SKKN Kinh chỉ đạo đổi mới việc xây dựng công thức tính diện tích một số hình ở lớp 5
Nghị quyết số 29 của BCH TW Đảng khẳng định “ Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại, trong điểu kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” . Tiếp tục khẳng định “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển” với mục tiêu “nâng cao chất lượng dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” và nguồn lực con người được coi là động lực chủ yếu của sự phát triển nhanh và bền vững. Đồng thời tiếp tục khẳng định: "Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xó hội, ngoại khúa, nghiờn cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học".
Trong chương trình toán ở Tiểu học, việc dạy các yếu tố hình học là vô cùng quan trọng. Tuy các yếu tố và thao tác hình học mới tổ chức dạy ở dạng đơn giản, chưa hình thành phân môn "hình học" như ở cấp phổ thông cơ sở. Thông qua việc dạy các nội dung hình học giúp học sinh vận dụng kiến thức hình đơn lẻ, rời rạc vào việc giải quyết vấn đề mang tính chất lôgic tổng hợp. Các yếu tố hình học đưa ra ở Tiểu học tuy ở dạng đơn giản nhưng nó có một vị trí vô cùng quan trọng. Đặc biệt các yếu tố hình học đưa ra ở sách toán lớp 4; 5 là cơ sở, là tiền đề hay có thể nói là hành trang để chuẩn bị cho giai đoạn học hình học ở cấp phổ thông cơ sở. Song trong thực tế đối với nhà trường trong những năm qua kết quả các bài toán liên quan đến hình học đối với khối 5 chất lượng chưa cao cụ thể qua kết quả thi định kì trong các năm còn thấp . Là cán bộ quản lí thì đây là vấn đề khiến tôi băn khoăn trăn trở nhất. Từ kết quả trên và qua dự giờ, khảo sát một số tiết Toán liên quan đến hình học ở các khối trong năm qua, và phỏng vấn giáo viên tôi đã rút ra một số kinh nghiệm và nhìn nhận ra một số nhược điểm trong quá trình giảng dạy của giáo viên đó là hướng dẫn học sinh xây dựng công thức tính diện tích các hình nói riêng và các yếu tố hình học nói chung thường bị xem nhẹ hơn so với dạy toán số học. Có nhiều giáo viên quan niệm đối với các đối tượng chu vi, diện tích của một hình chỉ cần nhớ công thức là được. Họ đã quên rằng học sinh chỉ có thể nắm được vấn đề khi hiểu rõ bản chất của vấn đề đó. Đó là một trong những sai lầm trong giảng dạy dẫn đến học sinh không phát huy được tính tích cực của học sinh, giáo viên không tạo được tình huống có vấn đề để gây hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên giảng dạy còn nhiều bài mang tính rập khuôn theo sách giáo viên, yêu cầu học sinh làm theo một cách thụ động, chủ yếu nghe giảng, làm theo mẫu và phải ghi nhớ máy móc các công thức dẫn đến các em chóng nhớ, chóng quên nó không phù hợp với phương pháp đổi mới giảng dạy hiện nay đó là đổi mới phương pháp dạy học là người giáo viên phải tổ chức, hướng dẫn học sinh phải tự giác hoạt động, độc lập suy nghĩ và làm việc tích cực huy động vốn hiểu biết để chiếm lĩnh tri thức mới vận dụng vào thực tiễn theo hướng dẫn của giáo viên.
Với mong muốn nâng cao được chất lượng giải toán liên quan đến hình học của học sinh và phần nào phát huy được phương pháp đổi mới trong giảng dạy của giáo viên, tôi đã nghiên cứu, tìm tòi và mạnh dạn đưa ra: "Kinh chỉ đạo đổi mới việc xây dựng công thức tính diện tích một số hình ở lớp 5", hy vọng sẽ phần nào nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán nói riêng và chất lượng giáo dục Tiểu học nói chung.
