SKKN Gây hứng thú học tập và rèn luyện kĩ năng tư duy cho học sinh qua sử dụng công nghệ thông tin, hình ảnh trực quan dạy học trong bài 11: Tình hình các nước tư bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1918 - 1939 (Lịch sử 11)

1. Mở đầu.
1.1. Lí do chọn đề tài.
Ngày nay trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển như vũ bão, xu thế quốc tế hóa đang là xu thế chủ đạo trên thế giới, việc giáo dục Lịch sử càng được quan tâm đẩy mạnh hơn nữa nhằm giữ vững bản sắc dân tộc, không hòa tan vào thế giới..
	Tuy nhiên có một thực trạng đáng buồn hiện nay là chất lượng giáo dục nói chung, bộ môn lịch sử nói riêng ngày càng bị giảm sút. Trong giai đoạn xã hội phát triển nhanh theo hướng hiện đại hóa, cơ chế thị trường đã làm xuất hiện lối sống thực dụng, một bộ phận không nhỏ học sinh ở trường phổ thông không còn coi trọng kiến thức lịch sử, dẫn đến việc học đối phó, học trước quên sau, có thái độ hời hợt khi học lịch sử. Bộ môn Lịch sử mất dần vị trí, trở thành môn học phụ. Vì vậy việc gây hứng thú học tập môn Lịch sử cho học sinh là một trong những biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn Lịch sử một cách có hiệu quả.
	Trong quá trình dạy Lịch sử giáo viên là người đóng vai trò chủ đạo bởi giáo viên là người chủ động về nội dung kiến thức giảng dạy và lựa chọn phương pháp truyền đạt, tổ chức hoạt động của học sinh trong giờ học, điều khiển giờ học một cách linh hoạt, sinh động. Muốn quá trình dạy học đạt kết quả cao giáo viên cần nắm được đặc điểm tâm lý của học sinh diễn ra trong quá trình nhận thức để có những tác động phù hợp về mặt sư phạm nhằm kích thích hoạt động tư duy độc lập của học sinh, tạo ra hứng thú học tập, say mê môn học, kích thích hoạt động học tập độc lập, sáng tạo của học sinh.
Trong những năm gần đây, dạy và học Lịch sử đang thu hút sự quan tâm chú ý của toàn xã hội, đặc biệt khi Bộ giáo dục và Đào tạo có chủ trương tích hợp môn Lịch sử với môn Giáo dục công dân và Giáo dục quốc phòng- an ninh thành một môn học Công dân với Tổ Quốc thì dư luận xã hội phản đối và Quốc hội đã phải lên tiếng về vai trò của việc dạy và học môn Lịch sử trong tình hình hiện nay. Trước sự quan tâm ấy, chúng tôi- những giáo viên dạy bộ môn Lịch sử luôn luôn trăn trở về việc dạy của mình: Làm sao để nâng cao chất lượng dạy-học lịch sử, làm sao để học sinh yêu thích môn Lịch sử và học môn Lịch sử ngày càng có hiệu quả hơn.
Phương pháp dạy học theo mô hình, sơ đồ, sử dụng công nghệ thông tin thuộc nhóm phương pháp dạy học trực quan. Sử dụng phương pháp này phối hợp với phương pháp thuyết trình hoặc vấn đáp sẽ giúp học sinh hiểu sâu sắc và vận dụng tri thức một cách có hiệu quả.
Sử dụng hình ảnh trực quan sinh động là hướng đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập phù hợp tính đặc thù đối với môn học  và phù hợp đối tượng học sinh hiện nay.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Những kiến thức lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc từ cổ chí kim đều có tác động không chỉ đến trí tuệ mà cả trái tim học sinh. Những con người thực, việc thực trong quá khứ sẽ khơi dậy trong học sinh những tư tưởng, tình cảm đúng đắn, mà những tư tưởng, tình cảm này là hành trang tối cần thiết cho thế hệ trẻ trong điều kiện mở cửa, hội nhập với thế giới. Song muốn phát huy tốt chức năng, nhiệm vụ của bộ môn Lịch sử trong việc giáo dục học sinh cần phải nâng cao hiệu quả bài học. Muốn nâng cao hiệu quả bài học người thầy phải biết nêu ra một số vấn đề có tính hấp dẫn trong nội dung học tập và khêu gợi hứng thú học tập của học sinh, khiến họ khát khao muốn biết, kích thích tính tích cực học tập của các em. 
