SKKN Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong bộ môn Địa lí lớp 10 tại trường THPT Lê Hồng Phong Bỉm Sơn - Thanh hóa

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÍCH HỢP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG 
TRONG BỘ MÔN ĐỊA LÍ LỚP 10 TẠI 
TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG 
BỈM SƠN - THANH HÓA
Người thực hiện: Đinh Thị Lý
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc môn: Địa lí
THANH HÓA NĂM 2019
MỤC LỤC
MỤC LỤC	1
1. MỞ ĐẦU	2
1.1. Lý do chọn đề tài	2
1.2. Mục đích nghiên cứu	2
1.3. Đối tượng nghiên cứu	3
1.4. Phương pháp nghiên cứu	3
1.5. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu	3
2. NỘI DUNG	3
2.1. Cơ sở lý luận	3
2.1.1. Vai trò của môi trường	3
2.1.2. Nhiệm vụ và phương hướng giáo dục môi trường	4
2.2. Thực trạng của vấn đề	5
2.3. Các giải pháp thực hiện	5
2.3.1. Nội dung 1: Cơ sở lí luận về nhiệm vụ và phương hướng giáo dục bảo vệ môi trường	5
2.3.2. Nội dung 2: Khảo sát tình hình học sinh về ý thức bảo vệ môi trường	6
2.3.3. Nội dung 3: Thực nghiệm dạy học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong một số bài địa lí 10	8
2.4. Kết quả của sáng kiến kinh nghiệm	19
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ	20
3.1. Kết luận	20
3.2. Kiến nghị	20
3.2.1. Đối với nhà trường	20
3.2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo	20
TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC SÁNG KIẾN ĐƯỢC CÔNG NHẬN
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, giáo dục môi trường đã trở thành nhiệm vụ quan trọng trong việc đào tạo thế hệ trẻ ở các trường học, nhất là ở các trường phổ thông.
Ở Việt Nam, việc giáo dục môi trường ở trong trường phổ thông được thực hiện theo phương thức tích hợp vào các môn học. Địa lí là một môn học có nhiều khả năng giáo dục môi trường cho học sinh trong quá trình dạy học.
Môi trường là vấn đề đã và đang thu hút sự quan tâm của toàn nhân loại. Trong mấy chục năm trở lại đây, do sự phát triển của khoa học - kỹ thuật, sự gia tăng dân số quá nhanh và quá trình đô thị hóa phát triển mạnh mẽ làm cường độ khai thác và sử dụng các nguồn tài nguyên và môi trường ngày càng to lớn. Kết quả là: nhiều nguồn tài nguyên đã bị cạn kiệt, nhiều hệ sinh thái bị phá hủy, môi trường sống của chúng ta đang lâm vào tình trạng khủng hoảng với quy mô toàn cầu.
Hiện nay, các hoạt động giáo dục và bảo vệ môi trường ở nước ta được tiến hành mạnh mẽ, rộng khắp. Học sinh - các em là những chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng cần đi đầu trong vấn đề bảo vệ môi trường - bảo vệ sự sống của chúng ta. 
Vì vậy, từ năm học 1995 - 1996 trở đi, tất cả các trường Đại hoc, cao đẳng đều có thêm môn “Môi trường và con người” nhằm cung cấp cho sinh viên những khái niệm cơ bản và nội dung chính của khoa học môi trường. Ở cấp THPT Bộ GD và ĐT chưa đưa thành môn học chính nhưng cũng đã tiến hành tích hợp giáo dục môi trường qua các môn như: Vật lý, Hoá học, Sinh học, Ngữ Văn, Lịch Sử GDCD, Địa lí...[5], [6]
Là một giáo viên giảng dạy bộ môn Địa lí, tôi luôn trăn trở và suy nghĩ vấn đề giáo dục môi trường cần đưa vào giảng dạy từ lứa tuổi học sinh và nên từ bậc tiểu học để hình thành trong các em thói quen và ý thức bảo vệ môi trường. Trong những năm gần đây, khi xã hội ngày càng phát triển, mỗi gia đình lại chỉ sinh một hoặc hai con thì tôi nhận thấy các em ít có thói quen hay hành động bảo vệ môi trường, từ việc lao động vệ sinh trường lớp cũng không nhiệt tình như thời học sinh trước đây. Vì vậy tôi luôn trăn trở và đã quyết tâm thực hiện đề tài: “Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong bộ môn Địa lí lớp 10 tại trường THPT Lê Hồng Phong - Bỉm Sơn - Thanh Hóa”. 
