Sáng kiến kinh nghiệm Soạn giảng trình chiếu bằng phần mềm Powerpoint trong giảng dạy một số bài Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến cuối thế kỉ XIX Lớp 11 Trung học Phổ thông (Chương trình chuẩn)

KINH NGHIỆM
SOẠN GIẢNG TRÌNH CHIẾU BẰNG PHẦN MỀM POWERPOINT
TRONG GIẢNG DẠY MỘT SỐ BÀI LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ 1858 ĐẾN CUỐI THẾ KỈ XIX LỚP 11 THPT ( CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)
1- Đặt vấn đề.
Trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các lĩnh vực trong đời sống không còn xa lạ nữa. Và ngành giáo dục cũng từng bước tiếp cận với công nghệ hiện đại.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong nhà trường như một công cụ lao động giúp Lãnh đạo nhà trường nâng cao chất lượng quản lí, giúp các thầy cô giáo nâng cao chất lượng dạy học, trang bị cho học sinh kiến thức về công nghệ thông tin, học sinh sử dụng các thiết bị kĩ thuật số như một công cụ học tập, góp phần rèn luyện cho học sinh một số phẩm chất cần thiết của người lao động trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Để thực hiện tốt đổi mới giáo dục phổ thông đạt kết quả, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy và học tập có một vai trò tích cực. Công nghệ thông tin mở ra triển vọng to lớn trong việc đổi mới phương pháp dạy và phương pháp học.
Từ năm học 2008 - 2009 được chọn là "Năm học đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục”. Năm học 2009 – 2010 tiếp tục chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá và ứng dụng trong công tác quản lý chuyên môn. 
Đến năm học 2013-2014, việc ứng dụng công nghệ thông tin được nâng cao hơn nữa trong mọi hoạt động dạy và học. Tập thể cán bộ, giáo viên nhà trường đã nhận thức được rằng: ứng dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá và đổi mới công tác quản lý nhà trường là một trong những hướng tích cực, hiệu quả. Song để ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả trong giảng dạy thì công việc đầu tiên và quan trọng đối với người giáo viên là phải biết soạn giáo án giảng dạy trình chiếu bằng các phần mềm trong đó có phần mềm PowerPoint.
2. Giải quyết vấn đề( Nội dung)
2.1. Cơ sở lí luận 
* Khái quát về phần mềm PowerPoint: 
Để thiết kế bài giảng điện tử trong dạy học các bộ môn ở trường phổ thông, giáo viên có thể chọn lựa nhiều phần mềm khác nhau như: Flash, PowerPoint, Violet (tiếng Việt) kết hợp với các phần mềm bổ trợ khác. Tuy nhiên, xuất phát từ đặc trưng, yêu cầu của bộ môn lịch sử cũng như khả năng tiếp cận của giáo viên, việc lựa chọn phần mềm PowerPoint qua thực tế sử dụng đã khẳng định được ưu thế so với các phần mềm khác.
PowerPoint là phần mềm đồ họa diễn hình có trong bộ Microsoft Office. Phần mềm PowerPoint hầu như đã hiện diện sẵn trong hầu hết máy tính của người sử dụng Việt Nam và giao diện của nó cũng rất quen thuộc khi phần lớn giáo viên biết sử dụng Word để đánh văn bản.
Phần mềm Powerpoint có thể đáp ứng tốt nhiều yêu cầu khác nhau trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông: từ việc xây dựng bài giảng điện tử của bài nghiên cứu kiến thức mới, cho đến khâu củng cố ôn tập, sơ kết, tổng kết, kiểm tra đánh giá và cả hoạt động ngoại khóa.
* Khởi động phần mềm PowerPoint: 
1. Nhấp vào nút Start trên thanh tác vụ
2. Trỏ vào Progame
3. Trỏ vào Microsoft Office
4. Nhấp vào Microsoft Office PowerPoint
* Phần mềm này có thể giúp giáo viên:
 Dễ dàng chèn nội dung văn bản (Text), hình ảnh, video clip, âm thanh (Insert Picture/ Movie? Sound) làm cho các kênh thông tin về sự kiện lịch sử trở nên đa dạng, phong phú, sinh động. Qua đó, góp phần tạo biểu tượng lịch sử một cách rõ nét, giúp học sinh cảm nhận và “xích lại” gần với hiện thực qúa khứ, tránh nhận thức sai lầm, hiện đại hóa lịch sử và hiểu lịch sử đầy đủ, sâu sắc hơn. Đồng thời tạo hứng thú, hình thành trong học sinh tình cảm, thái độ đúng đắn đối với lịch sử cũng như việc học tập bộ môn lịch sử. 
