Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng sơ đồ tư duy thiết kế bằng phần mềm edraw mind map8 kết hợp giải các bài tập nhằm nâng cao hiệu quả dạy- Học bài cấu trúc lặp - tiết 14, Tin học 11

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ 
TRƯỜNG THPT THẠCH THÀNH II
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY THIẾT KẾ BẰNG PHẦN MỀM EDRAW MIND MAP8 KẾT HỢP GIẢI CÁC BÀI TẬP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY- HỌC BÀI CẤU TRÚC LẶP-TIẾT 14, TIN HỌC 11
Người thực hiện: Bùi Thị Vui
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh mực (môn): Tin Học
THANH HOÁ NĂM 2016
	MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU	 	 Trang
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI	1
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU	1
III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU	2
IV. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU	3
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN	3
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN	4
III. THỰC TRẠNG	5
IV. NỘI DUNG ĐỀ TÀI	6 
V. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM	15
1. Hiệu quả thực tiễn	15
2. Hiệu quả đối chứng	16
C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
I. KẾT LUẬN	17
II. KIẾN NGHỊ	17
A- MỞ ĐẦU
I- LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong thời đại thông tin bùng nổ như ngày nay, việc lập được các chương trình tự hoạt động cho máy tính, máy gia dụng là rất cần thiết. Để làm được việc đó cần có một quá trình nghiên cứu, học tập về ngôn ngữ lập trình lâu dài, qua đó nhà lập trình có thể chọn một ngôn ngữ lập trình thích hợp. Tuy nhiên mọi thứ đều có điểm khởi đầu của nó, với học sinh việc học Pascal là khởi đầu cho việc tiếp cận ngôn ngữ lập trình bậc cao là ngôn ngữ nền tảng cho việc học các ngôn ngữ bậc cao khác. Vậy làm sao để các em viết tốt được các chương trình trong pascal? Một trong những yếu tố quan trọng là các em phải nắm vững cấu trúc các câu lệnh và biết vận dụng chúng vào bài toán cụ thể, đặc biệt là hai cấu trúc câu lệnh lặp. Xuyên suốt khi hai cấu trúc này áp dụng vào hầu hết các bài tập ở các chương còn lại.
Là một giáo viên Tin học tôi luôn trăn trở làm thế nào đào tạo ra các thế hệ học sinh có trình độ nhất định về tin học và sự đam mê Tin học cũng như biết lập trình, gây mầm cho các em sau này trở thành các nhà lập trình viên chuyên nghiệp, vậy để làm được điều đó tôi luôn phải đổi mới phương pháp giảng dạy cho phù hợp với từng bài học, tiết học, từng đối tượng học sinh.
Xuất phát từ thực tiễn dạy học tại trường THPT Thạch thành 2. Tôi đã dạy nhiều khoá học, khi học tin 11 các em mới biết thể hiện thuật toán thành chương trình, biết máy tính thực hiện chương trình như thế nào nên các em rất hướng thú và muốn khám phá. Nhưng khi tôi dạy đến Bài10 : “Cấu trúc lặp”, học sinh vẫn thấy nội dung kiến thức mới, rộng, trừu tượng và khó hiểu hơn nhiều so với các bài học trước. Nên tôi đưa ra sơ đồ tư duy kết hợp giải các bài tập thì thấy kết quả tốt hơn hẳn, vận dụng tốt cấu trúc lặp vào bài toán. Học sinh học hăng hái, tích cực, chủ động sáng tạo...kết quả học tập môn Tin học được nâng lên đáng kể.
Vì các lí do trên tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến kinh nghiệm “sử dụng sơ đồ tư duy thiết kế bằng phần mềm edraw mind map 8 kết hợp giải các bài tập nhằm nâng cao hiệu quả dạy- học bài cấu trúc lặp- tiết 14, tin học 11”. Đây là tiết bài tập về cấu trúc lặp, đối với phần lý thuyết tôi sử dụng sơ đồ tư duy được thiết kế bằng phầm mềm EDRAW MIND MAP 8 để củng cố kiến thức về mặt lý thuyết, tạo hứng thú học tập cho học sinh, về phần rèn luyện kĩ năng tư duy tính toán, lập trình tôi đưa ra một số bài tập từ dễ đến khó để học sinh dần dần nâng cao tư duy rèn luyện đối với 2 cấu trúc lặp này. Với mục đích chia sẻ kinh nghiệm này với các đồng nghiệp và xin được ý kiến góp ý để hoàn thiện hơn phương pháp giảng dạy bộ môn nói chung và bản thân nói riêng.
II- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Tạo được hứng thú và chủ động cho học sinh khi học tiết bài tập về cấu trúc lặp.
Giúp học sinh hiểu rõ, nắm vững và khắc sâu hoạt động của cấu trúc for-do và while-do trong biểu diễn thuật toán.
Rèn luyện, nâng cao kĩ năng sử dụng, vận dụng từng loại cấu trúc lặp phù hợp với từng bài tập tình huống cụ thể. Biết chuyển đổi qua lại giữa hai cấu trúc lặp này.
Sử dụng hiệu quả sơ đồ tư duy để củng cố kiến thức về mặt lý thuyết.
Nâng cao được kết quả học tập môn Tin học lớp 11.
* Mục tiêu của tiết học 14- Bài tập- Bài 10: “Cấu trúc lặp”
+ Về kiến thức
Củng cố những hiểu biết về hai cấu trúc lặp for-do và while-do :
Hiểu đúng, sâu sắc về cấu trúcà hoạt động lặp For-do và whille-do.
+ Về kỹ năng
Viết đúng các lệnh lặp số lần biết trước và kiểm tra điều kiện trước.
Biết cách vận dụng đúng đắn cấu trúc lặp For-do và While-do vào tình huống cụ thể;
Mô tả được thuật toán của một số bài toán đơn giản có sử dụng lệnh lặp;
Chuyển đổi qua lại giữa hai dạng lặp.
+ Về thái độ:
Hứng thú trong việc học về cấu trúc lặp, tạo lòng ham muốn lập trình giải một số bài toán bằng ngôn ngữ Pascal.
Giúp học sinh hiểu rõ hơn tầm quan trọng của tin học trong việc sử dụng các ngôn ngữ lập trình để giải các bài toán;
Có ý thức và trách nhiệm trong việc học môn tin học, thấy được lợi ích của việc học lập trình. Đó là môn cơ sở ban đầu để tiếp cận với các ngôn ngữ lập trình khác.
III- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để có cơ sở tiến hành nghiên cứu và áp dụng đề tài vào thực tế dạy học, tôi đã:
Tìm hiểu về thực trạng dạy và học tiết 14- bài tập môn Tin học ở trường THPT Thạch Thành 2.
Tìm hiểu về cách vẽ , kĩ thuật sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học môn Tin học để tổng hợp kiến thức về mặt lý thuyết.
Tìm hiểu thực trạng về đổi mới phương pháp dạy học môn Tin học.
Lựa chọn bài tập cơ bản, nâng cao phát huy tư duy của học sinh;
Tổ chức thực hiện đề tài vào thực tế dạy học tại trường THPT Thạch Thành 2.
Phương pháp nghiên cứu tài liệu và sản phẩm hoạt động sư phạm.
Tiến hành so sánh, đối chiếu và đánh giá về hiệu quả của đề tài khi áp dụng
IV- ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
	Phương pháp sơ đồ tư duy thiết kế bằng phần mềm edraw mind map 8, các bài tập bài cấu trúc lặp
B - NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Giáo dục và đào tạo là một vấn đề hết sức quan trọng trong đời sống chính trị của mỗi nước, là biểu hiện trình độ phát triển của mỗi nước. Vì vậy, ngay từ khi giành được chính quyền, Hồ Chí Minh đã chỉ rõ "một dân tộc dốt là một dân tộc yếu". Do đó xác định Giáo dục và đào tạo là một nhiệm vụ quan trọng của cách mạng Việt Nam. 
Định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được xác định trong nghị quyết TW4 khóa VII (1/1993), nghị quyết TW2 khóa VIII (1/1996), được thể chế hóa trong luật giáo dục (2005), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của bộ giáo dục và đào tạo, đặc biệt chỉ thị số 14 (4/1999).
Đổi mới chương trình, sách giáo khoa đặt trọng tâm vào việc đổi mới phương pháp dạy học. Chỉ có đổi mới phương pháp dạy học chúng ta mới có thể tạo ra được sự đổi mới thực sự trong giáo dục, mới có thể đào tạo lớp người năng động, sáng tạo, có tiềm năng cạnh tranh trí tuệ trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới đang hướng tới và phát triển nền kinh tế tri thức.
