SKKN Vận dụng linh hoạt một số kĩ thuật dạy học tích cực và hoạt động trải nghiệm vào dạy học phần tự nhiên, Địa lí 10 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
 TRƯỜNG THPT NGHI LỘC 2
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 VẬN DỤNG LINH HOẠT MỘT SỐ KĨ THUẬT DẠY HỌC 
 TÍCH CỰC VÀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VÀO DẠY HỌC
 PHẦN TỰ NHIÊN, ĐỊA LÍ 10 NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, 
 NĂNG LỰC CHO HỌC SINH.
 LĨNH VỰC: ĐỊA LÍ
 Người thực hiện: Võ Thị Hiền 
 Tổ : Khoa học xã hội
 Số ĐT 0988 063 748
 Năm thực hiện : 2022 - 2023
` MỤC LỤC
 NỘI DUNG Trang
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1
II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2
1. Mục đích 2
2. Nhiệm vụ nghiên cứu 2
III. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN 2
CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu 2
2. Thời gian nghiên cứu 3
3. Phương pháp nghiên cứu 3
3.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 3
3.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh 3
3.3. Nhóm các phương pháp thực nghiệm sư phạm 3
IV. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3
V. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI 3
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 4
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 4
1. Lí luận về KTDH tích cực 4
1.1. Khái niệm KTDH tích cực 4
1.2. Một số KTDH tích cực được vận dụng kết hợp trong dạy học Địa lí 4
tự nhiên lớp 10.
1.2.1. Kĩ thuật mảnh ghép 4
1.2.2. Kĩ thuật khăn trải bàn 5
1.2.3. Kĩ thuật dạy học theo trạm 6
1.2.4. Kĩ thuật sơ đồ tư duy 7
1.2.5. Kĩ thuật phòng tranh 7
2. Lí luận về hoạt động trải nghiệm trong dạy học 8
2.1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm 8
2.2. Đặc điểm hoạt động trải nghiệm 8
2. 3. Nguyên tắc xây dựng mô hình hoạt động trải nghiệm 8
2.4. Một số hoạt động trải nghiệm được vận dụng vào dạy học Địa lí tự 9
nhiên lớp 10
2.4.1. Tổ chức trò chơi 9
2.4.2. Tổ chức hoạt động quan trắc, thực địa 9 3.4.2. Ví dụ minh hoạ vận dụng linh hoạt, kết hợp giữa kĩ thuật khăn trải 27
bàn và kĩ thuật phòng tranh trong dạy học phần Địa lí tự nhiên 10 (Sách
kết nối trí thức và cuộc sống)
4. Vận dụng một số hoạt động trải nghiệm vào dạy học phần tự 29
nhiên, Địa lí 10 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho HS.
4.1. Tổ chức trò chơi vào các hoạt động của tiến trình dạy học. 29
4.1.1. Các bước thực hiện 29
4.1.2. Một số ví dụ minh hoạ về tổ chức trò chơi vào các hoạt động của 30
tiến trình dạy học phần tự nhiên, Địa lí 10 (Sách kết nối trí thức với cuộc
sống).
4.1.2.1. Ví dụ về tổ chức trò chơi trong hoạt động khởi động 31
4.1.2.2. Ví dụ về tổ chức trò chơi trong hoạt động hình thành kiến thức 32
4.1.2.3. Ví dụ về tổ chức trò chơi trong hoạt động luyện tập 33
4.2. Tổ chức hoạt động quan trắc, thực địa 35
4.2.1. Các bước thực hiện 36
4.2.2. Ví dụ minh hoạ hoạt động quan trắc, thực địa trong dạy học phần 36
tự nhiên, Địa lí 10 (Sách kết nối tri thức với cuộc sống)
5. Thiết kế kế hoạch bài dạy minh hoạ vận dụng linh hoạt một số 40
KTDH tích cực và hoạt động trải nghiệm vào dạy học phần tự nhiên,
Địa lí 10
III. KHẢO SÁT SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC 40
GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT.
