Sử dụng sơ đồ tư duy để phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử bài 1 (chương trình Lịch sử lớp 12, thpt)

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
 TRƯỜNG THPT CHU VĂN AN
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI:
SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY ĐỂ PHÁT HUY TÍNH CHỦ ĐỘNG, TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ BÀI 1
( CHƯƠNG TRÌNH LỊCH SỬ LỚP 12,THPT)
 Người thực hiện: Lê Thị Hường
 Chức vụ: Giáo viên
 SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Lịch sử
THANH HOÁ NĂM 2019
ĐỀ TÀI
SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY ĐỂ PHÁT HUY TÍNH CHỦ ĐỘNG, TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC BÀI 1
( CHƯƠNG TRÌNH LỊCH SỬ LỚP 12 THPT)
MỤC LỤC
DANH MỤC
TRANG
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài.
2
2. Mục đích nghiên cứu
2
3. Đối tượng nghiên cứu
3
4. Phương pháp nghiên cứu
3
PHẦN II: NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận
3
2. Thực trạng vấn đề
4
2.1. Xuất phát điểm của vấn đề
4
2.2. Thực trạng dạy – học lịch sử ở trường phổ thông
5
3. Giải pháp và tổ chức thực hiện
6
3.1.Giải pháp
6
3.2.Biện pháp thực hiện
10
3.3.Tổ chức thực hiên
13
3.4. Thực nghiệm sư phạm
20
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
21
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
- Giáo dục là nền tảng của xã hội, là cơ sở tiền đề để quyết định sự phồn vinh của đất nước. Giáo dục cung cấp những hiểu biết về kho tàng tri thức của nhân loại cho biết bao thế hệ, giúp cho các em những hiểu biết cơ bản cần thiết về khoa học và cuộc sống. Mặt khác giáo dục còn góp phần hình thành và bồi dưỡng nhân cách tốt đẹp cho học sinh . Trong nghị quyết Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo xác định “ Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”. Để giáo dục có hiệu quả và đạt chất lượng cao, trong quá trình giảng dạy chúng ta cần thiết phải đổi mới về nội dung, phương pháp dạy học, trong đó đổi mới phương pháp nhằm phát huy tính tích cực của học sinh là vấn đề quan trọng.
- Trong thực tế hiện nay, có nhiều học sinh học tập một cách thụ động, chỉ đơn thuần là nhớ kiến thức máy móc mà chưa rèn luyện kĩ năng tư duy, ý thức tự học. Học sinh học bài nào biết bài đấy, cô lập nội dung các môn, mà chưa có sự liên hệ kiến thức với nhau, chưa phát triển được tư duy logic và tư duy hệ thống. 
 Sử dụng “Sơ đồ tư duy” trong giảng dạy để hệ thống hóa kiến thức, học sinh sẽ hứng thú, tích cực hơn so với các phương pháp khác. Tuy nhiên, khi thực hiện Sơ đồ tư duy, giáo viên cần kết hợp với nhiều phương pháp khác để giúp học sinh tiếp cận bài học một cách dễ hiểu và sâu sắc, đồng thời khơi dậy hứng thú học tập, phát huy được khả năng sáng tạo của học sinh. 
- Với lý do trên tôi lựa chọn đề tài : 
Sử dụng Sơ đồ tư duy để phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử bài 1 (Chương trình lịch sử lớp 12 THPT ).
 2. Mục đích nghiên cứu:
 Đề tài nghiên cứu lí luận về phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học nói chung, môn lịch sử nói riêng. Nhằm khẳng định việc dạy và học bằng sơ đồ tư duy là một phương pháp dạy học tích cực, thiết thực cho cả giáo viên và học sinh trong quá trình học tập và ôn tập lịch sử lớp 12. Đề tài đi sâu vào xác định những kiến thức cơ bản cần thể hiện trên sơ đồ tư duy khi giảng dạy bài học lịch sử.
 Nghiên cứu đề tài giúp học sinh lớp 12 có được một phương pháp tự học, tự ôn tập, nâng cao tinh thần say mê, khám phá, học tập bộ môn lịch sử, từ đó góp phần hoàn thiện kiến thức cho học sinh, chuẩn bị hành trang tri thức cho các em bước vào cuộc sống.
 Trong đề tài này, mức độ nghiên cứu chủ yếu tập trung ở vấn đề lớn là dùng sơ đồ tư duy để hệ thống kiến thức một bài học cụ thể phần lịch sử thế giới hiện đại từ năm 1945 đến năm 2000 lớp 12- ban cơ bản.
