SKKN Một số biện pháp nâng cao năng lực đọc - Hiểu văn bản trong môn Ngữ văn cho học sinh THPT
Trong chương trình môn Ngữ văn bậc THPT hiện hành, các tiết đọc - hiểu
văn bản, trong đó bao gồm cả văn bản văn học và văn bản nhật dụng, chiếm một số lượng lớn. Kĩ năng đọc - hiểu văn bản cũng là một kĩ năng cơ bản mà giáo viên dạy Ngữ văn cần phải hình thành cho học sinh trong suốt quá trình học tập. Đây cũng là một trong hai kĩ năng quan trọng (cùng với kĩ năng viết - tạo lập văn bản) của học sinh cần thể hiện trong công tác kiểm tra, đánh giá thông qua các kì thi mà Bộ GD&ĐT yêu cầu. Chính vì vậy, rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu cho học sinh như thế nào để đạt hiệu quả tối ưu là điều mà bất cứ giáo viên dạy Văn nào cũng phải quan tâm.
Qua thực tế giảng dạy môn Ngữ văn ở trường THPT Hà Văn Mao nhiều năm nay, tôi nhận thấy lối dạy văn của giáo viên vẫn còn nhiều bất cập. Trong những năm gần đây, phương pháp dạy học cũng như công tác kiểm tra đánh giá chất lượng học sinh ở bộ môn Ngữ văn nói riêng và các bộ môn khác nói chung đã có nhiều đổi mới rõ rệt. Nhưng vẫn còn đó hiện tượng học sinh thụ động trong việc tiếp cận văn bản. Học sinh chủ yếu nghe, ghi chép và tái hiện lại bài giảng. Giáo viên, trong nhiều tiết đọc - hiểu văn bản vẫn còn sử dụng phương pháp chủ yếu là phân tích, giảng bình truyền thống. Dẫn đến điểm yếu nhất của nhiều học sinh hiện nay là chưa có phương pháp tự học, từ đó dẫn đến khả năng đọc - hiểu rất yếu.
Những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có nhiều đổi mới trong công tác thi cử, các đề văn “mở” hơn và yêu cầu đối với kĩ năng đọc - hiểu đối với học sinh cũng được chú ý nhiều hơn. Đặc biệt, trong năm học 2018 - 2019, với sự chỉ đạo “đổi mới dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh”, các bài tập đọc - hiểu trở thành một phần không thể thiếu trong các đề thi, đề kiểm tra. Và như vậy, việc tìm tòi các biện pháp để nâng cao năng lực đọc hiểu cho học sinh là nhiệm vụ mà người giáo viên dạy Văn phải quan tâm. Công việc này vừa giúp các tiết dạy đọc - hiểu văn bản đạt hiệu quả cao vừa phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh, đồng thời giúp cho học sinh có khả năng làm tốt kiểu bài tập đọc - hiểu trong đề thi theo yêu cầu đổi mới. Và việc đã tăng cường nhiều biện pháp, nhiều dạng bài tập để từng bước nâng cao năng lực đọc - hiểu văn bản cho học sinh, trong đó có chú ý đến kĩ năng làm bài tập đọc hiểu một văn bản ngắn đã trở thành một yêu cầu thiết yếu đối với giáo viên.
