SKKN Thiết kế và sử dụng phiếu học tập để dạy - Học chủ đề "Thị trường và cơ chế thị trường" (Giáo dục kinh tế & pháp luật Lớp 10 - Sách Cánh Diều) nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 THIÕT KÕ Vµ Sö DôNG PHIÕU HäC TËP §Ó D¹Y - HäC 
 CHñ §Ò “THÞ TR¦êNG Vµ C¥ CHÕ THÞ TR¦êNG” 
(GI¸O DôC KINH TÕ & PH¸P LUËT LíP 10 - S¸CH C¸NH DIÒU) 
 NH»M PH¸T TRIÓN N¡NG LùC Tù HäC CHO HäC SINH 
 THUỘC LĨNH VỰC: GIÁO DỤC CÔNG DÂN 
 MỤC LỤC 
 Trang 
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................ 1 
 I. Lí do chọn đề tài ............................................................................................... 1 
 II. Mục đích và phương pháp nghiên cứu ............................................................ 2 
 III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 2 
 IV. Đóng góp của đề tài ....................................................................................... 3 
 V. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................... 3 
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ................................................................ 4 
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN ................................................................................ 4 
 1.1. Tự học và tầm quan trọng của năng lực tự học ............................................. 4 
 1.1.1. Khái niệm tự học ..................................................................................... 4 
 1.1.2. Năng lực tự học ....................................................................................... 5 
 1.1.3. Tầm quan trọng của năng lực tự học ....................................................... 5 
 1.2. Phiếu học tập và tầm quan trọng của phiếu học tập ...................................... 6 
 1.2.1. Phiếu học tập (PHT) ................................................................................ 6 
 1.2.2. Vai trò của PHT ....................................................................................... 6 
 1.2.3. Yêu cầu của PHT ..................................................................................... 7 
 1.2.4. Phân loại PHT ......................................................................................... 7 
 1.2.5. Quy trình thiết kế PHT ............................................................................ 8 
 1.2.6. Quy trình sử dụng phiếu học tập ............................................................. 8 
 1.3. Sự cần thiết phát triển năng lực tự học thông qua phiếu học tập khi 
 dạy - học chủ đề “Thị trường và cơ chế thị trường” trong chương trình 
 GDKT&PL lớp 10 THPT, bộ sách Cánh Diều .................................................... 9 
Chƣơng 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ........................................................................ 10 
 2.1. Khảo sát thực trạng hướng dẫn dạy - học chủ đề “Thị trường và cơ 
 chế thị trường” trong SGV, GDKT&PL lớp 10, sách Cánh diều ...................... 10 
 2.1.1. Mục đích khảo sát hướng dẫn dạy học của SGV .................................. 10 
 2.1.2. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 10 
 2.1.3. Nội dung và phương pháp khảo sát ....................................................... 10 
 2.1.4. Kết quả khảo sát .................................................................................... 10 3.4. Đánh giá về mối quan hệ giữa các giải pháp đã đề xuất ............................. 34 
 3.4.1. Mối quan hệ biện chứng ........................................................................ 34 
 3.4.2. Mối quan hệ giữa lí luận và thực tiễn, giữa chủ thể và khách thể ........ 34 
 3.4.3. Các giải pháp có tính đồng bộ ............................................................... 34 
 3.5. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ............... 35 
 3.5.1. Mục đích khảo sát .................................................................................. 35 
 3.5.2. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 35 
 3.5.3. Nội dung và phương pháp khảo sát ....................................................... 35 
 3.5.4. Kết quả khảo sát .................................................................................... 36 
 3.5.5. Đánh giá về tính tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi 
 của giải pháp ......................................................................................... 38 
PHẦN III. KẾT LUẬN ....................................................................................... 39 
 I. Một số kết luận chung ..................................................................................... 39 
 II. Lời kết ............................................................................................................ 39 
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 41 
PHỤ LỤC 
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
I. Lí do chọn đề tài 
 Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã quan tâm, quán triệt sâu sắc 
nhiều vấn đề về giáo dục. Cụ thể là: Tại Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành 
Trung ương khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản 
và toàn diện giáo dục. Nghị quyết chỉ rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng 
cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo 
dục từ ch y u trang b i n th c sang phát triển toàn di n n ng lực và ph m 
ch t ngư i h c. c đi đ i v i hành, l lu n g n v i thực ti n giáo dục nhà 
trư ng t h p v i giáo dục gia đình và giáo dục h i “Đối v i giáo dục phổ 
thông, t p trung phát triển trí tu , thể ch t, hình thành ph m ch t, n ng lực công 
dân {}. Phát triển khả n ng sáng tạo, tự h c, khuy n khích h c t p suốt đ i." 
