của miền Bắc, miền Trung và miền Nam.
 -Việc đưa dân ca vào trưởng học là một việc làm đúng đắn và cần phát huy.Tuy nhiên, để phong trào này được phát triển sâu rộng và có hiệu quả cần được triển khai một cách đồng bộ. Và để đưa dân ca vào trường học cũng là phương pháp góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống ,nét sinh hoạt văn hóa của dân gian.Ngoài việc đưa dân ca vào các tiết học nội khóa và thông qua các câu lạc bộ học hát dân ca .Tổ chức hội diễn văn nghệ, liên quan tiếng hát dân ca sẽ góp phần định hướng tạo sự yêu thích và tạo khả năng biểu diễn cảm thụ những làn điệu dân ca.Và để thực hiện tốt các điều trên cần sự hỗ trợ của Ban Giám Hiệu-Tổng phụ trách và giáo viên chủ nhiệm.
 -Dân ca là những bài hát do nhân dân sáng tác và nó mang bản sắc văn hóa của từng địa phương, từng vùng miền. Cuộc sống hiện đại với sự thâm nhập của của những trào lưu âm nhạc mới đã ảnh hưởng tới năng lực và cảm thụ của thế hệ trẻ khiến học sinh trở nên lạ lẫm với dòng âm nhạc dân tộc này.Cho nên,chúng ta cần bảo tồn và phát huy dân ca là một yêu cầu bức thiết .Việc đưa dân ca vào trường học là giúp học sinh nhận ra những giá trị to lớn của dân ca.Từ đó giúp các em trân trọng ,yêu quý và quan tâm nhiều hơn.
 * Hạn chế:
 - Các em ít được tiếp xúa với các thể loại dân ca .
 - Tài liệu về dân ca trong trường học chưa được phong phú 
 - Các bài dân ca đa số khó hát nên khó tiếp cận được đa số học sinh.
 3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến : 
 * Mục đích của giải pháp :
 - Làm thế nào giúp học sinh yêu thích làn điệu dân ca.
 - Quá trình thực hiện vấn đề cần học hỏi,rút kinh nghiệm vào việc giảng dạy tốt các bài hát dân ca ở chương trình âm nhạc khối 6,7,8,9.
 -Thực hiện việc đưa dân ca vào trường học là việc giáo dục học sinh một phần nào đó thực hiện hình thành nhân cách con người học sinh. Và cũng qua đó tìm hiểu bản sắc dân tộc ,lối sinh hoạt của con người từng vùng miền ở trên đất nước.
 - Khi thực hiện vấn đề này sẽ giúp nâng cao chất lượng học tập của học sinh ở phân môn dạy hát.Và cũng nâng cao chất lượng giáo dục học sinh ở môn âm nhạc
 * Nội dung giải pháp :	
 - Dân ca là sản phẩm tinh thần của cha ông ta đã để lại.Vì thế,ta phải nghe và học các bài dân ca sẽ giúp ta tìm hiểu về cuộc sống của ông cha ta sinh hoạt như thế nào ,tìm hiểu nét văn hóa đặc trưng của mỗi vùng dân tộc và cũng từ đó giúp các em hình thành nhân cách nhớ cội nguồn xưa của ông cha ta.Đó cũng chính là lí do tôi chọn sáng kiến kinh nghiệm này.
 - Để đạt được những điều đó ta phải thực hiện tốt các hình thức sau:
 *Tổ chức sinh hoạt dưới cờ, trong các buổi kiêm tra cho các em thể hiện thêm động tác minh họa:
 - Vấn đề này sẽ nhờ sự hỗ trợ từ Ban giám hiệu trường-Tổng phụ trách –Giáo viên chủ nhiệm. trong giờ sinh hoạt dưới cờ mỗi tuần phân công lớp trực hát giúp vui bằng 1 tiết mục dân ca. Với hình thức tổ chức này sẽ giúp cho các em biết được nhiều bài dân ca hơn các em sẽ yêu làn điệu dân ca hơn 
 -Cho các em múa minh họa khi biểu diễn bài dân ca trong kiểm tra hoặc thi học kì 
 -Tổ chức thi tìm hiểu dân ca nhân dịp kỷ niệm các ngày lễ lớn trong năm.Do đó,giáo viên phải hướng dẫn các em thi hát dân ca các vùng miền .Mỗi chi đội thành lập một đội văn nghệ ,thông qua các hoạt động nói trên đặc biệt là dân ca cổ truyền ở các trường học sẽ đánh thức được khả năng dân ca của các em học sinh ,những giá trị văn hóa truyền thống, nét sinh hoạt văn hóa dân gian đã được các em thể hiện dễ dàng,do dân ca là những bài hát xuất phát từ người dân lao động nên tất cả ai cũng hát được.Vì vậy, chúng ta cần tạo môi trường diễn xướng tổ chức nhiều hoạt trò chơi dân gian gắn với từng bài dân ca như hát đối giao duyên ,hát hội.Tích cực vận dụng các dịp lễ lớn cho học sinh tham quan, tham gia để các em có được cảm giác sống động của các sinh hoạt văn hóa dân gian có sử dụng hát dân ca.Ngoài các việc trên ta có thể tạo điều kiện cho các em thi hái hoa bằng một số câu hỏi dân ca xen lẫn vào các câu hỏi của các môn khác.Và muốn thực hiện được điều này phải nhờ sự phối hợp của Ban giám hiệu-Tổng phụ trách-giáo viên chủ nhiệm.
