Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng dạy và học Lịch sử Lớp 4,5

PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài 
Trong bất kì một giai đoạn nào của xã hội, giáo dục luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu. Đặc biệt, trong thời đại hiện nay, cùng với sự phát triển không ngừng về mọi lĩnh vực: kinh tế, chính trị, khoa học, xã hộithì ngành giáo dục càng đòi hỏi sự nâng cao về mặt chất lượng. Cùng với các cấp học khác, cấp Tiểu học tập trung thực hiện những nhiệm vụ trọng tâm nhằm đẩy mạnh và phát triển giáo dục, tạo một môi trường dạy học thân thiện, tích cực cho học sinh.	
Ở Tiểu học, mỗi môn học có một nhiệm vụ, mục tiêu đặc trưng riêng biệt nhằm hình thành những kĩ năng khác nhau như tính toán, tư duy cụ thể, trừu tượng, khả năng diễn đạt trong nói và viết, khả năng giao tiếp hay kĩ năng ứng xử Tuy nhiên, các môn học đều có mối quan hệ mật thiết với nhau nhằm mục đích cung cấp cho các em kiến thức về mọi lĩnh vực, góp phần xây dựng nhân cách và trang bị cho các em tri thức cần thiết để các em có thể tiếp tục học ở các cấp học trên. 
Trong các bộ môn ở chương trình học của các cấp nói chung và Tiểu học nói riêng, không thể không nói đến phân môn Lịch sử - môn học nhằm dựng lại quá khứ thông qua các sự kiện, con số để phân tích và rút ra bài học thực tiễn. Thông qua các bài lịch sử, nhân cách, tư tưởng và tinh thần của các em được hình thành. Như Bác Hồ đã viết: 
 Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam
Tuy nhiên, trên thực tế, cùng với sự phát triển kinh tế của đất nước, nhận thức của người dân ngày một nâng cao nhưng hiểu biết của học sinh ngày nay về lịch sử của dân tộc ngày càng mơ hồ. Nguyên nhân chủ yếu do đặc thù môn học là khó nhớ, khó nắm bắt đặc biệt đối với học sinh tiểu học. Ở lớp 4, 5, mặc dù các em đang ở trong giai đoạn phát triển cả về thể lực và trí tuệ, khả năng nhận thức, nắm bắt kiến thức đã tương đối ổn định nhưng chưa bền chặt. Mặt khác, các em thường cố gắng học thuộc lòng và nhớ từng sự kiện lịch sử mà không có khả năng khái quát, nhìn nhận sự kiện lịch sử trong bối cảnh thời đại để từ đó, thấy rõ bản chất, nguyên nhân, mối liên hệ của các sự kiện theo cách hệ thống hóa vấn đề cho dễ nhớ. Chính vì vậy, kết quả học bộ môn lịch sử của các em không cao, kiến thức nắm bắt không trọn vẹn và ổn định. Dần dần các em sẽ nảy sinh thái độ thiếu tích cực đối với môn học. Nắm bắt được thực tế đó, tôi đã chú trọng tìm hiểu những biện pháp chỉ đạo giáo viên dạy như thế nào để giúp học sinh có niềm say mê đối với môn học, dần dần coi trọng phân môn lịch sử để có thể học tốt hơn phân môn này nói riêng cũng như các môn học khác nói chung.
Để có thể dạy tốt, giúp học sinh học tốt phân môn lịch sử, bên cạnh việc chú trọng đổi mới phương pháp dạy học qua việc đưa các chủ đề, vấn đề lịch sử để học sinh tự tìm hiểu, phân tích và đánh giá, tổ chức các hoạt động học tập đa dạng, phong phú hoặc tận dụng sự hỗ trợ tích cực của các loại phương tiện dạy học hiện đại, trong phạm vi đề tài này, tôi đề cập đến vấn đề "Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng dạy và học Lịch sử lớp 4,5”
2. Mục đích nghiên cứu
2.1. Xác định thực trạng việc giảng dạy và học tập phân môn lịch sử lớp 4, 5 ở trường Tiểu học.
2.2. Đề xuất và tiến hành thực nghiệm các biện pháp chỉ đạo nâng cao chất lượng dạy và học Lịch sử lớp 4,5.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình giảng dạy phân môn lịch sử trong nhà trường, lớp; nhận thức của phụ huynh, học sinh đối với tầm quan trọng của phân môn lịch sử.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: 
 - Học sinh khối 4-5.
