Chuyên đề Đổi mới phương pháp dạy học, hình thành định hướng phát triển năng lực phân môn Tiếng Việt ở Lớp 8 THCS

 Chuyên đề Ngữ Văn 8 Năm học 2017 - 2018 
 MỤC LỤC
 ĐỀ MỤC TRANG
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 3
 1.Lí do chọn đề tài 3
 a. Cơ sở lí luận 4
 b. Cơ sở thực tiễn 5
 2.Mục đích của nghiên cứu chuyên đề 6
 3. Kết quả đạt được 6
 4. Đối tượng,phạm vi và kế hoạch nghiên cứu 6
 PHẦN II: NỘI DUNG 7
 1.Thực trạng 7
 2.Mô tả bản chất của chuyên đề 7
 a. Mục đích của nghiên cứu 7
 b. Nhiệm vụ của nghiên cứu 8
 c. Thời gian ,đối tượng và phạm vi nghiên cứu 8
 d. Phương pháp nghiên cứu 8
 3. Biện pháp: 9
 a. Đối với giáo viên. 9
 b. Đối với học sinh. 9
 c. Đối với BGH 10
 4. Một số phương pháp thường dùng khi dạy phân môn Tiếng 
 Việt lớp 8 để hình thành năng lực cho học sinh. 10
 4.1.Các năng lực cần hình thành 10
 a. Năng lực tự học 10
 b. Năng lực giải quyết vấn đề. 10
 c. Năng lực sáng tạo. 11
 d. Năng lực giao tiếp. 11
 1
 GV: Nguyễn Khắc Sơn Trường THCS Yên Phương Chuyên đề Ngữ Văn 8 Năm học 2017 - 2018 
 ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC, HÌNH THÀNH
 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH TRONG PHÂN 
 MÔN TIẾNG VIỆT LỚP 8 THCS
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chon đề tài
 Trong nhiều năm qua việc dạy văn,học văn trong đó có phân môn Tiếng Việt là một 
vấn đề đáng quan tâm hiện nay của ngành giáo dục.Với vị trí là một phân môn trong bộ 
môn Ngữ Văn, thì Tiếng Việt có vai trò quan trọng ảnh hưởng không nhỏ đến việc cảm 
thụ các tác phẩm, tạo lập văn bản và đặc biệt để lĩnh hội ở các môn học khác.Phân môn 
tiếng Việt có trách nhiệm cung cấp những công cụ đắc lực để học sinh đạt những kết 
quả khả quan cả trong giao tiếp và trong học tập và trong cuộc sống hàng ngày một 
cách tốt nhất.Vì vậy với mục tiêu giáo dục và đào tạo nên những nhân tố con người với 
xu hướng “ Phát triển toàn diện,có sức khỏe,có tri thức,đạo đức và tính thẩm mĩ cao, 
trung thành với tư tưởng độc lập của dân tộc và CNXH, hình thành nhân cách,phẩm 
chất và năng lực của mỗi con người Việt Nam để đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ 
tổ quốc” thì vấn đề học và sử dụng thành thạo ngôn ngữ dân tộc, hiểu được cái hay, cái 
đẹp của ngôn ngữ dân tộc là một yêu cầu có tính chất bắt buộc. Thực tế thì việc dạy và 
học Tiếng Việt như thế nào lại là một vấn đề của các đội ngũ nhà giáo trong giai đoạn 
hiện nay. Vì vậy trong chương trình môn Ngữ Văn Trung học cơ sở (THCS) được xây 
dựng theo tinh thần tích hợp khá cao, không chỉ chú trọng nội dung mà còn phục vụ 
tích cực cho việc đổi mới phương pháp dạy học. Vì thế sách giáo khoa của môn học 
này có những thay đổi lớn so với sách giáo khoa trước đây.
 Với cấu trúc lại nội dung và phương pháp theo : Đổi mới phương pháp ,hình thành 
định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 8 - THCS ở ba phân môn (văn học, 
tiếng việt, tập làm văn). Trước mắt danh giới rạch ròi giữa ba phân môn ấy sẽ không 
còn nữa. Theo quan điểm tích hợp triệt để, “Tam vị” phải hướng tới, hoà vào “nhất thể” 
tức phải thực sự sát nhập vào một, gắn bó với nhau, dựa vào nhau và làm sáng tỏ cho 
nhau.
