SKKN Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng giảng dạy giải toán có lời văn cho học sinh lớp một

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
 Môn toán ở tiểu học có một tầm quan trọng đặc biệt. Thông qua môn toán trang bị cho học những kiến thức cơ bản về toán học rèn cho hs kỹ năng tính toán, kỹ năng giải toán. Đồng thời qua dạy toán giáo viên hình thành cho học sinh phương pháp học tập; khả năng phân tích tổng hợp, óc quan sát, trí tưởng tượng tạo điều kiện phát triển óc sáng tạo, tư duy.
 Trong các mạch kiến thức toán ở chương trình toán Tiểu học thì mạch kiến thức “Giải toán có lời văn” là mạch kiến thức khó khăn nhất đối với học sinh, và càng khó khăn hơn đối với học sinh lớp 1. Bởi vì đối với lớp 1 : Vốn từ, vốn hiểu biết, khả năng đọc hiểu, khả năng tư duy lôgic của các em còn rất hạn chế. Một nét nổi bật hiện nay là nói chung học sinh chưa biết cách tự học, chưa học tập một cách tích cực. Nhiều khi với một bài toán có lời văn các em có thể đặt và tính đúng phép tính của bài nhưng không thể trả lời hoặc lý giải là tại sao các em lại có được phép tính như vậy. Thực tế hiện nay cho thấy, các em thực sự lúng túng khi giải bài toán có lời văn. Một số em chưa biết tóm tắt bài toán, chưa biết phân tích đề toán để tìm ra đường lối giải, chưa biết tổng hợp để trình bày bài giải, diễn đạt vụng về, thiếu lôgic. Ngôn ngữ toán học còn rất hạn chế, kỹ năng tính toán, trình bày thiếu chính xác, thiếu khoa học, chưa có biện pháp, phương pháp học toán. Các em học toán và giải toán một cách máy móc nặng về dập khuôn, bắt chước.
 Đối với môn Toán lớp 1, môn học có vị trí nền tảng, là cái gốc, là điểm xuất phát của cả một bộ môn khoa học. Môn Toán mở đường cho các em đi vào thế giới kỳ diệu của toán học, giúp các em biết vận dụng những kiến thức đã học vào cuộc sống hàng ngày một cách thực tế. Qua thực tế giảng dạy nhiều năm tôi nhận thấy học sinh còn nhiều khiếm khuyết trong việc giải toán. Đặc biệt là giải toán có lời văn.
 Từ cơ sở lý luận và thực tiễn, qua thực tế giảng dạy tôi mạnh dạn chọn đề tài: “ Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng giảng dạy giải toán có lời văn cho học sinh lớp một ”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Học sinh nhận biết về cấu tạo của bài toán có lời văn.
Học sinh đọc hiểu bài toán, phân tích bài toán, tóm tắt bài toán.
Học sinh nắm được dạng toán đơn về thêm, bớt để xác định phép tính cộng hay trừ của bài toán
Học sinh tìm được lời giải phù hợp cho bài toán bằng nhiều cách khác nhau.
