SKKN Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường trung học cơ sở

MÃ SKKN
(Dùng cho HĐ chấm của Sở)
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
VAI TRÒ CỦA NGƯỜI QUẢN LÝ TRONG VIỆC THÚC ĐẨY PHONG TRÀO TỰ LÀM THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 
 Lĩnh vực: Quản lý
NĂM HỌC 2014 - 2015
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
Lí do chọn đề tài
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) tiếp tục khẳng định Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, xác định rõ “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục - đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học”. Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ  yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi  đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.	
Để thực hiện được Nghị quyết TW 8, một trong những nội dung cần tiếp tục thực hiện là Nghị quyết 40/2000/QH 10 (Quốc hội khoá X) về đổi mới giáo dục là: “Đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy và học phải được thực hiện đồng bộ với việc nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy học (TBDH).
TBDH là một trong những phương tiện dạy học, một nhân tố đầu vào có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học. Đổi mới PPDH luôn gắn liền với việc tăng cường các phương tiện dạy học cả về số lượng và chất lượng. TBDH là một trong những thành tố không thể thiếu để hỗ trợ GV thực hiện đổi mới PPDH nhằm nâng cao hiệu quả quá trình dạy học với tất cả cac môn học, đặc biệt là các môn khoa học thực nghiệm.
Thiết bị dạy học nói chung và thiết bị dạy học tự làm (TBDHTL) nói riêng tác động tích cực đến quá trình dạy học. Thiết bị dạy học tự làm được giáo viên (GV) và học sinh (HS) tìm tòi thu thập, tự thiết kế do vậy mà còn kích thích sự tìm tòi, từ đó hiểu sâu hơn về kiến thức cho GV và HS.
Với bộ môn khoa học tự nhiên, môn khoa học gắn với thực nghiệm, từ thực nghiệm học sinh trải nghiệm và tìm tòi hệ thống hình thành kiến thức của mình. Bởi thế ngoài các thiết bị đã được trang bị việc tự làm thiết bị dạy học của GV và HS cũng chính là một cách thức học tập.
Nhà nước đã đầu tư ngân sách trang bị một số lượng lớn TBDH theo Danh mục TBDH tối thiểu cho tất cả các môn học ở trường phổ thông. TBDH được nghiên cứu, sản xuất và cung ứng trong những năm vừa qua đã đáp ứng được cơ bản yêu cầu của việc tổ chức hoạt động dạy – học các môn khoa học tự nhiên ở trường phổ thông. Tuy nhiên qua nhiều năm sử dụng, thực tế một phần TBDH đã bị hao mòn hư hỏng, một số TBDH chưa thực sự phù hợp. Mặt khác TBDH được trang bị là tối thiểu nên vẫn chưa đáp ứng hết nhu cầu của giáo viên và học sinh. Trong thời gian qua nhiều giáo viên và học sinh đã tự làm thiết bị dạy học. TBDH tự làm góp phần khắc phục kịp thời những thiết bị còn thiếu, bổ sung các thiết bị chưa có điều kiện mua sắm, thay thế các thiết bị hư hỏng mất mát, lại phù hợp với tình hình, đặc điểm của đơn vị. TBDH tự làm tiết kiệm được ngân sách nhà nước, góp phần khắc phục tình trạng dạy chay, thực hiện chủ trương đổi mới phương pháp dạy học mà toàn ngành đang triển khai thực hiện.
Hiện tác giả đang công tác ở một trường THCS có quy mô nhỏ nằm trong một trong bốn quận nội thành cũ, một thực tế chung là hạn chế về số lượng cũng như chất lượng TBDH được trang bị và thêm khó khăn riêng là một trường ít giáo viên nên hạn chế về sức mạnh tập thể trong sinh hoạt chuyên môn, ít học sinh nên nguồn ngân sách cấp eo hẹp. Từ đó có nhiều khó khăn về sửa chữa, mua sắm bổ sung TBDH – mà đó lại là một trong những yếu tố quan trọng làm nên thành công của các giờ dạy, đáp ứng yêu cầu của đổi mới căn bản toàn diện giáo dục ở trường phổ thông.