1.2. Mục đích nghiên cứu
- Bảo vệ môi trường hiện là một trong nhiều mối quan tâm mang tính toàn cầu. Ở nước ta, bảo vệ môi trường cũng đang là vấn đề được quan tâm sâu sắc. Nghị quyết số 41/ NQ - TƯ ngày 15/11/2004 của Bộ chính trị về tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; Quyết định số 1363/QĐ - TTg ngày 17/10/2001 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt dề án: 
“Đưa các nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục quốc dân” và quyết định số 256/2003/ QĐ - TTg ngày 02/12/2003 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược Bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho những nỗ lực và quyết tâm bảo vệ môi trường theo định hướng phát triển một tương lai bền vững của đất nước. [5], [6]
- Xuất phát từ việc giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy học tích hợp ở bộ môn Địa lí được xem là biện pháp có tính giáo dục cao, bởi vì nó giúp con người có được nhận thức đúng đắn trong việc khai thác và sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên và có ý thức trong việc thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ môi trường. 
- Xuất phát từ thực trạng dạy và học hiện tại, việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong bộ môn Địa lí còn nhiều hạn chế do nhiều khó khăn chủ quan và khách quan, trong các môn học thì Địa lí là môn không thể không đưa giáo dục môi trường vào trong các bài học. Vì vậy việc dạy học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong bộ môn địa lí là rất cần thiết cho dạy học hiện nay.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy học ở một số bài Địa lí lớp 10, từ đó giúp cho học sinh biết bảo vệ môi trường.
Minh chứng qua một số ví dụ ở một số bài trong Địa lí lớp 10.
- Thời gian: Năm học 2018 - 2019
- Không gian: Phạm vi áp dụng trong dạy học cho học sinh lớp 10 trường THPT Lê Hồng Phong - Thị xã Bỉm Sơn - Tỉnh Thanh Hóa.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Giải pháp của tôi bao gồm 3 nội dung. Cụ thể:
Nội dung 1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về nhiệm vụ và phương hướng giáo dục bảo vệ môi trường; một số phương pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Địa lí.
Nội dung 2. Khảo sát tình hình học sinh về ý thức bảo vệ môi trường
Nội dung 3. Thực nghiệm dạy học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong một số bài địa lí 10
Xây dựng qui trình, cách thức dạy học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Địa lí đáp ứng yêu cầu đổi mới trong dạy học địa lí theo hướng phát triển năng lực của học sinh.
1.5. Những điểm khác biệt, tính mới của giải pháp đã và đang thực hiện.
Điểm khác biệt cũng như tính mới trong dạy học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Địa lí 10 nổi bật là: 
- Đối với học sinh: Sau khi học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường, học sinh có khả năng trao đổi kiến thức với bạn học hoặc giáo viên không hạn chế về không gian và thời gian, các em thấy vai trò to lớn và hậu quả đáng sợ khi không bảo vệ môi trường; từ đó có ý thức bảo vệ đa dạng sinh học, bảo vệ rừng, bảo vệ đất đai, bảo vệ nguồn nước, bảo vệ không khí... ủng hộ, chủ động tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, phê phán hành vi gây hại cho môi trường.
- Đối với giáo viên địa lí:
+ Để học sinh hứng thú với giờ học, người giáo viên cần chuyên tâm, chịu khó đầu tư nhiều thời gian cho công việc chuẩn bị bài ở nhà, sưu tầm nhiều bản đồ, tranh ảnh, âm thanh, trò chơi..., trên lớp phải phân loại đối tượng học sinh để đưa ra câu hỏi hợp lí.
+ Biết và sử dụng thành thạo phương tiện dạy học hiện đại, chịu khó sưu tầm tài liệu tranh ảnh, tình huống, video qua Internet.... để phát huy được sự sinh động, hấp dẫn trong giờ học.