Thực tiễn hiện nay đã đặt ra vấn đề đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, lấy người học làm trung tâm. Học sinh phải chủ động tham gia vào quá trình lĩnh hội kiến thức mới. Kết quả dạy học sẽ cao hơn nữa nếu giáo viên cho phép học sinh tiếp cận tài liệu, hình ảnh, kiến thức qua công nghệ thông tin. Ngược lại, việc học tập sẽ gặp khó khăn khi giáo viên chỉ đơn thuần thuyết trình chứ không kết hợp giảng dạy với tài liệu, mô hình, biểu đồ hoặc tranh ảnh.
 	Vì vậy, tôi xin trình bày một số vấn đề về: “Gây hứng thú học tập và rèn luyện kĩ năng tư duy cho học sinh qua sử dụng công nghệ thông tin, hình ảnh trực quan dạy học trong bài 11: Tình hình các nước tư bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1918- 1939.( Lịch sử 11)”. 
	Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên có một giờ dạy học có hiệu quả tốt hơn, học sinh lĩnh hội kiến thức tự giác, chủ động, ngày càng yêu thích môn học.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Học sinh khối lớp 11 trường THPT Vĩnh Lộc năm học 2016- 2017.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
	- Phương pháp sưu tầm tài liệu, tranh ảnh, sơ đồ phục vụ bài giảng
	- Phương pháp thống kê, xử lí số liệu, điều tra, khảo sát thực tế
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.
2.1. Cơ sở lí luận.
 “Lịch sử như một câu chuyện dài với nhiều sự kiện, nhiều chương, hồi được liên kết logic với nhau theo trật tự thời gian và luôn có mối quan hệ nhân quả. Lịch sử đem lại cho chúng ta những suy ngẫm rất quý giá về cuộc sống. Nếu hiểu được điều ấy và biết học Sử một cách có phương pháp, các em học sinh sẽ không còn thấy đây là một môn học khô khan nữa”(TS. Nguyễn Quang Liệu - giảng viên Khoa Lịch sử, Trường ĐHKHXH&NV). Vì vậy, việc học tập lịch sử cũng như học tập bất cứ bộ môn nào ở nhà trường, nhất là ở nhà trường THPT nhằm cung cấp kiến thức khoa học, hình thành thế giới quan khoa học, phẩm chất đạo đức, chính trị cho học sinh. Dạy Lịch sử tốt sẽ giúp các em say mê với dân tộc, say mê và tự hào về những giá trị truyền thống của dân tộc.
Điều quan trọng nhất trong nhất trong việc đổi mới phương pháp dạy học là thầy dạy thế nào để học sinh động não, làm thay đổi chất lượng hoạt động trí tuệ của học sinh, phát triển trí thông minh, sáng tạo của các em. Hiện nay trong quá trình dạy học trên lớp, hoạt động trí tuệ chủ yếu của học sinh là ghi nhớ và tái hiện. Ở nhà, học sinh tự học dưới dạng học bài và làm bài,... nhưng về căn bản đã được hướng dẫn ở trên lớp nên hoạt động trí tuệ của học sinh vẫn nặng về rèn luyện trí nhớ và khả năng tái hiện. Như vậy, rèn luyện năng lực tư duy, khả năng tưởng tượng, sáng tạo phát triển trí tuệ, trí thông minh của học sinh nói chung được xem là nhiệm vụ chủ yếu, quan trọng nhất của quá trình dạy học hiện đại. 
Trong dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng có nhiều đồ dùng trực quan với các cách sử dụng khác nhau, nhưng đều có tác dụng nâng cao hiệu quả bài học. Sử dụng công nghệ thông tin, các hình ảnh, sơ đồ kiến thức trong dạy học Lịch sử là một phương pháp trực quan nhằm cụ thể hóa nội dung sự kiện bằng những hình học đơn giản, diễn tả tổ chức một cơ cấu xã hội, một chế độ chính trị, một vấn đề lịch sử, mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử giúp cho học sinh ghi nhớ và hiểu bài nhanh chóng, lâu bền hơn, góp phần làm cho bài giảng một cách nhẹ nhàng và hiệu quả.