I. MỞ ĐẦU 1. Lí chọn đề tài: Nghị quyết số 29 của BCH TW Đảng khẳng định “ Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại, trong điểu kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” . Tiếp tục khẳng định “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển” với mục tiêu “nâng cao chất lượng dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” và nguồn lực con người được coi là động lực chủ yếu của sự phát triển nhanh và bền vững. Đồng thời tiếp tục khẳng định: "Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xó hội, ngoại khúa, nghiờn cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học". Trong chương trình toán ở Tiểu học, việc dạy các yếu tố hình học là vô cùng quan trọng. Tuy các yếu tố và thao tác hình học mới tổ chức dạy ở dạng đơn giản, chưa hình thành phân môn "hình học" như ở cấp phổ thông cơ sở. Thông qua việc dạy các nội dung hình học giúp học sinh vận dụng kiến thức hình đơn lẻ, rời rạc vào việc giải quyết vấn đề mang tính chất lôgic tổng hợp. Các yếu tố hình học đưa ra ở Tiểu học tuy ở dạng đơn giản nhưng nó có một vị trí vô cùng quan trọng. Đặc biệt các yếu tố hình học đưa ra ở sách toán lớp 4; 5 là cơ sở, là tiền đề hay có thể nói là hành trang để chuẩn bị cho giai đoạn học hình học ở cấp phổ thông cơ sở. Song trong thực tế đối với nhà trường trong những năm qua kết quả các bài toán liên quan đến hình học đối với khối 5 chất lượng chưa cao cụ thể qua kết quả thi định kì trong các năm còn thấp . Là cán bộ quản lí thì đây là vấn đề khiến tôi băn khoăn trăn trở nhất. Từ kết quả trên và qua dự giờ, khảo sát một số tiết Toán liên quan đến hình học ở các khối trong năm qua, và phỏng vấn giáo viên tôi đã rút ra một số kinh nghiệm và nhìn nhận ra một số nhược điểm trong quá trình giảng dạy của giáo viên đó là hướng dẫn học sinh xây dựng công thức tính diện tích các hình nói riêng và các yếu tố hình học nói chung thường bị xem nhẹ hơn so với dạy toán số học. Có nhiều giáo viên quan niệm đối với các đối tượng chu vi, diện tích của một hình chỉ cần nhớ công thức là được. Họ đã quên rằng học sinh chỉ có thể nắm được vấn đề khi hiểu rõ bản chất của vấn đề đó. Đó là một trong những sai lầm trong giảng dạy dẫn đến học sinh không phát huy được tính tích cực của học sinh, giáo viên không tạo được tình huống có vấn đề để gây hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên giảng dạy còn nhiều bài mang tính rập khuôn theo sách giáo viên, yêu cầu học sinh làm theo một cách thụ động, chủ yếu nghe giảng, làm theo mẫu và phải ghi nhớ máy móc các công thức dẫn đến các em chóng nhớ, chóng quên nó không phù hợp với phương pháp đổi mới giảng dạy hiện nay đó là đổi mới phương pháp dạy học là người giáo viên phải tổ chức, hướng dẫn học sinh phải tự giác hoạt động, độc lập suy nghĩ và làm việc tích cực huy động vốn hiểu biết để chiếm lĩnh tri thức mới vận dụng vào thực tiễn theo hướng dẫn của giáo viên. Với mong muốn nâng cao được chất lượng giải toán liên quan đến hình học của học sinh và phần nào phát huy được phương pháp đổi mới trong giảng dạy của giáo viên, tôi đã nghiên cứu, tìm tòi và mạnh dạn đưa ra: "Kinh chỉ đạo đổi mới việc xây dựng công thức tính diện tích một số hình ở lớp 5", hy vọng sẽ phần nào nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán nói riêng và chất lượng giáo dục Tiểu học nói chung. 2. Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu tìm ra kinh nghiệm chỉ đạo đổi mới xây dựng công thức tính diện tích một số hình trong chương trình Toán lớp 5 đạt hiệu quả. 3. Đối tượng nghiên cứu: - Giáo viên và học sinh lớp 5 trường Tiểu học Trung Ý, năm học: 2014 - 2015; 2015-2016. -Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách thiết kế Toán lớp 5 và các tài liệu bồi dưỡng giáo viên, các chuyên đề giáo dục Tiểu học... 4. Phương pháp nghiên cứu: PP nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết; PP điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin; PP thống kê, xử lý số liệu; hương pháp tổng hợp đúc kết rút kinh nghiệm. II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 1. Cơ sở lí luận: Công tác quản lí, chỉ đạo hoạt động dạy và học là nhiệm vụ trọng tâm của người Hiệu trưởng. Bời nhiệm vụ dạy học là nhiệm vụ hàng đầu của nhà trường Tiểu học vì vậy người Hiệu trưởng phải dành nhiều thời gian, công sức phải dành nhiều thời gian cho công tác chỉ đạo quản lí đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường. Nghị quyết số 29 của BCH TW Đảng cũng chỉ ra: đổi mới phương pháp dạy theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Để đổi mới được phương pháp dạy và học trong nhà trường tiểu học thì vai trò chỉ đạo của người Hiệu trưởng là rất quan trong. Vì người Hiệu trưởng là người đi đầu đơn vị, là người chỉ đạo định hướng, quản lí, tổ chức thực hiện mọi hoạt động giáo dục trong nhà trường. Nói đến đổi mới phương pháp dạy học nói chung là phát huy tính chủ động sáng tạo của học sinh, tránh lối truyền thụ áp đặt một chiều, phát huy tối đa năng lực, phẩm chất của người học. Còn đổi mới việc xây dựng công thức tính hình học lớp 5 nói riêng là phải tạo điều kiện để các em được thực hành thông qua cácc hình vẽ và bằng tư duy logíc, khái quát các em học sinh tự tìm ra công thức tính diện tích của các hình một cách chủ động và sáng tạo. Song học sinh Tiểu học có thể tiếp thu một cách dễ dàng các phép tính số học, thực hiện tốt các dãy tính, giải được các bài toán phức tạp. Nhưng khi tiếp cận với các bài toán hình học các em thường gặp khó khăn vì suy luận và tư duy hình học rất khó. Chính vì vậy ngay từ bậc tiểu học cần bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy hình học. Tôi suy nghĩ rằng: Ngoài việc dạy đủ, dạy đúng chúng ta còn phải tìm tòi, sáng tạo đổi mới cách dạy, cách học nhằm tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh phát triển óc tư duy sáng tạo. Nghĩa là người giáo viên phải phát huy tối đa các phương pháp dạy học không ngừng học hỏi, đổi mới phương pháp dạy học giúp các em chủ động tiếp thu kiến thức, phát triển trí thông minh trau dồi các kiến thức Toán học tạo tiền đề cho các em tiếp bước học chương trình toán ở bậc phổ thông cơ sở. 2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. 2.1. Đối với giáo viên: Qua thực tiễn dự giờ tìm hiểu một số giáo viên cho rằng dạy các bài liên quan đến hình học rất khô khan. Khó vận dụng phương pháp đổi mới, chủ yếu dạy theo phương pháp truyền thống giảng thầy giảng, trò ghi nhớ. Một số giáo viên khác cho rằng dạy các bài liên quan đến hình học đơn giản chủ yếu bám vào các bước như sách giáo khoa xây dựng kiến thức và yêu cầu học sinh học thuộc lòng công thức là được. Các giáo viên vẫn còn xem nhẹ việc dạy các bài liên quan đến hình học, điều đó cho ta thấy rằng giáo viên chưa vận dụng tốt phương pháp đổi mới trong giảng dạy và nghiên cứu kĩ bài dẫn đến giảng dạy còn phiến diện, qua loa không đáp ứng được yêu cầu đổi mới trong giai đoạn hiện nay. 2. 