SKKN Một số kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn ở trường THPT Tĩnh Gia 2

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài:
Trong công cuộc đổi mới và hội nhập của đất nước hiện nay nhiệm vụ cơ bản của giáo dục phổ thông là đào tạo những con người mới, những người lao động có tri thức, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động, sáng tạo sẵn sàng tham gia vào lao động sản xuất. Để thực hiện nhiệm vụ đó Bộ GD&ĐT đã xây dựng chương trình phổ thông với hệ thống các môn học phù hợp với yêu cầu của sự phát triển. Trong đó bộ môn Hóa học đóng vai trò không nhỏ đảm bảo hoàn thành mục tiêu giáo dục. Đây là một môn học cung cấp kiến thức khoa học là cơ sở của nhiều ngành kỹ thuật góp phần giáo duc kỹ thuật nông nghiệp và tổng hợp.
	Việc nâng cao chất lượng giáo dục phải được thực hiện gắn liền với việc đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình, đổi mới về phương pháp phương tiện và hình thức tổ chức dạy học.
	Trong những năm gần đây vấn đề dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn đã và đang được áp dụng ở tất cả các cấp học phổ thông. Là một giáo viên dạy Hóa học ở trường THPT, hưởng ứng phong trào đổi mới giáo dục tôi đã áp dụng vào thực tế giảng dạy bộ môn của mình. Hơn nữa còn tham gia và đã đạt những thành tích đáng kể trong cuộc thi “Dạy học theo chủ đề tích hợp dành cho giáo viên trung học” do Bộ GD&ĐT và Sở GD&ĐT Thanh Hóa tổ chức. ( Năm học 2014-2015 đạt giải nhì cấp Tỉnh)
	Với những lý do nêu trên tôi xin mạnh dạn đưa ra “Một số kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn ở trường THPT Tĩnh Gia 2 ”
2. Mục tiêu nghiên cứu:
	Bằng phương pháp lồng ghép, tích hợp các môn học có liên quan gây hứng thú học tập cho học sinh .
3. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh THPT.
4. Phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 11 Trường THPT Tĩnh Gia 2
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận của vấn đề
	Dạy học tích hợp liên môn là dạy học cho học sinh biết tổng hợp kiến thức kỹ năng ở nhiều môn học để giải quyết các nhiệm vụ học tập và hình thành năng lực giải quyết các tình huống thực tiễn. Dạy học theo chủ đề tích hợp khuyến khích nhiều giáo viên tham gia đổi mới phương pháp giảng dạy. Đặc biệt là giáo viên các bộ môn: Lịch sử, Địa lý, Sinh học, Vật lý...đã chủ động nghiên cứu phối hợp với đồng nghiệp để tích hợp kiến thức liên môn và giải quyết một vấn đề. Thực tế việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn đã thực sự tạo hứng thú cho học sinh đồng thời khích lệ động viên đội ngũ giáo viên tiếp tục nghiên cứu áp dụng cho các môn học nhất là các môn có sự hỗ trợ cho nhau. Nội dung của môn học này cũng có trong môn học khác và là cơ sở để học sinh học môn học khác tốt hơn, sâu sắc hơn.
	Vì các chủ đề tích hợp liên môn có tính thực tiễn nên sinh động hấp dẫn đối với học sinh có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học các chủ đề tích hợp liên môn học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp liên môn giúp học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau vừa gây quá tải nhàm chán vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như kỹ năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
2. Thực trạng của vấn đề
	Một trong những hình thức dạy học nhằm đáp ứng mục tiêu đổi mới đó là dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn. Để việc áp dụng hình thức dạy học này đi vào thực tiễn Bộ GD&ĐT đã tổ chức cuộc thi “ Dạy học theo chủ đề tích hợp” ở tất cả các cấp học phổ thông và mở các lớp tập huấn cho cán bộ cốt cán. Tuy nhiên hình thức dạy học này không được trải nghiệm trong trương trình đào tạo giáo viên do đó việc áp dụng hình thức dạy học này đối với mỗi giáo viên không phải là điều dễ dàng mà thực tế là gặp rất nhiều khó khăn.