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ TRƯỜNG THPT HÀ VĂN MAO SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN TRONG MÔN NGỮ VĂN CHO HỌC SINH THPT. Người thực hiện: Trần Thị Oai Chức vụ: Giáo viên SKKN thuộc môn: Ngữ Văn THANH HÓA NĂM 2019 MỤC LỤC 1. MỞ ĐẦU................................................................................................ 1.1. Lí do chọn đề tài................................................................................. 1.2. Mục đích nghiên cứu......................................................................... 1.3. Phạm vi nghiên cứu........................................................................... 1.4. Phương pháp nghiên cứu.................................................................. 1.5. Đóng góp của đề tài............................................................................ 2. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ............................ 2.1. Cở sở lí luận của đề tài ..................................................................... 2.1.1. Quan điểm về đọc hiểu .................................................................. 2.1.2. Vấn đề đọc hiểu văn bản môn Ngữ văn trong nhà trường THPT.......................................................................................................... Dạy đọc hiểu văn bản trong trường THPT.................................. 2.2. Thực trạng của vấn đề....................................................................... 2.2.1. Thực trạng chung............................................................................ 2.2.2. Về phía giáo viên............................................................................. 2.2.3. Về phía học sinh.............................................................................. 2.3. Giải pháp và tổ chức thực hiện......................................................... 2.3.1. Các biện pháp tiến hành trong các tiết đọc - hiểu văn bản sách giáo khoa.................................................................................................... 2.3.1.1. Trước giờ lên lớp.......................................................................... 2.3.1.2. Trong giờ dạy................................................................................ 2.3.1.3. Sau giờ lên lớp.............................................................................. 2.3.2. Các biện pháp giúp học sinh thực hiện tốt đọc - hiểu văn bản ngoài sách giáo khoa................................................................................. 2.3.2.1. Giúp học sinh nắm vững hệ thống kiến thức đọc hiểu............... 2.3.2.2. Giúp học sinh thực hiện đọc hiểu thông qua các bước cơ bản.. 2.3.2.3. Hướng dẫn học sinh viết đoạn văn ngắn.................................... 2.3.2.4. Luyện tập vận dụng kiến thức, kĩ năng vào việc đọc hiểu văn bản.............................................................................................................. 2.3.3. Các biện pháp thực hiện trong kiểm tra, đánh giá...................... 2.4. Kết quả và bài học kinh nghiệm....................................................... 2.4.1.Những thay đổi của học sinh........................................................... 2.4.2.Những kết quả cụ thể....................................................................... Bài học kinh nghiệm....................................................................... 