Sáng kiến kinh nghiệm Kĩ năng lập niên biểu môn Lịch sử ở trường Trung học Cơ sở

 ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN YÊN LẠC
 PHÒNG GD&ĐT YÊN LẠC
 =====***=====
 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 Tên sáng kiến: KĨ NĂNG LẬP NIÊN BIỂU MÔN LỊCH SỬ Ở 
 TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
 Tác giả sáng kiến: Ngô Quang Huy
 Môn: Lịch Sử
 Trường: THCS Liên Châu
 Vĩnh Phúc năm 2017
 1 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 KĨ NĂNG LẬP NIÊN BIỂU MÔN LỊCH SỬ Ở
 TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1. Lời giới thiệu 
Trong thời gian qua, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học đã được đề cập và thu 
hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, quản lý giáo dục, giáo viên trực tiếp 
giảng dạy. Nhìn chung đều khẳng định, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng 
phát huy tính tích cực của học sinh là rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng 
giáo dục. 
 Với quan điểm đó, trong những năm qua đã dấy lên một cuộc vận động đổi 
mới phương pháp dạy học trong hệ thống giáo dục nói chung và các trường phổ 
thông nói riêng. Đồng thời nhiều đợt tập huấn, hội thảo đổi mới phương pháp dạy 
học đã được tổ chức ở những cấp độ khác nhau, nhằm nâng cao năng lực sư phạm 
cho giáo viên. Từ đó đã có nhiều phương pháp mới đã được giáo viên ứng dụng 
trong việc dạy học và đã dấy lên một phong trào thi đua dạy học, trao đổi kinh 
nghiệm chuyên môn trong đội ngũ giáo viên ở các trường học. Những hoạt động 
trên đã góp phần tích cực nâng cao chất lượng giáo dục trong thời gian qua. 
 Với tình hình chung, đổi mới phương pháp giảng dạy của bộ môn Lịch sử 
cũng đã được sự quan tâm đúng mức. Nhiều phương pháp mới theo hướng phát 
huy tính tích cực của học sinh đã được sử dụng, đặc biệt là ứng dụng CNTT trong 
dạy học. 
 Cũng phải thấy rằng, việc nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử là sự 
kết hợp hài hoà, nhuần nhuyễn của cả hệ thống phương pháp, mỗi phương pháp đều 
có vai trò nhất định riêng. Trong đó phương pháp lập niên biểu trong sách giáo 
khoa Lịch Sử phục vụ cho giảng dạy, góp phần tích cực đổi mới phương pháp dạy 
học hiện nay.
 Lập niên biểu không những khái quát nội dung mà còn là một nguồn cung 
cấp kiến thức cho học sinh. Ngoài ra việc lập niên biểu tốt sẽ tạo nên một không 
gian sinh động trong giờ học, giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức và học sinh 
sẽ nhớ kĩ, hiểu sâu hơn những kiến thức đã học. Bên cạnh đó, còn góp phần phát 
triển kĩ năng tổng hợp, trình bày, phân tích, nhận xét, đánh giá và tư duy ngôn ngữ 
cho học sinh...
 Tuy nhiên, làm thế nào để lập niên biểu tốt, nhằm phát huy đúng vị trí, vai 
trò của việc lập niên biểu trong sách giáo khoa Lịch sử thì kĩ năng lập niên biểu của 
giáo viên đóng vai trò quyết định. Vì vậy nắm được những kĩ năng cơ bản để lập 
niên biểu phục vụ cho việc giảng dạy là sự cần thiết về chuyên môn của giáo viên 
nói chung và giáo viên Lịch sử nói riêng hiện nay. 
 Để góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học Lịch 
sử nói riêng, bản thân tôi xin mạnh dạn trình bày chuyên đề về việc: kĩ năng lập 
 3 Việc lập niên biểu môn lịch sử, là một biện pháp quan trọng để nâng cao chất 
lượng dạy học, tuy nhiên nó chưa được quan tâm một cách đầy đủ.
 Nhiều giáo viên còn ngại lập niên biểu do sợ mất thời gian hoặc nếu có sử 
dụng thì chỉ mạng tính chất tổng hợp cho bài giảng nên chưa phát huy được hết 
hiệu quả của nó.
 Vậy với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử, 
bằng thực tiễn giảng dạy và học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp cũng như tự 
nghiên cứu tài liệu, tôi xin mạnh dạn đưa ra một số ý kiến chủ quan về việc lập niên 
biểu môn Lịch sử .
b. Thuận lợi và khó khăn:
 * Thuận lợi:
 Phòng Giao Dục đã có các cụm chuyên môn để tạo điều kiện cho giáo viên 
có cơ hội trao đổi phương pháp giảng dạy, học tập, rút kinh nghiệm lẫn nhau trong 
công tác chuyên môn giữa các giáo viên cùng bộ môn trong toàn cụm.