 * Tham gia các hội thi về hát dân ca :
 Cho học sinh tham gia các hội thi hát dân ca do huyện, tỉnh tổ chức để các em có dịp giao lưu học hỏi với các huyện bạn trong tỉnh, từ đó giúp các em thêm yêu mến làng điệu dân ca của quê hương mình .
 *Thực hiện trong các tiết dạy hát những bài dân ca trong chương trình:
 KHỐI 6
 Tiết 5:Học hát bài ‘Vui bước trên đường xa”
 - Giới thiệu bài hát do nhạc sĩ Hoàng Lân đặt lời mới theo điệu lí con sáo Gò Công (Dân ca Nam bộ).Giáo viên có thể trình bày cả bài hát Lí con sáo Gò Công và có thể cho học sinh ghi lời và hát theo.
 - Cho các em đặt lời mới theo giai điệu:
 -Tiết 12:Âm nhạc thường thức:Sơ lược về dân ca Việt Nam.
 Để học sinh có những khái niệm đúng và ham thích làn điệu dân ca giáo viên có thể giới thiệu và trình bày trích đoạn một vài bài dân ca ở từng vùng miền để tạo sự tò mò của các em.
 Ví dụ:
 *Dân ca Bắc bộ:
 -Trống cơm (Quan Họ Bắc Ninh)
 -Ba mươi sau thứ chim(Quan Họ Bắc Ninh)
 -Cây trúc xinh(Quan Họ Bắc Ninh)
 *Dân ca Trung Bộ 
 -Ví dặm( Nghệ An)
 -Lí ngựa ô(Huế)
 *Dân ca Tây Nguyên
 -Ru em (dân ca Xơ –Đăng)
 *Dân ca miền núi phía Bắc
 -Ca hạnh phúc(Dân ca xá)
 -Mưa rơi (Dân ca xá)
 *Dân ca Nam Bộ
 -Lý cây khế
 -Lý cống chùa
 -Lý đất giồng
 -Lý trái mướp
 Giáo viên có thể tổ chức thi tìm hiểu về dân ca Nam Bộ giữa các tổ ,vì đó là quê hương gần gũi của các em.
 -Tiết 14:Học hát bài “Đi Cấy”
 Đây là một bài hát của Thanh Hóa ,nơi có đủ cả ba vùng địa dư:Đồng bằng,Trung du,miền núi và cũng chính là quê hương của các anh hùng dân tộc như Bà Triệu,Lê lai,Và cũng là một trong những bài hát trong tổ khúc múa đèn .
 KHỐI 7
 -Tiết 4: Học hát bài Lí cây đa
 Đây là một bài hát dân ca Bắc bộ -Quan Họ Bắc Ninh.giáo viên có thể minh họa trích đoạn một vài bài hát dân ca Quan Họ Bắc Ninh:Cây trúc xinh,Trống cơm,ba mươi sáu thứ chim
 -Tiết 20 :Học hát bài Đi cắt lúa
 Đây là bài hát dân ca Tây nguyên –dân ca Hrê do nhạc sĩ Lê Minh Châu viết lời mới –Hrê là dân tộc ít người ở miền núi phía bắc.Giáo viên có thể dẫn chứng bằng một số bài hát như:
 - Mưa rơi (Dân ca xá Tây Bắc)
 - Ca hạnh phúc (Dân ca xá)
 - Quê hương tươi đẹp (Dân ca Nùng)
 - Gà gáy (Dân ca Kống khao)
 -Tiết 31:Âm nhạc thường thức:Vài nét về dân ca một số dân tộc ít người
 Giáo viên giới thiệu sơ lược về các dân thiểu số cho học sinh nghe một số bài hát dân tộc ít người:
 - Gà gáy (Dân ca kống kao)
 - Xòe Hoa (Dân ca Thái )
 - Quê hương tươi đẹp(Dân ca Nùng)
 - Mưa rơi (Dân ca Xá Tây Bắc)
 - Ca hạnh phúc(Dân ca Xá)
 KHỐI 8
 -Tiết 4:Học hát bài Lí dĩa bánh bò
 Đây là bài hát dân ca Nam Bộ -giáo viên có trình bày trích đoạn thêm một vài bài dân ca Nam bộ :Lý cây bông ,Lý đất giồng ,lý cây khế.. 