 Tạo các biểu đồ, đồ thị, sơ đồ (Insert Chart), niên biểu, bảng so sánh (Insert Table) với nhiều màu sắc, độ chính xác cao, có hiệu ứng hoạt hình và được trình chiếu theo trình tự nội dung vấn đề, theo xu hướng phát triển giúp học sinh hiểu được bản chất, các mối liên hệ, vận động, phát triển của các sự kiện, hiện tượng lịch sử, hay hệ thống, khái quát những kiến thức đã học, hay làm rõ những điểm giống và khác nhau của các sự kiện, hiện tượng lịch sử.
 Tạo các liên kết (Hyperlink) linh hoạt, cho phép kết nối một nội dung bất kỳ trên một slide của giáo án điện tử đến một trang Web trên Internet (nếu máy tính có nối mạng hay đến bất kỳ một tập tin nào trong máy tínhđể tìm kiếm thông tin, mở rộng nội dung đang trình bày hoặc sử dụng nút kích hoạt (Trigger) để bật / tắt tức thì các dạng tư liệu ngay trên slide đang trình chiếu nhằm bổ sung, cung cấp thông tin, hay tiến hành so sánh, đối chiếu nhận thức của học sinh.
Dễ dàng tạo và chèn các dạng ký hiệu, biểu tượng thích hợp có sẵn trong Auto Shapes với các định dạng theo điểm, theo đường, theo diện tích và có thể tăng giảm kích cỡ, thay đổi hướng các ký hiệu tùy ý. Ngoài ra, còn có thể tự biên vẽ các lược đồ, tự thiết kế các biểu tượng đặc biệt, thể hiện được đặc trưng sự kiện lịch sử. Các dạng ký hiệu, lược đồ trên khi được tạo hiệu ứng thích hợp sẽ giúp học sinh nhận thức rõ trình tự qúa trình diễn biến, xác định rõ các địa điểm, khu vực, các hướng di chuyển qua đó góp phần tạo biểu tựơng rõ nét về không gian, thời gian hay giúp học sinh nắm được các mối liên hệ giữa các yếu tố, sự kiện, hiện tượng lịch sử.
Tạo các hiệu ứng hoạt hình sinh động cho các đối tượng (văn bản, hình ảnh, biểu tượng, sơ đồ, bảng biểu) là một trong những chức năng ưu thế của Powerpoint. Từ Menu Slide Show > Custom Animation >Add Effect giáo viên có thể chọn nhiều hiệu ứng khác nhau cho đối tượng đã được chèn trên Slide. Trong thẻ Add Effect, chỉ nên chọn dạng hiệu ứng Entrance, trong dạng này có khoảng hơn 50 kiểu hiệu ứng cụ thể, nhưng chỉ có một số kiểu hiệu ứng thuộc mục Basic, Subtle là phù hợp với soạn giáo án điện tử
* Tình hình nghiên cứu.
Từ năm học 2008-2009, qua thực tế giảng dạy tôi đã nghiên cứu làm sáng kiến soạn giáo án giảng dạy trình chiếu bằng phần mềm PowerPoint trong soạn giảng giáo án lịch sử.
Năm học 2013-2014 tôi tiếp tục làm sáng kiến kinh nghiệm với tên đề tài: kinh nghiệm soạn giáo án giảng dạy trình chiếu bằng phần mềm PowerPoint trong giảng dạy một số bài lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1858 đến cuối thế kỉ XIX lớp 11 THPT( chương trình chuẩn)
Trong thực tế giảng dạy nhiều đồng nghiệp đã sử dụng phần mềm PowerPoint để soạn giáo án, giảng dạy khá hiệu quả. Tuy nhiên chưa có đồng nghiệp nào làm sáng kiến kinh nghiệm kinh nghiệm soạn giáo án giảng dạy trình chiếu bằng phần mềm PowerPoint trong giảng dạy một số bài lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1858 đến cuối thế kỉ XIX lớp 11 THPT( chương trình chuẩn)
 * Mục đích và nhiệm vụ của đề tài.
Soạn giáo án giảng dạy trình chiếu bằng phần mềm PowerPoint giáo viên cần có sự hỗ trợ của máy tính. Các hoạt động dạy và học được thiết kế hợp lý trong một cấu trúc chặt chẽ, sử dụng các công cụ đa phương tiện bao gồm: các văn bản, hình ảnh, âm thanh, phim minh hoạ để chuyển tải tri thức và điều khiển người học.
