Phương pháp tích hợp giáo dục môi trường trong giảng dạy môn Địa lí lớp 11 nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ở trường THPT Quảng Xương 4

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG 4
___________________________________________
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG TRONG GIẢNG DẠY MÔN ĐỊA LÍ LỚP 11 NHẰM
 NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC ỞTRƯỜNG 
THPTQUẢNG XƯƠNG 4
Người thực hiện: Nguyễn Thế Vinh
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc môn: Địa Lí 
THANH HÓA,NĂM 2017
	MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
I.Lí do chọn đề tài..................................................................................2
II.Mục đích nghiên cứu......................................................................... 2
III.Đối tượng nghiên cứu...................................................................... 2
IV.Phương pháp nghiên cứu..................................................................2
NỘI DUNG
I.Thực trạng dạy học tích hợp bảo vệ môi trường hiện nay
 ở trường THPT Quảng xương IV.......................................................3
1.Thuận lợi:............................................................................................3
2.Khó khăn:...........................................................................................3
II.Tình hình môi trường của nước ta và thế giới trước 
khi áp dụng SKKN
1.Khái niệm............................................................................................4
2.Tình hình môi trường của nước ta và thế giới trước
 khi áp dụng SKKN................................................................................4
III.Hình thức dạy học tích hợp giáo dục môi trường thông qua
 môn địa lí lớp 11 được áp dụng tại trường THPT Quảng xương IV
1.Hình thức ngoài lớp,ngoại khóa.........................................................5
2.Hình thức nội khóa giáo dục môi trường ở trên lớp........................6 
a.Loạt bài kiến thức giáo dục môi trường được tích hợp 
lồng ghép thành một mục một ý trong bài học....................................6
b.Loạt bài kiến thức giáo dục môi trường được tích hợp 
lồng ghép vào kiến thức địa lí...............................................................11
IV.Hiệu quả dạy học(Tích hợp giáo dục môi trường qua 
môn địa lí lớp 11 ở trường THPT Quảng xương IV) ........................13
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
1.Kết luận..............................................................................................14
2.Ý kiến đề xuất............................................................................... ....15
3.Bài học kinh nghiệm..........................................................................15
MỞ ĐẦU
I:Lí do chọn đề tài
Môi trường được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau.Con người sống trên trái đất,nên môi trường của loài người chính là không gian bao quanh trái đất có quan hệ trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người.Trong địa lí học người ta gọi là môi trường địa lí
Môi trường địa lí có ba chức năng chính sau đây
+Là không gian sống của con người
+Là nơi cung cấp tài nguyên thiên nhiên
+Là nơi chứa đựng chất phế thải do con người tạo ra
 Để bảo vệ môi trường nơi chúng ta đang sinh sống, con người đã thực hiện nhiều biện pháp khác nhau, trong đó có biện pháp giáo dục môi trường (GDMT).GDMT đựơc xem là một biện pháp có hiệu quả cao, bởi vì nó giúp con người có được biện pháp đúng đắn trong việc khai thác, sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên và có ý thức trong việc thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ môi trường.
 Hiện nay, việc giáo dục môi trường qua giảng dạy trong các trường học, nhất là các trường THPT có ý nghĩa và chiếm vị trí đặc biệt. Nhà trường là nơi đào tạo thế hệ trẻ, những người chủ tương lai đất nước, những người sẽ thực hiện khai thác, sử dụng, cải tạo và bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên (TNTN) và môi trường đất nước mình. Nếu họ có nhận thức đầy đủ các vấn đề về môi trường, thì, dù bất cứ lĩnh vực nào, hoạt động nào họ đều có thể thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường một cách có hiệu quả.
 Xuất phát từ tình hình thực tế của địa phương và những vấn đề xã hội đã được đề cập ở trên .Tôi chọn đề tài "Phương pháp tích hợp giáo dục môi trường trong giảng dạy môn Địa lí lớp 11 nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ở trường THPT Quảng Xương 4"
II.Mục đích nghiên cứu:
Giáo dục HS nhận thức được vai trò của môi trường thông qua giảng dạy Địa lí lớp 11 một cách có hiệu quả.
 	Hướng dẫn học sinh nhận biết :Loại bài kiến thức môi trường được lồng thành một mục, một ý trong bài học và được tích hợp vào kiến thức địa lí
Góp phần giáo dục HS nâng cao nhận thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ và hành vi đúng đắn trong việc BVMT.