Học sinh trình bày được bài giải theo 3 bước : câu lời giải, phép tính, đáp số.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
28 em học sinh lớp 1B tại trường tiểu học Quảng Long – Quảng Xương 
Giải toán có lời văn ở lớp 1
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu tài liệu xây dựng cơ sở lý thuyết
Trao đổi với đồng nghiệp
Điều tra ,khảo sát thực tế
Quan sát, thu thập, tổng hợp thông tin
Đối chứng, thực nghiệm
Đúc rút kinh nghiệm thực tiễn
2. NỘI DUNG 
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm :
    Sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt nưíc vµ sù th¸ch thøc trưíc nguy c¬ tôt hËu trong c¹nh tranh trÝ tuÖ ®ang ®ßi hái ph¶i ®æi míi căn bản toàn diện gi¸o dôc, trong ®ã cã sù ®æi míi c¬ b¶n vÒ phư¬ng ph¸p d¹y häc. Nh÷ng phư¬ng ph¸p d¹y häc kÝch thÝch sù t×m tßi, ®ßi hái sù tư duy cña häc sinh ®ưîc ®Æc biÖt chó ý. Môc tiªu gi¸o dôc cña §¶ng ta ®· chØ râ: “... §µo t¹o cã chÊt lượng tèt nh÷ng người lao ®éng míi cã ý thøc vµ ®¹o ®øc x· héi chñ nghÜa, cã tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng vµ hiÓu biÕt kü thuËt, cã kü n¨ng lao ®éng cÇn thiÕt, cã ãc thÈm mü, cã søc khoÎ tèt...”. Muèn ®¹t ®ưîc môc tiªu nµy th× d¹y vµ häc To¸n trong trường phæ th«ng lµ mét kh©u quan träng cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Cè thñ tướng Ph¹m V¨n §ång còng nãi vÒ vÞ trÝ vai trß cña bé m«n To¸n: “ Trong c¸c m«n khoa häc vµ kü thuËt, to¸n häc gi÷ mét vÞ trÝ næi bËt. Nã cã t¸c dông lín ®èi víi kü thuËt, víi s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu. Nã lµ mét m«n thÓ thao cña trÝ tuÖ, gióp chóng ta nhiÒu trong viÖc rÌn luyÖn phư¬ng ph¸p suy nghÜ, phư¬ng ph¸p suy luËn, phư¬ng ph¸p häc tËp, phư¬ng ph¸p gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò, gióp chóng ta rÌn luyÖn trÝ th«ng minh s¸ng t¹o. Nã cßn gióp chóng ta rÌn luyÖn nhiÒu ®øc tÝnh quý b¸u kh¸c như: CÇn cï vµ nhẫn n¹i, tù lùc c¸nh sinh, ý chÝ vượt khã, yªu thÝch chÝnh x¸c, ham chuéng ch©n lý.”  §Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu mµ x· héi ®Æt ra, Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ph¶i cã nh÷ng c¶i tiÕn, ®iÒu chØnh, ph¶i thay ®æi vÒ néi dung chư¬ng tr×nh, ®æi míi phư¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cho phï hîp. Héi nghÞ BCH trung ư¬ng kho¸ VIII lÇn thø 2 ®· chØ râ: " §æi míi m¹nh mÏ phư¬ng ph¸p gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn tư duy s¸ng t¹o cña người häc. Tõng bước ¸p dông phư¬ng ph¸p tiªn tiÕn, phư¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y häc". Trong luËt Gi¸o dôc, Kho¶n 2, ®iÒu 24 ®· ghi: " Phư¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c , chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh; phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng líp häc, m«n häc; båi dưỡng phư¬ng ph¸p tù häc, rÌn luyÖn kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui, høng thó häc tËp cho häc sinh". §æi míi phương pháp dạy học lµ vÊn ®Ò then chèt cña chÝnh s¸ch ®æi míi gi¸o dôc ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Môc ®Ých cña ®æi míi phương pháp dạy học chÝnh lµ lµm thÕ nµo ®Ó học sinh ph¶i thùc sù tÝch cùc, chñ ®éng, tù gi¸c, lu«n tr¨n trë t×m tßi, suy nghÜ vµ s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc kĩ năng nh»m ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch cña m×nh trang bị c¬ b¶n cÇn thiÕt cho viÖc häc tËp tiếp theo hoÆc bước vµo cuéc sèng lao ®éng. Råi mai ®©y, c¸c em lín lªn , nhiÒu em trë thµnh vÜ nh©n, trë thµnh anh hïng, nhµ gi¸o, nhµ khoa häc, nhµ th¬... trë thµnh nh÷ng người lao ®éng s¸ng t¹o trªn mäi lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ; trªn tay cã m¸y tÝnh x¸ch tay, trong tói cã m¸y tÝnh bá tói... nhưng kh«ng bao giê c¸c em quªn ®ưîc nh÷ng ngµy ®Çu tiªn ®Õn trường häc ®Õm vµ tËp viÕt 1, 2, 3 ... häc c¸c phÐp tÝnh céng, trõ... C¸c em kh«ng quªn ®ưîc v× ®ã lµ kû niÖm ®Ñp ®Ï nhÊt cña ®êi người vµ h¬n thÕ n÷a, nh÷ng con sè, nh÷ng phÐp tÝnh Êy cÇn thiÕt cho suèt c¶ cuéc ®êi. 
