SKKN Nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”, Ngữ văn 10 tập 1

MỤC LỤC 
 Trang 
1. MỞ ĐẦU ..........................................................................................................1
1.1. Lí do chọn đề tài.............................................................................................1
1.2. Mục đích nghiên cứu......................................................................................1
1.3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................2
1.4. Phương pháp nghiên cứu................................................................................2
2. NỘI DUNG.......................................................................................................3
2.1. Cơ sở lí luận....................................................................................................3
2.1.1. Hứng thú và vai trò của hứng thú trong học tập.........................................3
2.2.2. Phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học tích cực....................................4
2.2. Thực trạng vấn đề ..........................................................................................4
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề..............................................6
2.3.1. Xác định vai trò nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”.............................................................6
2.3.2. Xác định những nguyên tắc cơ bản trong việc sử dụng nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”.....................................................................................................................6
2.3.3. Vận dụng cụ thể vào bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy” ....................................................................................................................7
2.3.3.1. Tạo tâm thế, gợi hứng thú học tập cho học sinh bằng kênh du lịch và âm nhạc để giới thiệu bài mới.....................................................................................8
2.3.3.2. Nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm để làm rõ trọng tâm kiến thức.....................................10
2.3.4. Sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy và kĩ thuật phòng tranh để củng cố, khắc sâu nội dung kiến thức của bài học......................................................................14
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.........................................................................17
2.4.1. Đối với hoạt động giáo dục.......................................................................17
2.4.2. Đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường...........................................18
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................19
3.1. Kết luận........................................................................................................19
3.2. Kiến nghị......................................................................................................19
3.2.1. Đối với đồng nghiệp..................................................................................19
3.2.2. Đối với các cấp lãnh đạo...........................................................................19
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................20
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
 	Từ ngàn xưa Khổng Tử đã từng đề cao vai trò của chất men say, sự hưng phấn của cảm xúc trong việc học“Biết mà học không bằng thích mà học, thích mà học không bằng say mà học”. Ngày nay quan điểm đó có còn phù hợp nữa không? Xã hội càng hiện đại, lượng thông tin và kiến thức ngày một nhiều, cái này chưa kịp cập nhật, cái kia đã phát triển lấn lướt. Nếu chúng ta không đổi mới thì sẽ bị bỏ lại phía sau, nhưng đổi mới vẫn phải dựa trên "Đặc trưng của bộ môn văn", đó là những giá trị về "chân", "thiện","mĩ", mà những giá trị này thì không thể tách rời yếu tố của xúc cảm. Vậy có thể thấy rằng yếu tố của cảm xúc, của niềm yêu thích, sự say mê đã làm nên động lực thúc đẩy, nuôi dưỡng sự cố gắng, nỗ lực học tập không ngừng của mỗi người nói chung và của các em học sinh nói riêng. Với việc lấy học sinh làm trung tâm của quá trình dạy học, người giáo viên phải luôn học hỏi trau dồi tri thức cũng như việc phải luôn linh hoạt, sáng tạo trong vận dụng phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực để tạo niềm hứng thú, sự say mê học tập cho các em học sinh. 
 	Môn Văn là một môn học có ưu thế lớn trong việc cung cấp cho học sinh những tri thức về xã hội cuộc sống và con người, từ đó giúp các em phát triển nhân cách một cách toàn diện. Thế nhưng trên thực tế học sinh bây giờ không thích học văn, ngại học văn vì các em phần lớn đều cho rằng học môn này cần phải có năng khiếu để cảm thụ văn chương, thêm vào đó những năm gần đây học sinh đều chọn các môn học tự nhiên vừa có nhiều trường để lựa chọn, ra trường dễ xin việc mức thu nhập lại cao, rất ít học sinh lựa chọn học các môn xã hội sau ra trường không xin được việc làm. Nhiều giáo viên dạy văn nhận thấy trong giờ Ngữ văn các em thường không tập trung, có tâm lí ngại học văn, hoặc học một cách đối phó: để có điểm, để không phải thi lại, để thi tốt nghiệp... Còn những học sinh thực sự say mê và yêu thích môn văn thì rất ít.