2. Đối với chất lượng học tập của học sinh: Trong những năm qua, mặc dù kết qua các kì thi định kì ở môn toán của học sinh vẫn đảm bảo đủ 100% học sinh hoàn thành, song kết quả học sinh đạt điểm cao trong bài thi cuối kì không cao, đặc biệt khối 5. Nguyên nhân các lỗi sai chủ yếu rơi vào các bài hình: Do các em không nắm vững các công thức tính diện tích một số hình. Xác định các cạnh, cũng như chiều cao, đường chéo của các hình không chính xác dẫn đến thay các số liệu vào công thức không đúng. Do HS không nắm chắc được sự biến đổi tìm thành phầp chưa biết của công thức khi dữ liệu bài toán yêu cầu. Khi được hỏi 50% học sinh không thích học những bài toán liên quan đến hình học, các em đều cho rằng khó, 40 % cho rằng bình thường, chỉ có 10% thích học. 2. 3. Kết quả điều tra, khảo sát đầu năm. Để nắm vững nguyên nhân của vấn đề chất lượng học sinh giải các bài toán liên quan đến hình học còn thấp, ngay đầu năm (9.2015) tôi đã chỉ đạo tiến hành thống kê lại kết quả thi định kì môn Toán trong năm học 2014 -2015 về các bài toán liên quan đến hình học. Đối với lớp 5 tiến hành cho học sinh làm bài tập kiểm tra nhanh trong thời gian 15 phút về cách tính diện tích các hình đã học ở lớp dưới để tìm ra lỗi sai chủ yếu của học sinh. Đề khảo sát như sau: Bài 1: (5 điểm) Tính chiều cao hình bình hành. Biết diện tích hình bình hành là 96m2 , đáy là 12m. Bài 2: (5 điểm) Tính diện tích hình thoi biết độ dài 2 đường chéo lần lượt là: 15cm và 18cm. kiểm tra thu được kết quả như sau: Lớp Số HS Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành Số lượng Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ 5A 25 10 40% 9 36% 6 24% Từ kết quả trên tôi nhận thấy: Đối với thi định kì năm học 2014 – 2015 bài hình thi trắc nghiệm nên tôi chỉ nắm được kết quả là đúng hoặc sai và học sinh thi làm sai kết quả còn khá lớn. Đối với bài khảo sát đầu năm nhìn chung các lỗi sai của các em chủ yếu do không nắm vững công thức hoặc nhớ lộn và không biết biến đổi công thức để tìm thành phần chưa biết của công thức. Các lỗi sai còn lại do tính toán nhầm. Qua đó ta có thể khẳng định rằng học sinh chưa nắm vững được bản chất của công thức tính diện tích của các hình. Vì vậy, khi quên không thể suy luận ra được. 3. Các biện pháp chỉ đạo đổi mới xây dựng công thức tính diện tích một số hình lớp 5 Biện pháp 1: Khảo sát thực tế giờ dạy của giáo viên về xây dựng công thức tính diện tích một số hình trong chương trình Toán 5. Ngay từ đầu năm học, tôi đã chỉ đạo tổ chức họp chuyên môn để tìm ra các nguyên nhân dẫn đến kết quả học sinh nắm kiến thức hình học chưa cao và đồng thời tổ chức cho giáo viên khối 5 tập trung, thiết kế quy trình dạy xây dựng công thức về tính diện tích một số hình trong chương trình Toán lớp 5 theo phương pháp mà các giáo viên đang lựa chọn thực hiện trong quá trình giảng dạy của mình để thao giảng trong các buổi sinh hoạt chuyên môn để rút kinh nghiệm. Qua đó thu được kết quả như sau: Tiết 1: "Diện