 §èi víi m¹ch kiÕn thøc : "Gi¶i to¸n cã lêi v¨n", lµ mét trong n¨m m¹ch kiÕn thøc cơ bản xuyên suốt chương trình toán cấp tiểu học. Thông qua giải toán có lời v¨n, c¸c em ®ưîc ph¸t triÓn trÝ tuÖ, rÌn luyÖn kü n¨ng tæng hîp: ®äc, viÕt diÔn ®¹t, tr×nh bµy, tÝnh to¸n. To¸n cã lêi v¨n lµ m¹ch kiÕn thøc tæng hîp cña c¸c m¹ch kiÕn thøc to¸n häc khác. Nắm được gi¶i to¸n cã lêi v¨n c¸c em sÏ nắm ®ưîc gi¶i c¸c lo¹i to¸n vÒ sè häc, c¸c yÕu tè ®¹i sè, c¸c yÕu tè h×nh häc vµ ®o ®¹i lượng. To¸n cã lêi v¨n lµ chiÕc cÇu nèi gi÷a to¸n häc vµ thùc tÕ ®êi sèng, gi÷a to¸n häc víi c¸c m«n häc kh¸c. 
 Giải toán có lời văn góp phần củng cố kiến thức toán, rèn luyện kĩ năng 
diễn đạt, tích cực góp phần phát triển tư duy cho học sinh tiểu học. 
 Đối với trẻ là học sinh lớp 1, môn toán tuy có dễ nhưng để học sinh đọc-
hiểu bài toán có lời văn quả không dễ dàng, vả lại việc viết lên một câu lời giải phù hợp với câu hỏi của bài toán cũng là vấn đề không đơn giản. Bởi vậy nỗi băn khoăn của giáo viên là hoàn toàn chính đáng.
 Vậy làm thế nào để giáo viên nói - học sinh hiểu, học sinh thực hành, diễn đạt đúng yêu cầu của bài toán. Đó là nguyên nhân chính mà tôi chọn đề tài này
 2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
 Trong quá trình giảng dạy ở Tiểu học, đặc biệt dạy lớp 1, tôi nhận thấy hầu như giáo viên nào cũng phàn nàn khi dạy đến phần giải toán có lời văn ở lớp 1. Học sinh rất lúng túng khi nêu câu lời giải, thậm chí nêu sai câu lời giải, viết sai phép tính, viết sai đáp số. Những tiết đầu tiên của giải toán có lời văn mỗi lớp chỉ có khoảng 20% số học sinh biết nêu lời giải, viết đúng phép tính và đáp số. Số còn lại là rất mơ hồ, các em chỉ nêu theo quán tính hoặc nêu miệng thì được nhưng khi viết các em lại rất lung túng, làm sai, một số em làm đúng nhưng khi cô hỏi lại không biết để trả lời. Chứng tỏ các em chưa nắm được một cách chắc chắn cách giải bài toán có lời văn. Giáo viên phải mất rất nhiều công sức khi dạy đến phần này. 
2.2.1. Về học sinh 
 Do học sinh mới bắt đầu làm quen với dạng toán này lần đầu, tư duy của các em còn mang tính trực quan là chủ yếu. Mặt khác ở giai đoạn này các em chưa đọc thông viết thạo, các em đọc còn đánh vần nên khi đọc xong bài toán rồi nhưng các em không hiểu bài toán nói gì, thậm chí có những em đọc đi đọc lại nhiều lần nhưng vẫn chưa hiểu bài toán. Vì vậy học sinh không làm đúng cũng là điều dễ hiểu. Vậy làm thế nào để học sinh nắm được cách giải một cách chắc chắn chính xác?
