Chuyên đề Bồi dưỡng học sinh giỏi liên môn KHXH môn Ngữ văn, Địa lý, Lịch sử, GDCD cấp THCS

 PHÒNG GD&ĐT YÊN LẠC
 TRƯỜNG THCS TRUNG NGUYÊN
 ----&&&----
 CHUYÊN ĐỀ
 “BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI LIÊN MÔN KHXH
MÔN NGỮ VĂN – ĐỊA LÝ – LỊCH SỬ - GDCD CẤP THCS”
 Họ và Tên : Nguyễn Thị Tuyết Mai
 Nguyễn Hoàng Trinh
 Chức vụ: Giáo viên
 Tổ: Khoa học Xã hội
 Đơn vị công tác : Trường THCS Trung Nguyên
 Trung Nguyên, tháng 11 năm 2019 CÁC DANH MỤC VIẾT TẮT
Số TT Nội dung Chữ cái viết tắt
 1 Học sinh giỏi HSG
 2 Khoa học xã hội KHXH
 3 Giáo viên GV
 4 Giáo dục công dân GDCD
 5 Trung học cơ sở THCS
 6 Bồi dưỡng BD
 3 vào nội dung này. Hơn nữa, qua thực tế trải nghiệm chúng tôi thấy việc làm bài 
thi liên môn KHXH của học sinh trên toàn trường Trung Nguyên còn nhiều hạn 
chế, chất lượng bài thi còn chưa cao. Vì vậy trong chuyên đề, chúng tôi muốn 
trao đổi cùng đồng nghiệp vấn đề “Bồi dưỡng học sinh giỏi liên môn KHXH 
môn Ngữ văn -Địa lí -Lịch sử - Giáo dục công dân cấp THCS” với mong 
muốn tìm được giải pháp chung trong công tác bồi dưỡng, giúp học sinh có kiến 
thức tốt nhất, viết bài tốt nhất, hiệu quả nhất trong mỗi kì thi.
 II. MỤC ĐÍCH, ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI XÂY DỰNG CHUYÊN ĐỀ
 1. Mục đích của chuyên đề:
 Chúng tôi mong muốn cùng đồng nghiệp trao đổi về những biện pháp 
nâng cao chất lượng học sinh giỏi liên môn KHXH cấp THCS với các phân 
môn: Ngữ văn - Giáo dục công dân- Địa lí- Lịch sử
 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
 - Học sinh giỏi KHXH lớp 8.
 - Các nội dung, kiến thức, đề thi môn Ngữ văn, Địa lý,Lịch sử và môn 
Giáo dục công dân lớp 6,7,8.
 - Trong chuyên đề chúng tôi trình bày những giải pháp nâng cao chất 
lượng học sinh giỏi liên môn KHXH của phân môn Ngữ văn cấp THCS
 B. NỘI DUNG
 I. THỰC TRẠNG CỦA CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 
LIÊN MÔN KHXH CẤP THCS.
 1. Thực trạng:
 Thi HSG liên môn KHXH là môn thi đã được sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh 
Vĩnh Phúc đưa vào thực hiện trong những năm gần đây. Để chuẩn bị tốt cho 
cuộc thi, các nhà trường, nhất là những giáo viên được phân công dạy đội tuyển 
tích cực tìm tòi, sáng tạo trong công tác bồi dưỡng. Khi dạy học, luyện thi 
KHXH đã tạo ra sự đoàn kết, đồng thuận một cách tích cực của GV dạy 4 phân 
môn: Ngữ văn, Lịch sử, Địa Lí, GDCD. Mặt khác, HS cũng thấy được tính khoa 
học lôgic giữa các phân môn bổ trợ thiết thực cho nhau nên tạo được hứng thú, 
định hướng tốt trong quá trình dạy và học liên môn KHXH. Kết quả thi KHXH 
của trường THCS Trung Nguyên trong những năm gần đây:
 - Năm học 2017 – 2018: Cấp huyện: 01 giải ba, 02 giải KK
 Cấp tỉnh: 01 giải nhì, 07 giải KK 
 Xếp thứ 6/18 trường
 - Năm học 2018-2018: Cấp huyện:02 giải nhì, 02 giải ba,03 giải KK
 Cấp tỉnh: 01 giải ba, 03 giải KK
 Xếp thứ 3/18 trường.
 Tuy nhiên, trong quá trình dạy và bồi dưỡng học sinh chúng tôi nhận thấy 
học sinh còn chưa thực sự say mê, yêu thích môn thi, việc ôn tập của các em còn 
 5 II. NHỮNG GIẢI PHÁP CHUNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 
LIÊN MÔN KHXH CẤP THCS. 