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận
2.1.1. Vai trò của môi trường
Ngày nay chúng ta hiểu rằng, những biến đổi của môi trường theo chiều hướng xấu đi phần lớn là do tác động của con người trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Tác động của con người nói trên đều bắt nguồn từ mỗi cá nhân, mỗi gia đình cho đến toàn bộ xã hội. Tác động đó lại xảy ra thường xuyên, liên tục, ở khắp mọi nơi, trên mọi miền có con người sinh sống. Tác động đó không chỉ thông qua các hoạt động kinh tế, mà còn qua các hoạt động văn hoá, du lịch, vui chơi giải trí Bởi vậy bảo vệ môi trường là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Muốn bảo vệ môi trường có hiệu quả cần dựa vào chủ trương, đường lối, chính sách pháp luật của nhà nước. Mặt khác cần phải giáo dục cho mọi người dân trong xã hội, tất cả thế hệ học sinh phải hiểu các vấn đề về môi trường để từ đó các em có ý thức và trách nhiệm trong việc thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường. [5], [6]
Việc giáo dục bảo vệ môi trường có thể thông qua nhiều hình thức khác nhau như: Internet, phát thanh, truyền hình, sách báo, các hình thức nghệ thuật như: phim ảnh, ca nhạc, hội hoạ; hoạt động của các tổ chức quần chúng (Hội bảo vệ môi trường, Hội môi trường và sinh thái) và qua giảng dạy ở các trường học. Trong hình thức nói trên, việc giảng dạy ở các nhà trường là hiệu quả nhất. Nhà trường là nơi đào tạo những thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước, những người sẽ thực hiện việc khai thác, sử dụng và bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên và môi trường đất nước mình. Nếu các em có nhận thức đầy đủ về môi trường thì khi ra đời, dù ở bất kỳ lĩnh vực hoạt động nào các em đều có thể bảo vệ môi trường một cách có hiệu quả. Vì vậy chúng ta không thể không lồng ghép giáo dục môi trường vào trong chương trình học tập của học sinh. [5], [6]
2.1.2. Nhiệm vụ và phương hướng giáo dục môi trường
Trong các trường học, giáo dục môi trường là một nội dung quan trọng trong quá trình giảng dạy và học tập, nhằm nâng cao nhận thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành thái độ và hành vi đúng đắn cho học sinh trong việc bảo vệ môi trường. Nó có nhiệm vụ:
Làm cho học sinh nhận thức rõ đặc điểm của môi trường tự nhiên, vai trò của môi trường đối với đời sống và sự phát triển của xã hội loài người, những tác động của con người làm cho môi trường biến đổi xấu đi và hậu quả của nó.
Từ cơ sở nhận thức đó, giáo dục cho học sinh lòng yêu thiên nhiên, biết quý trọng phong cảnh đẹp, các di tích văn hóa lịch sử, ý thức bảo vệ môi trường sống trong lành, sạch đẹp cho mình, cho mọi người, chống lại những hành vi phá hoại hoặc gây ô nhiễm môi trường.
Trang bị cho học sinh một số phương pháp và kĩ năng bảo vệ môi trường để các em có thể thực hiện nhiệm vụ môi trường ngay tại địa phương nơi các em đang sinh sống.
Hiện nay, việc giáo dục môi trường tuy đã có chương trình giảng dạy ở các trường phổ thông, xong nó không được cấu tạo thành môn học riêng mà chỉ tích hợp vào trong môn học. Bởi vậy, để thực hiện được các nhiệm vụ nêu trên, cần tuân theo phương hướng là:
Thông qua các kiến thức của các môn học để lồng ghép hoặc liên hệ các kiến thức giáo dục môi trường, nhằm trang bị cho học sinh một hệ thống kiến thức về môi trường và các biện pháp bảo vệ môi trường tương đối đầy đủ.
Việc giáo dục môi trường phải được thông qua toàn bộ hệ thống các trường học chính quy và không chính quy, từ các lớp mẫu giáo cho đến các lớp phổ thông, cao đẳng và đại học. 
