Chuyên đề Hội thảo trao đổi kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Lịch sử 9

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TAM ĐẢO
 LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1939-1945
 HỘI THẢO TRAO ĐỔI KINH 
 NGHIỆM BỒI DƯỠNG HỌC SINH 
 GIỎI MÔN LỊCH SỬ 9
 Thời lượng: 5 tiết.
 GIÁO VIÊN: PHAN THỊ THUÝ HẰNG
 TRƯỜNG THCS TAM ĐẢO
 A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
 Dạy học lịch sử ở trường THCS là một quá trình sư phạm phức tạp, bao gồm 
nhiều loại hoạt động khác nhau của giáo viên và học sinh. Những hoạt động đó nhằm 
mục đích cho học sinh nắm được tri thức lịch sử, phát triển tư duy lịch sử. Công cuộc 
cải cách giáo dục đang triển khai chú ý tới cả ba mặt: Hệ thống giáo dục, nội dung 
giáo dục và phương pháp dạy học. Để cải tiến phương pháp dạy học, cần xác định 
đúng đắn quan niệm, nội dung của các phương pháp, nhằm sử dụng hiệu quả trong 
thực tiễn sư phạm.
 Có rất nhiều phương pháp dạy học trong giảng dạy môn lịch sử, căn cứ vào 
công việc cụ thể của giáo viên và học sinh ở trên lớp để có cách phân loại phương 
pháp khác nhau.
 Mỗi công việc là một phương pháp riêng, như phương pháp trình bày tài liệu 
mới, phương pháp nghiên cứu sự kiện lịch sử, phương pháp sử dụng đồ dùng trực 
quan, phương pháp sử dụng sách giáo khoa, phương pháp phát vấn, phương pháp phân 
tích, giải thích, chứng minh, so sánh, nhận định, đánh giá,. Chính vì vậy đòi hỏi giáo 
viên phải biết sử dụng các phương pháp phù hợp và sáng tạo để đem lại hiệu qủa cao 
trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi.
 Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi trong nhà trường là vấn đề sống còn, cơ bản, 
cốt lõi để nâng cao chất lượng đào tạo, giáo dục trí lực cho học sinh của nhà trường; 
mũi nhọn học sinh giỏi ở trong mỗi nhà trường nó đánh giá chất lượng đào tạo cơ bản 
để nâng cao uy tín của nhà trường và uy tín của giáo viên giảng dạy. Đồng thời nó còn 
phản ánh sự nhận thức, sự hiểu biết và hiếu học của học sinh ở mỗi vùng miền địa 
phương trong tỉnh. Do đó bản thân tôi mạnh dạn đưa ra một chuyên đề nhỏ để được 
đem ra hội thảo với các trường bạn trong toàn tỉnh Vĩnh Phúc. 
 1 “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, xác định kẻ thù chính, cụ thể, 
trước mắt của nhân dân Đông Dương lúc này là phát Nhật.
 - Hội nghị quyết định phát động một cao trào “Kháng Nhật, cứu nước” mạnh mẽ làm 
tiền đề cho cuộc Tổng khởi.
 - Thực hiện chủ trương của Đảng, từ giữa tháng 3/1945 trở đi, cách mạng đã chuyển 
sang cao trào, phong trào đấu tranh vũ trang và những cuộc khởi nghĩa từng phần liên 
tiếp nổ ra ở nhiều địa phương. Ở khu căn cứ địa Cao-Bắc-Lạng....Ở nhiều thành phố, 
thị xã....
 - Tháng 4/1945, Hội nghị quân sự Bắc Kì họp ở Hiệp Hoà (Bắc Giang). Hội nghị 
quyết định thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân, phát 
triển hơn nữa lực lượng vũ trang và nửa vũ trang... xây dựng căn cứ địa kháng Nhật.... 
Uỷ ban quân sự cách mạng Bắc Kì được thành lập... 
 - Ngày 4/6/1945, Khu giải phóng Việt Bắc chính thức được thành lập...Uỷ ban Lâm 
thời Khu giải phóng đã thi hành 10 chính sách của Việt Minh đem lại quyền lợi cho 
nhân dân. Khu giải phóng trở thành căn cứ địa chính của cả nước và là hình ảnh thu 
nhỏ của nước Việt Nam mới.
 - Phong trào phá kho thóc của Nhật để giải quyết nạn đói, đã đáp ứng được yêu cầu 
bức thiết của quần chúng, thu hút hàng triệu người tham gia, báo trước giờ hành động 
quyết định sắp tới.
 - Qua khởi nghĩa từng phần lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang được củng cố 
phát triển vượt bậc... quần chúng nhân dân được tập dượt đấu tranh, sẵn sàng khởi 
nghĩa giành chính quyền khi thời cơ đến. 