 3. Đối tượng nghiên cứu: 
 - Nghiên cứu ý nghĩa, vai trò của việc sử dụng sơ đồ tư duy trong việc soạn giảng Bài 1: Sự hình thành trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới thứ hai
 ( 1945-1949) sách lịch sử lớp 12, ban cơ bản.
 - Nghiên cứu thực trạng của việc sử dụng sơ đồ tư duy và nguyên nhân của những hạn chế trong việc dạy học lịch sử.
 - Đề ra các định hướng chung và các giải pháp cụ thể cho việc sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học phần lịch sử lớp 12 ở trường THPT.
 4. Phương pháp nghiên cứu:
 Cơ sở phương pháp luận của đề tài là lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng về vấn đề giáo dục nói chung, giáo dục lịch sử nói riêng, lí luận về phương pháp dạy học bộ môn.
 Ngoài việc sử dụng các phương pháp nghiên cứu chung như: phân tích, tổng hợp, đối chiếu, so sánh, nghiên cứu tài liệu về: phương pháp dạy học nói chung và dạy học bằng sơ đồ tư duy nói riêng, nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên, chuẩn kiến thức kĩ năng lịch sử lớp 12, đề tài sử dụng hai phương pháp cơ bản là nghiên cứu thực tiễn (thao giảng, dự giờ, trao đổi rút kinh nghiệm, tìm hiểu thực tiễn dạy - học lịch sử lớp 12 ở trường THPT Chu Văn An) và phương pháp thực nghiệm sư phạm, thực hành lập sơ đồ tư duy để hệ thống kiến thức bài học.
PHẦN II: NỘI DUNG
 1. Cơ sở lí luận:
 Bộ môn Lịch sử cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản của khoa học Lịch sử, nên đòi hỏi học sinh không chỉ biết, ghi nhớ sự kiện, nhân vật lịch sử mà còn phải hiểu, đánh giá và vận dụng kiến thức vào cuộc sống. Lịch sử cũng như những môn học khác nó giúp học sinh phát triển tư duy độc lập sáng tạo. Tuy nhiên, hiện nay có quan niệm cho rằng học Lịch sử học sinh chỉ cần học thuộc lòng hoặc là ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng lịch sử là được, không cần phải động não suy nghĩ hay tư duy, không cần có bài tập thực hành. Đó là quan niệm sai lầm trong dạy và học lịch sử, gây tâm lí chán, ngại học lịch sử dẫn đến chất lượng bộ môn thấp.Như vậy, muốn thay đổi nhận thức của người học, nâng cao chất lượng bộ môn thì đòi hỏi cấp thiết phải đổi mới phương pháp dạy và học tập bộ môn Lịch sử.
 Ngày nay việc“Đổi mới phương pháp dạy học” là một cụm từ không hề xa lạ với ngành giáo dục nói chung, giáo viên đứng lớp và bộ môn Lịch sử nói riêng. Nó là một đòi hỏi cấp bách, một xu hướng tất yếu của các trường học.Các phương pháp mới không những giúp học sinh chiếm lĩnh tri thức mà quan trọng hơn là giúp các em tự học để nắm vững kiến thức, tái hiện kiến thức, vận dụng kiến thức vào cuộc sống và hoàn thành tốt bài thi.
 Sau khi tìm hiểu và nghiên cứu về Sơ đồ tư duy được phát minh bới Tony Buzan, tôi nhận thấy rằng Sơ đồ tư duy là công cụ tư duy mang tính tự nhiên, nếu vận dụng vào dạy học sẽ gây hứng thú và niềm say mê học tập cho học sinh.
 Sơ đồ tư duy là một bức tranh tổng thể về chủ đề đang hướng tới để mỗi cá nhân có thể hiểu được bức tranh đó, nắm bắt được diễn biến của quá trình tư duy theo nhóm đang diễn ra đến đâu, đang ở nhánh nào của sơ đồ tư duy và tổng quan toàn bộ kết quả của nhóm ra sao. Điều này giúp tiết kiệm thời gian làm việc trong học tập do các thành viên không mất thời gian giải thích ý tưởng của mình thuộc ý lớn nào.
 Do tính hiệu quả của sơ đồ tư duy trong dạy và học nên việc sử dụng Sơ đồ tư duy vào dạy- học đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai đến các Sở - trường từ rất sớm.