	Theo kết quả điều tra của Tiến sĩ Trương Thị Thanh Mai ở trường ĐH Đà Nẵng đối với 250 giáo viên trên địa bàn tỉnh Đà Nẵng cho kết quả như sau: 9% GV cho rằng bản thân chưa hiểu về dạy học tích hơp, 40% nhầm lẫn giữa tích hợp liên môn và đa môn, 12% cho biết chưa hề lồng ghép giáo dục các vấn đề ngoài SGK. Ví dụ cụ thể: Với chủ đề : “ Ảnh hưởng của thuốc lá đối với sức khỏe con người” có giáo viên đã tích hợp như sau: Môn Toán( tính toán số lượng), Hóa( phân tích thành phần hóa học của cây thuôc lá), Sinh( ảnh hưởng của thuốc lá đối với hệ hô hấp), Văn(học sinh viết báo cáo), GDCD(thay đổi nhận thức học sinh),Tin( trình bày bằng trình c hiếu).
3. Giải pháp tổ chức
3.1. Thế nào là dạy học theo chủ đề tích hợp.
	Dạy học tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch (Theo từ điển giáo dục).
	Tích hợp cũng có nhiều hình thức ví dụ như thông qua bài học của bộ môn nào đó ta có thể lồng ghép giáo dục đạo đức, giáo dục bảo vệ môi trường, tiết kiệm năng lượng, giáo dục tình yêu quê hương đất nước, bảo vệ chủ quyền biển đảo...Trong đề tài này tôi đưa ra kinh nghiệm tích hợp liên môn tức là cách giải quyết tình huống dựa vào kiến thức của nhiều môn học.
	Các bước tiến hành một bài học có tình huống tích hợp liên môn:
- Mục tiêu dạy học.
- Đối tượng dạy học của bài học
- Ý nghĩa của bài học.
- Thiết bị dạy học, học liệu.
- Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học
3.2. Mục tiêu của dạy học tích hợp liên môn
Hình thành và phát triển năng lực của học sinh nhất là năng lực giải quyết các vấn đề thực tiễn.
	Tạo mối quan hệ giữa các môn học với nhau và với kiến thức thực tiễn.
	Tránh trùng lặp về nội dung thuộc các môn học khác nhau.
	Phối hợp sự đóng góp để giải quyết một tình huống.
3.3. Tại sao phải dạy học tích hợp liên môn
	Trước hết do mọi sự vật hiện tượng trong tự nhiên và xã hội đều ít nhiều có mối liên hệ với nhau, nhiều sự vật hiện tượng có những điểm tương đồng và cùng nguồn cội... Để nhận biết và giải quyết các sự vật, hiện tượng ấy cần huy động tổng hợp các kiến thức kĩ năng từ nhiều lĩnh vực khác nhau, không phải ngẫu nhiên mà hiện nay đang xuất hiện các môn khoa học “liên ngành”.
	Thứ nữa trong quá trình phát triển của khoa học và giáo dục, nhiều kiến thức kĩ năng chưa cần thiết trở thành một môn học trong nhà trường nhưng lại rất cần chuẩn bị cho học sinh để họ có thể đối mặt với những thách thức trong cuộc sống, do đó cần tích hợp các kiến thức kĩ năng đó qua các môn học.
	Thứ ba, do tích hợp mà các kiến thức gần nhau, liên quan với nhau sẽ được nhập vào cùng một môn học tránh được sự trùng lặp không cần thiết về nội dung giữa các môn học.
3.4. Những khó khăn của giáo viên khi dạy học tích hợp liên môn.
	Khó khăn của giáo viên khi dạy tích hợp liên môn không nằm nhiều ở vấn đề nội dung mà vấn đề ở phương pháp dạy học. Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn đòi hỏi giáo viên phải có năng lực trong tổ chức hoạt động học tích cực, tự lực và sáng tạo cho học sinh mà các hoạt động ấy phải tổ chức ở trong lớp, ngoài lớp, trong trường, ngoài trường, ở nhà và cộng đồng đặc biệt quan tâm đến hoạt động thực hành và ứng dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn.
3.5. Một số ví dụ áp dụng kiến thức tích hợp liên môn để giải quyết một tình huống mà bản thân đã sử dụng.
3.5.1. Tên hồ sơ dạy học.	
Tích hợp kiến thức môn: Hóa học, Vật lý , Sinh học, Toán học, Công nghệ và Ngữ văn để giảng dạy trong bài “Phân bón hóa học ” lớp 11 - nâng cao.