Đặc biệt, trong đó có nhấn mạnh vấn đề bồi dưỡng năng lực tự học. Nghị quyết 
nêu: “T p trung nâng cao ch t lư ng dạy và h c, tạo ra n ng lực tự h c, tự sáng 
tạo c a h c sinh, sinh viên Bảo đảm m i điều i n và th i gian tự h c cho h c 
sinh, sinh viên, phát triển mạnh mẽ phong trào tự h c, tự đào tạo thư ng uyên 
và r ng h p trong toàn dân”. “Chương trình giáo dục phổ thông 2018” cũng yêu 
cầu các nhóm năng lực mà học sinh cần đạt được: Năng lực tự chủ và tự học, 
Năng lực giao tiếp và hợp tác, Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Trong đó, 
năng lực tự chủ và tự học được xem là nhóm năng lực quan trọng nhất đối với 
học sinh... 
 Để phát triển năng lực tự chủ và tự học cho HS, chúng ta có nhiều cách 
khác nhau, trong đó sử dụng phiếu học tập (PHT) được xem là phương tiện, kĩ 
thuật có hiệu quả cao trong việc phát triển năng lực tự học cho HS. Có thể thấy, 
thiết kế và sử dụng PHT chính là yếu tố góp phần dạy - học phát triển năng lực tự 
học cho HS. 
 Trong môn học Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10, Bộ Cánh Diều, chủ đề 
2 “Thị trƣờng và cơ chế thị trƣờng” chiếm thời lượng khá lớn và có vị trí đặc 
biệt quan trọng. Kiến thức của bài học rất gần gũi với thực tế cuộc sống, vì hàng 
ngày các em phải tiếp xúc, giao lưu, trao đổi mua bán, tham gia vào thị trường. 
Chính vì lẽ đó, việc dạy - học hướng đến phát triển năng lực tự học cho HS, thông 
qua hoạt động kết nối lí thuyết với thực tiễn cuộc sống khi dạy học chủ đề “Thị 
trƣờng và cơ chế thị trƣờng” là rất cần thiết. Thế nhưng hiện nay, việc đầu tư tổ 
chức các phương pháp, phương tiện dạy - học chủ đề này theo hướng phát triển 
năng lực tự học cho HS cũng chưa có tài liệu nào đề cập tới. 
 Vì những lí do trên, chúng tôi đề xuất giải pháp: “Thiết kế và sử dụng phiếu 
học tập để dạy - học chủ đề “Thị trƣờng và cơ chế thị trƣờng” (GDKT&PL lớp 
10 - sách Cánh diều) nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh”. 
 1 IV. Đóng góp của đề tài 
 - Về mặt lí luận: Đề tài góp phần làm rõ khái niệm tự học, năng lực tự học 
và các hình thức PHT nhằm phát huy năng lực tự học cho HS khi học chủ đề 2 
“Thị trường và cơ chế thị trường”. 
 - Về mặt thực tiễn: 
 + Đề tài thiết kế và hướng dẫn sử dụng một số PHT nhằm giúp HS tự học, 
kết nối học lí thuyết và thực hành, liên hệ thực tiễn. Đây là các loại PHT sử dụng 
trong từng hoạt động học giúp HS học tập chủ động, linh hoạt dưới sự hướng dẫn 
của GV. 
 + Đề tài này là công trình nghiên cứu của chúng tôi, chưa được cá nhân, 
tập thể và cơ sở giáo dục nào công bố. Đề tài được tổ chuyên môn đánh giá cao và 
hội đồng khoa học cấp trường ghi nhận, Sở GD& ĐT công nhận đề cương sáng 
kiến dạy học cấp ngành năm học 2022-2023. 
