SKKN Vận dụng sáng tạo các phương pháp dạy học nhằm tăng sự hứng thú của học sinh trong mỗi bài học Lịch Sử ở trường THCS

 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH YÊN
 TRƯỜNG THCS THANH TRÙ
 HỒ SƠ ĐỀ NGHỊ
CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN CẤP TỈNH NĂM 2019
 Tên sáng kiến: Vận dụng sáng tạo các phương pháp dạy học nhằm
 tăng sự hứng thú của học sinh trong mỗi bài học Lịch Sử ở trường THCS.
 Tác giả sáng kiến: Nguyễn Thị Lê
 Chức vụ: Giáo viên
 Mã số: 06/2019/VY
 Hồ sơ gồm:
 1. Giấy chứng nhận sáng kiến cấp thành phố;
 2. Đơn đề nghị sáng kiến cấp tỉnh;
 3. Tờ trình đề nghị công nhận sáng kiến cấp tỉnh;
 4. Báo cáo kết quả nghiên cứu, ứng dụng sáng kiến. 
 Vĩnh Yên, năm 2019 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu: 
 Lịch sử xã hội loài người là một tổng thể thống nhất, bao gồm tất cả các 
lĩnh vực từ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Do đó, việc nghiên cứu trình bày 
lịch sử loài người không thể thực hiện một cách phiến diện. Chức năng của bộ 
môn Lịch sử là củng cố những kiến thức cơ bản về quá trình phát triển của xã 
hội loài người, việc nắm vững những kiến thức cơ bản về quá trình phát triển 
của xã hội loài người, việc nắm vững những sự kiện và quá trình lịch sử đòi hỏi 
phải liên quan đến nhiều ngành khoa học như xã hội - nhân văn và khoa học tự 
nhiên.
 Dạy học Lịch sử ở trường THCS là quá trình cung cấp cho học sinh tiến 
trình ra đời và phát triển của xã hội loài người trên mọi mặt đời sống xã hội 
bằng các bài chính trị, chiến tranh cách mạng, về kinh tế, văn hoá, khoa học kỹ 
thuật. Người giáo viên trước khi chuẩn bị bài cho một tiết lên lớp không thể 
không lưu ý tới các dạng bài với những đặc trưng của nó để xác định nội dung 
và phương pháp phù hợp, trong đó sự hiểu biết vận dụng kiến thức liên nghành 
là yếu tố quan trọng đảm bảo thành công cho bài giảng.
 Dạy học lịch sử ở trường THCS là một quá trình sư phạm, bao gồm nhiều 
loại hoạt động khác nhau của giáo viên và học sinh. Những hoạt động đó nhằm 
mục đích cho học sinh nắm được tri thức lịch sử, yêu thích môn học, từ đó phát 
triển tư duy lịch sử, biết nhận định, đánh giá các sự kiện lịch sử một cách khách 
quan, đúng đắn.
 Bên cạnh đó, việc đổi mới dạy học nói chung và đổi mới dạy học Lịch sử 
nói riêng là một quá trình được thực hiện thường xuyên và kiên trì, trong đó có 
nhiều yếu tố quan hệ chặt chẽ với nhau.
 2 - Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THCS Thanh Trù-TP Vĩnh Yên-tỉnh 
Vĩnh Phúc.
 - Số điện thoại: 0988431496 E_mail: nguyenlethcstt@gmail.com
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Nguyễn Thị Lê
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giảng dạy bộ môn Lịch sử.
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: Tháng 1 - 2018.
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
 7.1. Về nội dung của sáng kiến:
 7.1.1. Thực trạng vấn đề nghiên cứu hiện nay:
 Vai trò, ý nghĩa của môn Lịch sử trong việc trang bị tri thức xã hội và 
giáo dục nhân cách cho học sinh là điều đã được nhân loại thừa nhận. Bên cạnh 
đó lịch sử không những được xem là “khoa học của các ngành khoa học xã hội” 
mà còn chứa đựng trong nó những câu chuyện thú vị, ấn tượng, tạo nên sức hấp 
dẫn riêng cho bộ môn này. 
 Như ta đã biết lịch sử là những gì diễn ra trong quá khứ, đặc thù của môn 
học lịch sử là phải tiếp cận nhiều sự kiện lịch sử, với những vị anh hùng, những 
danh nhân lịch sử, không chỉ của dân tộc mà còn cả thế giới, từ cổ đại cho đến 
hiện đại. Khi học lịch sử yêu cầu các em phải nhớ sự kiện và hiểu nội dung bài 
học một cách chính xác, đầy đủ. Vì vậy, đòi hỏi các em phải cần cù, say mê, và 
chịu khó lĩnh hội kiến thức thì mới đạt được kết quả cao. Do đó, mà bộ môn lịch 
sử khó gây được hứng thú học tập ở học sinh.