3.5.1.1. Mục tiêu dạy học	
a) Về kiến thức
* Môn hóa học:
 - Học sinh biết được tính chất, điều chế và ứng dụng của phân bón hóa học.
 - Học sinh biết được các phản ứng hóa học xảy ra trong không khí khi có tia lửa điện.
 - Học sinh hiểu các quá trình hóa học xảy ra khi bón phân hóa học. 
* Môn vật lý:
- Học sinh biết được quá trình hình thành và lợi ích của sấm, sét.
* Môn sinh học:
- Học sinh biết được tác dụng của các gốc: NO3- ; NH4+ ; được tạo ra với sự phát triển của thực vật trên trái đất.
- Học sinh biết được tác dụng của nguyên tố nitơ có tác dụng kích thích quá trình sinh trưởng của thực vật và tham gia vào quá trình tổng hợp các chất chứa nitơ của cây trồng như axit amin để tạo protein cho thành phần của cây trồng.
- HS biết các chu trình chuyển hóa nitơ trong tự nhiên 
- Học sinh biết được các chất hữu cơ do động vật bài tiết ra ( phân, nước tiểu, ...) cũng như xác động vật lại chuyển thành hợp chất hữu cơ chứa nitơ.
* Môn công nghệ:
 - Học sinh biết được kỹ thuật sử dụng phân bón hóa học.
 - Học sinh biết được cách cải tạo đất sau khi bón phân bón hóa học. 
* Môn văn : 
“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên !”
Nét đẹp hai câu ca dao trên qua các môn học khác nhau !
b) Về kỹ năng
* Môn hóa học:
- Vận dụng được các phản ứng hóa học xảy ra trong không khí khi có tia lửa điện trong sản xuất nông nghiệp.
- Quan sát mẫu vật, làm thí nghiệm nhận biết một số phân bón hóa học. 
- Sử dụng an toàn, hiệu quả một số phân bón hoá học.
- Tính khối lượng phân bón cần thiết để cung cấp một lượng nguyên tố dinh dưỡng nhất định.
- Phân biệt và sử dụng một số phân bón hoá học thông thường.
* Môn vật lý:
- Vận dụng kiến thức đã học để giải thích các hiện tượng phóng điện trong không khí.
* Môn công nghệ:
- Có kỹ năng xác định thời điểm gieo cấy để tận dụng nguồn đạm trong bầu khí quyển nhằm tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp.
* Môn toán:
- Tính toán được lượng đạm, lân và kali ở một số loại phân bón hóa học.
* Môn văn:
 - Giúp hiểu biết sâu sắc về bản chất và nét đẹp ca dao, tục ngữ qua các môn khoa học tự nhiên như Vật lý, Hóa học và Sinh học.
* Kĩ năng sống:
 - Rèn luyện kỹ năng giao tiếp, kỹ năng làm việc theo nhóm.
c) Về tư duy, thái độ
- Có tinh thần học tập tích cực, nghiêm túc.
- Yêu thích bộ môn, say mê trong nghiên cứu khoa học.
- Thường xuyên ứng dụng kiến thức vào thực tiễn đời sống nâng cao năng suất lao động.
 - Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường và bảo vệ an toàn thực phẩm.
Thông qua dự án sẽ giúp cho học sinh biết vận dụng kiến thức liên môn: Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học và Công nghệ vào để giải thích được một vài hiện tượng trong thực tế liên quan đến sấm sét, tính toán được một vài thông số liên quan để áp dụng vào trong thực tiễn đời sống và sản xuất.
3.5.1.2. Đối tượng dạy học của bài học.
- Số lượng : 46 -48 học sinh/lớp.
- Số lớp thực hiện: 02
- Khối lớp 11- nâng cao Trường THPT Tĩnh Gia 2
- Học sinh học đến tiết 24: Phân bón hóa học (chương trình nâng cao)
3.5.1.3. Ý nghĩa của bài học
Dự án góp phần giáo dục tính tổ chức, tinh thần làm chủ và hợp tác trên những hoạt động thực tế. 
Dự án làm cho quá trình dạy học bộ môn thêm phong phú, đa dạng làm cho việc học của học sinh thêm hứng thú, sinh động tạo cho học sinh lòng hăng say, yêu công việc đó là điều kiện để phát triển khả năng, năng lực sẵn có của học sinh.