 -Tiết12:Học hát bài Hò Ba lí
 Giáo viên giới thiệu thêm các thể loại hò ba lí dựa vào thơ lục bát 
 “Trèo lên trên rẩy khoai lang
 Chẻ tre đan sịa cho nàng phơi khoai”
 Giáo viên có thể gợi cho học sinh đặt hai câu thơ lục bát để thay thế cho bài Hò ba lí.
 KHỐI 9
 -Tiết 12:Học hát bài Lí kéo chài
 Đây là một hát Dân ca Nam bộ thể hiện tinh thần lạc quan ,yêu đời của người dân đánh cá –giáo viên có thể minh họa thêm một số bài hát người dân đánh cá.Giáo viên có thể minh họa thêm một số bài hát dân ca Nam Bộ:Lý đất giồng,lý đươn đệm..
 -Tiết 14:Âm nhạc thường thức:Một số ca khúc mang âm hưởng dân ca
 Giáo viên có thể cho học sinh nghe và tham khảo một vài bài 
 Ví dụ:
 -Bài” Đi học” Giáo viên giải thích bài hát này lấy chất liệu từ giai điệu đàn T’rưng
 -Tiếng chim trong vườn Bác – Giáo viên giải thích đây là bài dân caTây Nguyên đặc biệt là thang âm đặc trưng của dân ca Gia-rai
 -Dáng đứng bến tre -Giáo viên giải thích bài hát này lấy chất liệu từ bài hát ru con.
 -Từ rừng xanh cháu về thăm lăng Bác – Giáo viên giải thích bài hát này lấy chất liệu từ dân ca Tày – Nùng.
 *Ngoài việc dạy các bài dân ca giáo viên có thể xen lẫn vào một số thời gian còn ít của tiết dạy có thể cho học sinh nghe một số bài dân ca, hoặc đàn một đoạn nhạc gọi học sinh đoán bài hát đó là bài dân ca gì.Có như thế mới làm cho kho tàng kiến thức của học sinh ngày càng tăng .Và qua đó cũng tạo được sự tò mò của các em về làn điệu dân ca đặc biệt này
3.3 Khả năng áp dụng của giải pháp : Những giải pháp trên có thể ứng dụng rộng rãi cho tất cả các khối từ lớp 6 đến lớp 9 giúp học sinh học tốt dân ca ở Trường THCS
3.4. Hiệu quả lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải
pháp:
 - Được sự hỗ trợ từ phía nhà trường và tổ chuyên môn cũng đã góp phần tạo sự thành công giúp học tìm hiểu thêm một số bài hát dân ca.Và đó cũng sẽ là nền tảng giúp các em hình thành nhân cách của con người bởi nó sẽ tạo điều kiện cho các em tìm hiểu về cuội nguồn của ông cha ta này xưa , và đó giúp các em biết nhớ ơn những người đã tạo ra những bài hát hay đó.Những kết quả thiết thực từ đợt tập huấn do Bộ giáo dục đã tổ chức.
 - Rút kinh nghiệm thu được từ các tiết dạy , dự giờ và học hỏi từ các bạn đồng nghiệp.
 - Kết quả thực tế:
 *Trước khi áp dụng :
 - Có khoảng 25,2% học sinh biết được trên 10 bài dân ca
 - Có khoảng 50,1% học sinh biết trên 5 bài dân ca
 - Có khoảng 24,7% học sinh chưa biết đến 1 bài dân ca
 *Sau khi áp dụng ở Học kì I
 - Có khoảng 35,1 % học sinh biết được trên 10 bài dân ca
 - Có khoảng 64,4% học sinh biết trên 5 bài dân ca
 - Có khoảng 0,5% học sinh chưa biết đến 1 bài dân ca
 Với kết quả trên đạt không cao lắm nhưng đó cũng là bước đầu tạo nền tảng cho sự thành công sau này .Tôi cũng rất hy vọng kết quả này cũng sẽ đạt cao hơn nữa nếu chúng ta có điều kiện cho các em tiếp xúc với dân ca nhiều hơn nữa.
3.5 Tài liệu kèm theo : không