Nước ta đang trên con đường hội nhập và phát triển thì đổi mới giáo dục, trong đó đổi mới phương pháp dạy học là hết sức cần thiết. Luật giáo dục 2005, điều 28 đã ghi “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm cảu từng môn học, lớp học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Trong các bài toán có những lúc chúng ta tỏ ra bế tắc trước những hướng đi để tìm lời giải cho bài toán, vấn đề tìm ra một hướng đi đúng đắn cho bài toán thực sự là một vấn đề khó đối với học sinh nói chung và đối với học sinh học môn tin học THPT nói riêng. Khi đứng trước một bài toán lạ, không chỉ học sinh thường tỏ ra lúng túng, mà đối với các giáo viên cũng tỏ ra rất lúng túng không biết lựa chọn phương pháp nào để đưa ra lời giải cho bài toán. Có nhiều lúc những bài toán hết sức đơn giản nhưng chúng ta chưa khôn khéo đưa bài toán đó về dạng quen thuộc để giải bài toán, cuối cùng dẫn tới con đường bế tắc không tìm ra được lời giải hay thuật toán đúng đắn. Nhìn chung chính học sinh và cả chúng ta nữa, chúng ta chưa có phương pháp đúng để đưa một bài toán đó từ bài toán mà chúng ta chưa hề hay biết về bài toán chúng ta đã biết. Với những bài toán ta luôn hướng tới sự hoàn thiện tư duy và phát triển khả năng thuật toán cho học sinh.
Sơ đồ tư duy là một công cụ tổ chức tư duy, là con đường dễ nhất để chuyển tải thông tin vào bộ não rồi đưa thông tin ra ngoài bộ não. Đồng thời là một phương tiện ghi chép đầy sáng tạo và rất hiệu qảu theo đúng nghĩa của nó “sắp xếp” ý nghĩ.
Sơ đồ tư duy là một hình thức ghi chép có thể sử dụng màu sắc và hình ảnh để mở rộng và đào sâu các ý tưởng. Nhờ sự kết nối giữa các nhánh, các ý tưởng được liên kết với nhau khiến sơ đồ tư duy có thể bao quát được các ý tưởng trên một phạm vi rộng.
CƠ SỞ THỰC TIỄN
Trường THPT Thạch Thành 2 là ngôi trường được thành lập năm 1999. Nằm trên địa bàn Xã Thạch Tân- Huyện Thạch Thành 2. Là một trong các trường miền núi nên đa số học sinh của trường là con em dân tộc điều kiện máy tính ở nhà còn thiếu thốn, học sinh trường Thạch Thành 2 có đầu vào không cao nên đa số các em có khả năng tư duy hạn chế.Nhà trường còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học nhất là phòng máy tính cho các em thực hành còn nhiều hạn chế. 
Tin học là một môn học mới ở các trường phổ thông nên học sinh còn nhiều bỡ ngỡ khi tiếp cận với môn học này. Nội dung tin học lập trình lớp 11 là một nội dung mới lạ đối với đa số học sinh với nhiều khái niệm, thuật ngữ, cấu trúc dữ liệu mà học sinh mới được tiếp xúc lần đầu. Chính vì vậy mà học sinh dễ mắc sai lầm khi lập trình giải quyết các bài toán. Nguyên nhân dẫn đến những khó khăn mà học sinh thường gặp là rất phong phú nhưng có thể thấy một số nguyên nhân chính sau đây:
Là môn học khó và liên quan nhiều đến kiến thức môn Toán.
Là bộ môn học không thuộc khối học nào hoặc không thi tốt nghiệp nên học sinh có tư tưởng không cần thiết quan tâm, hiểu bản chất của vấn đề và không cần ghi nhớ nội dung, chỉ cần học cho qua, học đối phó.
Thời gian cần để giải một bài toán và thực hiện trên máy là tương đối nhiều nên số lượng bài tập có thể giải quyết được trong một tiết học ít.
Học sinh thường gặp khó khăn khi xác định bài toán.
Khó liên hệ phương pháp giải một bài toán trong toán học với thuật giải trong tin học;
Điều kiện về thiết bị máy móc...
Tuy nhiên cũng có một số lượng không nhỏ học sinh rất yêu thích tin học, yêu thích lập trình và thích tìm hiểu một số bài toán, dạng toán ngoài phạm vi sách giáo khoa. Một số em có tư duy và tố chất của người lập trình. Vì vậy, cần phải tạo điều kiện và phát huy tài năng của các em.