 	Xuất phát từ những lí do trên, trên cơ sở tiếp thu các lớp tập huấn về kiểm tra đánh giá theo năng lực của học sinh do sở giáo dục tổ chức, cộng với bộ Giáo Dục và Đào Tạo mở nhiều diễn đàn về việc dạy học các môn theo hướng phát triển năng lực của học sinh trong đó có môn Ngữ Văn. Qua học tập, tìm hiểu tôi đã bắt tay vào viết sáng kiến kinh nghiệm: Nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”, Ngữ văn 10 tập 1. Với quan điểm “lấy người học làm trung tâm” và mong muốn sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực để góp phần nâng cao hiệu quả giờ dạy. Đặc biệt, điều này còn có tác dụng trong việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống lịch sử, khơi gợi lòng yêu nước, tự hào dân tộc...đối với học sinh ngày nay.
1.2. Mục đích nghiên cứu
	- Khơi gợi hứng thú, góp phần nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh khi học bài: “ Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”.
	- Phát huy tính tích cực, tự giác, tự học của học sinh trong học tập nói chung và trong môn Ngữ văn nói riêng.
	- Kích thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác làm việc trong các hoạt động nhóm của học sinh.
	- Rèn luyện cho học sinh đạo đức, lối sống cần thiết giúp các em vững vàng, tự tin bước vào đời.	 
- Thông qua đó, giúp học sinh hiểu sâu sắc ý thức công dân gắn với các vấn đề lịch sử, giáo dục lòng yêu nước, nhận thức trách nhiệm cá nhân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
- Nghiên cứu tác phẩm “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”, Ngữ văn 10 tập 1 và việc học tập của học sinh đối với bài học. Từ đó, sưu tầm, phối hợp hình ảnh ( hoặc video) cùng kĩ thuật dạy học tích cực để nâng cao hiệu quả hứng thú cho học sinh.
- Sự chuyển biến của học sinh trong quá trình thực hiện đề tài.
- Để có cơ sở đánh giá về hiệu quả của việc áp dụng đề tài vào thực tế dạy học, tôi chọn 2 lớp nguyên vẹn của Trường trung học phổ thông Triệu Sơn 5, cụ thể: Lớp 10C4, 10C7 Năm học 2018 – 2019.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Để nghiên cứu đề tài này, tôi đã sử dụng những phương pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu của phép biện chứng duy vật: Lôgic, lịch sử, phân tích, tổng hợp, so sánh (phân tích từng đối tượng học sinh, tổng hợp các kết quả đạt được, các chuyên đề về phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học tích cực...).
- Phương pháp đàm thoại (lấy ý kiến học sinh...).
	- Đặc biệt là phương pháp thực nghiệm (theo dõi hoạt động học của học sinh nhằm tìm hiểu kĩ về mức độ hứng thú học tập đối với bộ môn Ngữ văn, sự tích cực, chủ động trong học tập với kiểm tra, đánh giá).
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
2.1.1. Hứng thú và hứng thú trong học tập của học sinh
Trước khi đến với đề tài này tôi luôn trăn trở và suy nghĩ: làm thế nào để kiến thức có thể neo đậu trong tâm trí của học sinh một cách tự nhiên mà không phải là sự áp đặt. Điều đó chỉ có thể đạt được khi các em có hứng thú, vậy hứng thú là gì?
Theo từ điển Tiếng Việt - Nhà xuất bản Đà Nẵng, năm 2002, định nghĩa “hứng thú là sự ham thích”. [1]
Luật Giáo dục có nêu:“Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. [2]
Có nhiều công trình khoa học nghiên cứu và trải qua nhiều lần thực nghiệm đã chứng minh rằng khi có được sự say mê hứng thú trong bất kì công việc gì con người sẽ làm việc có hiệu quả hơn, thành công hơn. Hứng thú còn có tác dụng chống lại sự mệt mỏi, giảm bớt sự căng thẳng và điều quan trọng hơn hứng thú sẽ tạo nên sức lan tỏa sâu rộng. Chính vì vậy, khi có hứng thú các em sẽ ham học, kiên trì làm bài tập, không nản chí trước câu hỏi khó, không những thế trong các giờ học, các em tích cực, hăng hái phát biểu xây dựng bài thông qua việc trả lời của bạn trong lớp chưa đúng hoặc còn thiếu, chủ động nêu câu hỏi, đưa ra những thắc mắc để các bạn và thầy cô cùng trả lời, giải đáp. Và như vậy hứng thú sẽ giữ vai trò của người thắp lửa và truyền lửa. 