Nhận thức rõ về điều đó trong nhiều năm qua tập thể cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên của nhà trường đã quan tâm thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học và đã có những thành công đáng kể. Nhiều thiết bị, đồ dùng được mô phỏng trong các tài liệu chính thống phục vụ giảng dạy và học tập của học sinh như sách giáo khoa, sách hướng dẫn giảng dạy đã được giáo viên của nhà trường tự làm và mang lại hiệu quả cao trong giảng dạy nhằm khắc phục sự thiếu thốn về thiết bị dạy học của cả nguyên nhân TBDH chưa đáp ứng hết nhu cầu của giáo viên, TBDH chưa phù hợp, TBDH hao mòn hư hỏng và việc trang bị thêm, trang bị lại còn khó khăn.
Đặc biệt việc để thực hiện chỉ đạo về đổi mới căn bản toàn diện về giáo dục sau 2015 sắp tới mục tiêu phát triển năng lực cho người học, đòi hỏi tính sáng tạo ở học sinh điều đó những thiết bị dạy học phải được xây dựng hệ thống phong phú hơn, nhiều loại hình, nhiều dạng với các góc cạnh khai thác cũng như thiết kế, với những việc đã làm của bản thân trên cương vị người quản lý ở một trường THCS đối với công tác lập kế hoạch, tổ chức chỉ đạo đẩy mạnh phong trào tự làm Đồ dùng dạy học tôi xin chia sẻ kinh nghiệm với đề tài ”Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS”
Mục đích nghiên cứu
Tìm ra biện pháp thúc đẩy việc tự làm TBDH đảm bảo hiệu quả và được đông đảo cán bộ giáo viên hưởng ứng thực hiện một cách bài bản, thực chất.
Có hướng đi cho hoạt động tự làm TBDH ở đơn vị công tác của tác giả và có thể chia sẻ với đồng nghiệp.
Đối tượng nghiên cứu
TBDH, TBDH tự làm phục vụ cho việc dạy và học các môn ở trường THCS
4. Đối tượng thực hiện, khảo sát
Cán bộ (cán bộ quản lý trường THCS, nhân viên thiết bị) và giáo viên của trường THCS nơi tác giả công tác.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận: thu thập tư liệu, phân tích, tổng hợp thông tin.
Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: khảo sát thực tế về thực trạng và nhu cầu sử dụng TBDH của chương trình.
Phương pháp chuyên gia: thẩm định chất lượng TBDH tự làm và xin ý kiến về định hướng phát triển việc tự làm TBDH trong giai đoạn tiếp theo.
Thời gian thực hiện
Đề tài trên đã được thực hiện tại trường nơi tác giả công tác, đối tượng thực hiện là giáo viên của tổ Tự nhiên 1 (Toán Lý Công nghệ) và tổ Tự nhiên 2 (Hóa Sinh Địa) trong ba năm học liền nhau 2011-2012; 2012-2013; 2013-2014.
PHẦN THỨ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Một số vấn đề lý luận về TBDH và TBDH tự làm 
1.1. Thiết bị dạy học
Tác giả Vũ Trọng Rỹ quan niệm: Thiết bị dạy học hay phương tiện dạy học, đồ dùng dạy học là thuật ngữ chỉ một đối tượng vật chất hoặc một tập hợp đối tượng vật chất mà người giáo viên sử dụng với tư cách là phương tiện điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh, còn đối với học sinh thì đó là nguồn tri thức, là phương tiện giúp học sinh lĩnh hội các khái niệm, định luật, thuyết khoa học, hình thành ở họ các kỹ năng, kỹ xảo đảm bảo việc thực hiện mục tiêu dạy họ.
Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành danh mục TBDH tối thiểu cho các môn học ở trường phổ thông, trong danh mục có các loại hình tranh ảnh, mô hình, dụng cụ, băng đĩa hình, phần mềm dạy học
1.2. Thiết bị dạy học tự làm
Thiết bị dạy học tự làm(TBDHTL) gồm tranh ảnh, bản đồ, mẫu vật, mô hình, dụng cụ thí nghiệm, phần mềm, học liệu do giáo viên và học sinh sưu tầm tìm kiếm, chế tạo mới hoặc cải tiến từ một TBDH đã có trong quá trình dạy học. Tự làm TBDH là một hoạt động có tính nghiệp vụ, phục vụ kịp thời yêu cầu dạy và học của nhà trường, đảm bảo trong một thời gian ngắn, giáo viên có thể tự làm những TBDH mới phù hợp với yêu cầu bài dạy, cũng có thể sáng tạo ra những chi tiết TBDH mới hoặc cải tiến một vài bộ phận của TBDH mà không phải chờ sự cung ứng từ sản xuất công nghiệp. Bằng cách đó mà TBDH tự làm góp phần tăng cường cơ sở vật chất – thiết bị cho nhà trường trong khi nguồn cung cấp chính quy theo ngân sách nhà nước chưa thoả mãn nhu cầu dạy và học. Đẩy mạnh hoạt động tự làm TBDH ở mỗi nhà trường không chỉ có ý nghĩa kinh tế mà còn góp phần đổi mới phương pháp dạy học (PPDH).
1.3. Vai trò của TBDH và thiết bị dạy học tự làm
Trong những năm qua, cùng với đổi mới Chương trình giáo dục phổ thông, thiết bị dạy học đã đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Từ năm 2005 đến 2009, tất cả các trường phổ thông đã được trang bị đầy đủ các TBDH đảm bảo nhu cầu tối thiểu theo danh mục TBDH đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Tuy nhiên việc mua sắm bổ sung, thay thế hàng năm các TBDH này hiện gặp một số khó khăn về nguồn cung cấp các thiết bị, các chi tiết lẻ, nguồn kinh phí mua sắm bổ sung và sửa chữa, phương pháp sửa chữa khắc phục các thiết bị hư hỏng trong quá trình sử dụng... Trong điều kiện đó thì giải pháp tự làm, tự sửa chữa, tự cải tiến TBDH đã góp phần khắc phục kịp thời những thiết bị còn thiếu, bổ sung các thiết bị chưa có điều kiện mua sắm, thay thế hoặc cải tiến các thiết bị hư hỏng, mất mát và phù hợp với tình hình, đặc điểm của các địa phương, cơ sở giáo dục. 
Thiết bị dạy học tự làm (TBDHTL) là loại TBDH do giáo viên và HS sưu tầm tìm kiếm, chế tạo mới hoặc cải tiến từ một TBDH đã có. 
TBDHTL có nguyên lý cấu tạo và cách sử dụng phù hợp với ý tưởng thực hiện bài dạy của giáo viên làm ra, do đó khi được sử dụng thường cho hiệu quả cao và thiết thực. Trong thực tế, một số giáo viên đã sáng tạo cả các phần mềm mô phỏng các thí nghiệm hoá học, các băng đĩa thí nghiệm rất có ý nghĩa và đạt hiệu quả sử dụng cao trong việc dạy bộ môn Hóa học ở trường phổ thông.
Trong nhiều trường hợp, TBDHTL thường được chế tạo bằng những nguyên vật liệu được tận dụng ở gia đình, không tốn nhiều tiền mua do vậy mà được gọi là TBDH giá thành hạ. Tuy nhiên có một số ít trường hợp TBDHTL lại có giá thành khá cao vì nó được chế tạo đơn chiếc theo một mẫu mới hoặc được chế tạo bởi nguyên liệu đắt tiền cùng với sự đầu tư nhiều công sức vào đó. Ở đây, tác giả và tập thể giáo viên nhân viên của nhà trường quan tâm tới tính “vừa sức” trong việc chế tạo và sử dụng.
Nhiều năm qua đã phát triển phong trào tự làm TBDH, tạo thành một hoạt động sư phạm trong các trường học. Phong trào tự làm TBDH đã khơi dậy sự sáng tạo, lòng yêu nghề của đội ngũ giáo viên. Thông qua phong trào, một số lượng lớn các TBDHTL đã được ứng dụng trong quá trình dạy và học.
Kết quả của phong trào này đã tạo ra được số lượng lớn các TBDH do đội ngũ giáo viên và học sinh tự làm góp phần vào quá trình đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng dạy học đồng thời mang lại niềm say mê, sáng tạo, lòng yêu nghề cho các thầy cô giáo, góp phần vào việc xây dựng môi trường sư phạm thân thiện, tích cực, sáng tạo.