Dự án góp phần củng cố, bổ sung kiến thức cho học sinh. Thông qua đó kiến thức học sinh thu nhận được sâu sắc hơn. Học sinh được mở rộng kiến thức và được thu nhận kiến thức dưới nhiều hình thức và có liên hệ với thực tiễn. 
Việc kết hợp các kiến thức liên môn như Toán học,Vật lý, Sinh học và công nghệ vào môn Hóa học rất quan trọng, giúp cho kiến thức học sinh được bao quát, đầy đủ ý hơn. Như vậy, kiến thức liên môn tạo điều kiện cho học sinh chủ động, tích cực, sáng tạo; giáo dục thêm ý thức hơn việc học phải đi đôi với hành; rèn luyện các kĩ năng giải quyết tình huống thực tiễn trong cuộc sống và ứng dụng vào thực tế đời sống.
Qua thực tế quá trình dạy học, chúng tôi thấy rằng việc kết hợp kiến thức liên môn học vào để giải quyết một vấn đề nào đó trong một môn học là việc làm hết sức cần thiết. Điều đó đòi hỏi người giáo viên bộ môn không chỉ nắm chắc môn mình dạy mà còn phải không ngừng trau dồi kiến thức các môn học khác để tổ chức, hướng dẫn các em giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất. 
3.5.1.4. Thiết bị dạy học, học liệu
- Máy chiếu. Máy vi tính.
- Sách giáo khoa: Hóa học nâng cao 11, vật lí nâng cao 11, công nghệ 10,Sinh học 11,12 
- Phiếu học tập
- Các nguồn thông tin, tài liệu về sét.
- Một số mẫu phân bón hoá học đang dùng hiện nay.
 - Thí nghiệm : Thử tính tan của một số phân đạm và nhận biết các loại phân đạm
 + Dụng cụ: cốc thuỷ tinh, đũa thuỷ tinh, ống nghiệm , đèn cồn, kẹp gỗ
 + Hóa chất: Các phân đạm: NH4Cl, NaNO3, (NH4)2SO4 
 dd NaOH, dd Ba(OH)2 , dd BaCl2 , quỳ tím, nước cất 
3.5.1.5. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học
a) Mục tiêu về kiến thức:
- Biết được khái niệm phân bón hóa học và phân loại. 
- Biết được tính chất, ứng dụng, điều chế phân đạm, lân, kali, NPK và vi lượng.
- Biết được những tác dụng của phân bón hóa học với cây trồng.
- Sự ảnh hưởng của việc sử dụng phân bón đến môi trường 
b) Phương pháp: Đàm thoại nêu vấn đề, kết hợp thảo luận nhóm, trực quan.
c) Nội dung tích hợp liên môn:
	GV Đưa ra một số câu hỏi tình huống để tích hợp kiến thức liên môn:
Câu hỏi 1: Khi ta bón phân đạm liên tục nhiều năm thì đất sẽ bị chua. Nêu cách khắc phục ?
 Đề trả lời câu hỏi 1 HS cần vận dụng kiến thức môn Công nghệ 
Câu hỏi 2 : Giải thích câu ca dao:
“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên”
Để trả lời câu hỏi này thì học sinh phải sử dụng kiến thức liên môn:
*Vận dụng kiến thức môn Vật lý: Giải thích sự hình thành sấm sét khi có mưa giông ( vào mùa lúa chiêm).
Quá trình tạo ra Sấm sét có thể tóm gọn lại như sau:
- Khởi đầu bằng chu trình nước. Nước sẽ bốc hơi khi nhận được nhiệt từ ánh sáng Mặt trời, bay lên cao, gặp lạnh, ngưng tụ lại thành hàng triệu giọt nước nhỏ, lúc đó ta sẽ nhìn thấy mây trên bầy trời.
- Quá trình bay hơi và ngưng tụ xảy ra liên tục, hơi nước và những giọt nước nhỏ ở các đám mây sẽ tương tác với nhau, cộng thêm hiện tượng đông lạnh, sẽ làm hình thành sự chênh lệch điện tích: điện tích dương ở phần trên đám mây, còn điện tích âm ở phần dưới.
- Sự hình thành hai khu vực điện tích trái dấu cũng đồng thời sinh ra điện trường. Sự chênh lệch điện tích càng lớn, điện trường càng mạnh. Điện trường mạnh, đến một mức nào đó, sẽ làm không khí xung quanh bị ion hoá, cho phép dòng điện có thể truyền qua khu vực không khí bị ion hoá này tạo thành Sấm.