Tôi nhận thấy rằng mọi ngôn ngữ lập trình muốn học tốt cần nắm được cấu trúc của các câu lệnh. Với học sinh việc học Pascal là khởi đầu cho việc tiếp cận ngôn ngữ lập trình, mà việc học cú pháp các câu lệnh là nền tảng của việc học lập trình. Qua đó giúp các em hình dung được sự ra đời, cấu tạo, hoạt động cũng như ích lợi của các chương trình hoạt động trong máy tínhgiúp các em có thêm một định hướng, một niềm đam mê về tin học, về nghề nghiệp mà các em chọn sau này.
III-THỰC TRẠNG
Qua thực tế giảng dạy ở trường THPT Thạch Thành 2 qua 5 năm qua, tôi nhận thấy khi học đến chương trình tin học lớp 11 đa số học sinh đều nhận xét bộ môn này rất khó, mơ hồ và có một số học sinh còn không hề biết gì về cấu trúc chương trình pascal. Học sinh thường gặp khá nhiều lỗi khi viết một chương trình trong ngôn ngữ lập trình Pascal. Khi học sinh học bài học Bài 10. “CẤU TRÚC LẶP”. Học sinh đã có rất nhiều khó khăn khi lựa chọn sử dụng câu lệnh nào cho phù hợp, hay nhầm lẫn trong việc xác định vòng lặp và xác định điều kiện dừng của vòng lặp cũng như hiểu một cách mơ hồ về hoạt động của vòng lặp.
Những khó khăn trên là do:
Thực trạng đối với học sinh:
Ngôn ngữ lập trình pascal là một môn có đặc điểm khác biệt so với các môn khác trong các bộ môn học cấp phổ thông. Bởi vì, nó không phải chỉ tư duy rồi viết ra giấy mà còn phải có kĩ năng lập trình bằng máy tính. Đó là sự kết hợp không thể thiếu giữa giấy bút và máy tính. Một học sinh dù viết thuật toán tốt đến mấy nhưng chưa có kĩ năng thao tác máy tính thì việc học lập trình sẽ rất khó khăn. Nó đòi hỏi phải có tư duy toán học, kỹ năng lập trình.
Khi học các bài đầu của sách giáo khoa các em thấy kiến thức nhẹ nhành, học đến đâu là có thể làm tốt các bài tập ngay, nhưng khi học đến bài10 (cấu trúc lặp) thì hầu hết các em thấy kiến thức nhiều hơn nhiều, khó hơn, trừu tượng và đòi hỏi kiến thức tổng hợp của các bài trước mới viết được chương trình, đặc biệt khi vết hai cấu trúc lặp thường chưa đúng ở phần điều kiện. Vì vậy làm giảm lòng yêu thích khi học các bài tiếp theo.
Đa phần do các em chưa chú trọng vào môn học, vì các em cho môn học là môn phụ, không phải thi tốt nghiệp hay đại học, nên đa số các em không tích cực trong việc học trên lớp cũng như làm bài tập về nhà. Việc tự học là chưa có. Ngoài việc học trên lớp, các em còn cần phải học bài cũ và làm bài tập ở nhà, đầu tư thêm vào làm các bài tập. Và cơ bản nữa là cần có máy tính. Mà đa số học sinh là con em ở vùng quê điều kiện về máy tính đang còn thiếu thốn nên việc dạy - học ngôn ngữ lập trình pascal là rất khó khăn cho cả giáo viên và học sinh.
SGK chỉ là những kiến thức cơ bản, giáo viên và học sinh nếu muốn tham khảo thêm thì cần phải siêu tầm thêm tài liệu, đối với môn pascal tài liệu tham khảo trong thư viện trường còn hạn chế.
Thực trạng đối với giáo viên:
Giáo viên khi dạy các bài trước thì được các em hắng hái học nên cũng hăng hái dạy, nhưng khi đến bài 10 thì không hứng thú dạy vì các em tinh thần học giảm và vì kiến thức trừu tượng nên nhiều giáo viên dạy theo kiểu thuyết trình là chính, không lấy học sinh làm trung tâm, nên học sinh lại càng khó hiểu mà chỉ học theo kiểu học thuộc lòng, nhưng như vậy sẽ không tự áp dụng làm các bài tập khác.
Một số thầy, cô đang trực tiếp giảng dạy môn tin học chưa thực sự đầu tư vào bài giảng, tâm huyết cho tiết dạy, dạy chay, không có hình ảnh mô phỏng, minh họa, không sử dụng máy chiếu giới thiệu cho học sinh rõ về cách thức soạn thảo và thực hiện chương trình cho học sinh thấy ngay từ buổi bắt đầu học lập trình để học sinh có thể mường tượng, hình dung ra các thức học môn học. Điều đó làm cho giờ dạy trở nên nặng nề, không tạo được hứng thú đối với học sinh, học sinh nghe rồi để đó và nghiêm trọng nhất là ngay từ buổi đầu không hiểu thì sau này việc học sâu hơn về lập trình là rất khó khăn.