1.4. Căn cứ để nghiên cứu TBDH và thiết bị dạy học tự làm
1.4.1. Chương trình giáo dục và chuẩn kiến thức kĩ năng, thái độ: trong đó thể hiện các yếu tố liên quan đến phân tích nhu cầu học liệu như các loại và cấp độ mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, phương pháp đánh giá kết quả học tập, tính liên thông của các chương trình dạy học môn học.
Hình thức PPDH bộ môn, trong đó đề cập đến cách thức tổ chức các hoạt động dạy học phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học, các hình thức tổ chức các hoạt động dạy học phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học; Các hình thức tổ chức hoạt động chủ yếu như cả lớp, nhóm nhỏ, nghiên cứu cá nhân, tham quan thực hành, thí nghiệm.
1.4.2. Các đặc điểm sư phạm và đặc điểm kĩ thuật của các loại học TBDHTL cụ thể. Mỗi loại TBDHTL thể có một hoặc một vài chức năng nổi trội, các ưu điểm và hạn chế, khả năng ứng dụng của các loại TBDHTL trong các tình huống sư phạm khác nhau.
1.4.3.Đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh phổ thông. Các năng lực tri giác, trí nhớ, tư duy phát triển ngày càng cao theo lứa tuổi học sinh. Những đặc điểm này chi phối quá trình lựa chọn thể loại TBDHTL.
1.4.4.Các điều kiện kinh tế, văn hoá xã hội của giáo viên và học sinh của nhà trường. Khả năng đầu tư nguồn vốn cho phát triển TBDHTL có ảnh hưởng rất lớn đến sự lựa chọn TBDHTL.
2. Thực trạng TBDH và việc tự làm TBDH ở nhà trường 
2.1. Đối với thiết bị dạy học nói chung
Việc đổi mới sách giáo khoa đang hiện hành được thực hiện theo hình thức cuốn chiếu, do chưa có một chương trình chuẩn từ ban đầu cũng như một bộ sách giáo khoa hoàn chỉnh nên việc nghiên cứu hoàn thiện danh mục TBDH và mẫu gặp nhiều khó khăn. Danh mục và mẫu chỉ được hoàn thiện sau khi sách giáo khoa hoàn thiện. Như vậy Bộ Giáo dục & Đào tạo không ban hành được một bản danh mục và bộ mẫu theo cấp học mà theo lớp học. Mặt khác do điều kiện kinh phí hạn chế nên chưa ban hành được danh mục đầy đủ và mở mà chỉ ban hành “Danh mục TBDH tối thiểu”. Ở cấp THCS có 04 bản danh mục cho 4 lớp (lớp 6; 7; 8; 9)
Mặt khác do cấu trúc chương trình, ở một cấp học các phân môn có thể lặp lại theo mô hình xoáy trôn ốc. Nhận thấy được những hạn chế trên năm 2009 Bộ GD&ĐT đã cho rà soát danh mục và mẫu, ban hành Danh mục TBDH theo cấp học. Năm 2009 ban hành Danh mục TBDH tối thiểu cấp THCS theo thông tư Số 19/2009/TT-BGDĐT và năm 2010 ban hành Danh mục TBDH tối thiểu cấp THCS theo thông tư Số 01/2010/TT-BGDĐT.
Danh mục TBDH đã đáp ứng cơ bản yêu cầu của việc dạy – học ở trường THCS góp phần nâng cao hiệu quả dạy học. Qua một thời gian thực hiện dạy và học cho thấy mẫu thiết bị dạy học đi kèm danh mục được sản xuất đại trà và đưa vào giảng dạy còn nhiều bất cập. Một số mẫu quá đơn giản có thể tự làm, một số mẫu không còn phù hợp với dạy và học. Đồng thời, cũng có một số mẫu nếu cải tiến hoặc thiết kế mới bằng một loại hình khác thì cho hiệu quả dạy và học cao hơn. Trong quá trình triển khai trang bị và sử dụng vẫn còn bộc lộ một số hạn chế:
Thiết bị được xây dựng theo lớp do vậy tính lắp lẫn còn hạn chế
Còn có cùng loại thiết bị nhưng các đơn vị khác nhau sản xuất khác nhau: về hình thức, màu sắc, kích thước. Vì vậy nhà trường muốn bổ sung thay thế rất khó khi thiết bị đó không sản xuất nữa hoặc nhà cung cấp đã giải thể.