3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ.................................................................... TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ Trang 3 4 4 4 4 4 5 5 5 5 6 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 10 12 13 14 17 18 18 19 20 21 1. MỞ ĐẦU 1.1. Lí do chọn đề tài Trong chương trình môn Ngữ văn bậc THPT hiện hành, các tiết đọc - hiểu văn bản, trong đó bao gồm cả văn bản văn học và văn bản nhật dụng, chiếm một số lượng lớn. Kĩ năng đọc - hiểu văn bản cũng là một kĩ năng cơ bản mà giáo viên dạy Ngữ văn cần phải hình thành cho học sinh trong suốt quá trình học tập. Đây cũng là một trong hai kĩ năng quan trọng (cùng với kĩ năng viết - tạo lập văn bản) của học sinh cần thể hiện trong công tác kiểm tra, đánh giá thông qua các kì thi mà Bộ GD&ĐT yêu cầu. Chính vì vậy, rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu cho học sinh như thế nào để đạt hiệu quả tối ưu là điều mà bất cứ giáo viên dạy Văn nào cũng phải quan tâm. Qua thực tế giảng dạy môn Ngữ văn ở trường THPT Hà Văn Mao nhiều năm nay, tôi nhận thấy lối dạy văn của giáo viên vẫn còn nhiều bất cập. Trong những năm gần đây, phương pháp dạy học cũng như công tác kiểm tra đánh giá chất lượng học sinh ở bộ môn Ngữ văn nói riêng và các bộ môn khác nói chung đã có nhiều đổi mới rõ rệt. Nhưng vẫn còn đó hiện tượng học sinh thụ động trong việc tiếp cận văn bản. Học sinh chủ yếu nghe, ghi chép và tái hiện lại bài giảng. Giáo viên, trong nhiều tiết đọc - hiểu văn bản vẫn còn sử dụng phương pháp chủ yếu là phân tích, giảng bình truyền thống. Dẫn đến điểm yếu nhất của nhiều học sinh hiện nay là chưa có phương pháp tự học, từ đó dẫn đến khả năng đọc - hiểu rất yếu. Những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có nhiều đổi mới trong công tác thi cử, các đề văn “mở” hơn và yêu cầu đối với kĩ năng đọc - hiểu đối với học sinh cũng được chú ý nhiều hơn. Đặc biệt, trong năm học 2018 - 2019, với sự chỉ đạo “đổi mới dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh”, các bài tập đọc - hiểu trở thành một phần không thể thiếu trong các đề thi, đề kiểm tra. Và như vậy, việc tìm tòi các biện pháp để nâng cao năng lực đọc hiểu cho học sinh là nhiệm vụ mà người giáo viên dạy Văn phải quan tâm. Công việc này vừa giúp các tiết dạy đọc - hiểu văn bản đạt hiệu quả cao vừa phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh, đồng thời giúp cho học sinh có khả năng làm tốt kiểu bài tập đọc - hiểu trong đề thi theo yêu cầu đổi mới. Và việc đã tăng cường nhiều biện pháp, nhiều dạng bài tập để từng bước nâng cao năng lực đọc - hiểu văn bản cho học sinh, trong đó có chú ý đến kĩ năng làm bài tập đọc hiểu một văn bản ngắn đã trở thành một yêu cầu thiết yếu đối với giáo viên. Xuất phát từ những lí do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài "Một số biện pháp nâng cao năng lực đọc - hiểu văn bản trong môn Ngữ văn cho học sinh THPT" để nâng cao kĩ năng cho học sinh và kết quả giảng dạy của nhà trường nói chung, đem lại cho bản thân tôi và đồng nghiệp những cách làm cụ thể giúp học sinh phát triển toàn diện về kĩ năng và nhân cách. 1.2. Mục đích nghiên cứu Nâng cao năng lực đọc hiểu văn bản, năng lực cảm thụ văn chương, năng lực tạo lập văn bản. Nâng cao hiệu quả giờ dạy môn Ngữ Văn. Giúp học sinh củng cố, hệ thống hóa kiến thức đã và đang học, khai thác triệt để kiến thức bài dạy, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Với đề tài này, tôi cũng mong đóng góp một kinh nghiệm nhỏ cho đồng nghiệp trong tổ chuyên môn cùng tham khảo và đóng góp ý kiến, từ đó góp phần củng cố kĩ năng đọc - hiểu văn bản cho học sinh, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập môn ngữ văn THPT, nâng cao tỉ lệ tốt nghiệp, tỉ lệ đỗ vào các trường Đại học, Cao đẳng; nâng cao hiệu quả giáo dục của Nhà trường THPT Hà Văn Mao . 