 Sơ đồ tư duy là một công cụ hữu ích trong giảng dạy và học tập ở trường Phổ thông cũng như ở các bậc học cao hơn vì chúng giúp giáo viên và học sinh trong việc trình bày các ý tưởng một cách rõ ràng, suy nghĩ sáng tạo, học tập thông qua biểu đồ, tóm tắt thông tin của một bài học hay một cuốn sách hệ thống lại kiến thức đã học, tăng cường khả năng ghi nhớ, đưa ra ý tưởng mới . Sơ đồ tư duy còn giúp cho người học sáng tạo hơn , tiết kiệm thời gian hơn, tổ chức, phân loại và ghi nhớ sự kiện tốt hơn, nhìn thấy bức tranh tổng thể một cách đầy đủ rõ ràng. 
 Như vậy, sử dụng sơ đồ tư duy sẽ giúp cho học sinh rất nhiều trong việc nắm vững và khắc sâu kiến thức. Nó vừa phát huy tốt ưu thế của bộ môn Lịch sử, vừa khắc phục được tâm lí “ngại” và tạo được sự hứng thú học tập ở học sinh. Sơ đồ tư duy giúp học sinh tự vươn lên chiếm lĩnh tri thức và vận dụng tri thức đã học vào cuộc sống.
 2. Thực trạng của vấn đề:
 2.1. Xuất phát điểm của vấn đề.
 2.1.1. Mục tiêu, nhiệm vụ của môn lich sử ở trường phổ thông:
 Mục tiêu của bộ môn lịch sử trường phổ thông nhằm giúp học sinh có được những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, góp phần hình thành ở học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng năng lực tư duy, hành động, thái độ ứng xử đúng đắn trong đời sống xã hội.
 Mục tiêu của việc dạy học lịch sử ở trường THPT thể hiện qua ba nhiệm vụ cơ bản: giáo dưỡng, giáo dục và phát triển.
 2.1.2. Đặc trưng của bộ môn lịch sử
 Đặc trưng của việc học tập lịch sử ở trường phổ thông là những sự kiện, hiện tượng mang tính quá khứ. Nội dung kiến thức lịch sử rất phong phú và mang tính toàn diện. Điều này đòi hỏi giáo viên lịch sử phải có kiến thức sâu rộng để cung cấp cho học sinh những tri thức lịch sử mang tính hệ thống và hoàn chỉnh.
 2.1.3. Yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường THPT
 Có rất nhiều phương pháp dạy học, tuy nhiên không có phương pháp nào là vạn năng.Mỗi phương pháp đều có mặt tích cực và hạn chế.Vì vậy, yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học là phải kết hợp các phương pháp dạy học truyền thống và hiện đại, phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh.Đặc biệt, đổi mới phương pháp dạy học phải phát huy được tính tích cực của học sinh.
 2.2.Thực trạng dạy - học lịch sử ở trường phổ thông
 2.2.1. Thuận lợi:
 Giáo viên được tập huấn về việc đổi mới phương pháp dạy học, trong đó có phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử, đồng thời cũng có nhiều tài liệu về sơ đồ tư duy.
 Trong bộ môn Lịch sử các giáo viên đều giảng dạy nhiệt tình, vận dụng khá linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực, từng bước chuyển từ chỗ trang bị kiến thức cho học sinh sang dạy cho học sinh cách tiếp cận và chiếm lĩnh tri thức, hình thành kĩ năng riêng và vận dụng tri thức vào cuộc sống. 
 Qua giảng dạy và ôn tập tốt nghiệp THPT quốc gia cho học sinh lớp 12, bản thân tôi thấy sử dụng sơ đồ tư duy giúp học sinh phát huy được sự tự tin, tư duy lô gic, sáng tạo, đồng thời giúp học sinh có thể nắm bài ngay tại lớp. Phương pháp này làm cho học sinh không thụ động mà luôn chủ động, hào hứng thảo luận tìm ra các cụm từ khóa, các vấn đề cốt lõi của nội dung bài học.
 Là học sinh lớp 12, các em đều ý thức được vai trò quan trọng của việc học và ôn tập chuẩn bị cho kì thi THPT quốc gia, nên các em đều tích cực tham gia học tập theo sơ đồ tư duy dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
 Hiện nay các phần mềm sơ đồ tư duy khá phổ biến (ImindMap) và được nâng cấp nên tạo thuận lợi cho giáo viên và học sinh trong quá trình vận dụng vào dạy – học, ôn tập cũng như thực hiện việc trình bày sơ đồ tư duy trên máy chiếu.