 - Nội dung chương trình phân môn Lịch sử
 	4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu.
- Xác định thực trạng của việc học phân môn lịch sử của học sinh lớp 4, 5.
- Tổ chức thực hiện các biện pháp nâng cao chất lượng dạy lịch sử cho học sinh, đề xuất giải pháp. 
5. Phương pháp nghiên cứu:
6.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: Tham khảo các tài liệu, sách giáo khoa, phân phối chương trình lịch sử lớp 5, các văn bản chỉ đạo, các thông tin mạng để xây dựng nên cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu.
6.2 Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Phương pháp điều tra cơ bản kết hợp với phương pháp đàm thoại, phỏng vấn, kết hợp rút kinh nghiệm trong thục tế dạy học.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm được dùng để thử nghiệm các các biện pháp nâng cao chất lượng dạy lịch sử cho học sinh.
6. Thời gian nghiên cứu: 
- Thời gian thực hiện đề tài: từ tháng 9 năm 2015 đến tháng 4 năm 2017.
 PHẦN II – NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lí luận
Có nhà giáo dục trẻ đã nói: “Trẻ không sợ học mà chỉ sợ những tiết học đơn điệu nhàm chán”. Ở bậc tiểu học, do đặc điểm học sinh hiếu động, tư duy được hình thành từ trực quan sinh động, nên những khái niệm, sự kiện rất dễ nhớ và rất dễ quên. Đặc biệt là những sự kiện lịch sử, hiện tượng địa lý, hay những kiến thức về khoa học. Nếu như những sự kiện kiến thức hiện tượng đó được thể hiện bằng những hình ảnh sống động, đoạn phim, tư liệu tham khảo màu sắc đẹp kết hợp âm thanh chắc chắn tiết học sẽ hiệu quả, học sinh nắm bài thích học hơn những tiết học chỉ với tranh tĩnh, bảng phấn.của giáo viên, học sinh chóng mệt mỏi, tiếp thu bài kém hơn.
Dạy học ngày nay không thể áp dụng phương pháp dạy học ngày xưa: thầy đọc trò chép, mà dạy học ngày nay ngoài việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học đa dạng phong phú, sử dụng đồ dùng dạy học có hiệu quả. Điều quan trọng là trong quá trình dạy học mỗi giáo viên cần biết lựa chọn phương pháp, hình thức như thế nào vào giảng dạy, giúp học sinh hứng thú học tập hơn, nắm sâu kiến thức góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong mỗi nhà trường.
Vậy thế nào là nâng cao chất lượng dạy lịch sử cho học sinh? Nghĩa là giáo viên có thể sử dụng các đồ dùng thiết bi dạy học hiện đại, bài giảng điện tử,máy chiếu, sưu tầm tranh ảnh, tư liệu LS và bằng thiết bị dạy học hiện đại làm cho nó sống lại, hiện lại quá khứ lịch sử, bổ sung thêm kiến thức để bài học chất lượng, giờ học hiệu quả.
Trong các phân môn ở tiểu học, phân môn Lịch sử và Địa lí là một môn khó dạy. Đối với học sinh tiểu học chưa yêu cầu các em học lịch sử theo các triều đại và các niên kỉ, hiểu về đặc điểm điều kiện tự nhiên đất nước con người Việt Nam một cách có hệ thống như ở trường Trung học. Tuy nhiên để đạt được những yêu cầu trên thì những tri thức về lịch sử và địa lí được trình bày thông qua tranh vẽ, ảnh chụp, lược đồ, bản đồ, các đoạn phim, sa bàn mô tả lại trận đánh, các di tích khảo cổ, di tích lịch sử và những truyền thuyết, những câu chuyện về những sự kiện, những nhân vật lịch sử phải điển hình. Để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử và địa lí, giáo viên cần nắm vững mục tiêu của môn học, sử dụng hợp lí các phương pháp dạy học khác nhau, phối hợp các phương pháp, hình thức dạy học sao cho đạt hiệu quả cao nhất. 
	1.1. Mục tiêu của môn Lịch sử lớp 4, 5:
	1.1.1. Mục tiêu của môn Lịch sử lớp 4
 - Các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu tương đối có hệ thống theo dòng thời gian của Lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước tới nửa đầu thế kỷ XIX.