Dạy học tiết bài tập trong hầu hết các môn học luôn là tiết học khiến cả giáo viên và học sinh cảm thấy khô khan. Thông thường giáo viên chỉ đưa ra một số bài tập để học sinh tự suy nghĩ, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh làm và học sinh hoàn thiện bài làm rồi giáo viên sửa bài cho học sinh ghi chép lại, hoặc giáo viên làm mẫu và học sinh làm các bài tập tương tự. Điều này làm cho nhiều học sinh chỉ nhớ máy móc cách làm, nhớ bài làm đó mà chưa nhìn rõ được phần kiến thức vận dụng vào bài. Đối với một số học sinh khá, giỏi thì có thể tham gia vào bài học và hiểu được, nhưng với đa số học sinh trong lớp thì rõ ràng là chưa nắm được vấn đề, nhiều em thực sự không có hứng thú trong giờ học và ngồi cho qua tiết học.
Vì vậy, các tiết bài tập không cho kết quả như mong đợi của giáo viên; Kết quả mỗi lần kiểm tra bài cũ thì học sinh thường được điểm thấp, điểm yếu, kém, hoặc kiểm tra thường xuyên thì vi phạm qui chế như: Sử dụng tài liệu, quay cóp bài của bạn, quay cóp bài trong sách vở mà “gần” với yêu cầu của kiểm tra. Trong nhiều trường hợp tiết thao giảng của giáo viên gặp phải tiết bài tập thì thường có tâm lí ít hứng thú, thiếu hình ảnh, nội dung minh họa,..
Cấu trúc lặp là phần học khá quan trọng(nền tảng cơ sở ban đầu) trong chương trình Tin học 11. Các bài tập có sử dụng cấu trúc lặp là khá nhiều, kể cả trong các bài tập trong quá trình học, là phương tiện dùng thể hiện các ý nghĩa của câu lệnh trong lập trình pascal, trong các bài toán thực tiễn. 
 Trước thực trạng trên làm cho cả giáo viên và học sinh đều giảm hứng thú khi dạy và học đến bài này. Vậy nên tôi nghĩ bản thân phải tìm ra giải pháp cải thiện thực trạng trên nên tôi đã tìm ra giải pháp là SKKN này.
IV-NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Bước 1. Thiết kế các sơ đồ tư duy:
Tôi sử dụng phần mềm Edraw mind map8 thiết kế 02 sơ đồ:
* Sơ đồ 1(Hình 1a- Trang 7): Tôi dùng sơ đồ này để củng cố lại kiến thức về mặt lý thuyết cho học sinh.
*Sơ đồ 2 (Hình 1b- Trang 8): Để giáo viên chuẩn kiến thức sau khi học sinh đã thực hiện sơ đồ 1.Sơ đồ này tôi sẽ dùng để treo bảng, cho học sinh nhận biết và làm bài tập theo từng nội dung trong suốt tiết học, cũng là phần củng cố cho tiết học.
Hình 1a: Sơ đồ tư duy nội dung kiến thức về cấu trúc lặp
Hình 1b- Sơ đồ tư duy về cấu trúc lặp
Bước 2. Thiết kế câu hỏi và bài tập cho nội dung dạy học.
Để củng cố lại kiến thức về mặt lý thuyết của câu lệnh lặp For-do và While-do tôi đưa ra các câu hỏi lý thuyết như sau:
Bài tập 1: 
Câu 1: Em hãy nêu cấu trúc, hoạt động của vòng for-do ở 2 dạng ? Lấy ví dụ?
Câu 2: Nêu cấu trúc và hoạt động của vòng while-do? Lấy ví dụ?
Câu 3: Nêu những điểm khác nhau về cấu trúc và hoạt động của 2 loại lặp for-do và while-do?
Câu 4: Có thể chuyển đổi qua lại giữa 2 dạng lặp này được không?
Học sinh lên bảng điền vào khổ A0 sơ đồ 1. Sau đó, tôi đưa ra sơ đồ 2 để chuẩn kiến thức cho học sinh. Sơ đồ 2 là sơ đồ theo suốt tiến trình buổi học.