III. Đối tượng nghiên cứu:
Giáo viên tham gia giảng dạy môn Địa lí THPT
Học sinh THPT trong việc bồi dưỡng kiến thức về môi trường thông qua môn địa lí 
IV. Phương pháp nghiên cứu
1.Phương pháp thu thập tài liệu:Tìm hiểu thu thập tài liệu từ sách giáo khoa sách giáo viên giáo dục môi trường trong môn địa lí 
2.Phương pháp thực nghiệm :soạn giáo án và giảng dạy thực nghiệm ở một số lớp đồng thời kiểm tra học sinh lấy kết quả làm căn cứ ,trong quá trình giảng dạy phải lồng ghép giáo dục môi trường.
3.Phương pháp tổng hợp:tổng hợp mọi vấn đề có liên quan để hình thành lí luận của đề tài rút ra những kết luận cần thiết 
NỘI DUNG
 I.Thực trạng dạy học tích hợp bảo vệ môi trường hiện nay ở Trường THPT Quảng Xương 4 : 
 1.Thuận lợi: 
- Sở GD-ĐT Thanh Hóa tổ chức cho giáo viên giảng dạy đi tập huấn tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Địa lí ,ngoài ra có hướng dẫn cụ thể tích hợp bảo vệ môi trường trong từng mục ,trong từng bài dạy. 
- Ban giám hiệu nhà trường tạo mọi điều kiện về trang thiết bị vật chất và học sinh giúp tôi thu thập tranh ảnh để tôi thực hiệt đề tài.
-Giáo viên dạy các môn:Hóa học,sinh học,địa lí,giáo dục công dân......đã được đi tập huấn tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường nên rất thuận lợi trong việc triển khai thực hiện.
-Học sinh có đầy đủ sách giáo khoa lớp 11,tập bản đồ địa lí lớp 11 
- Phòng đồ dùng dạy học có nhiều tranh ảnh bản đồ
- Học sinh hăng hái nhiệt tình ham học hỏi nhất là các tiết có tích hợp giáo dục môi trường
2.Khó khăn: 
- Một số em còn chưa chú ý học môn địa lí nên học bài không kĩ trong lớp không chú ý nghe giảng bài, không phát biểu xây dựng bài 
-Sách tham khảo về giáo dục môi trường không nhiều 
-Trình độ học sinh không đều 
II- Tình hình môi trường của nước ta và thế giới: 
1. Khái niệm: 
- Bảo vệ môi trường (theo nghĩa chung) đó là bảo vệ môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo của con người (Gerasimov). 
- Bảo vệ môi trường (theo nghĩa cụ thể) đó là việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và chống ô nhiễm môi trường. 
2. Tình hình môi trường của nước ta và thế giới: 
- Hiện nay, các thành phần của môi trường ngày càng xấu đi và đe doạ trực tiếp đến sự sống của con người trong hiện tại và ảnh hưởng đến tương lai. 
- Nguồn tài nguyên khoáng sản ngày càng cạn kiệt: 
Dầu mỏ: Năm 1990 trữ lượng toàn cầu là 137.249 tỉ tấn, nay đã khai thác hơn 60% trữ lượng. 
Khí đốt đã khai thác hơn 60% trữ lượng. 
Ở Việt Nam, nguồn khoáng sản phong phú có 5.000 mỏ quặng. Tuy nhiên, khai thác khoáng sản bừa bãi, chưa hợp lí, còn để sót lại trong lòng đất rất nhiều như mỏ thiếc mất 21- 27%, mỏ sắt mất 16- 34%. 
- Nguồn tài nguyên đất bị giảm chất lượng: Trên thế giới có khoảng 1,43 tỉ ha đất trồng lương thực và thực phẩm. Bình quân đầu người thấp chưa được 0,3ha đất trồng. Trong khi đó, đất chuyên dùng tăng (xây dựng thêm các thành phố, các nhà máy, xí nghiệp, nhà ở). 
Ở Việt Nam, diện tích đất nông nghiệp ngày càng giảm, bình quân dưới 0,1ha/ người. Chất lượng đất bị giảm, bị xói mòn, bạc mầu, rửa trôi. 