- Bước đầu hình thành và rèn luyện cho HS các kĩ năng:
	+ Quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư liệu lịch sử từ các nguồn thông in khác nhau.
	+ Nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học tập và chọn thông tin để giải đáp.
	+ Nhận biết đúng các sự vật, sự kiện, hiện tượng lịch sử.
+ Trình bày kết quả nhận thức của mình bằng lời nói, bài viết, hình vẽ, sơ đồ, 
+ Vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống.
+ Góp phần bồi dưỡng và phát triển ở HS những thái độ và thói quen:
+ Ham học hỏi, tìm hiểu để biết về lịch sử dân tộc. 
+ Yêu thiên nhiên, con người, quê hương, đất nước.
+ Tôn trọng, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên và các di tích lịch sử văn hóa.
1.1.2. Mục tiêu của môn Lịch sử lớp 5
	- Có một số kiến thức cơ bản, thiết thực về các sự kiện lịch sử tiêu biểu, tương đối có hệ thống theo dòng thời gian lịch sử Việt Nam từ nửa sau thế kỉ XIX đến nay.
	- Bước đầu hình thành một số kĩ năng:
	+ Quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập tìm kiếm tư liệu từ sách giáo khoa và trong thực tế.
	+ Nhận biết đúng các sự vật, hiện tượng, sự kiện tiêu biểu.
	+ Trình bầy được kết quả học tập bằng lời nói, bài viết, sơ đồ
	+ Vận dụng các kiến thức đã học vào đời sống thực tiễn.
	- Có thái độ:
	+ Ham học hỏi, tìm hiểu để biết về lịch sử dân tộc.
	+ Yêu quê hương, đất nước, con người.
	+ Tôn trọng, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử, văn hóa của quê hương, đất nước.
	1.2. Quan niệm về đổi mới PPDH:
ĐMPPPDH là một quá trình áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại vào nhà trường trên cơ sở phát huy những yêu tố tích cực của PPDH truyền thống nhằm thay đổi cách thức, phương pháp học tập của HS, chuyển từ học tập thụ động, ghi nhớ kiến thức là chính sang học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, chú trọng vào bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Để đổi mới phương pháp học tập của HS tất nhiên phải ĐMPPDH của GV và đổi mới môi trường diễn ra các hoạt động giáo dục. DMPPDH là quá trình:
- Chuyển từ giáo dục truyền thụ một chiều, học tập thụ động, chủ yếu là ghi nhớ kiến thức để đối phó với thi cử sang học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, chú trọng hình thành năng lực tự học dưới sự giúp đỡ, hướng dẫn, tổ chức của GV.
- Đổi mới các hình thức tổ chức dạy học, làm cho việc học tập của HS trở nên lí thú, gắn với thực tiễn, gắn với cuộc sống; kết hợp dạy học cá nhân với dạy học theo nhóm nhỏ, tăng cường sự tương tác, giúp đỡ lẫn nhau giữa HS trong quá trình giáo dục.
Cốt lõi của việc ĐMPPDH là làm cho HS học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, thay đổi thói quen học tập thụ động, ghi nhớ máy móc.
	2. Cơ sở thực tiễn 
	2.1. Thực trạng dạy học môn Lịch sử
	2.1.1. Chương trình: 
- Chương trình môn học Lịch sử hiện nay được xây dựng theo nguyên tắc "đồng tâm kết hợp với đường thẳng" từ tiểu học đến THPT. Vì vậy kiến thức được lặp đi lặp lại trong sách giáo khoa làm cho người dạy và người học nhàm chán. Ðiều đó không phù hợp với lứa tuổi học sinh tiểu học, cần đưa ra chương trình giáo dục lịch sử nhẹ nhàng thông qua các câu chuyện lịch sử, các nhân vật lịch sử, các cuộc dã ngoại tham quan.
	- Chương trình không trình bày một cách toàn diện, ví dụ như các đặc điểm kinh tế, văn hóa, xã hội... của từng giai đoạn lịch sử, mà chỉ trình bày những sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu. Nội dung dạy bị bó hẹp theo sách giáo khoa, mối liên kết, khái quát một giai đoạn lịch sử không rõ ràng, gây khó hiểu và không truyền được sự hứng thú học Sử cho học sinh.