Nội dung (4) trên sơ đồ 2: Là các dạng bài tập cơ bản nhất từ dễ đến khó để học sinh làm quen dần và hiểu sâu hơn về hoạt động của cấu trúc for-do và while-do, để giải quyết các nhánh kiến thức (1), (2) và (3) trong sơ đồ 2(Hình 1b-Trang 8).
Lưu ý: Trước khi học sinh lên bảng làm tôi yêu cầu học sinh lập trình tính các tổng sau bằng câu lệnh for-do. Sau đó viết lại chương trình bằng câu lệnh while-do.
Tôi lần lượt đưa ra các bài tập như sau:
Bài tập 2:Tính tổng S= 1+2+...+N. (N nguyên, dương được nhập từ bàn phím)
Chương trình:
For-do
While-do
Program tong1a;
uses crt;
Var s, N, i: integer;
Begin
 Write(‘nhap N:’); readln(N);
 s:=0; 
 For i:=1 to N do s:=s+i;
 Writeln(‘tong la:’, s);
readln
End.
Program tong1b;
uses crt;
Var s, N, i: integer;
Begin
 Write(‘nhap N:’); readln(N);
 s:=0; i:=1;
 while (i<=N) do
 begin
 s:=s+i;
 i:=i+1;
 end;
 Writeln(‘tong la:’, s);
readln;
End.
Đối với bài này: khi viết bằng câu lệnh while-do Học sinh thường không có biểu thức i:=i+1; và thường không khởi tạo i:=1;
Tôi đặt câu hỏi : Nếu i:=0 thì biểu thức i:=i+1; có thay đổi gì không về vị trí? 
Câu hỏi này nhằm giúp học sinh hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của vòng lặp? Lý do vì có một số học sinh thường dập khuôn khởi tạo i:=1; nhưng lại nhầm trong câu lệnh sau “do”: Begin i:=i+1; s:=s+i; end; kết quả sẽ sai khác 1 đơn vị; hoặc khởi tạo i:=0 nhưng câu lệnh sau “do” lại viết là : Begin s:=s+i; i:=i+1;end; trong trường hợp này kết quả vẫn đúng nhưng thêm 1 lần lặp ban đầu không cần thiết.
GV: Mô phỏng quá trình thực hiện câu lệnh đơn giản như sau: Giả sử cô nhập giá trị N=5 
 Đối với vòng for-do: Ban đầu máy tính ghi nhận giá trị đầu=1 và giá trị cuối =5;
 Sau đó gán biến đếm bằng giá trị đầu i:=1;
 Lần 1: So sánh i=1<5; Thực hiện s:=0+1=1; Tự động tăng i:=i+1=2;
 Lần 2: So sánh i=2<5; Thực hiện s:=s+i=1+2=3; Tự động tăng i:=i+1=3;
 Lần 3: So sánh i=3< 5; Thực hiện s:=s+i=3+3=6; Tự động tăng i:=i+1=4;
 Lần 4: So sánh i=4<5; Thực hiện s:=s+i=6+4=10; Tự động tăng i:=i+1=5;
 Lần 5: So sánh i=5=5; Thực hiện s:=s+i=10+5=15; Tự động tăng i:=i+1=6;
 Lần 6: So sánh i=6 > 5; kết quả s=15, dừng lặp.
 Vậy sau khi kết thúc vòng lặp biến điều khiển bao giờ cũng bằng N+1;
 Đối với vòng while-do: Khởi tạo s:=0; i:=1;
Lần 1: Kiểm tra i=1<5 (đúng); Thực hiện s:=0+1=1; i:=i+1=2;
Lần 2: Kiểm tra i=2<5 (đúng); Thực hiện s:=1+2=3; i:=2+1=3;
Lần 3: Kiểm tra i=3<5(đúng) ; Thực hiện s:=3+3=6; i:=3+1=4.
Lần 4: Kiểm tra i=4<5(đúng) ; Thực hiện s:=6+4=10; i:=4+1=5;
Lần 5: Kiểm tra i=5=5(còn đúng); Thực hiện s:=10+5=15; i:=5+1=6;
Lần 6: Kiểm tra i=6<=5( Đã sai); Kết thúc, dừng rồi thoát lặp
Kết quả s=15
Giáo viên mô phỏng và kết hợp với sơ đồ tư duy 2(Hình 1b- Trang 8) để học sinh thấy được quá trình thực hiện vòng lặp của câu lệnh;
Bài tập 3: Tính tổng : S= 1+3+6+...+3N. (Với N nguyên, dương được nhập và