Câu 2: Phân tích thời cơ của tổng khởi nghĩa Tám năm 1945 và vạch rõ vì sao nói 
đây là “Thời cơ ngàn năm có một” ?
 Hướng dẫn trả lời
 *Thời cơ của tổng khởi nghĩa tháng Tám:
 Tổng khởi nghĩa tháng Tám diễn ra khi thời cơ đã chín muồi, quần chúng cách 
mạng trong cả nước được tập hợp và rèn luyện qua quá trình chuẩn bị tập hợp lực 
lượng, đặc biệt là qua cao trào “ Kháng Nhật cứu nước” nên đã sẵn sàng vùng dậy.
 Đảng cộng sản Đông Dương đã chuẩn bị đầy đủ quyết tâm phát động và lãnh 
đạo quần chúng giành chính quyền. Trong khi đó Nhật đầu hàng Liên Xô và các nước 
Đồng minh vô điều kiện vào ngày (14/8/1945). Quân Nhật ở Đông Dương vô cùng 
hoảng hốt, chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim bị tê liệt, mất hết chỗ dựa, kẻ thù 
hoang mang, tan rã cao độ.
 *Nói đây là “Thời cơ ngàn năm có một” Vì:
 Giữa lúc phát xít Nhật và tay sai đang hoang mang tan rã như vậy thì cả một tập 
đoàn đế quốc Anh, Pháp và quân Tưởng Giới Thạch đang ráo riết kéo vào Đông 
Dương. 
 Trước tình hình đó, Đảng ta quyết định phải giành chính quyền từ tay Nhật, lật 
đổ chính quyền bù nhìn tay sai. Đứng ở vị trí người chủ nhà để đón tiếp quân Đồng 
minh vào giải giáp quân đội Nhật. Nếu chúng ta hành động chậm trễ khi quân Đồng 
minh vào Đông Dương là thời cơ không còn nữa.
 3 - Cách mạng tháng Tám thành công là một sự kiện lịch sử vĩ đại trong lịch sử Việt 
Nam, nó mở ra một bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc. Vì nó phá tan hai xiềng xích 
nô lệ của Pháp-Nhật, đồng thời lật nhào chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại ngót ngàn 
năm, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, đưa nước ta từ một nước thuộc 
địa trở thành một nước độc lập, đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành người dân 
độc lập, tự do, làm chủ nước nhà.
 - Với thắng lợi của cách mạng tháng Tám, mở ra một kỉ nguyên mới trong lịch sử 
dân tộc ta- kỉ nguyên độc lập, tự do gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
 * Đối với thế giới: Cách mạng tháng Tám là thắng lợi đầu tiên trong thời đại mới 
của một dân tộc thuộc địa nhỏ bé đã tự giải phóng khỏi ách đế quốc thực dân. Thắng 
lợi đó đã góp phần đánh bại chủ nghĩa phát xít, cổ vũ mạnh mẽ tinh thần đấu tranh của 
nhân dân các nước thuộc địa và nửa thuộc địa trên thế giới, nhất là Châu Á và châu 
Phi.
 b) Nguyên nhân thắng lợi của Cách mạng tháng Tám:
 - Nguyên nhân chủ quan:
 + Dân tộc ta giàu truyền thống yêu nước và đấu tranh chống giặc ngoại xâm.
 + Sự lãnh đạo sáng suốt tài tình của Đảng đứng đầu là chủ tịch Hồ Chí Minh với 
đường lối đúng đắn sáng tạo, xây dựng được khối liên minh công nông vững chắc, tập 
hợp được các lực lượng yêu nước trong mặt trận thống nhất. Đảng ta đã có quá trình 
chuẩn bị chu đáo cho thắng lợi của cách mạng tháng tám trong suốt 15 năm với ba 
cuộc diễn tập 1930-1931; 1936-1939; 1939-1945.
 - Nguyên nhân khách quan: Lực lượng Đồng minh và quân đội Xô viết đánh bại 
phát xít Nhật, tạo thời cơ thuận lợi cho cách mạng giành thắng lợi.
 Trong các nguyên nhân trên, nguyên nhân quan trọng và mang tính quyết định nhất 
là nguyên nhân chủ quan bởi vì: Nếu quần chúng nhân dân không sẵn sàng anh dũng 
đứng lên, nếu Đảng không sáng suốt tài tình, nhận định đúng thời cơ thì thời cơ sẽ qua 
đi. 
 Vì thế nguyên nhân chủ quan mang tính chất quyết định còn nguyên nhân khách 
quan chỉ là sự hỗ trợ, là thời cơ để Đảng sáng suốt phát động quần chúng nhân dân 
đứng lên giành chính quyền trong thời gian ngắn chỉ 15 ngày ; có được kết quả thắng 
lợi đó là sự chuẩn bị 15 năm của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta.
 c) Bài học kinh nghiệm:
 - Nắm vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kết hợp đúng đắn, sáng tạo 
nhiệm vụ dân tộc và dân chủ; đưa nhiệm vụ chống đế quốc và tay sai lên hàng đầu, 
giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do cho tổ quốc.