 Đại đa số giáo viên đều tích cực tìm kiếm những thông tin bổ ích có liên 
quan đến nội dung bài dạy như tranh ảnh, tư liệu, phim tài liệu, truyện kể về lịch 
sử...Đều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy 
tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học như phương pháp 
trực quan, phương pháp nêu tình huống và giải quyết vấn đề, phương pháp vấn đáp 
thông qua sự trình bày sinh động giàu hình ảnh của giáo viên trong tường thuật, 
miêu tả, kể chuyện, hoặc nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử...
 Cơ sở vật chất của nhà trường phục vụ cho việc dạy và học có đầy đủ máy 
tính nối mạng Intenet, máy chiếu, bảng tương tác giúp giáo viên thuận tiện trong 
công việc dạy học.
 Nhà trường và tổ chuyên môn luôn quan tâm tạo điều kiện thuận lợi cho 
giáo viên trong công tác giảng dạy và các hoạt động tự học, tự bồi dưỡng nhằm 
nâng cao phẩm chất chính trị, nghiệp vụ chuyên môn. 
 Bản thân cũng quen dần với công nghệ thông tin nên tạo thuận lợi cho công 
tác giảng dạy .
 Bản thân luôn nhiệt tình trong công tác giảng dạy, dành nhiều thời gian và 
điều kiện để tiếp cận tri thức mới, có tinh thần ham hỏi, tự tìm tòi trong công tác 
chuyên môn và các hoạt động khác.
 Học sinh đa số chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi mà 
giáo viên đặt ra, các em đã chuẩn bị bài mới ở nhà, khi học các em luôn chú ý để 
nắm chắc bài hơn. Và đặc biệt nhiều em thích được lên bảng trình tổng hợp, khái 
quát sự kiện để hiểu được nội dung bài học.
 Đa số học sinh đều tích cực hào hứng muốn được tự mình khám phá nội 
dung của bản đồ, lược đồ, muốn được nêu ý nghĩa hoặc tổng hợp nội dung nên đã 
đưa lại hiệu quả cao trong quá trình lĩnh hội kiến thức thông qua củng cố bài và các 
tiết làm bài tập, ôn tập, tổng kết.
 5 Mặt khác giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử ở trường một phần nào đó 
chưa gây được sự hứng thú, tìm tòi và khám phá cho học sinh trong việc học bộ 
môn, cho nên nhiều học sinh chán ghét bộ môn và học chỉ để đối phó dẫn đến chất 
lượng kiểm tra một số em ở một số lớp còn thấp. Nhằm giảm bớt số lượng học sinh 
yếu kém và nâng cao chất lượng dạy và học của của bộ môn, bản thân tôi đã thấy 
được điều đó và cố gắng đưa ra các phương pháp học tập tích cực mà cụ thể là: 
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong soạn giảng và luôn tìm tòi những 
phương lập niên biểu một cách hiệu quả nhất.
 Nhiều phụ huynh đi làm ăn xa để con em ở nhà với ông bà nên việc tự học ở 
nhà của học sinh chưa được tự giác.
 Suy nghĩ của nhiều phụ huynh và học sinh coi môn lịch sử là môn phụ nên 
chưa để tâm vào việc học tập, tìm tòi kiến thức của môn Lịch Sử.
c. Phương pháp nghiên cứu.
 Để tiến hành thực hiện chuyên đề này tôi sử dụng các phương pháp nghiên 
cứu sau: 
 + Phương pháp nghiên cứu tài liệu bổ trợ về “ Phương pháp dạy học Lịch sử”
 + Nghiên cứu các loại sách tham khảo, sách giáo khoa Lịch sử lớp7, 8,9 sách 
chuẩn kiến thức kỹ năng và các nguồn thông tin khác.
 + Phương pháp tổng hợp, khái quát, đối chiếu
 + Thao giảng, dự giờ, trao đổi ý kiến với các đồng nghiệp trong quá trình giảng 
dạy.
 + Áp dụng kinh nghiệm, phương pháp mới trên lớp học.
 + Đánh giá kết quả ban đầu và điều chỉnh bổ sung.
 + Kiểm tra, đánh giá kết quả học sinh.
d. Giải pháp. 
 Để đạt hiệu quả cao khi lập niên biểu Lịch sử nhằm phục vụ cho việc giảng 
dạy, giáo viên nên yêu cầu học sinh quan sát và tìm hiểu thông tin liên quan đến 
thời gian, sự kiện của bài học mới ở nhà. Đồng thời phải có kế hoạch cụ thể công 
việc của thầy và trò trong quá trình làm việc trên lớp. 
 Trước hết để lập niên biểu phục vụ cho việc giảng dạy bộ môn lịch sử, bằng 
những kinh nghiệm thực tế, xin trình bày một số kĩ năng và nguyên tác cơ bản sau:
 * Kĩ năng:
 - Nắm được phương pháp cơ bản lập niên biểu lịch sử.