Cũng với sự hỗ trợ của máy tính người giáo viên có thể ứng dụng công nghệ vào thiết kế, xây dựng bộ câu hỏi học tập, các bài tập thực hành, đố vui lịch sử, thư viện thông tin cho học sinh.
Việc soạn giáo án giảng dạy trình chiếu bằng phần mềm PowerPoint đối với giáo viên, tuy phải đầu tư khá nhiều thời gian và công sức để chuẩn bị một giáo án nhưng giúp giáo viên hạn chế bớt phần thuyết giảng, có thời gian thảo luận và tăng cường kiểm soát đối với học sinh qua đó giáo viên có thể cung cấp cho học sinh một khối lượng hình ảnh, phim tài liệu lịch sử liên quan đến nội dung bài học lịch sử mà học sinh được học, vì thế mà giờ học trở nên sôi nổi và sinh động hơn
Đối với học sinh, việc học tập lịch sử thông qua hình ảnh, phim tư liệu tạo nhiều hứng thú cho các em trong học tập, các em được tiếp cận, nhận thức các sự kiện lịch sử và bài học lịch sử sống động hơn, gần với qúa khứ hơn. Qua đó có thể giúp kích thích quá trình tư duy của học sinh, từ đó, nội dung kiến thức lịch sử học sinh thu thập đủ hơn và in sâu hơn vào trong trí nhớ của các em
* Đối tượng và phạm vi sáng kiến
- Sử dụng phần mềm Powerpoint chèn tranh ảnh, lược đồ, bản đồ hoặc các đoạn phim tư liệu, bảng biểu khi giảng dạy để khai thác kiến thức qua kênh hình hoặc minh họa bài giảng, qua đó giúp học sinh thêm yêu thích bộ môn, nâng cao nhận thức của các em đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả giờ dạy.
- Dạy lịch sử lớp 11 THPT, phần lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1858 đến cuối thế kỉ XIX (chương trình chuẩn) ở trường THPT số 1 thành phố Lào Cai.
2.2. Thực trạng của vấn đề
* Ưu điểm, hạn chế khi soạn giảng bằng phần mềm Powerpoint
Ưu điểm: Sử dụng phần mềm Powerpoint khi soạn giảng sẽ giúp giáo viên sử dụng được nhiều đồ dùng trực quan trong một tiết học, hình ảnh rõ nét, đẹp hơn, đỡ mất thời gian hơn so với việc giáo viên treo đồ dùng trên bảng. Bên cạnh đó có những đồ dùng giáo viên có thể tạo hình ảnh động gây hứng thú học tập hơn đối với học sinh.
Hạn chế: 
- Việc đầu tư giờ dạy phải công phu, tốn nhiều thời gian hơn. Cần phải có cơ sở vật chất đảm bảo cho việc dạy trình chiếu( Prajector, màn chiếu, máy tính). Yêu cầu giáo viên phải có trình độ nhất định về máy tính, về sử dụng phần mềm Powerpoint...
- Dễ sa vào sự lạm dụng chức năng trình diễn của phần mềm Powerpoint.
* Nguồn tư liệu
Khai thác từ nhiều nguồn khác nhau: Tranh ảnh có trong sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo, tranh ảnh và các đoạn phim tư liệu khai thác trên mạng internet...
2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề.
	Để thực hiện tốt việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học đặc biệt việc sử dụng phần mềm Powerpoint trong soạn giảng lịch sử cần nâng cao nhận thức của giáo viên về vai trò, tác dụng của phần mềm này với việc soạn giảng. Mỗi giáo viên phải tích cực bồi dưỡng kiến thức nhất định về tin học về cách khai thác sử dụng các phần mềm dạy học trong đó có phần mềm Powerpoint. Qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử
	Để việc soạn giảng bằng phần mềm Powerpoint hiệu quả cao yêu cầu đầu tiên thầy cô giáo phải tìm hiểu kĩ mục tiêu bài học về kiến thức, kĩ năng của từng bài từng chương. Qua đó giáo viên hiểu rõ ứng dụng tranh ảnh, tư liệu...vào mục nào, phần nào đạt hiểu quả cao nhất.