2.2. Thực trạng của vấn đề.
	Qua quá trình giảng dạy của bản thân và dự giờ đồng nghiệp ở trường phổ thông nơi tôi công tác, tôi nhận thấy các giáo viên đã ý thức được việc nâng cao hứng thú học tập lịch sử cho học sinh. Tuy nhiên ở vấn đề này giáo viên cũng còn gặp một số khó khăn: tranh ảnh, lược đồ trong thư viện chưa đầy đủ, phòng máy chiếu ít,...
	Về phía học sinh: Đa số học sinh rất ngại học lịch sử vì quá dài, khó nhớ các sự kiện và nhàm chán khô khan. Mặt khác trong sự phát triển của xã hội, đa số học sinh coi lịch sử là môn học phụ, các em còn để dành thời gian cho các môn học chính, các môn dự thi vào đại học, cao đẳng. Học sinh có học cũng mang tính chất đối phó với các bài kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kỳ nên chất lượng không cao.
	Việc tạo hứng thú cho học sinh giáo viên phải kết hợp nhiều phương pháp trong giảng dạy như: sử dụng tranh ảnh, lược đồ, công nghệ thông tin, kiến thức về văn học, địa lý,... đòi hỏi giáo viên phải có thời gian chuẩn bị kỹ càng giáo án trước khi lên lớp.
	Từ thực trạng trên, bản thân tôi là một giáo viên dạy Lịch sử đã luôn cố gắng tìm tòi, nghiên cứu và thử nghiệm để đổi mới phương pháp dạy học nâng cao chất lượng giảng dạy. Tôi nhận thấy, việc nâng cao hứng thú học tập môn lịch sử cho học sinh là rất cần thiết, điều này có tác dụng không nhỏ đến quá trình tiếp thu tri thức, giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức cũng như phát triển tư duy cho học sinh. 
	Đã có quan niệm sai lầm cho rằng học Lịch sử chỉ cần học thuộc lòng sách giáo khoa, ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng lịch sử là đạt, không cần phải tư duy, động não, không có bài tập thực hành,... Ngoài ra, do quan niệm sai lệch về vị trí, chức năng của môn Lịch sử trong đời sống xã hội. Một số học sinh và phụ huynh có thái độ xem thường bộ môn lịch sử, coi đó là" môn phụ", môn học thuộc lòng, không cần đầu tư công sưc nhiều dẫn đến hậu quả học sinh không nắm được những sự kiện lịch sử cơ bản, nhớ sai, nhầm lẫn kiến thức lịch sử là hiện tượng khá phổ biến trong thực tế ở nhiều trường. Đây là một trong những nguyên nhân làm suy giảm chất lượng môn học.
Mặt khác, một phần không nhỏ dẫn đến học sinh không ham thích học tập bộ môn Lịch sử là do chúng ta còn thiếu nhiều kinh nghiệm trong dạy học lịch sử, chưa hệ thống được kiến thức để dễ nhớ, dễ hiểu bằng cách sử dụng sơ đồ trong dạy học lịch sử có kết hợp với hình ảnh trực quan sinh động.
Tình trạng phổ biến hiện nay ở các trường phổ thông là đa số học sinh học bài còn rất thụ động, học bài theo kiểu học thuộc lòng, học vẹt, quên kiến thức rất nhanh chóng, không đọng lại được gì. Nhiều học sinh nhớ kiến thức một cách mơ hồ, đọc thuộc một vấn đề nào đó từ đầu đến cuối, nhưng yêu cầu trình bày một đoạn nhỏ trong vấn đề đó thì tỏ ra lúng túng vì các em quen học vẹt, đọc liền mạch, mà không nhớ được bao quát của vấn đề. Vì vậy, việc giúp các em nhớ được kiến thức nhanh và lâu là một việc làm quan trọng.
Trong điều kiện hiện nay, việc giảng dạy và học tập bộ môn lịch sử vẫn còn nhiều bất cập như: Chương trình sách giáo khoa khá nặng nề, quá tải về kết cấu các nội dung, về thời lượng của chương trình. Chương trình còn nặng về lí thuyết, trong mỗi bài dạy lại có quá nhiều sự kiện làm cho học sinh ít hứng thú học Lịch sử vì khó nhớ, khó thuộc.