Chất lượng một số thiết bị cung cấp còn hạn chế, một số kém chất lượng: nhiệt kế, đồng hồ đo điện, dụng cụ từ phổ - đường sức,...
Một số thiết bị còn khó sử dụng: máy Atuts, dụng cụ thí nghiệm trộn mầu ánh sáng, bình nhiệt lượng kế,..
Thiết bị bị phụ thuộc nhiều vào sách giáo khoa, chưa mang tính mở.
Cá biệt đối với những trường nhỏ, kinh phí hạn chế thì không cấp phát hay yêu cầu mua đồng loạt mà nhà trường tự chủ động chiểu theo “danh mục tối thiểu” để tự trang bị từ nguồn ngân sách được “khoán”, tự lựa chọn nhiều nhà cung cấp khác nhau lại là một khó khăn khác, dẫn đến bộ Thiết bị dạy học của nhà trường không đầy đủ.
2.2. Đối với thiết bị dạy học tự làm
Đặc thù là một trường THCS có quy mô nhỏ, có nhiều môn như Lý, Hóa, Sinh, Công nghệ chỉ có một giáo viên mỗi môn nên việc sinh hoạt trao đổi chuyên môn giảng dạy gặp nhiều khó khăn. Trong đó có việc bàn bạc xây dựng mẫu mã cũng như chế tạo các TBDHTL vì ý kiến của mỗi cá nhân chưa đủ thôi thúc quyết tâm sáng tạo để làm ra sản phẩm.
Trong thời gian trước, TBDHTL chưa được giáo viên của nhà trường quan tâm – thường là có tham gia một cách khiên cưỡng, mang tính đối phó đối với kế hoạch chung nên sản phẩm dừng lại hết sức hạn chế: sản phẩm giản đơn, tính hiệu quả không cao. tập trung chủ yếu là tranh ảnh, mô hình lắp ghép đơn giản hoặc sử dụng hình vẽ để mô phỏng lại các thiết bị, sơ đồ sẵn có từ TBDH có trong danh mục sẵn có của nhà trường.
Qua quan tâm, sâu sát tìm hiểu thực tế và lắng nghe tâm tư của cán bộ, giáo viên, nhân viên về TBDHTL còn hạn chế và giáo viên chưa thực sự đầu tư tác giả nhận thấy do một số nguyên nhân sau đây:
- Ban giám hiệu chưa quan tâm thực sự để có hướng chỉ đạo, thúc đẩy phong trào làm TBDH của giáo viên.
- Kinh phí chi cho chuyên môn nghiệp vụ chưa dành phần thích đáng cho việc giáo viên tự làm TBDH.
- Giáo viên chưa nắm được nguyên tắc, quy trình thiết kế các thiết bị dạy học tự làm.
- Còn có giáo viên chưa mạnh dạn, mang nặng tâm lý e ngại trước những ý tưởng sáng tạo của bản thân.
- TBDHTL chưa có hình thức giới thiệu, phổ biến để nhiều người cùng sử dụng, mở rộng tính năng để sử dụng được cho nhiều bài.
Từ kết quả tìm hiểu đó, tác giả cùng tập thể ban giám hiệu và giáo viên cốt cán bàn bạc, xây dựng kế hoạch đẩy mạnh phong trào tự làm TBDH trong nhà trường thực sự hiệu quả, cả về bề rộng và chiều sâu.
3. Các biện pháp thực hiện để đẩy mạnh phong trào tự làm Thiết bị dạy học ở trường THCS
3.1. Xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện đẩy mạnh phong trào tự làm Thiết bị dạy học:
- Xây dựng kế hoạch chỉ đạo đối với hoạt động tự làm TBDH bám sát thực tế nhà trường xuất phát từ nhận thức về tính cấp thiết, quan trọng của hoạt động và tâm huyết thực sự của số đông cán bộ giáo viên. Trong kế hoạch cần rõ nội dung kiểm tra đánh giá và quy chế khen thưởng rõ ràng. 