- Đồng thời trong lúc đó, bề mặt Trái đất sẽ chịu ảnh hưởng của điện trường âm phía dưới các đám mây, và các vật thể trên Trái đất (bao gồm cả con người) sẽ mất electron và tích điện dương mạnh. Không khí xung quanh tia sét sẽ bị đốt nóng mạnh, giãn ra đột ngột và kéo theo đó là tiếng sét nổ ngay sau đó.
*Vận dụng kiến thức môn hóa học:
Lượng phân đạm được ra khi có hiện tượng sấm sét
Trong không khí, nitơ tồn tại dạng nito phân tử có liên kết 3 bền vững, nên rễ cây không hấp thụ được. Tuy nhiên, nhờ vào sấm sét, một lượng N2 trong không khí chuyển hóa theo sơ đồ của phản ứng:
2NO + O2 2NO2 
4NO2 + O2 + 2H2O 4HNO3
HNO3 " H+ + NO3-
 Axit HNO3 rơi xuống đất sẽ tác dụng với các muối cacbonat có trong đất tạo thành muối nitrat ( chứa ion NO-3) 
*Tích hợp kiến thức môn Sinh học:
 Rễ cây chỉ hấp thụ được nitơ dạng nitrat (NO3- ) và amôni (NH4+ ), chuyển hóa thành protein thực vật, giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển. 
Câu hỏi 3: Tại sao người ta hay sử dụng cây họ đậu để cải tạo đất?
Để trả lời câu hỏi 3 thì HS phải vận dụng kiến thức Sinh học:
 Vi khuẩn Rhibozium cố định nitơ ( sống ở rễ cây họ đậu) tiết ra enzim nitrogenaza xúc tác cho quá trình tổng hợp NH3 từ N2 và H2'. Từ NH3 cây chuyển hóa thành hợp chất chứa nitơ tích lũy trong nốt sần ở rễ cây họ đậu do đó khi trồng các loại cây họ đậu thì không cần phải bón nhiều đạm mà cây vẫn phát triển và sinh trưởng tốt. Sau khi thu hoạch thì một phần rễ cây nằm lại trong đất nên làm tăng độ dinh dưỡng của đất. 
*Tích hợp kiến thức môn Toán:
 Tính độ dinh dưỡng của đạm, của phân lân, của phân kali trong một số phân đạm, phân lân và phân kali. 
Theo các nhà khoa học, mỗi năm ở nước ta trung bình một ha đất nhận được trên 50kg Nitrat và gần 20kg Amôniắc từ mưa dông – các chất đạm này được hình thành từ Nitơ trong quá trình phóng điện. 
Diện tích nông nghiệp nước ta lớn nên lượng Amôniắc nhận từ thiên nhiên và số tiền tiết kiệm không phải mua phân bón là rất lớn.
* Tích hợp Lịch sử và Ngữ văn tìm hiểu về vụ lúa chiêm và chuyện “đất tổ” của lúa chiêm
Vụ lúa chiêm thường được gieo cấy vào cuối năm âm lịch và thu hoạch vào hè năm sau. Đầu vụ thường gặp rét, từ giữa vụ nóng dần lên và có mưa rào. Lúa chiêm kỳ làm đòng rất cần các yếu tố dưỡng chất thiên nhiên, trong đó có chất được tạo nên nhờ tác nhân sấm chớp cơn giông. Vì thế, dân gian có câu:
“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên!”
Ngày xưa, Bắc bộ chỉ có giống lúa cần nhiều nước nên hàng năm gieo cấy mỗi một vụ lúa vào mùa mưa nhiều (hè thu), gọi là vụ mùa. Vụ chiêm xuất hiện khi có giống lúa xuất xứ từ đất Chiêm Thành quen chịu khí hậu khô của Trung bộ, được đưa ra Bắc gieo cấy vào mùa ít mưa (đông xuân) rất thích hợp. Thành ngữ “Chiêm Nam mùa Bắc” ý là vậy. “Đất tổ” của lúa chiêm - Chiêm Thành hay còn gọi Chăm Pa, là miền đất chạy dài từ nam đèo Ngang (Quảng Bình) đến Biên Hòa (Đồng Nai). Đây là một “cựu vương quốc” tồn tại từ thế kỷ 2 đến đầu thế kỷ 19, chịu ảnh hưởng của nền văn minh Ấn Ðộ giáo, Phật giáo và văn hóa Hồi giáo
Tổ tiên người Chiêm đã có một nền văn hóa phát triển rực rỡ là văn hóa Sa Huỳnh. Từ thế kỷ thứ 7 đến thế kỷ thứ 10 là thời hoàng kim của vương quốc Chiêm Thành, thời kỳ mà văn hóa Chăm nở rộ, phong phú nhất. Chính thời kỳ này đã hình thành nên Thánh địa Mỹ Sơn - một trong những trung tâm đền đài chính của Ấn Độ giáo ở khu vực Đông Nam Á và là một di sản văn hóa thế giới của Việt Nam hôm nay.