- Nguồn nước bị ô nhiễm trầm trọng do việc sử dụng nước không hợp lý, không có các biện pháp bảo vệ và do các chất thải của công nghiệp, nông nghiệp (thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, phân hoá học), nước thải sinh hoạt, sự cố tàu chở dầu Nguồn nước bị cạn kiệt cả về số lượng và chất lượng. 
Hiện nay, trên thế giới có khoảng 50 quốc gia thiếu nước dùng, nhất là Đức, Hoa Kì 
Ở Việt Nam, hiện nay nguồn nước đang bị ô nhiễm. 
Ví dụ: Ở khu gang thép Thái nguyên, nước sông cầu bị nhiễm bẩn khá nặng. ở khu công nghiệp hoá chất Việt Trì, nước sông Hồng bị nhiễm bẩn nặng do nước thải của hoá chất. ở Hà Nội nước sông Tô Lịch bị nhiễm bẩn nặng do nước thải sinh hoạt, công nghiệp của nội thành Hà Nội. 
 - Không khí và tài nguyên rừng bị ô nhiễm
 - Ở Thanh Hóa vấn đề ô nhiễm môi trường củng đang bị ô nhiễm nghiêm trọng như tình trạng nước thải sinh hoạt và sản xuất công nghiệp chưa qua xử lí thải ra các sông trong tỉnh như tình trạng nước sông bưởi bị ô nhiễm rất nặng do nước thải chưa qua xử lí của nhà máy đường hòa bình 
Tóm lại: Nguồn tài nguyên thiên nhiên bị cạn kiện và ô nhiễm môi trường sống lan rộng trên khắp thế giới. Do đó, bảo vệ tài nguyên môi trường đã trở thành nhiệm vụ cấp bách của cả loài người. 
III: Hình thức dạy học tích hợp giáo dục môi trường thông qua môn địa lí lớp 11 được áp dụng ở trường THPT Quảng Xương 4
Tại trường THPT Quảng Xương 4 việc tích hợp giáo dục môi trường qua môn Địa lí lớp 11 tôi đã thực hiện kết hợp hai hình thức sau: 
Hình thức ngoài lớp và ngoại khoá. 
Hình thức trên lớp. 
1.Hình thức ngoài lớp và ngoại khoá: 
Đây không phải là hình thức phổ biến trong giảng dạy bộ môn Địa lí lớp 11Thông qua bài thực hành, giáo viên có thể giao bài tập cho các em về nhà sưu tầm tranh ảnh, bài viết về những phong cảnh đẹp của đất nước, các tranh ảnh ô nhiễm môi trường nước, không khí  
Tổ chức cho các em chơi trò chơi bảo vệ môi trường như: thi những bài hát, bài thơ nói về môi trường, hái hoa dân chủ trả lời các câu hỏi về môi trường. 
Tổ chức cho các em tham gia lao động: vệ sinh trường lớp, chăm sóc, tưới cây ở bồn hoa.. Qua đó giáo dục cho các em có ý thức, hành vi xây dựng môi trường xanh – sạch - đẹp và có trách nhiệm bảo vệ môi trường. 
Các em học sinh còn tham gia làm sạch đường làng, ngõ xóm vào sáng chủ nhật hàng tuần, vào ngày quốc tế lao động, trong dịp Tết Nguyên Đán để góp phần xây dựng làng văn hoá. 
Qua các buổi lao động này giúp các em có ý thức không vứt rác bừa bãi ra đường, ra trường học, ra ao hồ, biết bảo vệ môi trường. 
2. Hình thức nộ khóa giáo dục môi trường ở trên lớp: 
a. Loạt bài kiến thức giáo dục môi trường được tích hợp, lồng ghép thành một mục, một ý trong bài học.
 Trong chương trình Địa lí 11 không có loại bài kiến thức địa lí đồng thời là kiến thức môi trường như trong chương trình địa lí 10. Và loại bài kiến thức môi trường được lồng ghép thành một mục, một ý trong bài học cũng không nhiều. Nên việc giáo viên tìm ra và xác định đúng để có ý thức hướng dẫn, truyền đạt kiến thức môi trường, đảm bảo hiệu quả cao cũng không đơn giản. Điều cần thiết là giáo viên phải có ý thức làm từ kiến thức về môi trường, chuẩn bị những nội dung, phương pháp để thể hiện ý đồ, tư tưởng của tác giả sách giáo khoa, để học sinh hiểu và có hành vi, thái độ về những vấn đề môi trường mà những mục đích đó, những ý đó cần thể hiện.