tích hình tam giác " ở tiết 80 trang 87 SGK Toán 5. Giáo viên chỉ truyền đạt giảng giải theo sgk, sách hướng dẫn giảng dạy của giáo viên theo quy trình hướng dẫn như sau: Bằng đồ dùng trực quan là hai tam giác bằng nhau. Giáo viên hướng dẫn: Lấy 1D cắt theo chiều cao để được 2 mảnh (1) và (2) ghép vào hình tam giác còn lại để thành hình chữ nhật. 1 chiều cao 2 1 2 (1) Đáy Từ đó học sinh nhận thấy. - Hình chữ nhật có chiều dài bằng cạnh đáy của hình tam giác, chiều rộng bằng chiều cao của tam giác. - Diện tích hình tam giác bằng nửa diện tích hình chữ nhật S hình chữ nhật a x b SD = = 2 2 a : chiều dài b : chiều rộng mà a : bằng đáy của tam giác b : bằng chiều cao h của tam giác nên S D = Tiết 2: Diện tích hình thang. Tiết 90 trang 93 SGK Toán lớp 5. Giáo viên tiến hành hướng dẫn như sau: A Bằng đồ dùng là một hình thang bằng bìa GV hướng dẫn như sau: Gọi hình thang đó là ABCD. Lấy điểm M chính giữa trên cạnh BC rồi cắt tam giác ABM từ hình thang ABCD. Ghép tam giác ABM sao cho điểm B trùng với điểm C, điểm A trùng với điểm N, từ đó học sinh thấy: M (1) A B (1) N C D - Diện tích hình thang ABCD bằng diện tích hình tam giác ADN đáy D ADN (là DN) bằng tổng của hai đáy hình thang. Chiều cao hình tam giác bằng chiều cao hình thang. Vậy S hình thang là S = cùng đơn vị đo) + Ưu điểm: Cách tổ chức dạy trên là nhanh gọn, cả giáo viên và học sinh chuẩn bị ít đồ dùng, ít động não, GV ít phải lo cháy giáo án. + Nhược điểm: - Đối với giáo viên: Với cách trên thì thầy phải làm việc nhiều giảng giải nhiều, còn học sinh thừa nhận kết quả mà giáo viên chỉ ra một cách thụ động. Vì vậy giáo viên thường làm việc một cách máy móc và ít quan tâm đến việc phát huy khả năng sáng tạo của học sinh. - Đối với học sinh: Học sinh không được làm việc nhiều, qua việc hướng dẫn của giáo viên học sinh cũng đã xây dựng được công thức nhưng chỉ là thực hiện cắt ghép theo yêu cầu của giáo viên, không phát huy được óc sáng tạo, không huy động hết vốn hiểu biết một cách lôgíc từ cái đã biết để tìm cái chưa biết để chiếm lĩnh tri thức mới, không được tiếp xúc với nhiều kiểu cắt ghép, vốn hiểu biết trở nên nghèo nàn. Học sinh chưa được hình thành một cách tối ưu phương pháp học tập, phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề trong học tập và trong cuộc sống. Biện pháp 2: Chỉ đạo giáo viên chuẩn bị nội dung bài dạy xây dựng công thức thức tính diện tích một số hình học ở lớp 5 theo phương pháp đổi mới. Từ thực trạng trên, tôi đã tìm đọc và nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên, các tài liệu bồi dưỡng giáo viên, các chuyên đề giáo dục Tiểu học và vận dụng phương pháp đổi mới trong dạy học và tổ chức cho tất cả giáo viên cùng nghiên cứu xây dựng tiết dạy công thức tính diện tích một số hình lớp 5 theo hướng đổi mới Để có giờ dạy tốt, đối với các bài dạy xây dựng các tính diện tích một số hình nói riêng tôi chỉ đạo cho giáo viên trước hết phải nghiên cứu kĩ nội dung bài, nắm vững mục tiêu bài dạy về kiến thức, kĩ năng, thái độ, có sự chuẩn bị đầy đủ về đồ dùng cần thiết cho tiết học và vận dụng linh hoạt các phương pháp đổi mới trong dạy học. Sự kết hợp hài hoà, liên kết chặt chẽ giữa các phần, cốt lõi nhất là nằm ở phần hướng dẫn khai thác kiến thức mới. Tuy nhiên để tiết dạy thành công giáo viên phải có sự