- Bám sát yêu cầu đạt được của từng môn học trong chương trình bằng cách bám sát chuẩn kiến thức kĩ năng (thái độ, kĩ năng...) được quy định tại tài liệu chính thức Chuẩn kiến thức kĩ năng đối với các môn học cấp THCS để nắm chắc đối với từng bài học thì giáo viên phải dẫn dắt học sinh nắm bắt được những nội dung gì bằng phương tiện nào cho hợp lý và sử dụng cụ thể loại TBDH nào?
- Rà soát lại toàn bộ TBDH ở các môn, khối, lớp hàng năm học vào thời điểm trước ngày tựu trường của học sinh một tháng nhằm thống kê lại các TBDH cần bổ sung. Nếu không thể sửa chữa, mua mới được thì các tổ nhóm chuyên môn có trách nhiệm dự kiến phương án thiết kế, dự toán chi phí cho việc tự làm TBDH đảm bảo đủ phương tiện dạy học, giờ học đạt chất lượng tốt.
- Bộ phận tài vụ nhà trường công khai số kinh phí tối đa có thể chi cho việc thiết kế, tự làm TBDH của giáo viên, nhân viên trong nhà trường để cán bộ giáo viên chủ động kinh phí được hỗ trợ hay tự đảm bảo.
- Mời chuyên gia về tập huấn quy trình thiết kế thiết bị dạy học tự làm.
- Thành lập hội đồng thẩm định của trường đối với tất cả các sản phẩm trước khi đưa vào sử dụng, có ý kiến của hội đồng tư vấn (là đại diện của Trung tâm Thiết bị - viện khoa học giáo dục Việt Nam) đối với các TBDHTL có tính phức tạp, nhiều chi tiết đòi hỏi tính chính xác cao.
- Công bố sản phẩm, giới thiệu công năng, cách sử dụng và bài học kinh nghiệm, nhân điển hình tiên tiến.
3.2. Nội dung tập huấn Qui trình thiết kế thiết bị dạy học và thiết bị dạy học tự làm các môn khoa học tự nhiên ở trường phổ thông
Trên cơ sở các nguyên tắc nghiên cứu thiết kế TBDH việc thiết kế TBDH và TBDHTL các môn khoa học tự nhiên cùng theo một qui trình thiết kế gồm các bước như sau:
Bước 1: Lựa chọn nội dung tự làm TBDH
Đây là công việc cần làm đầu tiên của người thiết kế TBDH. Phải trả lời được câu hỏi ở đây là mục tiêu của bài học là gì? Mục tiêu của chương hay chủ đề là gì? Sau khi học xong bài này người học cần đạt được điều gì?... Dạy học hướng đến hình thành kĩ năng hành động hay cung cấp tri thức hoặc hướng đến sự phát triển nhân cách gì? Để quyết định việc lựa chọn TBDH cho phù hợp.
Cần nghiên cứu kỹ bài qua SGK, sách GV, chuẩn kiến thức, kĩ năng để xác định được: Những yêu cầu về mặt kiến thức và kỹ năng cần đạt được qua tiết dạy hoặc chủ đề, chương; trọng tâm của bài hoặc chủ đề, chương.
Tài liệu tham khảo của GV, HS: xác định và thu thập những tài liệu có liên quan đến nội dung bài giảng, nhằm bổ sung, mở rộng kiến thức, nâng cao hiệu quả của tiết dạy và phù hợp với trình độ nhận thức của HS.
Xác định các thiết bị dạy học cần thiết để dạy - học nhằm đạt được các yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng và phương pháp dạy học.
Rà soát TBDH của nhà trường đánh giá thực trạng thiết bị dạy học hiện có để từ đó đưa ra phương án:
Cải tiến TBDH có sẵn bị khiếm khuyết cho phù hợp
Thiết kế bổ sung những thiết bị dạy học còn thiếu bằng cách thiết kế mẫu thiết bị đại trà mới 
Giáo viên và học sinh tự thiết kế thiết bị dạy học tự làm.
Bước 2: Thiết kế TBDH
Đây là một bước rất