 Tính chất đặc biệt thể hiện ở chỗ, ngay trong mục tiêu bài giảng cũng nên đề cập đến kiến thức này. Trong quá trình dạy học phải đạt được mục tiêu đề ra. Muốn vậy phải chuẩn bị tài liệu, phương tiện, phương pháp hợp lí và có hiệu quả để thực hiện mục tiêu đề ra. Ta có thể lám sáng tỏ vấn đề trên bằng việc soạn giáo án bài 3 : Một số vấn đề mang tính toàn cầu (Địa lí 11 - Cơ bản) 
Tiết 3:Bài 3 : Một số vấn đề mang tính toàn cầu
I. Mục tiêu:
	Sau bài học , HS cần:
 1.Kiến thức
- Biết và giải thích được bùng nổ dân số ở các nước đang phát triển và già hoá dân số ở các nước phát triển và hậu quả của nó.
- Trình bày được một số biểu hiện ,nguyên nhân của ô nhiễm môi trường;phân tích được ô nhiễm và hậu quả của ô nhiêm từng loại môi trường; nhận thức được sự cần thiết phải bảo vệ môi trường.
- Hiểu được sự cần thiết phải bảo vệ hoà bình và chống nguy cơ chiến tranh
 2. Kĩ năng
 Phân tích được các bảng số liệu ,liên hệ thực tế,so sánh và nhận xét.
 3. Thái độ.
 Nhận thức được: Tác động của con người tới biến đổi khí hậu,ô nhiễm nước,suy giảm đa dạng sinh vật
II. Thiết bị dạy học:
 - Một số hình ảnh về ô nhiễm môi trường trên thế giới và Việt Nam.
- Bảng số liệu phóng to theo SGK
III. Tiến trình bày giảng:
1.Ổn định lớp :
2. Kiểm tra bài cũ : 
3. Bài mới :
 Mở bài : GV kể một số sự kiện mới nhất về sự già hoá dân số và sự bìng nổ dân số của một vài quốc gia trên thế giới, một số sự cố về môi trường ( chất thải, sự cố tràn dầu trên biển, ... ), một số tin mới nhất về chiến tranh khu vực và khủng bố trên thế giới. Sau đó khái quát lại thành các vấn đề. GV hỏi : Đó là những vấn đề riêng của một quốc gia hay của toàn nhân loại ?
Hoạt động của GV và HS
Nội dung cần đạt
HĐ 1 : Tìm hiểu vấn đề dân số(Nhóm)
Chia lớp làm 6 nhóm, đánh số TT từ 1-> 6
Bước 1 :
- Các nhóm 1, 2, 3 thực hiện nhiệm vụ : Tham khảo thông tin ở mục 1 và phân tích bảng 3.1, trả lời câu hỏi kèm theo bảng.
- Các nhóm 3, 4, 5 thực hiện nhiệm vụ:
Tham khảo thông tin ở mục 2 và phân tích bảng 3.2, trả lời câu hỏi kèm theo bảng.
Bước 2 : Đại diện các nhóm lên trình bày. Các nhóm còn lại theo dõi, trao đổi, chất vấn, bổ sung.
Bước 3 : GV kết luận về đặc điểm của bùng nổ dân số, già hoá dân số và hệ quả của chúng, kết hợp liên hệ với chính sách dân số ở Việt Nam.
Chuyển ý : Sự bùng nố dân số, sự phát triển kinh tế vượt bậc lại gây ra vấn đề toàn cầu thứ hai. Chúng ta cùng tìm hiểu phần II.
HĐ 2 : Tìm hiểu môi trường(Cá nhân/ Cả lớp)
- Yêu cầu HS ghi vào mảnh giấy tên các vấn đề môi trường toàn cầu mà các em biết. Sau đó một số em đọc cho cả lớp nghe, đồng thời GV ghi lên bảng.Khi thấy danh mục vừa phù hợp với các vấn đề môi trường trong SGK, Gv dừng lại và yêu cầu HS sắp xếp các vấn đề theo nhóm.
HĐ 3 : Cặp
Bước 1 : Từng cặp HS nghiên cứu SGK, kết hợp với hiểu biết bản thân, hoàn thành phiếu học tập số 1.
Bước 2: Đại diện các nhóm lên trả lời.