Việc giáo dục môi trường phải chú ý khai thác tình hình thực tế của môi trường địa phương cũng như các hình thức, biện pháp ngăn ngừa những thay đổi 
của môi trường có hại cho sản xuất và cuộc sống của nhân dân địa phương mình.
Nội dung và phương pháp giáo dục môi trường phải phù hợp với mục tiêu đào tạo của từng cấp học, đặc điểm tâm lí nhận thức của học sinh theo từng độ tuổi khác nhau. [1], [2], [5], [6]
2.2. Thực trạng của vấn đề
Thực tế trong những năm học 2014 - 2015; 2015 - 2016; khi giảng dạy tại trường THPT Lê Hồng Phong bản thân tôi vẫn chưa biết cách tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường vào trong giảng dạy bộ môn của mình như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất nên kết quả còn nhiều hạn chế, học sinh của tôi khi hỏi đến vấn đề môi trường thì:
+ Nắm khái niệm về môi trường hời hợt, mơ hồ, chưa có hệ thống.
+ Trả lời các câu hỏi hiểu và vận dụng về môi trường yếu.
+ Nhiều học sinh dập khuôn, máy móc như cái máy nhai lại, chóng quên.
+ Học sinh yếu kém thì không thích học.
+ Học sinh khá, giỏi chưa có điều kiện để phát triển tư duy.
Mặt khác, trong các lớp học sinh học yếu thì lực học và khả năng nhận thức còn hạn chế nên giáo viên trong qúa trình giảng dạy rất khó đạt hiệu quả như mong muốn.
- Ưu điểm: Với việc đổi mới phương pháp, sử dụng phương tiện dạy học hiện đại, kết hợp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh đã giúp các em chuyển hướng theo hướng học tích cực, chủ động, sáng tạo, làm cho các em tự tin, hứng thú, có phương pháp tự học ngày một tốt hơn.
- Nhược điểm: đề tài này rất rộng, do xã hội - công nghệ thông tin cũng có một số bất cập, vẫn còn tình trạng học sinh ý thức chưa cao nên không tránh khỏi hạn chế. 
2.3. Các giải pháp thực hiện
2.3.1. Nội dung 1: Cơ sở lí luận về nhiệm vụ và phương hướng giáo dục bảo vệ môi trường
- Trong các trường học, giáo dục bảo vệ môi trường là một nội dung quan trọng trong quá trình giảng dạy và học tập, nhằm nâng cao nhận thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành thái độ và hành vi đúng đắn cho học sinh trong việc bảo vệ môi trường. Nó có nhiệm vụ: làm cho học sinh nhận thức rõ đặc điểm của môi trường tự nhiên, vai trò của môi trường đối với đời sống và sự phát triển của xã hội loài người, những tác động của con người làm cho môi trường biến đổi xấu đi và hậu quả của nó.
- Từ cơ sở nhận thức đó, giáo dục cho học sinh lòng yêu thiên nhiên, biết quý trọng phong cảnh đẹp, các di tích văn hóa lịch sử, ý thức bảo vệ môi trường sống trong lành, sạch đẹp cho mình, cho mọi người, chống lại những hành vi phá hoại hoặc gây ô nhiễm môi trường.
- Trang bị cho học sinh một số phương pháp và kĩ năng bảo vệ môi trường để các em có thể thực hiện nhiệm vụ môi trường ngay tại địa phương nơi các em đang sinh sống.
* Một số phương pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Địa lí:
Phương pháp đàm thoại.
Phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan.
Phương pháp sử dụng tranh ảnh Địa lí.
Phương pháp sử dụng băng, đĩa hình.
Phương pháp thảo luận.
Phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề
Phương pháp tham quan, điều tra, khảo sát, nghiên cứu thực địa.
Phương pháp thí nghiệm.
Phương pháp học tập theo dự án.
Phương pháp hoạt động nhóm.
2.3.2. Nội dung 2: Khảo sát tình hình học sinh về ý thức bảo vệ môi trường
Đầu năm học 2018 - 2019, tôi khảo sát tình hình học sinh thông qua mẫu phiếu như sau:
PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN HỌC SINH ĐẦU NĂM HỌC
Để các em có thêm ý thức bảo vệ môi trường, mong các em vui lòng trả lời các câu hỏi dưới đây “Đánh dấu X vào câu trả lời phù hợp ý kiến của em”. 