 Hình thành định hướng phát triển năng lực là một vấn đề rất lớn không riêng gì đối 
với môn Ngữ Văn. tuy nhiên Tiếng Việt là một bộ phận của môn Ngữ Văn mang tính 
ứng dụng. Việc dạy Tiếng Việt gắn với văn bản vừa làm cho học sinh hiểu văn bản một 
 3
 GV: Nguyễn Khắc Sơn Trường THCS Yên Phương Chuyên đề Ngữ Văn 8 Năm học 2017 - 2018 
duy sáng tạo cho người học; từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương 
tiện hiện đại, quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu 
cho học sinh.Quan điểm đó cũng đã được thể chế hóa trong Luật giáo đục (năm 2005) 
.Điều 28.2 Luật GD viết: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy được năng 
lực tự giác chủ động sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học và 
đối tượng học sinh , môn học bồi dưỡng phương pháp tự học , rèn luyện kỹ năng vận 
dụng kiến thức vào thực tiễn tác động đến sự nhận biết,tự chủ và hợp tác , đem lại niềm 
vui hứng thú học tập cho học sinh”.
 - Chủ trương chỉ đạo của Bộ GD & ĐT về đổi mới phương pháp theo hướng phát 
triển năng lực dạy học .
 Trong nhà trường, hoạt động dạy và học là trung tâm để thực hiện nhiệm vụ chính trị 
được giao, thực hiện sứ mệnh “trồng người ”. Hoạt động dạy học chỉ đạt hiệu quả cao 
khi tạo lập được môi trừơng sư phạm lành mạnh, bầu không khí thân thiện , phát huy 
ngày càng cao vai trò tích cực , chủ động sáng tạo của học sinh. Do đó phải đưa nội 
dung chỉ đạo đổi mới “Đổi mới phương pháp dạy học,hình thành định hướng phát 
triển năng lực trong phân môn Tiếng Việt lớp 8 THCS ’ nói riêng và đổi mới PPDH 
phân môn Ngữ Văn nói chung thành trọng tâm của cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là 
một tấm gương đạo đức , tự học và sáng tạo’’và phong trào thi đua “Xây dựng trường 
học thân thiện, học sinh tích cực” . Cũng có mối quan hệ đó, bước phát triển của cuộc 
vận động và phong trào thi đua này sẽ tạo động lực thúc đẩy quá trình đổi mới PPDH 
đạt được mục tiêu cuối cùng là thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện .
 b.Cơ sở thực tiễn. 
 - Từ cơ sở lí luận nêu trên đã phản ánh sự cần thiết của việc dạy học theo định hướng 
phát triển phân môn Tiếng Việt nói chung và Từ Ngữ nói riêng .
 - Trong chương trình CCGD 2000, từ ngữ được dạy trong 66 tiết.
Trong chương trình giáo dục phổ thông cấp THCS môn Ngữ văn, từ ngữ dược dạy 63 
tiết phân bố từ lớp 6 đến lớp 9.
->Phần từ ngữ chiếm một tỉ lệ khá cao trong toàn bộ số tiết phân cho chương trình tiếng 
Việt .Điều đó đã nói lên vai trò và vị trí của dạy học từ ngữ .
 5
 GV: Nguyễn Khắc Sơn Trường THCS Yên Phương Chuyên đề Ngữ Văn 8 Năm học 2017 - 2018 
 PHẦN II: NỘI DUNG
1.Thực trạng của vấn đề nghiên cứu,tổng kết kinh nghiệm
 Trong bối cảnh đất nước Việt Nam ta đang ở thời kỳ đổi mới, đang nỗ lực phấn đấu 
vươn lên trở thành nước công nghiệp phát triển hoàn thành sự nghiệp công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa đất nước. Đưa Việt Nam vững bước vào thế kỷ XXI thế kỷ của nền văn 
minh trí tuệ hay nền văn minh công nghiệp, văn minh tin học thì việc nâng cao chất 
lượng đổi mới phương pháp dạy học theo “Đổi mới phương pháp dạy học, hình thành 
định hướng phát triển năng lực .. ” ngày càng được chú ý và quan tâm. Nhiều năm gần 
đây, đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực chỉ mang lại kết 
quả khi học sinh phát huy vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo, biết tự tìm cho mình 
phương pháp học tập hữu hiệu, biết tự học, tự đánh giá kết quả, tự hợp tác trong học 
tập. Trong môi trường sư phạm thân thiện việc thu thập ý kiến xây dựng của học sinh 
để giúp giáo viên đánh giá đúng về mình, tìm ra con đường khắc phục các hạn chế, 
thiếu xót, hoàn thiện đổi mới phương pháp dạy học là hết sức cần thiết và là cách làm 
mang lại nhiều lợi ích, phát huy mối quan hệ thúc đẩy tương hỗ giữa người dạy và 
người học. 