Bước 3: GV kết luận và nhấn mạnh tính nghiêm trọng của các vấn đề về môi trường trên phạm vi thế giới.
? Thế giới đã có những hành động gì để bảo vệ môi trường?
GV kết hợp làm rõ câu hỏi 2 (cuối bài )
HĐ 4: Tìm hiểu một số vấn đề khác(Cả lớp)
? Em hãy kể 1 vài thông tin mới nhất về nạn khủng bố và hoạt động kinh tế ngầm của một vài nước trên thế giới.
- HS suy nghĩ, trả lời.
- GV thuyết trình về chủ nghĩa khủng bố, hoạt động kinh tế ngầm.
- GV nhấn mạnh sự cấp thiết phải chống chủ nghĩa khủng bố, các hoạt động kt ngầm.
I. Dân số :
1. Bùng nổ dân số 
- Dân số trên thế giới tăng nhanh, 6477 triệu người năm 2005.
- Sự bùng nổ dân số trên thế giới hiện nay chủ yếu ở những nước đang phát triển.
- Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên qua các thời kì giảm nhanh ở nhóm nước phát triển và giảm chậm ở nhóm nước đang phát triển.
- Chênh lệch về tỉ lệ gia tăng tự nhiên giữa 2 nhóm nước ngày càng lớn.
- Dân số nhóm đang phát triển vẫn tiếp tục tăng nhanh, nhóm nước phát triển đang có xu hướng chững lại.
- Dân số tăng nhanh gây sức ép nặng nề đối với tài nguyên môi trường, phát triển kinh tế và chất lượng cuộc sống.
2. Già hoá dân số 
Dân số thế giới ngày càng già đi.
a. Biểu hiện :
- Tỉ lệ trên 15 tuổi ngày càng thấp, tỉ lệ trên 65 tuổi ngày càng cao, tuổi thọ ngày càng tăng.
- Nhóm nước phát triển có cơ cấu dân số già.
- Nhóm nước đang phát triển có cơ cấu dân số trẻ.
b. Hậu quả :
- Thiếu lao động.
- Chi phí phúc lợi cho người già lớn.
II. Môi trường :
( Thông tin phản hồi phiếu học tập )
1. Biến đổi khí hậu toàn cầu và suy giảm tầng ô dôn.
2. Ô nhiễm nguồn nước ngọt, biển và đại dương.
3. Suy giảm đa dạng sinh học.
III. Một số vấn đề khác:
- Nạn khủng bố đã xuất hiện trên toàn thế giới
- Các hoạt động kinh tế ngầm đã trở thành mối đe doạ đối với hoà bình và ổn định thế giới.
4. Củng cố :
? Tại sao nói chống khủng bố không phải là việc riêng của chính phủ, mà còn là nhiệm vụ của mỗi cá nhân?
- Hướng dẫn HS trả lời các câu hỏi và làm bài tập cuối bài.
5. Dăn dò:
- Làm bài tập 2 và 3 trong SGK
- Sưu tầm các tài liệu liên quan đến các vấn đề môi trường toàn cầu.
V. Phụ lục :
1. Phiếu học tập :
Dựa vào SGK và hiểu biết của bản thân, hoàn thành phiếu học tập sau:
Một số vấn đề môi trường toàn cầu
Vấn đề môi trường
Hiện trạng
Nguyên nhân
Hậu quả
Giải pháp
Biến đổi khí hậu toàn cầu
Suy giảm tầng ô dôn
Ô nhiễm nguồn nước ngọt, biển và đại dương
Suy giảm đa dạng sinh học
2. Thông tin phản hồi
Một số vấn đề môi trường toàn cầu
Vấn đề môi trường
Hiện trạng
Nguyên nhân
Hậu quả
Giải pháp
Biến đổi khí hậu toàn cầu
- Trái đất nóng lên
- Mưa axit.
- Khí CO2 tăng-> hiệu ứng nhà kính
- Chủ yếu từ ngành sản xuất điện và các ngành CN sử dụng than đốt.
- Băng tan
- Mực nước biển tăng-> ngập 1 số vùng đất thấp.
- ảnh hưởng đến sức khoẻ, sinh hoạt, sản xuất.
- Cắt giảm lượng CO2, NO2, SO2, CH4 trong sản xuất và sinh hoạt. 
Suy giảm tầng ô dôn
Tầng ôdôn bị thủng và lỗ thủng ngày càng lớn.