 Kết quả khảo sát tại lớp 1B trường tiểu học Quảng Long – Quảng Xương 
 (Cuối năm học: 2014-2015 )
 Đề bài: (Bài tập 3 SGK Toán 1 trang 155)
Lớp 1A trồng được 35 cây, lớp 2A trồng được 50 cây. Hỏi hai lớp trồng được tất cả bao nhiêu cây?
STT
Lỗi của học sinh trong bài khảo sát
Số học sinh đạt/Tổng số
Tỉ lệ %
1
Không mắc lỗi
5/28
18,3%
2
Trình bày còn bẩn, câu lời giải chưa chuẩn
6/28
22%
3
Chỉ làm đúng phép tính và đáp số, sai tên đơn vị, sai câu lời giải 
9/28
30,4%
4
Không biết làm bài.
8/28
29,3%
a/ Ưu điểm
 - Phần lớn học sinh biết làm phép tính trong bài toán có lời văn. Kết quả của bài toán đúng.
 - Học sinh ham học, có hứng thú học tập môn toán nói chung và “ Giải bài toán 
Có lời văn” nói riêng.
 - Học sinh bước đầu biết vận dụng bài toán có lời văn vào thực tế.
b/Hạn chế
 - Trình bày bài làm chưa sạch đẹp.
 - Một số học sinh chưa biết cách đặt câu lời giải phù hợp.
 - Một số ít học sinh không hiểu nội dung bài toán có lời văn dẫn đến không làm được bài.
 2.2.2. Về đồ dùng dạy học :
 Tư duy của học sinh lớp 1 là tư duy cụ thể, để học sinh học tốt “Giải toán có lời văn” trong quá trình giảng dạy rất cần đồ dùng thiết bị dạy học để minh hoạ.
 Trong những năm qua, các trường tiểu học đã được cung cấp khá nhiều trang thiết bị và đồ dùng dạy học cho từng khối lớp nhưng thống kê theo danh mục thì số lượng vẫn chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu dạy “Giải toán có lời văn”.
 2.2.3. Về giáo viên
 Giáo viên chưa chuẩn bị tốt cho các em khi dạy những bài học trước. Những bài toán nhìn hình vẽ viết phép tính thích hợp, đối với những bài toán này hầu như học sinh đều làm được nên giáo viên tỏ ra chủ quan, ít nhấn mạnh hoặc không chú ý lắm, chỉ tập trung vào dạy kĩ năng đặt tính, tính toán cho học sinh mà quên mất rằng đó là những bài toán làm bước đệm của dạng toán có lời văn sau này. Khi dạy cần cho học sinh quan sát tranh tập nêu bài toán và thường xuyên rèn cho học sinh thói quen nhìn hình vẽ nêu bài toán. Có thể tập cho những em giỏi tập nêu câu trả lời. Trong một thời gian chuẩn bị như thế thì đến lúc học đến phần bài toán có lời văn học sinh sẽ không ngỡ ngàng và các em sẽ dễ dàng tiếp thu, hiểu và giải đúng.
 Một số giáo viên tiếp cận phương pháp dạy học tích cực còn lúng túng, chưa phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh, phương pháp dạy học truyền thống “ Thầy truyền thụ, trò tiếp nhận ” đã ăn sâu vào tư duy vào lề lối dạy học hàng ngày. 
 Một số giáo viên còn ngại đầu tư làm thêm đồ dùng dạy học để phục vụ cho tiết dạy, ngại tóm tắt bằng sơ đồ hình vẽ hoặc đoạn thẳng, ít sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp trong việc giúp học sinh tìm cách giải và giải toán còn khó hiểu.