 Việc đổi mới theo định hướng phát triển năng lực và kĩ năng sống này vẫn chưa sử 
dụng triệt để. Vì thế không tránh khỏi sự hiểu nhầm và vận dụng phương pháp học này 
một cách máy móc thụ động hoặc tồn tại thói quen dạy học theo kiểu truyền thụ kiến 
thức một chiều: Giáo viên giảng, học sinh ghi, tái hiện theo mẫu. Giờ dạy Tiếng Việt 
vốn ít nhiều mang tính hàn lâm do nhược điểm chung của chương trình và sách giáo 
khoa cải cách cộng với việc vận dụng phương pháp mới lúng túng, khó gây hứng thú 
với học sinh.
2. Mô tả bản chất của chuyên đề.
* Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng, phạm vi, phương pháp nghiên cứu...
a. Mục đích nghiên cứu
 - Mục đích của chuyên đề là “ Đổi mới phương pháp dạy học, hình thành định hướng 
phát triển năng lực dạy học phân môn Tiếng Việt 8 THCS” nhằm nâng cao trong việc 
 7
 GV: Nguyễn Khắc Sơn Trường THCS Yên Phương Chuyên đề Ngữ Văn 8 Năm học 2017 - 2018 
 - Áp dụng dạy học theo bài: “Nói quá” NV8 –Tập 1
3. Biện pháp
a.Đối với giáo viên:
 Đổi mới phương pháp dạy học, dạy theo phương pháp mới cùng với việc đổi mới 
cách ra đề kiểm tra đánh giá sao cho phù hợp sát với từng đối tượng học sinh, đánh giá 
học sinh theo hướng đổi mới, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học .Thực hiện 
nghiêm túc đúng qui chế chuyên môn, đảm bảo ngày công, chấm, chữa, trả bài theo 
đúng thời gian quy định. Bồi dưỡng, tự bồi dưỡng nâng cao tay nghề qua các lớp bồi 
dưỡng trong hè, thường xuyên thăm lớp dự giờ. Dạy học có sử dụng đồ dùng thiết bị và 
sử dụng một cách có triệt để, tránh dạy chay.
 Sử dụng kết hợp các phương pháp dạy học chú trọng việc dạy học lấy học sinh làm 
trung tâm, nhằm phát huy được tính tích cực chủ động hoạt động lĩnh hội tri thức của 
học sinh. Khơi dậy trí thông minh sáng tạo kích thích lòng ham hiểu biết cho học sinh, 
học sinh hứng thú yêu học môn Văn.
 Tổ chức hoạt động nhóm, hoạt động ngoại khóa khơi gợi lại nhiều truyền thống của 
cha anh.Tổ chức trò chơi dân gian, thi giao lưu văn nghệ hướng tới những làn điệu dân 
ca.Từ đó để thu hút học sinh học tập có hiệu quả.
b. Đối với học sinh:
 Tích cực chủ động tham gia các hoạt động học tập, rèn luyện kỹ năng sống và đạo 
đức, thái độ, động cơ học tập.
 Có đủ đồ dùng học tập ,SGK, vở ghi, vở bài tập ,TLTK (Từ điển Tiếng Việt) .Mỗi 
học sinh đều có ý thức chuẩn bị bài trước khi đến lớp, với khẩu hiệu “chưa thuộc bài 
chưa đi ngủ , chưa đủ bài chưa đến lớp’’, trong lớp chú ý nghe giảng phát biểu ý kiến 
xây dựng bài , kết hợp “học đi đôi với hành”.
 Tích cực hoạt động nhóm, mạnh dạn trình bày ý kiến quan điểm cá nhân , thảo luận , 
tranh luận, để phát triển kỹ năng nói trước tập thể và đặt câu hỏi cho bản thân tự đánh 
giá giải quyết các tình huống.
 Luôn có tinh thần quyết tâm học hỏi vượt khó, khắc phục khó khăn do 
điều kiện hoàn cảnh cá nhân để có kết quả học tập cao.
 9
 GV: Nguyễn Khắc Sơn Trường THCS Yên Phương