đầu tư cho từng phần cụ thể. a. Phần Chuẩn bị: Yêu cầu giáo viên chuẩn bị nghiên cứu bài và chuẩn bị đồ dùng dạy học cụ thể các cách cắt ghép hình. GV phải tìm hiểu việc nắm bắt kiến thức của học sinh trong việc cắt ghép, di chuyển hình. Xây dựng phương pháp và cách thức giúp học sinh có nhiều thao tác cắt ghép và nhận dạng đúng để xây dựng được công thức tính diện tích các hình để từ đó giáo viên hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài trước ở nhà. Đối với dạng bài này việc hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà là một khâu rất quan trọng để học sinh có thời gian chuẩn bị, nghiên cứu cắt ghép hình, chuẩn bị đồ dùng tránh gây mất thời gian trong tiết học. Đối với bất kỳ một tiết dạy nào để có được kết quả cao thì khâu chuẩn bị của thầy và của trò cũng là phần quyết định. Như vậy khi đầu tư vào tiết dạy chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp chúng ta có thể giải quyết được nhiều tình huống xảy ra, khai thác hết được nội dung bài dạy, phát huy được trí tuệ phát triển của học sinh. b. Phần Giới thiệu bài: Hướng dẫn giáo viên cách giới thiệu bài để thu hút học sinh, tạo tâm thế tốt, gây hứng thú cho tiết học. Giáo viên cần nghiên cứu kĩ để có sự dẫn dắt thật hấp dẫn cho mỗi bài, tránh sự lặp lại gây nhàm chán. Một số cách giới thiệu bài: - Dùng tranh ảnh về thực tế để giới thiệu. - Dùng cách nêu ý nghĩa của bài học. - Dùng mô hình. - Đặt câu hỏi gợi ý cho học sinh nêu những suy nghĩ về thực tế cuộc sống. c. Phần Hướng dẫn học sinh xây dựng công thức tính diện tích các hình. Đây là phần trọng tâm cung cấp cho học sinh toàn bộ nội dung, kiến thức bài học cho học sinh. Đồng thời phần này thể hiện rõ nét sự vận dụng sáng tạo của giáo viên trong tiết dạy. Để tiết dạy có hiệu quả, phát huy được tính chủ đông của học sinh tôi đã yêu cầu giáo viên cần tiến hành các bước sau: - Bước 1: Xác định mảng kiến thức trọng tâm của bài. Giáo viên cần xác định kiến thức trọng tâm mục tiêu của bài và kết hợp với đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học hiện nay nhằm phát huy được vai trò độc lập suy nghĩ sáng tạo để chiếm lĩnh tri thức của học sinh. - Bước 2: Xây dựng hệ thống câu hỏi hướng dẫn tìm hiểu bài. Giáo viên cần chuẩn bị hệ thống câu hỏi hướng dẫn tìm hiểu bài phải phù hợp với từng mảng kiến thức. Lập câu hỏi cũng phải linh hoạt quan tâm đến cả ba đối tượng học sinh để tất cả học sinh trong lớp đều có thể tham gia xây dựng bài. Như vậy tất cả các đối tượng học sinh sẽ được tham gia hoat động học tập, tạo sự sôi nổi, hoà đồng và hứng thú cho tiết học. - Bước 3: Tổ chức học sinh thực hành xây dựng công thức: GV phải nắm vững mục tiêu bài dạy, trình độ học sinh của lớp mình phụ trách để vận dụng phương pháp và hình thức tổ chức phù hợp phát huy được tính sáng tạo độc lập suy nghĩ của học sinh. Để tự học sinh chuyển đổi các hình hay vẽ hình biểu thị các cách cắt quả là khó đối với học sinh nhưng từ một hình cụ thể ta hướng dẫn HS tìm cách cắt đưa về một hình nào đó đơn giản hơn mà các em đã được học, đã biết cách tính công thức thì không có gì là khó khăn lắm. Mặt khác học sinh có thể nhận ra rất nhanh mối quan hệ độ dài của các cạnh giữa hình đã biết cách tính công thức với hình mà đề bài đang yêu cầu bằng trực giác thông qua việc đếm ô vuông hoặc