 2.2.4. Những sai lầm và khó khăn thường gặp của giáo viên và học sinh khi dạy và học mạch kiến thức : “Giải toán có lời văn” ở lớp 1.
 Về mặt nhận thức giáo viên còn coi việc dạy “Giải toán có lời văn” cho học sinh lớp 1 là đơn giản, dễ dàng nên chưa tìm tòi nghiên cứu để có phương pháp giảng dạy có hiệu quả. 
 Vốn từ, vốn kiến thức, kinh nghiệm thực tế của học sinh lớp 1 còn rất hạn chế. Khi giảng dạy cho học sinh lớp 1 giáo viên lại diễn đạt như với các lớp trên làm học sinh lớp 1 khó hiểu và không thể tiếp thu được kiến thức và không đạt kết quả tốt trong việc giải các bài toán có lời văn.
 Khả năng phối, kết hợp với nhiều phương pháp để dạy mạch kiến thức: “ giải 
toán có lời văn” ở lớp 1 còn thiếu linh hoạt.
 Giáo viên còn lúng túng khi thiết lập các tình huống sư phạm để nêu vấn đề.
 Chưa khuyến khích động viên và giúp đỡ một cách hợp lý cho các nhóm cũng như các đối tượng học sinh trong quá trình học.
 Khả năng kiên trì của học sinh lớp 1 trong quá trình học nói chung cũng như học “Giải toán có lời văn” nói riêng chưa cao.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề :
2.3.1. Nắm bắt nội dung chương trình
   §Ó d¹y tèt m«n To¸n líp 1 nãi chung, "Gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n" nãi riªng, ®iÒu ®Çu tiªn mçi gi¸o viªn ph¶i n¾m thËt ch¾c néi dung chư¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa. NhiÒu người nghÜ r»ng To¸n tiÓu häc, ®Æc biÖt lµ to¸n líp 1 th× ai cũng có thể dạy được. §«i khi chÝnh gi¸o viªn ®ang trùc tiÕp d¹y còng rÊt chñ quan vµ cã nh÷ng suy nghÜ tương tù như vËy. Qua dù giê mét sè ®ång nghiệp t«i nhËn thÊy gi¸o viªn d¹y bµi nµo chØ cèt khai th¸c kiÕn thøc cña bµi Êy, cßn c¸c kiÕn thøc cò cã liªn quan gi¸o viªn bắc cầu chưa tốt. Trong chư¬ng tr×nh to¸n líp 1 giai ®o¹n ®Çu häc sinh cßn ®ang häc ch÷ nªn sách giáo khoa chưa thÓ ®ưa ngay "Bµi to¸n cã lêi v¨n". Nhưng giáo viên chưa hiểu sâu được, ®Õn tËn tuÇn 23 häc sinh míi ®ưîc chÝnh thøc häc c¸ch gi¶i 
"Bµi to¸n cã lêi v¨n" song sách giái khoa ®· cã ý ngÇm chuÈn bÞ tõ xa cho 
viÖc lµm nµy ngay tõ bµi "PhÐp céng trong ph¹m vi 3 (LuyÖn tËp) " ë tuÇn 7.
   * B¾t ®Çu tõ tuÇn 7 cho ®Õn c¸c tuÇn 16 trong hÇu hÕt c¸c tiÕt d¹y vÒ phÐp 
céng trõ trong ph¹m vi (kh«ng qu¸) 10 ®Òu cã c¸c bµi tËp thuéc d¹ng "Nh×n tranh nªu phÐp tÝnh" ở ®©y häc sinh ®ưîc lµm quen víi viÖc: 
 - Xem tranh vÏ - Nªu bµi to¸n b»ng lêi - Nªu c©u tr¶ lêi - §iÒn phÐp tÝnh thÝch hîp (víi t×nh huèng trong tranh).