 Mặt khác, môn lịch sử có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc giáo dục thế 
hệ trẻ. Từ những hiểu biết về quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền thống của dân tộc, 
tự hào với những thành tựu dựng nước và giữ nước của tổ tiên, xác định nhiệm 
vụ hiện tại có thái độ đúng đắn đối với sự phát triển trong tương lai.
 Để giúp các em học tốt, tiếp thu nhanh và nhớ lâu thì giáo viên phải đổi 
mới phương pháp phù hợp với từng đối tượng học sinh nhằm phát huy tính tích 
cực, tạo hứng thú học tập của các em, để các em tiếp thu kiến thức mà không bị 
 4 biểu” 1. Bên cạnh đó chương trình Lịch sử nhất là Lịch sử lớp 9 còn nặng về 
chính trị, quân sự mà nhẹ về văn hóa, kinh tế, cách trình bày sự kiện còn nặng về 
số liệu, nhiều nhận định mang tính chủ quan, một chiều. Có thể thấy Sách giáo 
khoa Lịch sử mang một “tham vọng” là truyền đạt tất cả những tri thức về Lịch 
sử của thế giới và Việt Nam đến học sinh. Chính vì thế khối lượng kiến thức 
trong Sách giáo khoa là rất lớn. Tuy nhiên thời gian dành cho môn học này ở 
trường THCS lại rất hạn hẹp (1- 2 tiết/tuần). Vì vậy dẫn đến việc truyền thụ kiến 
thức bị dồn nén quá mức, nhiều sự kiện, nhân vật chỉ được nhắc tên hoặc trình 
bày bằng những khái niệm khái quát, trừu tượng. Hệ thống tranh ảnh, bản đồ thì 
“vừa thiếu, vừa yếu về mỹ thuật” (in đen trắng, nhòe, mờ, ..). Những thông tin, 
hình ảnh đơn điệu ấy không làm cho học sinh cảm thấy ấn tượng, hấp dẫn. Do 
vậy tính khoa học và tính giáo dục của nó cũng giảm đi rất nhiều.
 Các chuyên gia và dư luận xã hội đã nhiều lần lên tiếng về chương trình 
Lịch sử phổ thông quá nặng, quá nhiều và tẻ nhạt trong cách trình bày, gây khó 
khăn cho giáo viên trong việc soạn giảng và truyền đạt kiến thức. Bộ Giáo dục 
cũng đã cố gắng “giảm tải” bằng cách ban hành tài liệu “chuẩn” kiến thức, trong 
đó có cắt bớt một số nội dung. Tuy nhiên theo ý kiến của các chuyên gia, cách 
“giảm tải” như thế của Bộ là “quan niệm giảm tải rất cơ học và lệch lạc”. Chính 
sự “giảm tải cơ học”, còn chủ quan đó khiến cho một số nội dung Lịch sử trở 
nên thiếu lo-gic”, làm học sinh càng khó hiểu và làm cho kiến thức càng thiếu 
hấp dẫn hơn. 
 Thứ hai: Phương pháp giảng dạy của giáo viên:
 Như chúng ta đã biết giáo viên là “nhịp cầu nối” giữa Sách giáo khoa và 
học sinh, là người truyền kiến thức và tổ chức cho học sinh học tập. Cùng một 
nội dung kiến thức nhưng cách truyền đạt lôi cuốn, hấp dẫn sẽ thu hút được học 
sinh, truyền “lửa đam mê” Lịch sử cho học sinh.
 Tìm hiểu thực tế phải công nhận rằng có nhiều thầy cô bộ môn Lịch sử rất 
yêu nghề, có tâm huyết, có trình độ chuyên môn cao. Thầy cô luôn cố gắng tìm 
1 Theo GS. Phan Huy Lê – Môn Sử có bị khai tử, học sao cho khỏi ngán – tuoitre.vn (12/02/2016)
 6 khoa chưa đổi mới, giáo viên chưa nắm rõ phương thức cũng như lượng kiến 
thức cần tích hợp, đề thi vẫn còn nhiều câu hỏi “học thuộc” nên giáo viên chưa 
dám mạnh mẽ đổi mới phương pháp; việc dạy học tích hợp, dạy học theo chủ đề 
chỉ mới được áp dụng nhỏ giọt, chưa có chiều sâu. 
 Chính lượng kiến thức nặng nề lại được truyền tải bởi cách dạy truyền 
thống tẻ nhạt, khô khan khiến học sinh cảm thấy nhàm chán, mệt mỏi. Các em 
không nắm được kiến thức một cách sâu sắc, không được rèn luyện kỹ năng. Và 
hệ quả của vấn đề này dĩ nhiên là chất lượng dạy và học giảm sút. 
 Thứ ba: Cách thức kiểm tra - đánh giá học sinh.