V. Cấu trúc của đề tài 
 Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục Nội dung của 
sáng kiến được triển khai trong 3 chương: 
 Chƣơng I. Cơ sở lý luận 
 Chƣơng II. Cơ sở thực tiễn 
 Chƣơng III. Nội dung giải pháp 
 3 thức, kinh nghiệm, kĩ năng của mỗi cá nhân sẽ được phát triển không ngừng trong 
quá trình tự học của mình. Mỗi công trình nghiên cứu của các tác giả trên có một 
cách định nghĩa khác nhau nhưng chung quy lại tất cả đều phát biểu được cốt lõi của 
vấn đề tự học là một quá trình con người tự mình chiếm lĩnh tri thức của nhân loại 
nhằm phục vụ cho đời sống của mình, phát triển xã hội. Nhưng các ý kiến trên chưa 
chỉ ra và thống nhất ở con đường tự học của người học. Người học tự học bằng hình 
thức nào, tự đọc sách, tự học hoàn toàn hay tự học có hướng dẫn của GV? Cá nhân 
người học ở đây là ở lứa tuổi nào? 
 Riêng chúng tôi, những người làm công tác giảng dạy ở trường THPT, đối 
tượng nghiên cứu của chúng tôi là HS THPT thì chúng tôi cho rằng: Tự h c là m t 
quá trình ngư i h c tự giác tìm i m, ti p nh n, tri th c nhằm phục vụ nhu cầu 
h c t p, làm vi c c a bản thân. Tự h c di n ra ở m i l a tuổi (tuổi đi h c, đi làm, 
nghỉ hưu ), gi i tính (nam, nữ). V i đối tư ng S, tự h c ch y u là tự tìm tòi, 
mở r ng hiểu bi t i n th c về các m n h c, bài h c nhằm phục vụ nhu cầu hiểu 
bi t, thi cử, nghiên c u hoa h c. Tự h c đư c thực hi n bằng nhiều con đư ng 
 hác nhau nhưng hởi nguồn trư c h t là từ hư ng dẫn c a thầy c , cá nhân tự nỗ 
lực để hình thành thói quen h c t p ch đ ng, tự giác. Tự h c là mục tiêu cơ bản 
c a quá trình dạy h c. Tự h c giúp cho m i ngư i có thể ch đ ng h c t p suốt 
đ i, h c t p để khẳng đ nh n ng lực, ph m ch t và để cống hi n. Tự học đóng một 
vai trò rất quan trọng trên con đường học vấn của mỗi người. 
1.1.2. Năng lực tự học 
 Theo từ điển tiếng Việt: “N ng lực là khả n ng, điều ki n ch quan hoặc tự 
nhiên sẵn có để thực hi n m t hoạt đ ng nào đó ph m ch t tâm - sinh lí và trình 
đ chuyên môn tạo cho con ngư i khả n ng hoàn thành m t loại hoạt đ ng nào đó 
v i ch t lư ng cao” (Hoàng Phê, 2008, tr 816). 
 Năng lực tự học là khả năng tự mình học tập để chiếm lĩnh tri thức, hoàn 
thành nhiệm vụ học tập. Năng lực tự học là một thành tố của năng lực học tập, cho 
phép cá nhân học độc lập và tự nguyện theo đúng nghĩa của khái niệm tự học, đạt 
được kết quả học tập mong muốn và thể hiện được quá trình học tập hiệu quả. 
1.1.3. Tầm quan trọng của năng lực tự học 
 - Năng lực tự học có vai trò, tầm quan trọng vô cùng to lớn đối với mỗi 
người đặc biệt là ở lứa tuổi HS, SV. Cụ thể: 
 +Tự học giúp các em tự khám phá kiến thức một cách tốt nhất. Tự học là kỹ 
năng giúp các em tu dưỡng được sự tự giác cao, làm chủ trong suy nghĩ, hành động 
của mình, tự bản thân tìm tòi kiến thức, tự khám phá những điều tốt đẹp và mới lạ 
mà trong khuôn khổ một giờ học trên lớp không thực hiện được. 
 + Tự học giúp HS thể hiện được khả năng bản thân một cách thoải mái nhất, 
thể hiện được những điểm mạnh, năng khiếu của bản thân. Tự học giúp các em ý 
thức được bản thân cần gì, đam mê gì để tự mình có thể vạch ra kế hoạch mục tiêu 
cho cuộc sống sau này. 
 5