   VÝ dô: Sau khi xem tranh vÏ ë trang 46 (SGK), häc sinh tËp nªu b»ng lêi : 
"Cã 1 qu¶ bãng tr¾ng vµ 2 qu¶ bãng xanh. Hái cã tÊt c¶ mÊy qu¶ bãng?" råi
 tËp nªu miÖng c©u tr¶ lêi : "cã tÊt c¶ 3 qu¶ bãng", sau ®ã viÕt vµo d·y n¨m « trèng ®Ó cã phÐp tÝnh : 
1
+
2
=
3
   * TiÕp theo ®ã, kÓ tõ tuÇn 17, häc sinh ®ưîc lµm quen víi viÖc ®äc tãm t¾t råi nªu ®Ò to¸n b»ng lêi sau ®ã nªu c¸ch gi¶i rồi tù ®iÒn sè vµ phÐp tÝnh thÝch hîp vµo d·y n¨m « trèng. Ở ®©y kh«ng cßn tranh vÏ n÷a (xem bµi 3b - trang 87, bµi 5 - trang 89).
   * ViÖc ngÇm chuÈn bÞ cho hs c¸c tiÒn ®Ò ®Ó gi¶i to¸n cã lêi v¨n lµ chuÈn bÞ cho häc sinh c¶ vÒ viÕt c©u lêi gi¶i vµ viÕt phÐp tÝnh. ChÝnh v× vËy ngay sau c¸c bµi tËp "nh×n tranh ®iÒn phÐp tÝnh thÝch hîp vµo d·y 5 « trèng" chúng ta chịu khó đặt thêm cho các em những câu hỏi để các em trả lời miệng.
 VÝ dô: Tõ bøc tranh "3 con chim trªn cµnh, 1 con chim bay tíi" ë trang 47 - SGK, sau khi häc sinh ®iÒn phÐp tÝnh vµo d·y « trèng:   
3
+
1
=
4
 Gi¸o viªn nªn hái tiÕp: "VËy cã tÊt c¶ mÊy con chim?" ®Ó häc sinh tr¶ lêi 
miệng : “ có tất cả 4 con chim ” ; hoặc “ Số chim có tất cả là bao nhiêu ?” ( Số chim có tất cả là 4 ) 
 Cø lµm như vËy nhiÒu lÇn, häc sinh sÏ quen dÇn víi c¸ch nªu lêi gi¶i b»ng miÖng. Do ®ã c¸c em sÏ dÔ dµng viÕt ®ưîc c¸c c©u lêi gi¶i sau nµy.
   * TiÕp theo, trước khi chÝnh thøc häc "Gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n" häc sinh ®ưîc häc bµi nãi vÒ cÊu t¹o cña mét bµi to¸n cã lêi v¨n (gåm hai thµnh phÇn chÝnh lµ nh÷ng c¸i ®· cho (®· biÕt) vµ nh÷ng c¸i ph¶i t×m (chưa biÕt). V× khã cã thÓ gi¶i thÝch cho häc sinh "Bµi to¸n lµ g×?" nªn môc tiªu cña tiÕt nµy lµ chØ giíi thiÖu cho c¸c em hai bé phËn cña mét bµi to¸n: 
   + Nh÷ng c¸i ®· cho (d÷ kiÖn)
   + C¸i ph¶i t×m (c©u hái).
  §Ó lµm viÖc nµy s¸ch To¸n 1 ®· vÏ bèn bøc tranh, kÌm theo lµ bèn ®Ò to¸n: 2 ®Ò cßn thiÕu d÷ kiÖn, 1 ®Ò cßn thiÕu c©u hái, 1 ®Ò thiÕu c¶ d÷ kiÖn lÉn c©u hái (biÓu thÞ b»ng dÊu ...) Häc sinh quan s¸t tranh råi nªu miÖng ®Ò to¸n, sau ®ã ®iÒn sè vµo chç c¸c d÷ kiÖn råi ®iÒn tõ vµo chç c©u hái (cßn ®Ó trèng). Tõ ®ã gi¸o viªn giíi thiÖu cho c¸c em " Bµi to¸n thường cã hai phÇn ".  Bµi nµy gióp c¸c em hiÓu s©u h¬n vÒ cÊu t¹o cña "Bµi to¸n cã lêi v¨n".   