 Sẽ không quá đáng khi nói rằng hình thức kiểm tra - đánh giá học sinh mà 
chúng ta đã và đang áp dụng có “trách nhiệm” rất lớn trong việc chậm đổi mới 
phương pháp giảng dạy của giáo viên. Trước đây giáo viên vẫn quen với cách ra 
đề kiểm tra theo hướng học thuộc lòng, bắt học sinh phải ghi nhớ máy móc, chi 
tiết các sự kiện đã xảy ra. Mỗi cuối học kỳ giáo viên bộ môn luôn lo đau đáu đáp 
án sợ học sinh của mình bị trừ điểm vì thiếu ý. Chính cách kiểm tra - đánh giá 
thiếu khoa học trên đã dẫn đến một hệ quả “dây chuyền” không mong muốn. 
Nội dung kiến thức nhiều, thời gian tiết học quá ngắn và tâm lý giáo viên thì sợ 
“dạy thiếu” làm ảnh hưởng đến kết quả thi của học sinh, chính vì thế mà nhiều 
giáo viên đành chọn giải pháp “dạy chay”, miễn sao có thể dạy hết giáo án, cung 
cấp nhiều kiến thức giáo khoa cho học sinh nhất. Học sinh thì bị “quá tải” về 
kiến thức hàn lâm, không hiểu bài, chán nản nên học trước quên sau, nhầm lẫn 
sự kiện lung tung. Để đảm bảo chất lượng bộ môn giáo viên phải tăng cường trả 
bài học sinh: từ trả bài miệng, trả bài giấy đến kiểm tra 15 phút nhiều lần, nhiều 
đợt Điều đó khiến tiết học Sử trở nên nặng nề, áp lực. Nhiều học sinh “đón” 
tiết học Sử với sự căng thẳng giống như người “sắp bị đưa ra chiến trường”. 
 Trong 05 năm trở lại đây việc đổi mới hình thức kiểm tra - đánh giá đã 
được Bộ Giáo dục đề cập đến khá nhiều. Bộ và các Sở Giáo dục đều đưa ra định 
hướng phải ra đề theo hướng mở gắn với thời sự quê hương, đất nước, cho học 
sinh cơ hội bày tỏ quan điểm, chính kiến. Đây là một định hướng hay mang tính 
 8 của học sinh, làm phát triển trí thông minh, trí sáng tạo của các em. Hiện nay, 
trong quá trình dạy học trên lớp, hoạt động trí tuệ chủ yếu của học sinh là ghi 
nhớ và tái hiện. Ở nhà, học sinh tự học dưới dạng học bài và làm bàinhưng về 
căn bản đã được hướng dẫn ở lớp, nên hoạt động trí tuệ của học sinh vẫn nặng 
về rèn luyện trí nhớ và khả năng tái hiện. Như vậy, rèn luyện năng lực tư duy, 
khả năng tưởng tượng, sáng tạo phát triển trí tuệ, trí thông minhcủa học sinh 
nói chung, được xem là nhiệm vụ chủ yếu, nhiệm vụ quan trọng nhất của quá 
trình dạy học hiện đại. Vì vậy, then chốt của việc đổi mới phương pháp dạy học 
là điều chỉnh mối quan hệ giữa tái hiện và sáng tạo, đến việc tăng cường các 
phương pháp sáng tạo nhằm đổi mới tính chất hoạt động nhận thức của học sinh 
trong quá trình dạy học.
 7.1.3. Các giải pháp cụ thể:
 “Vận dụng sáng tạo các phương pháp dạy học nhằm tăng sự hứng thú 
 của học sinh trong mỗi bài học Lịch Sử ở trường THCS” mà tôi đưa ra giúp 
 học sinh tạo thói quen học tập tích cực, nhớ bài tốt hơn, hiểu bài sâu hơn và có 
 thêm nhiều kiến thức thực tiễn. Biết thu thập, so sánh, xử lí các thông tin để 
 tìm ra kiến thức mới và giúp khắc sâu kiến thức cho học sinh, mang lại sự hứng 
 thú trong học tập bộ môn, giúp học sinh yêu thích lịch sử hơn và có thể ứng 
 dụng các kiến thức đã học vào cuộc sống và chắc chắn hiệu quả học tập cũng 
 như chất lượng bộ môn sẽ được nâng lên.
 Mỗi một môn học hay một tiết học giáo viên có rất nhiều phương pháp 
giảng dạy khác nhau để truyền tải kiến thức đến cho học sinh. Tuy nhiên với đề 
tài này người viết chỉ xin được trình bày, giới thiệu một số phương pháp - kỹ 
thuật mới của mình. 
 7.1.3.1. Phương pháp dạy học nêu vấn đề: 
 Dạy học nêu vấn đề là phương pháp mà trong đó giáo viên tạo ra những 
“tình huống có vấn đề”, điều khiển học sinh phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, 
 10