Qua nhiều năm giảng dạy Lịch sử, bản thân tôi luôn trăn trở để tìm ra những phương pháp giúp học sinh hứng thú học tập bộ môn và đạt kết quả cao hơn. Một trong những phương pháp có hiệu quả tôi đã thực hiện gây hứng thú học tập cho học sinh là sử dụng công nghệ thông tin kết hợp với các hình ảnh trực quan sinh động. Trên cơ sở đó, bản thân tôi đã lựa chọn đề tài nhỏ về đổi mới phương pháp dạy học: “Gây hứng thú học tập và rèn luyện kĩ năng tư duy cho học sinh qua sử dụngcông nghệ thông tin, hình ảnh trực quan trong bài 11: Tình hình các nước tư bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1918- 1939 ( Lịch sử lớp 11).
2.3. Giải pháp và tổ chức thực hiện.
	Đề tài “Gây hứng thú học tập và rèn luyện kĩ năng tư duy cho học sinh qua sử dụng công nghệ thông tin, hình ảnh trực quan trong bài 11: Tình hình các nước tư bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1918- 1939 (Lịch sử lớp 11).
được tôi thể hiện như sau: 
Các hoạt động của GV- HS
Nội dung chính
- GV gợi cho HS nhớ lại kiến thức đã học về cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất( 1914- 1918) đặc biệt là kết cục của chiến tranh.
* GV trình chiếu cho học sinh quan sát các hình ảnh và giao nhiệm vụ: Yêu cầu HS nhận xét từng hình ảnh.
- HS: số lượng người tham dự hội nghị đông( gồm đại diện cả nước thắng trận và bại trận), lộn xộn. Trên khuôn mặt của mỗi người thể hiện tâm trạng khác nhau của sự háo hức, chờ đợi vào các quyết định của Hội nghị liên quan đến nước mình.
- GV cung cấp thêm: Ngày 18/01/1919 các nước thắng trận tổ chức Hội nghị hòa bình tại Vecxai với sự tham gia của 27 nước( kể cả nước thắng trận và nước bại trận). Mỹ, Anh, Pháp, Italia, Nhật Bản là 5 nước chủ trì hội nghị song quyền quyết định thực sự nằm trong tay của 3 nước Mỹ, Anh, Pháp.
- Tại sao sau hội nghị ở Vécxai( 1919- 1920), các nước lại phải tổ chức thêm một hội nghị nữa ở Oa-sinh-tơn( 1921- 1922)? Nhận xét sự khác nhau giữa hai hội nghị?
- HS thảo luận, phát biểu ý kiến.
- GV kết luận: Hệ thống Vecxai được hình thành song tham vọng lãnh đạo thế giới của Mỹ vẫn chưa được thực hiện, mâu thuẫn Anh- Mỹ, Mỹ- Nhật trở nên gay gắt. Năm 1921 Mỹ ký hòa ước riêng với Đức đồng thời đưa" sáng kiến"
triệu tập hội nghị quốc tế tại Oa-sinh-tơn.
Ngày 21/1/ 1921 HN Oa-sinh-tơn khai mạc với sự tham gia của 9 nước: Mỹ, Anh, Pháp, Italia, Nhật, Bỉ, Hà Lan, Trung Quốc, Đức. Lãnh đạo hội nghị là 4 nước Mỹ, Anh, Pháp, Nhật song trên thực tế Mỹ mới có quyền quyết định tại hội nghị.
- Sau chiến tranh thế giới thứ nhất các nước tư bản tổ chức Hội nghị hòa bình ở Vécxai- Oasinhtơn nhằm mục đích gì? 
* GV cho HS quan sát hình ảnh: Hội nghị Vécxai đưa nước Đức lên máy chém.
- Hình ảnh trên giúp chúng ta nhận thấy điều gì? Từ đó hãy rút ra nội dung của hội nghị Vécxai- Oasinhtơn?
1. Thiết lập trật tự thế giới mới theo hệ thống Vécxai- Oasinhtơn.
a. Hoàn cảnh:
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc, các nước tư bản đã tổ chức Hội nghị hòa bình ở Vécxai( 1919- 1920) và Oa-sinh-tơn( 1921- 1922) để ký kết các hòa ước và hiệp ước phân chia quyền lợi.
b. Mục đích:
Phân chia quyền lợi và lập lại trật tự thế giới mới trên cơ sở quyền lợi của các nước thắng trận.
c. Nội dung:
- Xác lập quyền lợi của các nước đế quốc thắng trận.
- Áp đặt, nô dịch các nước đế quốc bại trận, các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc.