Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4
Dạy học đọc có ý nghĩa to lớn ở Tiểu học. Đọc trở thành một đòi hỏi cơ bản, đầu tiên đối với mỗi người đi học. Trước hết trẻ phải học đọc, sau đó trẻ phải đọc để học. Đọc giúp trẻ chiếm lĩnh một ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và học tập. Nó là công cụ để học các môn khác. Nó tạo ra hứng thú và động cơ học tập. Tạo điều kiện để học sinh có khả năng tự học và học tập cả đời. Nó là khả năng không thể thiếu được của con người trong thời đại văn minh. Ngày nay, xã hội ngày càng phát triển nhu cầu đòi hỏi về tri thức con người ngày càng cao, trong đó ngôn ngữ nói và viết là vô cùng cần thiết. Song mỗi thành công không phải tự nhiên mà có được mà phải trải qua một quá trình nỗ lực học tập, rèn luyện và kiên trì của cả người dạy và người học.
Kĩ năng đọc diễn cảm được bắt đầu đề cập từ lớp 4 trong chương trình
phân môn Tập đọc của môn Tiếng Việt. Đọc diễn cảm có thể diễn đạt cách hiểu của mình qua giọng đọc. Ở lớp 4 học sinh đã có thể hiểu được nội dung của đoạn văn mình đọc, hiểu được hàm ý trong câu, giá trị nghệ thuật của văn bản văn học và có sự liên hệ thực tế đời sống. Những kĩ năng này được rèn cho học sinh trong suốt những năm học phổ thông. Trong cuốn “ Phương pháp dạy học Tiếng Việt ở tiểu học”, tác giả Lê Phương Nga đã cho rằng: Đọc diễn cảm ở đây được hiểu là đọc hay, là một yêu cầu đặt ra khi học những văn bản văn chương hoặc các yếu tố của ngôn ngữ văn chương. Đọc diễn cảm phản ánh cách hiểu bài văn, bài thơ và việc hiểu là cơ sở để đọc diễn cảm. Vì vậy, đọc diễn cảm trước hết phải xác định được nội dung, nghĩa lí của bài đọc, sắc thái tình cảm, cảm xúc, giọng điệu chung của bài. G.P.Phia Xốp khẳng định rằng: Đọc diễn cảm là một tác phẩm nghiên cứu âm thanh và ngữ điệu của ngôn ngữ. Trong cuốn “Phương pháp đọc diễn cảm”, tác giả Hà Nguyễn Kim Giang khẳng định: “ Đọc diễn cảm hoạt động đọc nói chung nên nó cũng là hoạt động lao động sáng tạo”. Đọc diễn cảm là một quá trình bao gồm quá trình tiếp nhận văn bản viết và quá trình thông báo, truyền đạt những văn bản viết thành văn bản đọc. Đó là quá trình tái tạo chuyển đổi nội dung ý nghĩa nghệ thuật của văn bản thành âm thanh, nhịp điệu, tốc độ, sự ngừng nghỉ và sắc thái thẩm mĩ, cảm xúc thẩm mĩ và thái độ thẩm mĩ của người đọc Đối với học sinh tiểu học, đọc diễn cảm có một vai trò và ý nghĩa rất lớn, bởi khi đọc diễn cảm học sinh không chỉ được nhận thức mà còn có sự rung động tình cảm, nảy nở trong các em những ước mơ khát vong, khơi dậy năng lực hành động, khơi dậy sức mạnh sáng tạo cũng như được bồi dưỡng tâm hồn.