1.3. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu của tôi chỉ là một kinh nghiệm nhỏ được rút ra trong quá trình giảng dạy của bản thân nên phạm vi nghiên cứu của tôi chủ yếu là khảo sát tình hình học tập và làm bài đọc - hiểu trong bộ môn Ngữ văn ở các lớp do tôi phụ trách giảng dạy tại Trường THPT Hà Văn Mao trong các năm học 2017 - 2018, 2018 - 2019, và áp dụng "Một số biện pháp nâng cao năng lực đọc - hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn cho học sinh THPT" trong quá trình giảng dạy. 1.4. Phương pháp nghiên cứu. - Khảo sát, thống kê. - Phân tích, so sánh, đối chiếu. - Tổng hợp, đánh giá. 1.5. Đóng góp của đề tài. Góp phần tăng hứng thú môn học cho học sinh, nâng cao năng lực đọc hiểu văn bản cho học sinh. Vận dụng lí thuyết vào thực tiễn, đặc biệt là đối với học sinh lớp 12 trong kì thi THPT QG hàng năm. Góp phần nâng cao chất lượng môn học tại trường THPT Hà Văn Mao. 2. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 2.1. Cơ sở lí luận của đề tài 2.1.1. Quan điểm về đọc hiểu Đọc hiểu là hoạt động cơ bản của con người để lĩnh hội tri thức và bồi dưỡng tâm hồn. Khái niệm đọc hiểu có nội hàm khoa học phong phú, có nhiều cấp độ gắn liền với lí luận dạy học văn. Đọc là một hoạt động của con người, dùng mắt để nhận biết các kí hiệu và chữ viết, dùng trí óc để tư duy và lưu giữ những nội dung mà mình đã đọc và sử dụng bộ máy phát âm phát ra âm thanh nhằm truyền đạt đến người nghe. Hiểu là phát hiện và nắm vững mối liên hệ của sự vật, hiện tượng, đối tượng nào đó và ý nghĩa của mối quan hệ đó. Hiểu còn là sự bao quát hết nội dung và có thể vận dụng vào đời sống. Hiểu là phải trả lời được các câu hỏi Cái gì? Như thế nào? Làm thế nào? Đọc hiểu là đọc kết hợp với sự hình thành năng lực giải thích, phân tích, khái quát, biện luận đúng - sai về logic, nghĩa là kết hợp với năng lực, tư duy và biểu đạt. Đọc hiểu là phải thấy được: Nội dung của văn bản; mối quan hệ ý nghĩa của văn bản do tác giả tổ chức và xây dựng; ý đồ, mục đích của tác giả trong văn bản. giá trị đặc sắc của các yếu tố nghệ thuật; ý nghĩa của từ ngữ được dùng trong cấu trúc văn bản; thể loại của văn bản, hình tượng nghệ thuật Như vậy, đọc hiểu là hoạt động đọc và giải mã các tầng ý nghĩa của văn bản thông qua khả năng tiếp nhận của học sinh. Đọc hiểu là tiếp xúc với văn bản, hiểu được nghĩa hiển ngôn, nghĩa hàm ẩn, các biện pháp nghệ thuật, thông hiểu các thông điệp tư tưởng, tình cảm của người viết và giá trị tự thân của văn bản. Với quan điểm phát huy vai trò chủ thể của học sinh, xuất phát từ đặc thù của văn chương (nghệ thuật ngôn từ), mà vấn đề đọc hiểu văn bản ngày càng được quan tâm. 2.1.2. Vấn đề đọc hiểu văn bản trong môn Ngữ văn ở nhà trường THPT Trong chương trình SGK Ngữ văn hiện nay, có hai loại văn bản để dạy đọc hiểu, đó là: Văn bản văn học và văn bản nhật dụng. Trong đó các văn bản được xếp theo tiến trình lịch sử