theo dõi vị trí di chuyển hình và cơ sở lý luận học sinh sẽ xây dựng được công thức tính diện tích các hình. d. Phần Củng cố bài. Đây là phần đánh giá lại hiệu quả tiết dạy nên tôi đã chỉ đạo giáo viên có thể đặt một vài câu hỏi dựa theo nội dung bài để kiểm tra mức độ nắm bài của học sinh hoặc thêm phần trắc nghiệm để khảo sát kĩ năng nắm công thức của học sinh. Ví dụ: khi dạy bài tính diện tích hình tam giác ta có thể đưa ra bài tập trắc nghiệm như sau: Bài tập: Điền Đ vào công thức đúng, S vào công thức sai: S = a x h :2 S = a : h x2 h = S : 2 : a a = S x 2 : h a = S : 2 x h h = S x2 : a Qua bài tập giáo viên giúp học sinh nắm vững công thức và cách biến đổi tìm các thành phần chưa biết của công thức. Biện pháp 3 : Tổ chức cho giáo viên dạy bài xây dựng công thức tính diện tích theo hướng đổi mới ở lớp 5 Bài: Diện tích hình tam giác (SGK Toán 5 trang 87) Bước 1:. Nêu vấn đề: h a - Nêu đề bài toán: Cho tam giác ABC đáy BC = a, chiều cao AH = h, tính diện tích tam giác ABC. A - Vẽ hình tóm tắt D ABC có AH = h; BC = a B C S = ? - Định hướng: Muốn tính S hình tam giác, chúng ta cắt hình tam thành một số mảnh để ghép khít nhau tạo thành một hình chữ nhật chúng ta sẽ tính được diện tích hình tam giác thông qua diện tích hình chữ nhật... Bước 2. Chia nhóm giao nhiệm vụ. - Giáo viên chia lớp thành các nhóm tuỳ theo số lượng học sinh có thể chia theo hai bàn là một nhóm - nhóm trưởng điều khiển. - Giao nhiệm vụ: Cắt một hình tam giác thành các phần để ghép lại được một hình chữ nhật. Chúng ta sẽ tính được diện tích hình tam giác, thông qua tính diện tích hình chữ nhật. - Giáo viên định hướng nguyên tắc cắt. - Tạo (vẽ) đường thẳng song song với cạnh đáy hoặc vuông góc với cạnh đáy, hoặc cắt theo chiều cao. Từ đó định hướng cho học sinh cách cắt. Trong khi học sinh tiến hành làm, giáo viên giúp đỡ điều chỉnh các nhóm cần thiết có thể hỏi. - Nhóm em định làm thế nào? - Từ hai điểm giữa của cạnh bên em định cắt thế nào? -Em có thể ghép thế nào để hai phần bù vào hai bên còn thiếu để tạo thành hình chữ nhật? - Em có thể có cách cắt khác không? - Có thể dùng 2 tam giác bằng nhau cắt 1 tam giác ghép vào tam giác kia không? - Nhóm nào làm xong có thể hướng dẫn các em nhận dạng độ dài kích thước của hình chữ nhật so với chiều cao, cạnh đáy của hình tam giác. Tuỳ từng tiến độ hay hướng ghép cắt của từng nhóm mà giáo viên có thể gợi ý ít hoặc nhiều để hướng bài làm của các em đến vấn đề cần sáng tỏ và kết luận. Giáo viên cần có câu hỏi gợi ý phù hợp với từng nhóm, từng đối tượng học sinh làm thế nào để học sinh phát huy hết khả năng vốn hiểu biết của mình. Song cần quán triệt để đảm bảo tinh thần tự phát hiện của các em. Các câu hỏi được đưa ra tránh gò ép, áp đặt học sinh, giáo viên nêu ra câu hỏi chỉ mang tính chất giúp đỡ, gợi mở cho các em, kích thích sự tò mò, hứng thú say mê học tập của học sinh. Các em làm việc độc lập, sáng tạo với tinh thần tự phát hiện là chính. Bước 3. Đại diện nhóm báo cáo kết quả. Các nhóm sẽ đưa ra các cách cắt khác nhau (có thể có các nhóm đưa ra kết quả trùng nhau, cũng có thể có nhóm đưa ra tới hai hoặc ba cách cắt. Song cũng có những cách cắt mà học sinh không phát hiện được. Giáo viên có thể dành gi
Tài liệu đính kèm:
- skkn_kinh_chi_dao_doi_moi_viec_xay_dung_cong_thuc_tinh_dien.doc