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ PHÒNG GD&ĐT THÀNH PHỐ THANH HÓA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 4 Người thực hiện: Đỗ Minh Hương Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Đông Thọ SKKN môn: Tiếng Việt THANH HOÁ NĂM: 2018 Mục lục Phần Nội dung Trang 1. Phần mở đầu 1.1 Lý do chọn đề tài 1 1.2 Mục đích nghiên cứu 2 1.3 Đối tượng nghiên cứu 2 1.4 Phương pháp nghiên cứu 2 2. Phần nội dung 2.1 Cơ sở lý luận của việc dạy học đọc ở Tiểu học 2 2.2 Thực trạng dạy học Tập đọc trong trường Tiểu học 3 3. Các giải pháp tổ chức thực hiện 4 3.1 Phân loại học sinh 4 3.2 Sự chuẩn bị của học sinh 4 3.3 Giáo viên nói, đọc chuẩn tiếng phổ thông, đọc diễn cảm đúng 5 3.4 Giáo viên thiết kế bài giảng có chất lượng và khoa học 5 3.5 Thực hiện việc dạy học 6 3.6 Luyện đọc 6 3.6.1 Đối với văn bản nghệ thuật 6 3.6.2 Đối với văn bản phi nghệ thuật 8 3.7 Tổ chức các trò chơi 9 3.8 Nhận xét, đánh giá học sinh 10 3.9 Tham khảo tài liệu và sử dụng ĐDDH 10 3.10 Xây dựng mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh 11 4. Hiệu quả của SKNN 11 4.1 Đối với hoạt động giáo dục 11 4.2 Đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường 11 3. Phần kết luận 3.1 Kết luận 11 3.2 Kiến nghị 12 1. Mở đầu 1.1. Lí do chọn đề tài: Dạy học đọc có ý nghĩa to lớn ở Tiểu học. Đọc trở thành một đòi hỏi cơ bản, đầu tiên đối với mỗi người đi học. Trước hết trẻ phải học đọc, sau đó trẻ phải đọc để học. Đọc giúp trẻ chiếm lĩnh một ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và học tập. Nó là công cụ để học các môn khác. Nó tạo ra hứng thú và động cơ học tập. Tạo điều kiện để học sinh có khả năng tự học và học tập cả đời. Nó là khả năng không thể thiếu được của con người trong thời đại văn minh. Ngày nay, xã hội ngày càng phát triển nhu cầu đòi hỏi về tri thức con người ngày càng cao, trong đó ngôn ngữ nói và viết là vô cùng cần thiết. Song mỗi thành công không phải tự nhiên mà có được mà phải trải qua một quá trình nỗ lực học tập, rèn luyện và kiên trì của cả người dạy và người học. Kĩ năng đọc diễn cảm được bắt đầu đề cập từ lớp 4 trong chương trình phân môn Tập đọc của môn Tiếng Việt. Đọc diễn cảm có thể diễn đạt cách hiểu của mình qua giọng đọc. Ở lớp 4 học sinh đã có thể hiểu được nội dung của đoạn văn mình đọc, hiểu được hàm ý trong câu, giá trị nghệ thuật của văn bản văn học và có sự liên hệ thực tế đời sống. Những kĩ năng này được rèn cho học sinh trong suốt những năm học phổ thông. Trong cuốn “ Phương pháp dạy học Tiếng Việt ở tiểu học”, tác giả Lê Phương Nga đã cho rằng: Đọc diễn cảm ở đây được hiểu là đọc hay, là một yêu cầu đặt ra khi học những văn bản văn chương hoặc các yếu tố của ngôn ngữ văn chương. Đọc diễn cảm phản ánh cách hiểu bài văn, bài thơ và việc hiểu là cơ sở để đọc diễn cảm. Vì vậy, đọc diễn cảm trước hết phải xác định được nội dung, nghĩa lí của bài đọc, sắc thái tình cảm, cảm xúc, giọng điệu chung của bài. G.P.Phia Xốp khẳng định rằng: Đọc diễn cảm là một tác phẩm nghiên cứu âm thanh và ngữ điệu của ngôn ngữ. Trong cuốn “Phương pháp đọc diễn cảm”, tác giả Hà Nguyễn Kim Giang khẳng định: “ Đọc diễn cảm hoạt động đọc nói chung nên nó cũng là hoạt động lao động sáng tạo”. Đọc diễn cảm là một quá trình bao gồm quá trình tiếp nhận văn bản viết và quá trình thông báo, truyền đạt những văn bản viết thành văn bản đọc. Đó là quá trình tái tạo chuyển đổi nội dung ý nghĩa nghệ thuật của văn bản thành âm thanh, nhịp điệu, tốc độ, sự ngừng nghỉ và sắc thái thẩm mĩ, cảm xúc thẩm mĩ và thái độ thẩm mĩ của người đọc Đối với học sinh tiểu học, đọc diễn cảm có một vai trò và ý nghĩa rất