hoặc theo thể loại. Các văn bản văn học đa dạng hơn các văn bản nhật dụng. Hai loại văn bản này cũng chính là các ngữ liệu để học sinh khai thác, tiếp nhận. Từ năm 2014 Bộ GD&ĐT đưa phần đọc hiểu vào đề thi môn Ngữ văn đã đổi mới kiểm tra, đánh giá năng lực đọc hiểu của học sinh. Việc làm này có tác động tích cực đến quá trình rèn khả năng tiếp nhận văn bản đọc hiểu của các em. Hiện nay đọc hiểu văn học trong nhà trường THPT thường hướng tới các vấn đề cụ thể sau: Nhận biết đúng, chính xác về văn bản: Thể loại của văn bản (các phong cách ngôn ngữ như phong cách ngôn ngữ khoa học, báo chí, chính luận, nghệ thuật, hành chính, sinh hoạt); hiểu đề tài, nhan đề, chủ đề, tóm tắt được các nội dung của văn bản; hiểu các phương thức biểu đạt của văn bản (phương thức tự sự, biểu cảm, thuyết minh...); hiểu các thao tác lập luận (thao tác phân tích, bình luận, chứng minh, bác bỏ...) Thông hiểu, đánh giá đúng văn bản: Cảm nhận được những đặc sắc, nổi bật của văn bản (từ ngữ, hình ảnh,chi tiết quan trọng, đặc sắc, các biện pháp tu từ...); hiểu được ý nghĩa hàm ẩn của văn bản, đánh giá được nội dung, ý nghĩa của văn bản bằng kiến thức, kinh nghiệm của mình. Vận dụng văn bản để giải quyết một vấn đề cụ thể: Liên hệ mở rộng một vấn đề nào đó từ văn bản bằng suy nghĩ, ý kiến của mình; vận dụng văn bản để trình bày phương hướng, biện pháp giải quyết một vấn đề cụ thể của cuộc sống, của xã hội. 2.1.3. Dạy đọc hiểu văn bản trong nhà trường THPT Tài liệu tập huấn “Dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh” của Bộ Giáo dục và đào tạo (năm 2014) đã xác định rõ: “Dạy học đọc hiểu là một trong những nội dung cơ bản của đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn trong việc tiếp nhận văn bản. Cách dạy đọc – hiểu không nhằm truyền thụ một chiều cho học sinh những cảm nhận của GV về văn bản được học, mà hướng đến việc cung cấp cho HS cách đọc, cách tiếp cận, khám phá những vấn đề về nội dung và nghệ thuật của văn bản, từ đó hình thành cho học sinh năng lực tự đọc một cách tích cực, chủ động, có sắc thái cá nhân”. Tài liệu cũng đã nêu rõ các nhiệm vụ và các nội dung cơ bản mà học sinh cần đạt được trong quá trình dạy học đọc hiểu. Theo đó, HS cần thực hiện được các nội dung: huy động vốn kiến thức và kinh nghiệm của bản thân có liên quan đến chủ đề, thể loại văn bản; thể hiện những hiểu biết về văn bản; vận dụng những hiểu biết về các văn bản đã đọc hiểu vào việc đọc các loại văn bản khác nhau, sẵn sàng thực hiện các nhiệm vụ học tập, các nhiệm vụ trong đời sống yêu cầu dùng đến hoạt động đọc hiểu. Tài liệu cũng nhấn mạnh, việc dạy đọc hiểu không chỉ rèn luyện cho học sinh năng lực đọc hiểu mà còn rèn luyện năng lực tạo lập văn bản, đặc biệt là năng lực viết sáng tạo. 2.2. Thực trạng của vấn đề 2.2.1. Thực trạng chung Hình thành năng lực người học nói chung và năng lực đọc hiểu văn bản trong môn Ngữ văn nói riêng là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của giáo dục các cấp. Để hình thành được năng lực đọc hiểu cho học sinh là một việc không hề đơn giản, nó đòi hỏi cả người dạy và người học không ngừng nỗ lực trong suốt khoảng thời gian dài. Văn bản đọc hiểu trong chương trình Ngữ văn chiếm một tỉ trọng lớn, kiến thức đọc hiểu văn bản rộng, thể loại phong phú, thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. Muốn đọc hiểu được một văn bản đối với học sinh không phải là điều dễ dàng. Đặc