	Với bất kì môn học nào cũng cần phải có hứng thú thì học sinh mới có thể tiếp cận bài học đó một cách tốt nhất. Đặc biệt với môn Ngữ văn - là một môn học thiên nhiều về cảm xúc, về tâm hồn thì hứng thú là một trong những điều đầu tiên mà người giáo viên cần làm.Vì vậy người giáo viên khi lên lớp không phải chỉ “chăm chăm truyền tải kiến thức” quan trọng hơn chính là phải không ngừng tìm tòi đổi mới các phương pháp cách thức dạy học sinh để tạo sự say mê, hứng thú cho các em. Có như vậy mới phát huy được năng lực tư duy, tính tích cực chủ động, độc lập trong suy nghĩ và sáng tạo của người học sinh đúng như định hướng giáo dục hiện nay.
	Xuất phát từ những lí do trên, trên cơ sở tiếp thu các lớp tập huấn về kiểm tra đánh giá theo năng lực của học sinh do sở giáo dục tổ chức, cộng với bộ Giáo Dục và Đào Tạo mở nhiều diễn đàn về việc dạy học các môn theo hướng phát triển năng lực của học sinh trong đó có môn Ngữ Văn. Qua học tập, tìm hiểu tôi đã bắt tay vào viết sáng kiến kinh nghiệm: Nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”, Ngữ văn 10 tập 1. Với quan điểm “lấy người học làm trung tâm” và mong muốn sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực để góp phần nâng cao hiệu quả giờ dạy. Đặc biệt, điều này còn có tác dụng hình thành ở các em lòng biết ơn, biết quý trọng những vị anh hùng dân tộc có công dựng nước và giữ nước; đồng thời khơi gợi lòng yêu nước, niềm tự hào về truyền thống vẻ vang của dân tộc.
2.1.2. Phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học tích cực . [4] 
	* Phương pháp dạy học 
	Phương pháp dạy học là cách thức, là con đường hoạt động chung giữa giáo viên và học sinh trong những điều kiện dạy học xác định, nhằm đạt tới mục đích dạy học. Theo quan niệm hiện nay, phương pháp dạy học là cách thức hướng dẫn và chỉ đạo của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và hoạt động thực hành của học sinh, dẫn tới việc lĩnh hội vững chắc nội dung bài học, hình thành thế giới quan và phát triển năng lực nhận thức của học sinh. Theo quan điểm này thì dạy học chính là quá trình tổ chức cho học sinh lĩnh hội tri thức. Để làm được điều đó thì người giáo viên cần phải có những phương pháp dạy học tích cực. Việc dạy học theo những phương pháp dạy học tích cực là vấn đề thật cần thiết và đáng quan tâm hiện nay. 
	Phương pháp dạy học tích cực được hiểu là phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Có nhiều phương pháp dạy học tích cực nhưng phương pháp dạy học thường được các giáo viên sử dụng nhiều là phương pháp hoạt động nhóm ” [3].
	* Kỹ thuật dạy học: 
	Kĩ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Hay nói cách khác đó là cách thức hoạt động dạy học, tổ chức hoạt động giáo dục để bảo đảm hiệu quả, chất lượng giảng dạy. 
	Các kĩ thuật dạy học là những đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học. Trong mỗi phương pháp dạy học có nhiều kĩ thuật dạy học khác nhau. Có những kĩ thuật dạy học chung, có những kĩ thuật dạy học đặc thù của từng phương pháp dạy học. 