* Nét đẹp hai câu ca dao qua kiến thức môn Ngữ văn
	Ca dao tục ngữ là những lời vàng ý ngọc, kết tinh trí tuệ dân gian qua bao đời nay. Ngoài những kinh nghiệm con người, xã hội, ca dao tục ngữ còn là kho báu kinh nghiệm về thiên nhiên và lao động sản xuất. Nước ta là một nước có nền sản xuất nông nghiệp từ lâu đời. Trong quá trình lao động, cha ông ta đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm và truyền miệng trong dân gian, bằng những câu ca dao tục ngữ có vần điệu duyên dáng, sinh động. Đó là những ý nghĩ, nếp sinh hoạt, lao động sản xuất của người dân nông nghiệp. Chúng ta hãy cùng đọc và suy ngẫm hai câu ca dao như vậy !
“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên”
	Đối với người Việt Nam chúng ta, hay phần lớn người dân Á châu nói chung, cây lúa (tên khoa học Oryza sativa) và hạt gạo là một loại thực phẩm hết sức gần gũi và đóng vai trò cực kì quan trọng trong dinh dưỡng. Với bản sắc van hóa nông nghiệp, cây lúa và hạt gạo còn là biểu tượng của cuộc sống. 
	Lúa chiêm chỉ lúa ngắn ngày, thường được gieo cấy vào giữa hai mùa hè và thu gọi là lúa hè thu (khi đó chưa có vụ lúa đông xuân). Khi cây lúa cao lấp ló bờ ruộng thì cũng là lúc mùa mưa đến. Khi mùa mưa đến cũng là lúc lúa trổ bông, bông lúa nhìn như những ngọn cờ trong gió vì thế mới gọi là “Phất cờ mà lên”. Nên có thể hiểu là khi lúa chiêm cao lấp ló bờ ruộng là lúc lúa sắp trổ bông và cũng là lúc mùa mưa đến. Như vậy, lúa sẽ xanh tốt và hứa hẹn mùa bội thu vì trong cơn mưa giông sẽ tạo điều kiện để tạo thành một lượng đạm giúp cây lúa sinh trưởng và phát triển nhanh đạt hiệu quả năng suất cao.
	Câu cao dao ngắn gọn mà hàm súc, sử dụng thể thơ lục bát dễ nhớ, dễ thuộc mang tính “túi khôn dân gian” gửi đến chúng ta. Đó là những kinh nghiệm của cha ông được đúc kết lại từ kinh nghiệm trong việc trồng cây lúa nước. Cây lúa gần gũi với người nông dân Việt Nam cũng như bờ tre, khóm chuối. Bởi vậy mà nó thấm đẫm tình người và hồn quê, càng nắng mưa sương gió, càng hòa quyện nồng nàn thân thương. Hai câu ca dao trên là kinh nghiệm vô cùng quý báu của ông cha ta, là những kinh nghiệm thực tế những hiểu biết sâu sắc về thiên nhiên thời tiết, khí hậu. Đó là tình yêu thiên nhiên, tình yêu con người trong lao động sản xuất, khát vọng chinh phục thiên nhiên. Tổ tiên luôn có ý thức gìn giữ, lưu truyền những kinh nghiệm quý báu và chúng ta là những thế hệ nối tiếp, phải biết trân trọng và gìn giữ những thành quả đó. 
 (Giáo án tích hợp bài phân bón hóa học đã đạt giải nhì cấp tỉnh năm học 2014-2015)
3.5.2. Tên hồ sơ dạy học
Tích hợp kiến thức môn: Vật lý, Hóa học, Sinh học, Địa Lý, Văn học, Giáo dục công dân giảng dạy tích hợp giáo dục bảo