 2.2.2. Khó khăn:
 Đây là phương pháp dạy học mới nên giáo viên và học sinh không tránh khỏi lúng túng trong một số kĩ năng như sưu tầm, xử lý thông tin, vẽ,
 Giáo viên khó khăn trong việc đánh giá cụ thể hiệu quả làm việc của từng học sinh.
 Cơ sở vật chất có đổi mới nhưng chưa thực sự phù hợp: số học sinh, không gian lớp học, trang thiết bị, đồ dùng dạy học, thời gian tiết học
 Năng lực học sinh không đồng đều nên đôi khi việc vẽ sơ đồ tư duy trong học tập là sự máy móc, không hiệu quả
 Một số học sinh có tư tưởng ỷ lại hoặc không tích cực tham gia hoạt động học khi giáo viên hướng dẫn và giao bài. Trong các giờ học lịch sử tôi đều nhận thấy phần lớn học sinh vẫn còn học rất thụ động. Học sinh thường trả lời câu hỏi của giáo viên thông qua việc đọc lại nguyên đoạn kiến thức trong sách giáo khoa mà chưa biết chọn lọc kiến thức.Học sinh chỉ có thể trả lời những câu hỏi dễ, đơn giản còn những câu hỏi tính vận dụng thì rất lúng túng.
 Từ những thuận lợi và khó khăn trong thực tiễn dạy học nói trên, tôi quyết định dùng sơ đồ tư duy để nâng cao kĩ năng dạy học của bản thân và giúp các em học sinh có được một phương pháp học tập, ôn tập lịch sử hiệu quả.
 3. Giải pháp và tổ chức thực hiện:
 3.1. Giải pháp:
 3.1.1. Khái niệm sơ đồ tư duy.
 Sơ đồ tư duy còn gọi là Bản đồ tư duy hay lược đồ tư duy, là hình thức ghi chép nhằm tìm tòi, đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắt những ý chính của một nội dung, hệ thống hóa một chủ đề, bằng cách kết hợp việc sử dụng hình ảnh, từ ngữ, đường nét, màu sắc kích thích hoạt động của não bộ.
 Sơ đồ tư duy là công cụ ghi chép ưu việt, thể hiện dễ dàng với các quan hệ logic thứ bậc, thông qua việc chọn lọc từ ngữ và hình ảnh ấn tượng có tính độc đáo.
 Sơ đồ tư duy là bản vẽ phản ánh được bản chất của hiện tượng, sự vật theo nhận thức của con người. Là hình thức ghi chép theo mạch tư duy của mỗi người bằng việc kết hợp nét vẽ, màu sắc và chữ viết. Đặc biệt đây là sơ đồ mở, việc thiết kế sơ đồ tư duy theo mạch tư duy của mỗi người không yêu cầu tỷ lệ, chi tiết khắt khe, có thể vẽ hoặc thêm bớt các nhánh, mỗi người vẽ một kiểu khác nhau, dùng màu sắc, hình ảnh, các cụm từ diễn đạt khác nhau, cùng một nội dung nhưng mỗi người có thể “thể hiện” nó theo một cách riêng. Do đó, việc lập sơ đồ tư duy phát huy được tối đa khả năng sáng tạo của mỗi người.
 Cha đẻ của sơ đồ tư duy là Tony Buzan (1942), người Anh. Ông là người đã sáng tạo ra phương pháp tư duy MindMap(Bản đồ tư duy). Ông nghiên cứu chuyên sâu về bộ não, trí nhớ, tìm ra quy luật khi xây dựng sơ đồ tư duy gồm nhiều nhánh, giúp bộ não ghi chép các sự kiện một cách hệ thống. Sơ đồ tư duy giúp luyện tập trí nhớ.
 3.1.2 . Ý nghĩa của việc sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học và ôn tập lịch sử.
- Sơ đồ tư duy một phương pháp có nhiều ưu điểm và lợi ích vượt trội trong quá trình dạy – học:
Ưu điểm:
Dễ nhìn, dễ viết.
Kích thích hứng thú học tập và khả năng sáng tạo của học sinh.
Phát huy tối đa tiềm năng ghi nhớ của bộ não.
Rèn luyện cách xác định chủ đề và phát triển ý chính, ý phụ một cách logic.
Lợi ích:
Thu thập và xử lý thông tin nhanh chóng, hình thức độc đáo.
Ghi nhớ tốt hơn.