 1. Đối với đội ngũ giáo viên tham gia bồi dưỡng
 a. Về phẩm chất, uy tín, năng lực
 Phẩm chất, uy tín, năng lực của người thầy có ảnh hưởng trực tiếp đến 
quá trình học tập và rèn luyện của học sinh. Thầy cô là yếu tố hàng đầu đóng vai 
trò quyết định trong việc bồi dưỡng năng lực học tập, truyền hứng thú, niềm say 
mê môn học cho các em. 
 Giáo viên có năng lực chuyên môn, có am hiểu về kiến thức chuyên sâu, 
kiến thức xã hội có phương pháp truyền đạt khoa học, tâm huyết với công việc, 
yêu thương học trò, giúp đỡ đồng nghiệp. 
 - Khi được giao nhiệm vụ, giáo viên phải tự đọc, tự học để đáp ứng nhiệm 
vụ đang đảm nhận; giáo viên tự soạn nội dung giảng dạy và bồi dưỡng học sinh 
giỏi. Nội dung giảng dạy được tổng hợp, bổ sung từ nhiều nguồn tư liệu: Sách 
giáo khoa, tài liệu tham khảo, đề thi HSG cấp huyện, tỉnh qua sách báo, Internet 
 - Bồi dưỡng qua giao lưu, học hỏi với các tổ bộ môn trong trường, với tổ 
chuyên môn ở trường khác...
 b. Công tác đánh giá, phát hiện học sinh giỏi
 - Trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi khâu đầu tiên là khâu phát hiện 
và tuyển chọn học sinh, khâu này quan trọng chẳng khác gì khâu “Chọn giống 
của nhà nông".
 - Việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi là quá trình đầu tư nhiều công 
sức, đòi hỏi năng lực và tâm huyết của các thầy cô giáo. Quá trình phát hiện và 
bồi dưỡng học sinh giỏi giống như việc tìm ngọc trong đá. Ở đó các em giống 
như những viên đá còn thô, phải được mài dũa thì đá mới thành ngọc. Điều này 
cần có thời gian và sự đầu tư bài bản, lâu dài.
 Trong điều kiện thực tế của nhà trường, việc phát hiện học sinh giỏi chủ 
yếu thông qua đánh giá thường xuyên của giáo viên trực tiếp giảng dạy và kết 
quả các kì thi.
 - Một số biểu hiện thường thấy ở những học sinh có tư chất thông minh là:
 + Năng lực tư duy mô hình hóa, sơ đồ hóa các khái niệm, các mối quan 
hệ; lôgic vấn đề; kĩ năng thao tác giải quyết vấn đề và sáng tạo cái mới; kĩ năng 
thực hành, tổ chức sắp xếp công việc.
 + Năng lực phản biện, trước mỗi tình huống, học sinh có khả năng phản 
biện hay không? Có biết thay đổi giả thiết, thay đổi hoàn cảnh để tạo ra tình 
huống mới hay không?
 + HS có tinh thần vượt khó và bản lĩnh trước tình huống khó khăn. Có 
khả năng tìm tòi phương hướng giải quyết vấn đề khó, biết tự tổng hợp bổ sung 
 7 cầu HS phải thường xuyên tự đọc và nghiên cứu các loại sách, trang thông tin 
trên Internet mà GV đã giới thiệu hoặc hướng dẫn và có sự kiểm tra đánh giá 
thường xuyên bằng nhiều hình thức khác nhau. 
 - Trong công tác BDHSG, GV dạy đội tuyển là người quản lí chính việc tự 
học của các em trên lớp trong thời gian không có buổi học đội tuyển. Chính trong 
thời gian này các em nghiên cứu tài liệu, bổ sung kiến thức, trao đổi phương pháp 
giải bài tập, từ đó hoàn thành việc trả bài cho thầy cô được đầy đủ hơn.
 - Thường xuyên liên lạc với các giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm, 
các cấp quản lý và gia đình, kết hợp cùng gia đình của các HS để động viên kịp 
thời các em. 
 2. Yêu cầu đối với Học sinh giỏi liên môn KHXH
 - Về kiến thức:
Học sinh phải nắm chắc, hiểu sâu kiến thức bộ môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, 
GDCD từ lớp 6 đến lớp 8, trọng tâm là kiến thức lớp 8 và kiến thức tích hợp của 
bốn môn này.