Câu 1
Bạn có đồng ý với các ý kiến dưới đây?
Đồng ý
Không đồng ý
a
Giáo dục môi trường qua môn Địa lí là một trong những vấn đề yêu thích của em.
b
Em thích đọc sách và sưu tầm những mẩu chuyện về môi trường.
c
Học Địa lí giúp em có ý thức bảo vệ môi trường xung quanh mình.
d
Học Địa lí giúp em biết được vai trò của môi trường.
e
Học Địa lí giúp em có thái độ thân thiện với môi trường.
Câu 2
Khi học môn Địa lí 10, các hoạt động sau diễn ra như thế nào?
Trong tất cả các giờ
Hầu hết các giờ
Trong một vài giờ
Hầu như không
a
Học sinh được trình bày ý kiến.
b
Học làm bài tập những câu hỏi liên quan đến môi trường.
c
Học sinh đặt và trả lời những câu hỏi có liên quan đễn môi trường.
d
Học sinh vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.
e
Học sinh tự rút ra kết luận, nhận xét từ những vấn đề đã học.
g
Học sinh chỉ nghe và ghi chép theo chỉ dẫn của giáo viên.
h
GV nêu vấn đề cho HS mở rộng tìm hiểu.
i
Học sinh được tự nhận xét, đánh giá hoặc đánh giá bạn học.
k
Học sinh được khuyến khích chọn chủ đề nghiên cứu riêng.
l
Học sinh có các cuộc thảo luận/tranh luận về chủ đề môi trường
m
GV hướng dẫn học sinh tìm ra mối liên hệ môi trường với Địa lí.
Câu 3: Theo em cần có thay đổi gì để học sinh yêu thích môn Địa lí hơn và thân thiện với môi trường hơn?
- Về nội dung, hình thức SGK:
- Về phương tiện dạy học:
- Về phương pháp dạy của giáo viên:
- Về kiểm tra, đánh giá:
- Ý kiến khác:
Chân thành cảm ơn các em!
Chúc các em ngày càng học giỏi và thêm yêu thích bộ môn Địa lí
 Kết quả thăm dò như sau:
Câu 1
Bạn có đồng ý với các ý kiến dưới đây?
Đồng ý
Không đồng ý
a
Giáo dục bảo vệ môi trường qua môn Địa lí là một trong những vấn đề yêu thích của em.
95%
b
Em thích đọc sách và sưu tầm những mẩu chuyện về môi trường.
85%
c
Học Địa lí giúp em có ý thức bảo vệ môi trường xung quanh mình
80%
d
Học Địa lí giúp em biết được vai trò của môi trường.
90%
e
Học Địa lí giúp em có thái độ thân thiện với môi trường.
90%
Câu 2
Khi học môn Địa lí 10, các hoạt động sau diễn ra như thế nào?
Trong tất cả các giờ
Hầu hết các giờ
Trong một vài giờ
Hầu như không
a
Học sinh được trình bày ý kiến.
90%
b
Học làm bài tập những câu hỏi liên quan đến môi trường.
80%
c
Học sinh đặt và trả lời những câu hỏi có liên quan đễn môi trường.
60%
d
Học sinh vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.
65%
e
Học sinh tự rút ra kết luận, nhận xét từ những vấn đề đã học.
50%
g
Học sinh chỉ nghe và ghi chép theo chỉ dẫn của giáo viên.
90%
h
GV nêu vấn đề cho HS mở rộng tìm hiểu.
80%
i
Học sinh được tự nhận xét, đánh giá hoặc đánh giá bạn học.
70%
k
Học sinh được khuyến khích chọn chủ đề nghiên cứu riêng.
70%
l
Học sinh có các cuộc thảo luận/tranh luận về chủ đề môi trường.
80%
m
GV hướng dẫn học sinh tìm ra mối liên hệ môi trường với Địa lí
80%
Câu 3: Theo em cần có thay đổi gì để học sinh yêu thích môn Địa lí hơn và thân thiện với môi trường hơn?