Kĩ thuật dạy học tích cực là những kĩ thuật dạy học có ý nghĩa đặc biệt trong việc phát huy sự tham gia tích cực của học sinh vào quá trình dạy học như: Kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật động não, kĩ thuật mảnh ghép, kĩ thuật sơ đồ tư duy, kĩ thuật phòng tranh,.... sẽ cuốn hút học sinh vào các hoạt động học tập do giáo viên thiết kế, tổ chức và hướng dẫn; sẽ huy động, khai thác tối đa vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của các em; tạo cơ hội, động viên, khuyến khích các em bày tỏ ý kiến cá nhân về tình yêu và thể hiện ý thức trách nhiệm đấu tranh bảo vệ đất nước. 
Đó chính là cơ sở tôi sử dụng phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực để khai thác nội dung tác phẩm “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy” - Ngữ văn 10 tập 1.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sang kiến kinh nghiệm
	Chúng ta phải thừa nhận rằng học sinh hiện nay ít còn hứng thú với những giờ học Ngữ văn nói chung, thậm chí cả những giờ dạy học tác phẩm văn chương hay - Điều mà trước kia chúng tôi thường háo hức mong chờ. Trong tiết học văn học sinh chỉ có thể trả lời được những câu hỏi dễ, đơn giản (như trình bày), còn những câu hỏi tổng hợp yêu cầu phải tư duy thì còn rất lúng túng khi trả lời hoặc trả lời mang tính chất chung chung. Cụ thể là tiết học văn lớp 10, trong đó có bài: “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”. Điều này được chứng minh bằng việc ở 5 phút đầu giờ tôi đã thực hiện điều tra hứng thú học tập của học sinh và nguyên nhân chính làm em chưa yêu thích đối với bài học này. Qua đó, nắm bắt tình hình chung về quan điểm, thái độ học tập của học sinh và để đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục của bài học.
Về hứng thú học tập của học sinh với bài:
 “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”.
Lớp
Sĩ số
Mức độ hứng thú
Rất thích
Bình thường
Không thích
SL
%
SL
%
SL
%
10C4
44
7
15,9
19
43,2
18
40,9
10C7
40
8
20
13
32,5
19
47,5
Tổng
84
15
17,9
32
38,1
37
44
Như vậy, tổng số học sinh được điều tra là 84 em, kết quả điều tra cho thấy: chỉ 17,9% tổng số học sinh được điều tra là rất có hứng thú với bài học, trong khi đó có tới 44% tổng số học sinh được điều tra không thích học. 
Về nguyên nhân chủ yếu làm học sinh chưa hứng thú với bài:
 “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”.
Lớp 
Sĩ số
Nguyên nhân
Do tiết học buồn tẻ, không lôi cuốn
Do kiến thức SGK khô khan, nhiều lý thuyết
Do đó là môn học phụ
Ý kiến khác
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
10C4
44
20
45,5
10
22,7
12
27,3
02
4,5
10C7
40
16
40
08
20
13
32,5
03
7,5
Tổng
84
36
42,9
18
21,4
25
29,8
05
5,9
Từ kết quả điều tra trên cho thấy, học sinh chưa có hứng thú học tập với bài học do nhiều nguyên nhân. Song nguyên nhân chủ yếu nhất (chiếm tới 42,9% tổng số học sinh được điều tra) là do chất lượng giảng dạy của giáo viên còn hạn chế, chưa thực sự đầu tư cho chuyên môn dẫn đến tiết học đơn điệu, khô khan buồn tẻ do đó không đủ sức gây được sự chú ý, hấp dẫn từ phía người học.