 - Về kĩ năng:
 + Học sinh biết vận dụng kiến thức theo từng môn hoặc liên môn để làm 
bài trắc nghiệm với các dạng: chọn phương án đúng, điền khuyết, ghép đôi
 + Học sinh cần có kĩ năng làm bài tự luận theo đúng phương pháp của 
từng môn.
 + Học sinh có kĩ năng làm bài liên môn.
 - Về thái độ học và tâm lý làm bài: 
 + Học sinh cần có thái độ học, ôn bài nghiêm túc theo sự hướng dẫn của 
giáo viên, có niềm say mê sáng tạo tìm tòi để chiếm lĩnh kiến thức và chinh 
phục đỉnh cao trong các kỳ thi.
 + Học sinh có tâm lý làm bài ổn định, không căng thẳng. Đề thi hàng năm 
có sự biến đổi chứ không theo một mô típ cố định nên đứng trước đề các em cần 
có lập trường vững vàng, bình tĩnh để có định hướng làm bài đúng.
 + Thái độ học và tâm lý làm bài là hai yếu tố khá quan trọng có tác động 
ít nhiều đến chất lượng HSG liên môn KHXH. Bởi một số lý do (như phần thực 
trạng đã nêu) nên một bộ phận học sinh tuy nhận thức tốt nhưng không hứng thú khi 
tham gia đội tuyển, không có mục tiêu rõ ràng cho việc ôn luyện, thi cử của mình thì 
giáo viên có đổ bao công sức hiệu quả cũng không đạt được như mong muốn.
 3. Cấu trúc của đề thi.
 Đề thi liên môn KHXH thường có cấu trúc hai phần: Trắc nghiệm và tự luận. 
 - Phần trắc nghiệm gồm 30 câu, kiến thức bốn môn: Ngữ văn -Lịch sử - 
Địa lý - Giáo dục công dân, tổng điểm là 3,0. Thời gian làm bài 45 phút.
 - Phần tự luận khoảng bốn đến năm câu, tổng điểm là 7,0. Thời gian làm 
bài 135 phút.
 9 Chẳng hạn nếu chọn trục kiến thức là môn Ngữ văn: cùng với kiến thức 
của văn bản như tên tác phẩm, tác giả, thời gian sáng tác, nội dung, nghệ thuật ta 
còn tích hợp các kiến thức Tiếng Việt như giải nghĩa từ, các biện pháp tu từvà 
kĩ năng làm văn. Tích hợp với môn Lịch sử thường là các sự kiện, nhân vật, thời 
gian, ý nghĩa;tích hợp với môn Địa lý thường là các địa danh, các hiện tượng 
thiên nhiên, các châu lục, dân cư;tích hợp với Giáo dục công dân thường là 
phẩm chất đạo đức, các quy định pháp luật  
 Khâu này giúp các em củng cố, khắc sâu, mở rộng kiến thức và rèn kĩ 
năng để giải quyết các câu hỏi trắc nghiệm cũng như tự luận trong các đề thi.
Ví dụ 1: Khi ôn văn bản: “Cầu Long Biên chứng nhân lịch sử”- Văn 6, giáo 
viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu kiến thức liên môn:
 Văn Lịch sử Địa lý GDCD
 - Học sinh nắm - Lịch sử của cầu - Cây cầu bắc - Giáo dục học 
 được cây cầu đã Long Biên. qua sông Hồng. sinh ý thức bảo 
 chứng kiến những - Địa danh thành vệ di tích lịch sử 
 thời kì lịch sử nào. phố Hà Nội với những việc 
 Nghệ thuật của bài làm thiết thực.
 -Ý nghĩa của cây 
 cầu.
 Các bài khác của Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, GDCD cũng tương tự như vậy.
 Từ đó, các em tích hợp kiến thức trong quá trình học và làm bài.
 Ví dụ 2: Khi lấy ngữ liệu là môn Ngữ văn, tích hợp các môn Lịch sử - 
Địa lý - GDCD:
 Đọc bài thơ sau và trả lời các câu hỏi:
 “Nam quốc sơn hà nam đế cư
 Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
 Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
 Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư”
 (SGK Ngữ văn 7 )
 Câu 1. Em hãy cho biết tên bài thơ là gì, của tác giả nào?
 A. Hịch tướng sĩ-Trần Quốc Tuấn
 B. Bình Ngô đại cáo-Nguyễn Trãi
 C. Nam quốc sơn hà-Lý Thường Kiệt
 D. Phú sông Bạch Đằng-Trương Hán Siêu.
 Câu 2. Bài thơ trên gắn liền với cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nào?
 A. Quân Tống
 B. Quân Nguyên Mông
 11