Sáng tạo hơn.
Học nhanh hơn.
Tự học, tự nghiên cứu.
Tiết kiệm thời gian.
Tưởng tượng phong phú.
Liên tưởng nhanh.
Nhìn thấy bức tranh tổng thể.
Phát triển nhận thức, tư duy.
- Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử một phương pháp dạy học tích cực.
 Sơ đồ tư duy là một công cụ tổ chức tư duy, đây là một phương pháp dễ nhất để chuyển tải thông tin vào bộ não của học sinh rồi đưa thông tin ra ngoài bộ não. Sơ đồ tư duy là một phương tiện ghi chép đầy sáng tạo và rất hiệu quả theo đúng nghĩa là “sắp xếp” ý nghĩ của học sinh. 
 Dựa vào nguyên tắc dạy học và tác dụng của sơ đồ tư duy, chúng ta có thể áp dụng được ở nhiều dạng như: Kiểm tra bài cũ, dạy bài mới; Củng cố kiến thức sau bài học; Ôn tập, hệ thống chương hoặc một giai đoạn lịch sử
 Trên thực tế trong quá trình dạy học và ôn tập môn lịch sử, tôi nhận thấy nhiều học sinh không biết cách đọc và lưu giữ thông tin (nghe giảng thì không ghi được, ghi thì không nghe được, sắp xếp ý lộn xộn, ghi xong quên ngay). Vì vậy, sơ đồ tư duy giúp học sinh có phương pháp học tập tích cực, tăng tính độc lập, chủ động, sáng tạo và phát triển tư duy. 
 Khi thực giảng dạy, giáo viên hướng dẫn học sinh mô phỏng kiến thức bài học bằng cách vẽ sơ đồ tư duy, giúp học sinh tư duy, sáng tạo, tận dụng khả năng ghi nhớ và hồi tưởng những kiến thức đã ghi nhớ. Học sinh có thể thể hiện nội dung bài học theo cách của mình qua các từ khóa, từ chủ đề trung tâm đến các ý lớn đến các ý nhỏ, qua đó phát triển năng lực tri thức, khả năng hệ thống hóa kiến thức, khả năng sáng tạo, khả năng liên hệ và vận dụng tri thức vào cuộc sống. Khác với cách ghi chép thông thường sơ đồ tư duy giúp chúng ta tự do suy nghĩ và phát huy tiềm năng sáng tạo của bộ não. Học sinh không còn thụ động ngồi nghe giáo viên giảng bài rồi ghi bài một cách máy móc mà trái lại các em sáng tạo ra “tác phẩm” của riêng mình qua sự định hướng, gợi ý của giáo viên. 
 Với việc dùng Sơ đồ tư duy để củng cố bài học, giáo viên sẽ có một định hướng rõ rệt, một kế hoạch cụ thể nắm vững và trình bày những nội dung cơ bản một cách đơn giản hơn để học sinh dễ hiểu, dễ nắm bắt được tính hệ thống và mối quan hệ của những tri thức mà không rơi vào những chi tiết vụn vặt, thứ yếu hoặc không thấy rõ tính hệ thống của bài học.
 3.2. Biện pháp thực hiện:
 3.2.1.Các bước sử dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy tiết 1- bài 1 phần lịch sử lớp 12.
 Bước thứ nhất: trong buổi học tại lớp, tôi phát phiếu học tập gợi kiến thức cơ bản của bài học cho học sinh. Sau khi học sinh hoàn thiện sơ đồ vào giấy A0 tôi gọi đại diện học sinh lên bảng thuyết trình nội dung sơ đồ kiến thức vừa học.
 Bước thứ hai: tôi yêu cầu các học sinh khác thảo luận, nhận xét, chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện sơ đồ.
 Bước thứ ba: tôi đưa sơ đồ tư duy hoàn chỉnh do tôi đã chuẩn bị ra cho học sinh đối chiếu và củng cố chốt lại kiến thức lần cuối.
 Cách khác, tôi sử dụng sơ đồ mở trong khi giảng dạy. Tôi chỉ vẽ chủ đề trung tâm và một số nhánh chính, thậm chí vẽ không đủ hoặc thiếu hoặc thừa thông tin rồi tôi yêu cầu học sinh tự bổ sung, thêm hoặc bớt thông tin, để cuối cùng toàn lớp lập được một sơ đồ tư duy với hệ thống kiến thức hoàn chỉnh và hợp lí. Cách làm này sẽ lôi cuốn được sự tham gia của học sinh (suy nghĩ nhiều hơn, trao đổi nhiều hơn, tranh luận nhiều hơn).Tôi chỉ đóng vai trò là người định hướng, gợi nhắc kiến thức cho học sinh bằng các câu hỏi, chỉnh sửa và giúp các em hoàn thiện sơ đồ bài học.