- Về nội dung, hình thức SGK:
..Thêm tranh ảnh về môi trường	
- Về phương tiện dạy học:
Tốt	
- Về phương pháp dạy của giáo viên:
Tốt	
- Về kiểm tra, đánh giá:
Tốt	
- Ý kiến khác:
Tích hợp vào kiểm tra nhiều hơn nữa	
2.3.3. Nội dung 3: Thực nghiệm dạy học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong một số bài địa lí 10
Một số ví dụ về tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường tôi đã thực hiện trong một số bài địa lí 10 ở trường THPT Lê Hồng Phong Bỉm Sơn.
Ví dụ 1: Bài 17: Thổ nhưỡng quyển. Các nhân tố hình thành thổ nhưỡng.
(Mục II: Các nhân tố hình thành thổ nhưỡng)
- GV: Thổ nhưỡng là một thành phần của tự nhiên, có vai trò quan trọng đối với hoạt động sản xuất và con người, trong quá trình canh tác con người có thể làm thay đổi tính chất đất. 
 Quan sát các hình ảnh sau, kết hợp vốn hiểu biết của bản thân, cho biết tác động của con người trong hoạt động sản xuất nông, lâm nghiệp có thể làm biến đổi tính chất của đất không? Cho ví dụ chứng minh?
Chặt phá rừng
Đất bị xói mòn, rửa trôi
Đất bị hoang hóa
- HS trả lời:
	+ Trong sản xuất nông nghiệp: hoạt động sản xuất lúa đã sản sinh ra một loại đất trồng mới: Đất lúa nước. Hoạt động sản xuất nông nghiệp còn có thể làm cho đất bạc màu, đất trơ sỏi đá. Tuy nhiên con người nếu tác động tích cực, tận dụng tốt những thành tựu của khoa học kĩ thuật, trên cơ sở nắm vững các quy luật tự nhiên, có thể biến vùng đất hoang vu cằn cỗi trở lên màu mỡ phì nhiêu.
	+ Trong sản xuất nông nghiệp: nếu khai thác rừng bữa bãi -> diện tích đất trống đồi trọc tăng -> đất bạc màu, đất trơ sỏi đá Tuy nhiên con người với tác động tích cực, tăng cường trồng mới lại rừng, đảm bảo được khai thác đi đôi với bảo vệ thì những vùng đất trống, đồi trọc lại được phủ xanh. [1], [2], [5], [6]
- GV: Vì sao lượng mùn trong đất giảm ở các khu vực đất trống, đồi núi trọc? Cần có những biện pháp nào để bảo vệ đất ở các khu vực này?
- HS trả lời
+ Lượng mùn trong đất giảm ở các khu vực đất trống, đồi núi trọc là do mất đi lớp phủ thực vật, mất đi nguồn vật chất hữu cơ để tạo thành mùn. Ngoài ra, tác động của xói mòn, rửa trôi tăng cường rất nhanh.
	+ Để bảo vệ đất ở những khu vực này, cần phải tái tạo rừng.
GV liên hệ thực tế hiện trạng sử dụng đất Việt Nam: hiện nay vẫn còn tình trạng đốt rừng làm rẫy, lối sống du canh du cư, việc lạm dụng phân hoá học trong sản xuất, tình trạng nhiễm phèn, niễm mặn  làm thay đổi hướng phát triển của đất.
Việt Nam hiện có 13 triệu ha đất trống đồi núi trọc.
Diện tích rừng giảm và phân bố không đều, độ che phủ của rừng gần 30%. [1], [2]
Ví dụ 2: Bài 18: Sinh quyển. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố của sinh vật 
(Mục II: Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố sinh vật.)
* GV: Quan sát các hình ảnh sau hãy cho biết con người có ảnh hưởng tích cực và tiêu cực gì tới sự phát triển và phân bố của sinh vật? Phải có biện pháp nào để bảo vệ sinh vật?
Hoạt động trồng rừng
 Khai thác gỗ Săn bắn động vật
Một số loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng
HS trả lời. 
Con người có ảnh hưởng lớn đến sự phân bố sinh vật:
+ Tác động tích cực: Con người làm thay đổi phạm vi phân bố của nhiều loại