Hoạt động CN, sinh hoạt -> 1 lượng khí thải lớn trong khí quyển.
ảnh hưởng đến sức khoẻ, mùa màng, sinh vật thuỷ sinh.
Cắt giảm lượng CFCs trong sản xuất và sinh hoạt.
Ô nhiễm nguồn nước ngọt,biển và đại dương
- Ô nhiễm nghiệm trọng nguồn nước ngọt.
- Ô nhiễm biển
- Chất thải CN, NN và sinh hoạt
- Việc vận chuyển dầu và các sản phẩn từ dầu
- Thiếu nguồn nước sạch
- ảnh hưởng đến sức khoẻ
- ảnh hưởng đến SV thuỷ sinh
- Tăng cường xây dựng các nhà máy xử kí chất thải.
- Đảm bảo an toàn hàng hải
Suy giảm đa dạng sinh học
Nhiều loài sinh vật bị tuyệt chủng hoặc đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.
Khai thác thiên nhiên quá mức.
- Mất đi nhiều loài sinh vật, nguồn thực phẩm, nguồn thuốc chữa bệnh, nguồn nguyên liệu,...
- Mất cân bằng sinh thái
- Toàn thế giới tham gia vào mạng lưới các trung tâm sinh vật, xây dựng các khu bảo vệ thiên nhiên.
b. Loạt bài kiến thức giáo dục môi trường được tích hợp, lồng ghép vào kiến thức địa lí.
 Trong chương trình Địa lí 11 có nhiều kiến thức giáo dục môi trường được tích hợp trong kiến thức địa lí.Có được những kiến thức này phải trên cơ sở giáo viên quan tâm, lưu ý đến việc kết hợp, bố xung, thêm vào một cách linh hoạt, khéo léo những kiến thức môi trường. Kiến thức môi trường ở đây thường liên quan đến những hậu quả của việc phát triển dân số, phát triển kinh tế,...Hoặc những đường lối chính sách, biện pháp của các nhà nước khác nhau đến việc bảo vệ môi trường và những thành tựu của việc làm này. Ta có thể lấy một loạt các ví dụ sau :
Tiết 1:Bài 1: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm nước. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại.
- Mục II: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm nước.
 Những kiến thức môi trường được tích hợp vào mục này là
 + Sự gia tăng dân số quá nhanh ngoài việc gây nên những sức ép về kinh tế, giáo dục... còn làm môi trường bị ô nhiễm, thay đổi không có lợi.Đó là nguồn gốc của những vấn đề mang tính toàn cầu.
 + Nền kinh tế của những nước đang phát triển phụ thuộc nhiều vào nền nông nghiệp đã dẫn tới việc khai thác đất đai mạnh mẽ nhưng không hợp lí thiếu
 khoa học, đã làm cho đất giảm độ phì, xấu đi, đặc biệt là một số nước khu vực nhiệt đới Châu á, Châu Phi.
- Mục III: Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại
 Kiến thức môi trường ở đây là "sự thay thế giảm bớt việc sử dụng các nguồn năng lượng, nguyên vật liệu truyền thống"đã làm giảm sự ô nhiễm, sự phá hoại môi trường nguyên nhân là do sự giảm các chất thải do sử dụng than đá, dầu mỏ,khí đốt.Để có sức thuyết phục, GV cần nêu ra những con số do các chất thải, bụi, khói ... từ các nhà máy điện, các loại động cơ ô tô, xe máy ..trên thế giới và Việt Nam.
Tiết 5:Bài 5 : Một số vấn đề của châu lục và khu vực
 Tiết 1: Một số vấn đề của Châu Phi
 Kiến thức môi trường nên đề cập ở phần này là :
 + Sự bùng nổ dân số ở đây vẫn tiếp diễn mạnh mẽ. Điều đặc biệt là do nguồn gốc chiến tranh và dân số phát triển quá nhanh dẫn tới xã hội gặp nhiều khó khăn, trong đó môi trường bị phá huỷ ở nhiều nơi gây nên bệnh tật nhiều, đặc biệt là khu vực còn tồn tại các loại dịch bệnh gây nên hiện tượng chết hàng loạt như bệnh dịch tả, bệnh HIV...
 + Đây là châu lục nghèo nhất thế giới, trên 2/3 dân số sống nhờ nông ng