 Trong quá trình thực hiện tôi sẽ gọi nhiều học sinh, mỗi học sinh chịu trách nhiệm vẽ, thuyết minh về một hoặc hai nhánh chính, các học sinh khác sẽ nhận xét, bổ sung và hoàn thiện sơ đồ củng cố.
 3.2.2. Những yêu cầu khi sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử lớp 12.
 Về phía giáo viên:
*. Thứ nhất: Giáo viên phải có sự chuẩn bị thật kĩ lưỡng như: nghiên cứu các tài liệu về phương pháp, kĩ năng sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử; tải và sử dụng thành thạo phần mềm ImindMap để thiết kế sơ đồ tư duy; luyện tập vẽ thủ công sơ đồ tư duy trên giấy, bảng; lựa chọn nội dung bài học phù hợp để sử dụng sơ đồ tư duy; soạn bài và thiết kế bài giảng theo sơ đồ tư duy; lập kế hoạch hướng dẫn học sinh các bước vẽ sơ đồ tư duy hoặc cách ghi chép bài bằng sơ đồ tư duy, cách đọc sơ đồ tư duy.
*. Thứ hai:Giáo viên phải hướng dẫn học sinh cách lập sơ đồ tư duy lịch sử
- Các bước lập sơ đồ tư duy:
 Kiến thức lịch sử vô cùng lớn, bởi vậy tùy vào mức độ tư duy của từng học sinh sẽ có một cách lập sơ đồ khác nhau. Có thể vẽ sơ đồ theo nhiều dạng khác nhau như hình cây, hình tòa tháp. Học sinh sử dụng những đường vẽ, màu sắc, mũi tên, kí hiệu, nhánh rẽ .để thể hiện sự kết nối các ý tưởng trong sơ đồ tư duy. Bằng cách cá nhân hóa sơ đồ tư duy với những thiết kế riêng của mỗi học sinh, học sinh sẽ xây dựng được những mối liên hệ trực quan giữa những ý tưởng giúp học sinh nhớ và hiểu kiến thức lâu hơn.
 Có nhiều cách thiết lập sơ đồ tư duy, nhưng về cơ bản giáo viên nên định hướng cho học sinh theo những bước cơ bản như sau:
Bước 1: Viết “từ khóa và hình ảnh ở trung tâm” (gọi gốc hoặc cây). Hình ảnh ở trung tâm sẽ giúp học sinh tập trung được vào chủ đề, tạo ra hưng phấn
Bước 2: Vẽ các “nhánh chính nối với hình ảnh (từ khóa) ở trung tâm”. Với các nhánh học sinh luôn phải sử dụng màu sắc để kích thích bộ não. Màu sắc còn giúp học sinh phân biệt được các vấn đề một cách rõ ràng. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý học sinh không được lạm dụng quá nhiều màu sắc sẽ khiến học sinh bị rối mắt. Trong một sơ đồ chỉ nên sử dụng từ 2 đến 3 màu phân theo bậc cụ thể, không nên vẽ màu tùy hứng sẽ ảnh hưởng đến việc hệ thống lại chuỗi kiến thức
Bước 3: Viết “từ khóa” cho từng nhánh chính. Trên sơ đồ tư duy chỉ nên viết từ khóa hoặc cụm từ khóa quan trọng, không nên viết quá dài dòng, nhìn sẽ bị rối mắt và tạo ra cảm giác ngại đọc lại.Việc chỉ ghi những từ khóa chính giúp học sinh có thể liên tưởng tốt hơn và phát triển ngôn ngữ một cách đa dạng hơn.Trên các nhánh học sinh có thể sử dụng màu sắc, hình ảnh, biểu tượng để kích thích tư duy.
Bước 4: “Liên tưởng” từ những từ khóa. Từ khóa xâu chuỗi những sự kiện có liên quan với nhau thành một vấn đề, từ một vấn đề có thể gợi nhắc sang những vấn đề khác.
Bước 5: Vẽ các “nhánh phụ” sau khi đã liên tưởng, luôn sử dụng màu sắc cùng với nhánh chính để tạo nên hệ thống mạch tư duy logic. Học