- Hiện nay, Lịch sử được đánh giá là một môn học nặng về tái hiện thông tin, buộc ghi nhớ gượng ép, máy móc vì có rất nhiều thông tin về quá trình hình thành và phát triển của sự vật, hiện tượng, sự kiện, nhân vật, cộng thêm vô số số liệu, thời gian, địa điểm. 
2.1.2. Giáo viên:
- Lối dạy lịch sử trong nhà trường hiện nay chủ yếu vẫn là lối dạy từ chương, "thầy nói trò nghe", áp đặt một chiều; không định hướng cho học sinh khả năng tìm tòi, nghiên cứu thêm tư liệu ở bên ngoài sách giáo khoa; không cho học sinh cơ hội phản biện vì sách giáo khoa và chương trình khung của Bộ GD&ĐT được coi là pháp lệnh. Dạy Lịch sử hiện nay đã quá chú tâm vào tính thuộc bài, theo kiểu học vẹt nhưng lại thiếu không gian tư duy.
- Giáo viên môn Lịch sử đa phần chỉ là những người truyền đạt những kiến thức xơ cứng từ sách giáo khoa mà chưa biết cách thổi hồn lịch sử cho học sinh. Học sinh thì không biết học lịch sử để làm gì? 
- Giáo viên chưa biết cách khai thác, sử dụng triệt để nguồn tư liệu lịch sử trên các trang Web. 
- Đồ dùng phục vụ cho hoạt động dạy và học của các nhà trường còn hạn chế đặ biệt là trang thiết bị dạy học hiện đại.
- GV chưa toàn tâm, toàn ý cho nội dung cần phải chuyển tải, chưa đi sâu vào việc đổi mới phương pháp dạy học. 
2.1.3. Học sinh và cha mẹ học sinh
- Trong tư tưởng của HS và CMHS, môn Lịch sử là môn học phụ không quan trọng kèm theo tính chất khô khan, khó nhớ của nó, bên cạnh đó phương pháp dạy học không gây hứng thú của giáo viên sẽ làm cho một số em nhác học lịch sử, ghét bỏ Lịch sử. 
	- Trong thời gian qua, nhiều quan điểm quy kết trách nhiệm “chán ghét” môn Sử về phía học sinh, do vậy tìm cách áp đặt, bắt buộc các em học Lịch sử mà không biết rằng làm như vậy là duy ý chí. Thực tế, nguyên nhân sâu xa khiến học sinh chưa yêu thích môn Lịch sử còn là vì nội dung chương trình sách giáo khoa, phương pháp giảng dạy, trình độ đội ngũ giáo viên. Để học sinh yêu thích môn Sử cách duy nhất vẫn là mang đến sự hào hứng thật sự cho học sinh ở môn học này.
2.2. Vì sao phải đổi mới dạy học môn Lịch sử cho học sinh
	Học sinh tiểu học cần có những biểu tượng về "các sự kiện đã diễn ra", cần tạo ra trong nhận thức của học sinh những hình ảnh cụ thể, sinh động rõ nét về các nhân vật lịch sử và hoạt động của họ trong thời gian không gian, trong những điều kiện lịch sử cụ thể, những quan niệm xã hội cụ thể. Học tập Lịch sử theo quan niệm hiện đại không phải là sự học thuộc, nạp vào trí nhớ của người học theo lối thầy đọc trò chép, thầy giảng trò nghe, học sinh học thuộc lòng theo thầy, theo sách giáo khoa mà là: học sinh thông qua quá trình làm việc với sử liệu, tự tạo cho mình các hình ảnh lịch sử, tự hình dung về lịch sử đã diễn ra trong quá khứ. "Ngay ở tiểu học học sinh cũng cần phải được làm quen và học tập các thao tác trí tuệ trong hoạt động khoa học của các nhà sử học, dù mức độ chỉ dừng ở lại ở các hình thức sơ đẳng nhất." Như vậy, cần phải thay đổi quan niệm rằng học tập lịch sử đồng nghĩa với kể chuyện lịch sử tức là không phải là sự cung cấp sẵn cho học sinh những thông tin về các sự kiện đã diễn ra mà học sinh phải được làm việc với các nguồn tư liệu lịch sử, rồi tự phát hiện ra dấu hiệu về các sự kiện đó mà hình thành dần trong nhận thức biểu tượng về chúng.