1. Mục đích khảo sát 40
2. Nội dung và phương pháp khảo sát 40
3. Đối tượng khảo sát 41
4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải 41
pháp đã đề xuất
IV. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM. 44
1. Mục đích thực nghiệm 44
2. Nội dung thực nghiệm. 44
3. Kết quả thực nghiệm. 44
PHẦN III: KẾT LUẬN 48
1. Kết luận 48
2. Kiến nghị 49
3. Hướng phát triển của đề tài 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO 50
PHỤ LỤC Để thực hiện được việc đổi mới PPDH theo định hướng trên thì việc sử dụng 
linh hoạt các KTDH tích cực kết hợp với tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy 
học rất quan trọng, là công cụ giúp các GV và HS thực hiện tốt nhất nhiệm vụ giáo 
dục, góp phần hoàn thành mục tiêu “Học để biết, học để làm, học để chung sống và 
học để tự khẳng định mình”.
 Xuất phát từ những lí do trên tôi quyết định chọn đề tài: “Vận dụng linh 
 hoạt một số kĩ thuật dạy học tích cực và hoạt động trải nghiệm vào dạy học phần 
 tự nhiên, Địa lí 10 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh”
 II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
 1. Mục đích
 - Tiếp cận nghiên cứu các KTDH tích cực trên cơ sở lý thuyết và thực tiễn áp 
dụng, đặc biệt là áp dụng vào môn Địa lí để nâng cao hiệu quả dạy và học, thực hiện 
đổi mới phương pháp giảng dạy tạo điều kiện cho HS phát triển các phẩm chất và 
năng lực cần thiết.
 - Tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với thực tiễn nhằm đổi 
mới phương pháp giảng dạy, phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu, phát huy hoạt 
động trải nghiệm sáng tạo của HS trên cơ sở sự hướng dẫn của GV.
 - Đề xuất nội dung và quy trình dạy học phần tự nhiên Địa lí 10 bằng cách sử 
dụng linh hoạt các KTDH tích cực và tổ chức hoạt động trải nghiệm. Đề tài góp một 
phần nhỏ vào việc phát triển phẩm chất, năng lực cho HS và đổi mới PPDH, kiểm 
tra đánh giá theo hướng hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học Địa lí ở trường 
THPT.
 2. Nhiệm vụ nghiên cứu
 - Nghiên cứu và xây dựng cơ sở lí luận của một số KTDH tích cực và hoạt 
động trải nghiệm trong dạy học.
 - Đánh giá thực trạng việc nhận thức của HS cũng như GV trong việc vận 
dụng linh hoạt các KTDH tích cực, tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học.
 - Đánh giá tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp vận dụng linh hoạt một 
 số KTDH tích cực và hoạt động trải nghiệm vào dạy học phần tự nhiên, Địa lí 10.
 - Hiệu quả khả thi của việc sử dụng linh hoạt một số KTDH tích cực và hoạt 
 động trải nghiệm vào dạy học nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho HS THPT 
 đối với một số bài cụ thể trong phần tự nhiên, Địa lí 10.
 III. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 1. Đối tượng nghiên cứu
 Tôi tiến hành thực nghiệm và khảo sát trên đối tượng là HS khối 10 THPT.
 2. Thời gian nghiên cứu. Từ năm học 2021- 2022 đến năm học 2022-2023.
 3. Phương pháp nghiên cứu
 Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài, tôi đã sử dụng phối hợp các 
 phương pháp:
 3.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
 I.CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
 1. Lí luận về KTDH tích cực
 1.1. Khái niệm KTDH tích cực
 KTDH là những biện pháp, cách thức hành động của GV và HS trong các tình 
huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học.
 Một số KTDH tích cực sử dụng trong dạy học: Kĩ thuật mảnh ghép; Kĩ thuật 
khăn trải bàn; KTDH theo trạm; Kĩ thuật sơ đồ tư duy; Kĩ thuật động não; Kĩ thuật 
ổ bi; Kĩ thuật bể cá; Kĩ thuật tia chớp; Kĩ thuật XYZ; Kĩ thuật chia sẻ nhóm đôi; Kĩ 
thuật kipling; Kĩ thuật KWL 
 Như vậy có rất nhiều KTDH tích cực mà những nhà nghiên cứu giáo dục đã 
đưa ra nhằm dạy HS không chỉ tiếp thu kiến thức tốt mà còn phát triển năng lực. 
Điều quan trọng là GV linh hoạt tùy theo nội dung bài học để chọn KTDH phù hợp.