 - Đánh giá đúng và biết tập hợp mọi lực lượng của các giai cấp cách mạng, trong đó 
công-nông là đội quân chủ lực.Trên cơ sở liên minh công-nông phân hoá, cô lập kẻ thù 
rồi tiến lên đánh chúng.
 - Nắm vững và vận dụng sáng tạo quan điểm bạo lực cách mạng của quần chúng 
theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lê nin; tiến hành khởi nghĩa vũ trang, kết hợp đấu 
tranh vũ trang với đấu tranh chính trị; kết hợp đấu tranh du kích, khởi nghĩa từng phần 
 5 Hướng dẫn trả lời
a. Hoàn cảnh lịch sử:
 - Thế giới: Chiến tranh thế giới thứ hai bước sang năm thứ ba. Tháng 6/1941, phát 
xít Đức mở cuộc tấn công Liên Xô. Thế giới hình thành hai trận tuyến, một bên là các 
lực lượng dân chủ do Liên Xô dẫn đầu, một bên là khối phát xít Đức-Italia-Nhật. Cuộc 
đấu tranh của nhân dân ta là một phần trong cuộc đấu tranh của lực lượng dân chủ.
 - Trong nước: Tháng 9/940, Nhật vào Đông Dương, Pháp-Nhật câu kết với nhau để 
gây áp bức, bóc lột, thống trị nhân dân Đông Dương, vận mệnh của dân tộc nguy vong 
hơn bao giờ hết nên nhân dân căm phẫn muốn vùng dậy giành độc lập, tự do.
 - Trước tình đó, ngày 28-1-1941 lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước, triệu tập Hội 
nghị Trung ương lần thứ 8 (từ ngày 10 đến ngày 19-5-1941). Hội nghị đã chủ trương 
đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên trên hết và chủ trương thành lập “Việt Nam độc 
lập đồng minh” gọi tắt là Việt Minh.
b. Chương trình hành động:
 Sau khi ra đời Việt Minh đã công bố cương lĩnh 10 điểm của mình, thể hiện ở ba nội 
dung sau đây:
 - Về mục đích: Làm cho nước Việt Nam hoàn toàn độc lập.
 - Về đối nội: Xây dựng nền kinh tế, tài chính độc lập, xoá bỏ mọi thứ thuế vô lí. 
Thực hiện quyền tự do, dân chủ.
 - Về đối ngoại: Chủ trương thân thiện với tất cả các nước và coi trọng nền độc lập 
của Việt Nam.
c. Vai trò Mặt trận Việt Minh đối với cách mạng tháng Tám năm 1945:
 - Mặt trận Việt Minh đã tập hợp mọi lực lượng yêu nước để xây dựng khối đoàn kết 
toàn dân.
 - Bằng báo chí của mình, bằng những cuộc mít tinh đã tuyên truyền đường lối Chính 
sách của Đảng trong quần chúng, chống mọi thủ đoạn chính trị, văn hoá của địch. Là 
sợi dây truyền nối giữa Đảng với quần chúng.
 - Khắp nơi Mặt trận Việt Minh đã tổ chức được những đoàn thể cứu quốc như: Hội 
nông dân cứu quốc, Hội thanh niên cứu quốc, Hôi phụ nữ cứu quốc...., hình thành lực 
lượng chính trị trong cả nước.
 - Mặt trận đã tập hợp đông đảo quần chúng ở vùng Cao-Bắc-Lạng, Thái Nguyên dần 
phát triển rộng khắp nước. Xây dựng căn cứ vững chắc ở Cao-Bắc-Lạng làm cơ sở xây 
dựng lực lượng vũ trang.
 - Trong thời kì tiền khởi nghĩa Việt Minh đã lãnh đạo cao trào kháng Nhật, tổ chức 
những cuộc khởi nghĩa từng phần ở cácđịa phương, rải truyền đơn, căng biểu ngữ, biểu 
tình, tuần hành..., Việt Minh đã tập dượt cho quần chúng đấu tranh.
 - Trong những ngày tổng khởi nghĩa, bộ Việt Minh đã đứng ra triệu tập quốc dân đại 
hội Tân Trào, trực tiếp kêu gọi, tổ chức huy động lực lượng quần chúng đấu tranh 
giành chính quyền dưới sự lãnh đạo của Đảng giành thắng lợi.
 Chính vì vậy, mặt trận Việt Minh có vai trò to lớn trong chuẩn bị và tổ chức 
tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 thắng lợi.
Câu 3: Hoàn cảnh, diễn biến, ý nghĩa của cao trào kháng Nhật cứu nước tiến tới 
tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945?
 Hướng dẫn trả lời
 7