	Thời kì lịch sử Việt nam 1858-1918, là giai đoạn lịch sử tương đối khó với học sinh lớp 11 THPT, giai đoạn lịch sử này có một chùm bài với nhiều sự kiện của một thời kì lịch sử đầy biến động. để làm sống lại giai đoạn lịch sử như vậy rất cần sự hỗ trợ của giáo cụ trực quan đặc biệt tranh ảnh, sơ đồ kiến thức... như vậy rất cần thiết sử dụng phần mềm Powerpoint 
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Trên thực tế giảng dạy ở các lớp 11a7( dạy trình chiếu) 11a8( dạy bình thường – giáo viên treo tranh ảnh lược đồ, bản đồ, sơ đồ kiến thức) ở đầu học kì 2 năm học 2012-2013 và tiếp tục thực hiện ở kì 2 năm học 2013-2014. Kết quả cho thấy dạy trình chiếu học sinh hứng thú hơn, hiểu bài nhanh hơn, sâu sắc hơn các em có hiểu biết nhiều hơn về hình ảnh một số nhân vật lịch sử Việt Nam thời kì này. Giáo viên có nhiều thời gian để điều khiển tổ chức cho học sinh chủ động tìm hiểu kiến thức hơn.
Kết quả kiểm tra: 
Kết quả bài kiểm tra 15 phút
Tổng số
Khá – giỏi
TB
Yếu
11A7
37
17=45,9%
15=40,5%
5=13,6%
11A8
37
13=35,1%
19=51,3%
5=13,6%
Bài kiểm tra 1 tiết
Tổng số
Khá – giỏi
TB
Yếu
11A7
37
15=40,5%
17=45,9%
5=13,6%
11A8
37
12=32,4%
19=51,3%
6=16,3%
 3: KẾT LUẬN
a. Tự đánh giá.
- Sáng kiến là kinh nghiệm qua thực tiễn giảng dạy nên có tính khả thi, có thể áp dụng để dạy học lịch sử trong các trường THPT tỉnh Lào Cai
- Ưu điểm: Mỗi tiết học giáo viên có thể sử dụng nhiều đồ dùng trực quan, hình ảnh đẹp, chính xác, tiết kiệm được thời gian( do không phải treo đồ dùng lên bảng)
- Một số lưu ý: 
+ Khi giảng dạy giáo viên chỉ nên coi trình chiếu là phương tiện bổ trợ cho bài giảng chứ không chiếu toàn bộ bài giảng, tiến trình một giờ giảng giáo viên phải thực hiện ghi bảng và các bước lên lớp như các giờ dạy khác. Mỗi tiết dạy giáo viên không nên sử dụng quá nhiều tư liệu, nhiều Slide dẫn đến khai thác không sâu, hiệu quả không cao. Mỗi bài soạn chỉ nên sử dụng tối đa 14 đến 15 Slide.
+ Quá lạm dụng đến hiệu ứng, kỹ thuật trình diễn trên bài giảng điện tử ví dụ như: tạo các hiệu ứng “bay nhảy” kèm theo âm thanh, trang trí các slide với mầu sắc sặc sỡ, loè loẹt, kết nối với các phim, ảnh lôi cuốn người học, nhưng chuyển tải nội dung rất ít, có khi phản tác dụng giáo dục; lựa chọn nhiều background, phông chữ, màu sắc khác nhau thiếu tính nhất quán, ít hài hòa và nhất là không thể hiện được tính sư phạm trong cả hình thức lẫn nội dung trình bày.
+ Khi sử dụng giáo viên phải lựa chọn hình ảnh, tư liệu tiêu biểu và tổ chức cho học sinh khai thác kiến thức qua kênh hình, bảng biểutránh chỉ là hình ảnh minh họa kiến thức. Nhờ đó khích lệ được tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong học lịch sử.
b. Đề nghị.
- Có thể sử dụng dạy lịch sử lớp 11 ở các trường THPT của tỉnh Lào Cai
- Để tăng cường hiệu quả giờ học lịch sử các nhà quản lí giáo dục cần trang bị thêm cho giáo viên kiến thức về công nghệ thông tin, cách khai thác tư liệu từ mạng internet, cách sử dụng phần mềm Powerpoint khi soạn giảng sao cho hiệu quả.
- Giáo viên các trường phổ thông cần tích cực tự bồi dưỡng kiến thức về công nghệ thông tin để áp dụng soạn giảng đạt hiệu quả cao.
DANH MỤC TƯ LIỆU THAM KHẢO
SGK, SGV 11 chương trình chuẩn, chương trình nâng cao
Tranh ảnh, phim tư liệu trên mạng internet( mạng google; giáo án violet) 
Giáo trình lịch sử thế giới cận đại.
 4. Tài liệu về phần mềm dạy học Powerpoint