 * C¸c lo¹i to¸n cã lêi v¨n trong chư¬ng tr×nh chñ yÕu lµ hai lo¹i to¸n 
"Thªm   Bít" thØnh tho¶ng cã biÕn tÊu mét chót: 
 - Bµi to¸n "Thªm" thµnh bµi to¸n gép, ch¼ng h¹n: "An cã 4 qu¶ bãng, B×nh   
cã 3 qu¶ bãng. Hái c¶ hai b¹n cã mÊy qu¶ bãng?", d¹ng nµy kh¸ phæ biÕn.
   - Bµi to¸n "Bít" thµnh bµi to¸n t×m sè h¹ng, ch¼ng h¹n : " Líp 1A cã 35 b¹n, trong ®ã cã 20 b¹n n÷. Hái líp 1A cã bao nhiªu b¹n nam?", d¹ng nµy Ýt gÆp v× d¹ng nµy h¬i khã (trước ®©y d¹y ë líp 2)
   * VÒ h×nh thøc tr×nh bµy bµi gi¶i, häc sinh ph¶i tr×nh bµy bµi gi¶i ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh thèng nhÊt tõ líp 1 ®Õn líp 5:
   - C©u lêi gi¶i.
   - PhÐp tÝnh gi¶i.
   - §¸p sè.
   VÝ dô: XÐt bµi to¸n "Nhµ An cã 5 con gµ, mÑ mua thªm 4 con gµ. Hái nhµ An cã tÊt c¶ mÊy con gµ?"
   * Häc sinh líp 1 cò chØ cÇn gi¶i bµi to¸n trªn như sau: 
                                                     Bµi gi¶i
5   +   4   =   9 ( con gµ )
      Häc sinh líp 1 hiÖn nay ph¶i gi¶i như sau:
                                                     Bµi gi¶i
 Nhà An có tất cả số con gà là :
5   +   4   =   9 ( con gµ )
§¸p sè : 9 con gµ 
   * VÒ sè lượng bµi to¸n trong mét tiÕt häc ®ưîc rót bít ®Ó dµnh thêi gian cho trÎ viÕt c©u lêi gi¶i. Ch¼ng h¹n trước ®©y trong 1 tiÕt " Bµi to¸n nhiÒu h¬n" häc sinh ph¶i gi¶i 8 bµi to¸n (4 bµi mÉu, 4 bµi luyÖn tËp) , th× b©y giê trong tiÕt " Gi¶i to¸n cã lêi v¨n (thªm) " häc sinh ph¶i gi¶i 4 bµi (1 bµi mÉu, 3 bµi luyÖn tËp) ...
   * §Ó lường trước vÒ vèn tõ vµ kh¶ n¨ng ®äc hiÓu cña häc sinh khi "Gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n" chư¬ng tr×nh to¸n 1 ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p: 
   - H¹n chÕ dïng c¸c vÇn khã vµ tiÕng khã trong ®Ò to¸n như: thuyÒn, quyÓn, Quúnh, ... t¨ng cường dïng c¸c vÇn vµ tiÕng dÔ ®äc , dÔ viÕt như : cam, gµ, Lan, ... trong c¸c ®Ò to¸n. 
   - Lùa chän c©u hái trong ®Ò to¸n sao cho häc sinh chØ cÇn chØnh söa mét chót xÝu th«i lµ ®ưîc ngay c©u lêi gi¶i.
   - Cµi s½n "cèt c©u" lêi gi¶i vµo tãm t¾t ®Ó häc sinh cã thÓ dùa vµo tãm t¾t mµ viÕt c©u lêi gi¶i.
   - KhuyÕn khÝch) học sinh tù nghÜ ra nhiÒu c¸ch ®Æt lêi gi¶i kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, víi bµi to¸n : "An cã 4 qu¶ bãng. B×nh cã 3 qu¶ bãng. Hái c¶ hai b¹n cã mÊy qu¶ bãng?"; học sinh cã thÓ ®Æt lêi gi¶i theo rÊt nhiÒu c¸ch như: 
   + C¶ hai b¹n cã: ........
   + Hai b¹n cã: ..........
   + An vµ b×nh cã: ..........
   + TÊt c¶ cã: ..........
   + Sè bãng tÊt c¶ lµ: ...........
2.3.2 Sö dông ®å dïng thiÕt bÞ d¹y häc
 Như chóng ta ®· biÕt, con ®ưêng nhËn thøc cña häc sinh tiÓu häc lµ: "Tõ 
trùc quan sinh ®éng ®Õn tư duy trõu tượng, råi tõ tư duy trõu tượng trë l¹i thùc tiÔn". §å dïng thiÕt bÞ d¹y häc lµ phư¬ng tiÖn vËt chÊt, phư¬ng tiÖn h÷u h×nh cùc kú cÇn thiÕt khi d¹y "Gi¶i to¸n cã lêi v¨n" cho häc sinh líp 1. Còng trong cïng mét bµi to¸n cã lêi v¨n, nÕu chØ dïng lêi ®Ó dÉn d¾t, dïng lêi ®Ó hướng dÉn häc sinh lµm bµi th× võa vÊt v¶ tèn c«ng, võa kh«ng hiÖu qu¶ vµ sÏ khã kh¨n h¬n rÊt nhiÒu so víi dïng ®å dïng thiÕt bÞ, tranh ¶nh, vËt thùc ®Ó minh ho¹. ChÝnh v× vËy rÊt cÇn thiÕt ph¶i sö dông ®å dïng thiÕt bÞ d¹y häc ®Ó d¹y häc sinh "Gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n". Mét ®iÒu hÕt søc quan träng lµ mét sè gi¸o viªn cßn ng¹i, hoÆc lóng tóng trong việc sö dông ®å dïng d¹y häc khi gi¶ng d¹y nãi chung vµ khi d¹y "Gi¶i to¸n cã lêi v¨n" nãi riªng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nêu trên, gi¸o viªn cÇn cã ý thøc chuÈn bÞ sö dông ®å dïng d¹y häc trước khi lªn líp. CÇn c¶i tiÕn néi dung sinh ho¹t chuyªn m«n ®ưa viÖc thèng nhÊt sö dông ®å dïng d¹y häc vµ phư¬ng ph¸p sö dông ®å dïng d¹y häc vào các chuyên đề của tổ chuyên môn.
2.3.3. Cách dạy "Giải bài toán có lời văn" ở lớp 1.
a. Dạy “ Giải toán có lời văn ’’ ở lớp 1 theo từng mức độ
Mức độ 1: Ngay từ đầu học kỳ I các bài toán được giới thiệu ở mức độ nhìn hình vẽ- viết phép tính. Mục đích học sinh hiểu bài toán qua hình vẽ, suy nghĩ chọn phép tính thích hợp. Thông thường có 5 ô vuông cho học sinh chọn ghi phép tính và kết quả phù hợp. Ban đầu để giúp học sinh dễ thực hiện, sách giáo khoa ghi sẵn các số và kết quả
VD: Bài 5 trang 46 :Chỉ yêu cầu hs viết dấu cộng vào ô trống để có : 1 + 2 = 3
1
2
3
 a)
 b) Đến câu này nâng dần mức độ - học sinh phải viết cả phép tính và kết quả 
1
 +
1
=
2
 Yêu cầu tăng dần, học sinh có thể nhìn từ một tranh vẽ ( bài 4 trang 77 ) diễn đạt theo 2 cách . 
 Cách 1: Có 8 hộp thêm 1 hộp, tất cả là 9 hộp. 
8
 +
1
=
9
 Cách 2: Có 1 hộp đưa vào chỗ 8 hộp, tất cả l