 	Mặt khác để tạo được sự hứng thú cho học sinh khi học môn Lịch sử, cần thực hiện tốt hai nội dung sau: Thứ nhất, đổi mới kiểm tra, cách ra đề thi. Ðây là khâu đột phá trong các khâu đổi mới của môn Lịch sử. Nó là yếu tố quyết định làm cho học sinh thích thú học Lịch sử trong tương lai. Việc kiểm tra đánh giá, cách ra đề thi cần phong phú, đa dạng, phát huy năng lực người học, khả năng sáng tạo, vận dụng kiến thức, phát huy tính tự học, đánh giá quá trình người học, đánh giá có sự tham gia của nhiều người và bảo đảm công bằng, chính xác.
Thứ hai, mỗi giáo viên có cách truyền đạt môn Lịch sử khác nhau. Và mỗi học sinh ở mỗi lứa tuổi cũng lại có cách tiếp cận khác nhau. Môn Lịch sử sẽ trở nên phong phú, đa dạng, hấp dẫn. Sẽ là sai lầm nếu cho rằng Lịch sử là môn học không cần sự sáng tạo. Nội dung chương trình sách giáo khoa Lịch sử hiện nay mang tính áp đặt, được xem là "pháp lệnh" thiếu những lập luận, dẫn dắt người học, để người học cảm nhận đang được tiếp thu kiến thức mới, tìm hiểu chân lý khoa học. Nên quan niệm sách giáo khoa là tài liệu tham khảo, tập hợp các tư liệu được chắt lọc, học sinh có thể sử dụng để khám phá, giải mã lịch sử. Xuất phát từ thực tế, nhiều giáo viên hiện nay rất muốn được sáng tạo trong cách dạy, nhưng họ lại bị chi phối bởi hình thức đánh giá giáo viên theo kiểu cũ (đặc biệt trong các giờ kiểm tra, thao giảng). Mỗi tiết dạy của giáo viên được đánh giá theo các tiêu chí sau: kết quả, phương pháp, thời gian, trình bày bảng, liên hệ, không khí lớp học... Do vậy, cả giáo viên và học sinh sẽ bị bó hẹp trong cách truyền đạt kiến thức cũng như tiếp nhận kiến thức, làm giờ dạy nặng nề, không hứng thú. 
2.3. Số liệu thống kê đầu năm học
 	Ngay từ đầu năm học, tôi đã khảo sát hứng thú học tập của học sinh lớp 4, 5 đối với môn Lịch sử. Và kết quả thu được như sau:
Khối
Sĩ số
HS hứng thú, yêu thích môn LS
HS học vì yêu cầu bắt buộc của GV
HS không thích học môn LS
SL
%
SL
%
SL
%
4
188
25
13.3
65
34.6
98
52.1
5
114
18
15.8
43
37.7
53
46.5
II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO GIÁO VIÊN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY VÀ HỌC LỊCH SỬ LỚP 4, 5
Từ những khó khăn, thuận lợi của giáo viên, kết hợp với khảo sát hứng thú của học sinh khi học phân môn lịch sử và quá trình dự giờ, trao đổi chuyên môn với giáo viên, tôi đã đưa ra các biện pháp sau:
1. Biện pháp 1. Chỉ đạo tổ chuyên môn nghiên cứu, nắm chắc nội dung chương trình giảng dạy từng giai đoạn lịch sử của khối mình dạy.
Với bất cứ một môn học nào, muốn dạy tốt, người giáo viên phải nghiên cứu kĩ nội dung, yêu cầu cơ bản mà học sinh mình cần nắm được sau mỗi bài dạy. Đây là bước làm rất quan trọng qua đó giúp giáo viên nắm được phần “xương sống” cơ bản nhất của chương trình Lịch sử để có kế hoạch và phương pháp truyền tải tới học sinh có hiệu quả. Ngay từ đầu năm, tôi phân công nhiệm vụ cho giáo viên nghiên cứu mảng kiến thức của chương trình Lịch sử ở từng khối. Giáo viên có nắm chắc chương trình để thấy được mốc thời gian lịch sử từng giai đoạn và các sự kiện diễn ra, thời gian trước với thời gian sau nối tiếp như thế nào, bài trước bài sau có liên quan như thế nào? Từ đó định hướng mạch kiến thức, soạn bài, chuẩn bị phương tiện đồ dùng, sưu tẩm tranh ảnh bổ sung sao cho hợp lý nhất.