biệt, trong kì thi THPT quốc gia, học sinh phải tự mình xác định và trả lời các câu hỏi thể hiện năng lực đọc hiểu mà không có sự hướng dẫn của giáo viên nên hầu như không đạt được điểm tuyệt đối ở phần thi này. Nhiều học sinh chỉ đạt được chưa đầy 50% số điềm của phần đọc hiểu. Do áp lực thi cử, hiện nay, tình trạng giáo viên "đọc hộ", "hiểu hộ", "cảm thụ hộ" học sinh diễn ra khá phổ biến. Trong các giờ dạy học đọc hiểu văn bản văn học, học sinh thường nghe và ghi chép lại bài giảng của giáo viên hơn là tự mình cảm thụ, tìm hiểu, khám phá văn bản. Hơn nữa, văn bản được đọc hiểu chủ yếu là văn bản văn học, có rất ít văn bản thông tin được đưa vào chương trình, sách giáo khoa. Việc đánh giá năng lực đọc hiểu của học sinh hiện nay thường diễn ra dưới hai hình thức: kiểm tra miệng (yêu cầu học sinh nhắc lại một nội dung nào đó của bài học đã ghi chép trong vở) và kiểm tra viết (viết về một vấn đề thuộc phương diện nội dung hoặc nghệ thuật của văn bản đã học). Những nhiệm vụ này chưa đánh giá được năng lực đọc hiểu các loại văn bản khác nhau của học sinh. Hơn nữa, trường THPT Hà Văn Mao là một trường trẻ về tuổi đời (20 năm), đóng trên địa bàn miền núi với điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, vùng 30A, trình độ dân trí thấp, đi lại còn nhiều khó khăn đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc học tập của các em. Cùng với sự nổ lực của Ban giám hiệu, tập thể cán bộ giáo viên nhà trường, Trường THPT Hà Văn Mao đã cố gắng vươn lên để khẳng định vai trò của mình trong sự nghiệp giáo dục của huyện Bá Thước. Những năm gần đây cơ sở vật chất của nhà trường đã được đầu tư, đáp ứng tương đối đầy đủ yêu cầu của dạy học theo hướng đổi mới với những trang thiết bị hiện đại, phòng học bộ môn. Nhưng thực tế vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh. 2.2.2. Về phía giáo viên Tổ Văn trường THPT Hà Văn Mao hiện nay có 8 đồng chí, tương đối trẻ về tuổi đời và tuổi nghề nên có những mặt mạnh và hạn chế nhất định. Ưu điểm nổi bật nhất trong dạy học văn tại trường những năm qua là đổi mới phương pháp dạy học. Tiếp thu tinh thần đổi mới giáo dục của Bộ GD&ĐT, nhiều giáo viên đã mạnh dạn áp dụng phương pháp mới, cách dạy mới để không chỉ tạo hứng thú cho hs trong giờ học văn mà còn kích thích các em chủ động tìm đến môn văn, nâng cao năng lực cảm thụ văn bản, nâng cao kết quả dạy học văn. Nhưng một thực tế vẫn còn tồn tại, việc sử dụng phương pháp mới trong đó lấy hoạt động học của học sinh làm trung tâm, nâng cao năng lực người học vẫn chưa trở thành hoạt động thường xuyên, tình trạng dạy học theo phương pháp thầyđọc trò chép vẫn còn phổ biến. Việc vận dụng phương pháp mới vào dạy học cũng còn gặp nhiều khó khăn do điều kiện về thời gian, cơ sở vật chất, đối tượng học sinh, tính chất bài học,. nên không phải lúc nào cũng đạt được kết quả như mong muốn. 2.2.3. Về phía học sinh Trường đóng trên địa bàn 8 xã Quý Lương, Hồ Điền của huyện Bá Thước. Học sinh của trường chủ yếu là người dân tộc Mường, năng lực học tập và khả năng giao tiếp của các em có những hạn chế nhất định. Mặt khác, đa số các em trọ học, chủ yếu sống tự lập xa gia đình nên không có được sự kèm cặp thường xuyên của cha mẹ. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến việc tự học của các em. Tình trạng chung trong việc học tập của học sinh hiện nay là nhiều em không học bài, không chịu làm bài tập ở nhà. Các em đến lớp với một tâm lí ngại học, phải học theo yêu cầu của cha mẹ, điều đó khiến cho học sinh không chủ động tiếp thu kiến thức, không chủ động thực hành, thiếu tinh thần hợp tác trong hoạt động nhóm. Chưa có ý thức tốt trong việc tự học và bồi dưỡng những kiến thức nền tảng được sư dụng trong việc đọc hiểu văn bản. Trong các bài thi kiểm tra ở trên lớp các em không thực sự nỗ lực tìm tòi, suy nghĩ, bài làm về nhà thì các em chép lại những tài liệu có sẵn trong các bài văn mẫu, trên mạng internet.Vì vậy, thực tế ở trường THPT Hà Văn Mao cho thấy, nhiều học sinh của nhà trường còn rất yếu cả về năng lực đọc hiểu lẫn năng lực viết sáng tạo, chưa biết cách làm bài, kể cả làm kiểu bài tập đọc hiểu văn bản ngắn. 2.3. Giải pháp và tổ chức thực hiện 2.3.1. Các biện pháp tiến hành trong các tiết đọc - hiểu văn bản sách giáo khoa Các tiết đọc văn chiếm một tỉ lệ lớn trong bộ môn Ngữ Văn ở trường THPT, được biên soạn với nhiều chủ đề, nhiều thể loại và dung lượng khác nhau . Vì thế, nâng cao năng lực đọc - hiểu văn bản cho học sinh qua các tiết học là vô cùng cần thiết. Trong quá trình dạy học, trên cơ sở mục tiêu kiến thức, kĩ năng học sinh cần đạt ở mỗi tiết học về đọc - hiểu văn bản, giáo viên có thể lựa chọn những nội dung để thiết kế, xây dựng hệ thống các bài tập, câu hỏi phù hợp với từng đối tượng học sinh. Bài tập, câu hỏi không những là yếu tố để điều khiển quá trình giáo dục đối với giáo viên mà còn là một nhiệm vụ cần thực hiện, một phần nội dung học tập của học sinh, là các tình huống học tập cụ thể để học sinh thực hiện các hoạt động tư duy nhằm lĩnh hội tri thức, qua đó mà hình thành và nâng cao ăng lực đọc - hiểu văn bản cho học sinh. Hệ thống bài tập đọc - hiểu, giáo viên cần giao cho học sinh thực hiện trong những thời điểm sau: 2.3.1.1. Trước giờ lên lớp + Nhắc nhở việc học bài cũ: nắm kiến thức, kĩ năng cơ bản của bài học trước + Giao bài tập về nhà chuẩn bị cho giờ học: đọc và trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa; chuẩn bị những vấn đề có liên quan đến bài học (sưu tầm, tham khảo các nguồn tài liệu, các ý kiến đánh giá. xoay quanh các vấn đề trong bài học). Ví dụ 1: Với tiết đọc hiểu văn bản “Chiều tối” (Hồ Chí Minh), GV có thể đưa hệ thống câu hỏi, bài tập học sinh chuẩn bị trước ở nhà. ? Sưu tầm thêm một số tư liệu về tác giả Hồ chí Minh và sự ra đời của tâp thơ "Nhật kí trong tù", bài thơ "Chiều tối". ? Tập đọc diễn cảm theo cảm nhận của anh (chị) về tác phẩm. ? Đối chiếu phần phiên âm với dịch nghĩa, dịch thơ để tìm ra chỗ chưa sát của bản dịch thơ? ? Trả lời các câu hỏi theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài trong SGK ? Nhận định ban đầu về giá trị của bài thơ. Ví dụ 2: Trước khi tiến hành tiết dạy đọc hiểu văn bản “Hồn Trương Ba da hàng thịt” (trích: “Hồn Trương Ba da hàng thịt” của Lưu Quang Vũ), giáo viên yêu cầu học sinh chuẩn bị một số vấn đề sau ? Kể tên những kịch bản văn học đã được học hoặc đọc thêm trong chương trình Ngữ văn ở nhà trường THPT. ? Tìm hiểu đặc trưng cơ bản của thể loại kịch bản văn học. ? Tóm tắt vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” của Lưu Quang Vũ. ? Sưu tầm những tư liệu về tác giả, tác phẩm (tranh ảnh, các bài giới thiệu, đánh giá về tác giả, tác phẩm). ? Thông qua việc trả lời những câu hỏi phần hướng dẫn học
Tài liệu đính kèm:
- skkn_mot_so_bien_phap_nang_cao_nang_luc_doc_hieu_van_ban_tro.doc