Vậy làm thế nào để các em có thể lĩnh hội, vận dụng được những kiến thức bài học một cách có hệ thống, mà không bị đơn điệu, khô khan, nhàm chán. Điều đó đòi hỏi người giáo viên phải biết lựa chọn kiến thức, phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp với bài học, với đối tượng học sinh, đặc biệt phải chú ý đến nhu cầu tư duy, tâm lý muốn khám phá cái mới, cái độc đáo ở học sinh trung học phổ thông. Chính vì vậy, ở năm học 2018 - 2019, tôi đã sử dụng phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực nhằm nâng cao hứng thú học tập của học sinh trong tiết học môn văn và bước đầu đã thu được những tín hiệu đáng mừng từ học sinh, các em rất hào hứng khi cô giáo đem những hình ảnh, video... có liên quan đến truyền thuyết; đặc biệt là tìm hiểu về di sản văn hóa và bài học lịch sử được rút ra từ chính tác phẩm.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Xác định vai trò nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”
	Sử dụng phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực là cách thức để học sinh khai thác nội dung bài học một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, giúp học sinh biến kiến thức thành xử lí tình huống và hành động thực tế trong cuộc sống hiện tại và tương lai. 
	Đặc biệt, đây là phương pháp hiệu quả tạo được ấn tượng sâu sắc, mạnh mẽ, khơi dậy niềm đam mê, sự tự tin và hứng thú trong học tập của học sinh. Thông qua nhân vật lịch sử thức tỉnh lòng trắc ẩn tiềm tàng ở mỗi con người, từ đó mà các em đã tự giác điều chỉnh hành vi của mình theo hướng tích cực.
2.3.2. Xác định những nguyên tắc cơ bản để nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy” 
	Để đạt hiệu quả tối ưu trong quá trình nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”, giáo viên cần quán triệt, vận dụng một cách linh hoạt và đồng bộ các nguyên tắc cơ bản sau:
	Một là: Đảm bảo tính khoa học: Kĩ thuật dạy học thích hợp.
	Hai là: Đảm bảo tính vừa sức khai thác bài học để phát huy tính chủ động tích cực của học sinh theo nhiều hướng khác nhau, bằng các kĩ thuật dạy học khác nhau.
	Ba là: Giáo viên phải hiểu và nắm vững cách tiến hành các kĩ thuật dạy học tích cực, vận dụng một cách linh hoạt, phù hợp với nội dung từng đối tượng học sinh, với điều kiện cơ sở vật chất hiện có.
Quy trình nâng cao hứng thú học tập của học sinh thông qua việc sử dụng phương pháp/ Kĩ thuật dạy học tích cực khi dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy” 
	Để vận dụng thành công khi dạy bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”, tôi thực hiện những bước sau:
	Bước 1: 
	Giáo viên chuẩn bị các hình ảnh, video... có liên quan đến nội dung bài học.
	Giáo viên lựa chọn phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp để khai thác nội dung bài học.
	Bước 2: 
	Để giới thiệu phần tiểu dẫn học sinh theo dõi hình ảnh (hoặc xem video) hoặc nghe đoạn lời bài hát có liên quan đến nội dung bài học.
	Thảo luận theo câu hỏi, hướng dẫn của giáo viên bằng các phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp như kĩ thuật động não, kĩ thuật đặt câu hỏi.
	Bước 3: 
	Để khai thác làm rõ trọng tâm kiến thức học sinh thảo luận theo các câu hỏi, hướng dẫn của giáo viên bằng các phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp như kĩ thuật dạy học các mảnh ghép, kĩ thuật động não, kĩ thuật sơ đồ tư duy, kĩ thuật phòng tranh ... hoặc hoàn thiện câu chuyện theo cách giải quyết của bản thân.
Giáo viên theo dõi, lắng nghe, phân tích và tổng hợp các ý kiến của học sinh trả lời; đồng thời, nhận xét, bổ sung và đưa ra kết luận.
2.3.3. Vận dụng cụ thể vào bài “Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy” 
	2.3.3.1. Tạo tâm thế, gợi hứng thú học tập cho học sinh bằng kênh du lịch và âm nhạc để giới thiệu bài mới
	Trong dạy học, giáo viên không nên bắt đầu bằng những kiến thức xơ cứng, công thức mà chúng ta hãy bắt đầu từ việc tạo tâm thế học tập cho học sinh qua việc xem hình ảnh (hoặc video) và trả lờ