 - Phải nắm được kiến thức cơ bản, thời gian và sự kiện lịch sử.
 - Xác định mục đích cần hướng đến của lập niên biểu, là nhằm tránh sự 
chệch hướng trong quá thực hiện và để đạt hiệu quả cao nhất sau khi khai thác.
 - Câu hỏi hợp lý, trọng tâm, có ý nghĩa rất quan trọng, nó không những phát 
huy được tính tích cực, phát triển khả năng tư duy của học sinh, mà còn giúp học 
sinh hiểu sâu, nhớ kĩ những kiến thức được tìm hiểu...
 * Nguyên tắc:
 Giáo viên đứng lớp cần phải có sự chuẩn bị chu đáo cẩn thận, nghiên cứu kỹ 
trước nội dung các kênh hình trước khi lên lớp. Chuẩn bị lời nói ngắn gọn, súc tích, 
 7 Ví dụ: Bảng so sánh giữa lãnh địa phong kiến và thành thị trung đại Tiêu chí 
Lãnh địa phong kiến Thành thị trung đại
 1. Thời gian hình thành . ...
 2. Hoạt động kinh tế 
 3. Dân cư 
 4. Chính trị 
 Bảng phân loại là loại bảng dùng để xác định các sự kiện lịch sử theo tính chất, 
đặc điểm hoặc chủ đề nội dung; xác định những đặc trưng nội hàm của một khái 
niệm lịch sử hoặc phân loại thông tin đúng sai: 
 Bảng phân loại các sự kiện lịch sử được cấu trúc linh hoạt, trong đó cột dọc 
định hướng cho HS sắp xếp sự kiện cùng tính chất, đặc điểm hoặc theo chủ đề nội 
dung. Ví dụ: Sắp xếp các sự kiện vào bảng dưới đây theo các chủ đề nội dung:
 a. Tuần lễ đẫm máu diễn ra ở Pari
 b. Cuộc tổng bãi công bắt đầu ở Mat-xcơ-va rồi chuyển thành khởi nghĩa vũ trang 
c. Phong trào Hiến chương ở Anh. Phong trào công nhân quốc tế thế kỉ XIX 
Cách mạng Nga 1905-1907 Công xã Pa-ri  
 Bảng xác định đặc trưng nội hàm của khái niệm: cột dọc định danh khái niệm, 
hàng ngang là các đặc trưng nổi bật của khái niệm. HS sẽ đánh dấu + vào ô tương 
ứng với đặc trưng liên quan đến khái niệm, điền dấu - vào ô tương ứng đặc trưng 
không liên quan đến khái niệm 1 . Loại bảng này còn có thể được thiết kế gồm 3 
cột dọc (định danh tên khái niệm, hoàn cảnh lịch sử và giải thích khái niệm) nhằm 
hướng dẫn HS ôn tập các khái niệm đã học. 
 Ví dụ: Khái niệm Hoàn cảnh lịch sử Công cuộc cải tổ do M.Goóc-ba-chốp 
tiến hành ở Liên Xô từ 1985 – 1991. Hậu quả là chế độ XHCN ở Liên Xô sụp đổ, 
Liên bang CHXHCN Xô Viết tan rã. Tổ chức lại nền kinh tế, chính trị, xã hội theo 
những yêu cầu mới, nguyên tắc mới. 
 Bảng phân loại thông tin đúng sai: gồm 3 cột dọc và các hàng ngang (tương 
ứng với các nội dung cần xác định), học sinh sẽ đọc và đánh dấu (X) vào cột ghi 
đúng hoặc sai cho các nội dung kiến thức đã học. 
 Ví dụ: Trật tự hai cực I-an-ta chi phối toàn bộ nền chính trị thế giới và các 
quan hệ quốc tế sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên 
Xô và Đông Âu tan rã là do sự chống phá điên cuồng của các thế lực đế quốc phản 
động 
 Loại biểu đồ: gồm biểu đồ K-W-L, biểu đồ cốt truyện, biểu đồ Venn và biểu 
đồ khái niệm Biểu đồ Biết – Thắc mắc – Hiểu (Biểu đồ K-W-L) liên tưởng, tổ chức 
những nội dung HS đã biết, muốn biết và học được sau bài học. Phần “Biết” kích 
hoạt kiến thức tiềm tàng của học sinh về một chủ đề nào đó, Sau đó, học sinh làm 
việc một mình hoặc cùng với nhóm bạn để đặt ra những câu hỏi liên quan đến nội 
dung sắp học và ghi vào phần Thắc I mắc . Sau bài học HS sẽ ghi lại những nội 
dung bài học vào phần Hiểu . Biểu đồ này được dùng khi bắt đầu một bài học mới, 
tham khảo trong suốt bài học và dùng để tổng kết vào cuối bài học. 
 9