1.1. Lịch sử lớp 4 chia làm 8 giai đoạn:
- Buổi đầu dựng nứớc và giữ nước (Khoảng 700 năm TCN đến năm 179: gồm 2 bài).
- Hơn một nghìn năm đấu tranh giành độc lập (Từ năm 179 TCN đến năm 938-gồm 3 bài,)
- Buổi đầu độc lập ( Từ năm 938 đến năm 1009 gồm 2 bài)
- Nước Đại Việt thời Lý 	( Từ 1009 đến 1226 gồm 3 bài)
-	Nước Đại Việt thời Trần 	(Từ năm 1226- năm 1400 gồm 4 bài)
- Nước Đại Việt buổi đầu thời hậu Lê (Thế kỷ XV gồm 4 bài)
- Nước Đại Việt thế kỷ XVI-XVIII gồm 6 bài)
- Buổi đầu thời Nguyễn 	(Từ năm 1802 đến 1858 gồm 2 bài)
1.2. Lịch sử lớp 5 chia làm 4 giai đoạn: 
- Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ (1858 -1945 gồm 10 bài và 1 bài ôn tập).
- Bảo về chính quyền non trẻ, trường kỳ kháng chiến chống thực dân pháp (1945 -1954 gồm 6 bài + 1 bài ôn tập)
 - Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất đất nước (1954 -1975 gồm 8 bài) 
- Xây dựng chủ nghĩa xã hội trong cả nước (Từ 1975 đến nay gồm 2 bài + 1 bài ôn tập).
	2. Biện pháp 2. Chỉ đạo giáo viên nắm chắc cách dạy phân môn lịch sử đối với từng dạng bài cụ thể 
2.1. Loại bài cung cấp kiến thức mới:
Loại bài này là phần kiến thức chủ yếu trong chương trình, trình bày các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu trong từng thời kì lịch sử, đã được các tác giải lựa chọn một cách chặt chẽ, khá toàn diện về các lĩnh vực của đời sống xã hội. Bài cung cấp kiến thức mới đề cập đến các nội dung:
- Tình hình kinh tế - chính trị, văn hóa - xã hội
- Họat động của một số nhân vật lịch sử điển hình
- Các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, chiến thắng, chiến dịch, tiến công
- Các thành tựu về văn hóa, nghệ thuật, khoa học, giáo dục.
2.1.1. Dạy các bài có nội dung về nhân vật lịch sử:
- Trong chương trình Lịch sử lớp 4, dạng bài này có ở bài 7.
- Trong chương trình Lịch sử 5, dạng bài này có ở bài1, bài 2; bài 5; bài 6.
Ở dạng bài này, trong chương trình Tiểu học lớp 4, 5 không giới thiệu Tiểu sử của các nhân vật, mà thông qua những sự kiện cơ bản trong sự nghiêp của các nhân vật để làm sáng tỏ lịch sử dân tộc. Như vậy, nhân vật lịch sử bao giờ cũng gắn liền với sự kiện lịch sử. Giáo viên phải biết khai thác tốt các sự kiện để làm nổi bật những hoạt động và công lao to lớn của nhân vật. Ví dụ: Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước vào năm 968. Như vậy, nhân vật lịch sử bao giờ cũng gắn liền với sự kiện lịch sử. GV phải biết khai thác tốt các sự kiện để làm nổi bật những hoạt động và công lao của nhân vật. Khi dạy những bài này, giáo viên cần lưu ý một số điểm cơ bản sau:
- Dạy học nhân vật lịch sử cần đảm bảo nguyên tắc từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn. Muốn vậy, GV trên cơ sở các sự kiện nhân vật lịch sử từ đó rút ra những kết luận liên quan phản ánh đúng bản chất sự kiện – nhân vật. Các sự kiện đưa ra phải chính xác, có lựa chọn theo từng mô típ khác nhau. Đánh giá nhân vật cần tuân thủ sự thật lịch sử, phải đặt họ vào thời đại họ sống xem họ làm được gì, chưa làm được gì?
- Dạy học các nhân vật lịch