 1.2. Một số KTDH tích cực được vận dụng kết hợp trong dạy học Địa lí tự 
nhiên lớp 10.
 1.2.1. Kĩ thuật mảnh ghép
 Kĩ thuật các mảnh ghép là KTDH mang tính hợp tác, kết hợp giữa cá nhân, 
nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm giải quyết một nhiệm vụ phức hợp, kích thích 
sự tham gia tích cực cũng như nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác 
(không chỉ hoàn thành nhiệm vụ ở vòng 1 mà còn phải truyền đạt lại kết quả vòng 1 
và hoàn thành nhiệm vụ ở vòng 2).
 Các bước thực hiện
 Vòng 1: Nhóm chuyên gia 
 Bước 1: Hình thành nhóm
 GV chia lớp thành các nhóm (tốt nhất 6 đến 8 người/nhóm) [số nhóm được 
chia = số chủ đề x n (n = 1,2)]
 Bước 2: Giao nhiệm vụ cho các nhóm
 Mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ [Ví dụ: nhóm 1: nhiệm vụ A; nhóm 2: 
nhiệm vụ B, nhóm 3: nhiệm vụ C,  (có thể có nhóm cùng nhiệm vụ)]
 Bước 3: Thành viên trong nhóm làm việc độc lập
 Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, suy nghĩ về câu hỏi, chủ 
đề và ghi lại những ý kiến của mình.
 Bước 4: Thảo luận nhóm
 Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong từng nhóm đều trả 
lời được tất cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao và trở thành “chuyên gia” 
của lĩnh vực đã tìm hiểu và có khả năng trình bày lại câu trả lời của nhóm ở vòng 
2. Trên cơ sở ý kiến cá nhân, các thành viên chia sẻ, thảo luận, thống nhất ý kiến 
và viết vào phần chính giữa của phiếu học.
 1.2.3. Kĩ thuật dạy học theo trạm
 KTDH theo trạm là GV có thể tổ chức cho HS hoạt động học tập tự lực tại 
các vị trí không gian lớp học để giải quyết các vấn đề trong học tập. Hệ thống các 
trạm thường được thiết kế, bố trí theo hình thức các vòng tròn khép kín trong không 
gian lớp học.
 Hoạt động của HS tại các trạm là hoàn toàn tự do, dưới sự định hướng của 
GV, HS phải tự xoay xở để vượt qua các trạm. Do đó, dạy học theo trạm tập trung 
vào "tự chủ và tự học", hình thành và phát triển năng lực tự lực và giải quyết vấn đề 
cho HS.
 GV sẽ là người theo dõi hoạt động của toàn lớp, bổ sung các tài liệu cần thiết 
cho HS cho phù hợp để HS có thể thực hiện được nhiệm vụ một cách hoàn toàn độc 
lập.
 GV giải quyết kịp thời những vấn đề nảy sinh trong khi học, hỗ trợ đúng lúc, 
đúng mức và đúng đối tượng HS.
 HS sẽ hoạt động một cách độc lập, cho ra sáng kiến riêng, cách làm riêng. 
 Các bước thực hiện
 Bước 1: Chia nhóm, chuẩn bị dụng cụ.
 Có thể cho HS tự chia nhóm ngay tại lớp, hoặc có thể cho HS chia nhóm trước.
Cần chia nhóm ngay từ đầu để việc học được thuận lợi.
 Bước 2: Thống nhất nội qui học tập theo trạm.
 GV giới thiệu nội dung học tập tại các trạm, số lượng các trạm, các trạm bắt 
buộc và tự chọn. Thông báo quy tắc cho điểm mỗi cá nhân, giới thiệu phiếu học tập 
và cách làm việc trên các phiếu học tập, yêu cầu trợ giúp Tất cả các nội quy đưa 
ra đảm bảo cho việc học tập tại các trạm được diễn ra một cách tự lực, chủ động, 
hạn chế mất trật tự, tối ưu hóa thời gian làm việc...
 Bước 3: Thực hiện nhiệm vụ
 Tuỳ theo yêu cầu nhiệm vụ học tập ở mỗi trạm, HS làm việc cá nhân, theo 
cặp hoặc theo nhóm tại các trạm học tập. GV quan sát và có sự hỗ trợ kịp thời.