lớn, bởi khi đọc diễn cảm học sinh không chỉ được nhận thức mà còn có sự rung động tình cảm, nảy nở trong các em những ước mơ khát vong, khơi dậy năng lực hành động, khơi dậy sức mạnh sáng tạo cũng như được bồi dưỡng tâm hồn. Từ những điều trình bày trên ta có thể khái quát lại về bản chất của đọc diễn cảm như sau như sau: + Đọc diễn cảm là lao động sáng tạo. + Là biểu diễn nghệ thuật đọc. + Truyền đạt mọi cái hay cho người nghe. + Phát huy màu sắc của tác phẩm. + Đó là một phương pháp sư phạm và là một khoa học. Trong qu¸ tr×nh d¹y TËp ®äc líp 4, t«i nhËn thÊy chÊt lîng ®äc diÔn c¶m cña häc sinh líp 4 nãi chung vµ cña líp t«i nãi riªng chưa cao. Xuất phát từ lí do trên và bước đầu hình thành Văn hóa đọc, giáo dục lòng ham đọc sách cho học sinh của mình, tôi đã chọn đề tài: “ Mét sè biÖn ph¸p rÌn ®äc diÔn c¶m cho häc sinh líp 4”. 1.2. Mục đích nghiên cứu: ë bËc tiÓu häc nãi chung vµ líp 4 nãi riªng ph©n m«n tËp ®äc cã 2 yªu cÇu chÝnh lµ: - RÌn kÜ n¨ng tËp ®äc. - Gióp häc sinh c¶m thô tèt v¨n b¶n. Häc m«n tËp ®äc, viÖc ®äc vµ c¶m thô lµ hai kh©u cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, g¾n bã hỗ trî ®¾c lùc cho nhau. C¶m thô tèt gióp cho viÖc ®äc diÔn c¶m tèt. Ngîc l¹i viÖc ®äc diÔn c¶m tèt gióp cho viÖc c¶m thô v¨n b¶n thªm s©u s¾c. ThËt vËy, häc sinh cã ®äc th«ng th¹o ®îc vµ trªn c¬ së ®· hiÓu néi dung c©u th¬, c©u v¨n, ®o¹n th¬, ®o¹n v¨n th× c¸c em míi thÓ hiÖn ®îc c¶m xóc cã nghÜa lµ ®· hiÓu têng tËn vÒ néi dung vµ n¾m ®îc ý nghÜa gi¸o dôc cña bµi. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh r»ng trong tiÕt d¹y tËp ®äc líp 4, viÖc luyÖn rÌn kÜ n¨ng ®äc diÔn c¶m cho häc sinh lµ rÊt cÇn thiÕt. Trong giê häc, häc sinh biÕt ®äc diÔn c¶m th× tiÕt häc sẽ đạt được hiÖu qu¶ cao vµ míi thÓ hiÖn ®îc tÇm quan träng cña phân m«n. 1.3. Đối tượng nghiên cứu: - Học sinh lớp 4A1- Trường tiểu học Đông Thọ. - Các biện pháp giúp học sinh đọc diễn cảm các bài tập đọc lớp 4. 1.4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu : Phương pháp quan sát. Ph¬ng ph¸p khảo sát thực tiễn. Ph¬ng ph¸p ®èi chøng Ph¬ng ph¸p thực nghiÖm. Phương pháp cụ thể. Phương pháp phân tích. Phương pháp thống kê phân loại.. Phương pháp tổng hợp. Phương pháp hệ thống. 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm: 2.1. Cơ sở lí luận: Phân môn Tập đọc có lợi thế rất lớn trong việc góp phần rèn luyện tư duy, tăng cường kiến thức về tự nhiên, xã hội và con người, bồi dưỡng tư tưởng , tình cảm, nhân cách cho học sinh. Thông qua yêu cầu tìm hiểu nội dung các bài tập đọc, học sinh được rèn luyện các thao tác tư duy phân tích, phán đoán, tổng hợp,. Đặc biệt, qua tiếp xúc với các văn bản nghệ thuật,các em dần dần hình thành tư duy trừu tượng – đó là điều mà các môn khoa học tự nhiên không thực hiện được.Tác dụng bồi dưỡng tư tưởng , tình cảm , nhân cách của tập đọc cũng rất rõ. Giáo dục thông qua hình tượng nghệ thuật là sự giáo dục vô cùng thấm thía. Những câu chuyện, những bài thơ, những văn bản khoa học, lịch sử, được giới thiệu trong phân môn Tập đọc cũng là những bài học sống động về tự nhiên, xã hội và con ngêi. Thông qua việc học tốt phân môn Tiếng Việt các em sẽ yêu thích môn tiếng Việt và thấy môn học rất cần thiết, các em sẽ học tốt với sự yêu thích thật sự của mình. Bởi vậy, giúp học sinh học tốt phân môn Tiếng Việt là hết sức cần thiết đối với giáo viên ở bậc tiểu học. 2.2. Thực trạng dạy và học: Trong những năm gần đây, t«i ®îc trùc tiÕp gi¶ng d¹y c¸c em häc sinh líp 4, còng nh qu¸ tr×nh quan s¸t, dù giê viÖc d¹y vµ häc cña thÇy trß, cña c¸c ®ång nghiÖp trong thêi gian tríc ®©y, t«i cã nh÷ng nhËn xÐt sau: Về người dạy: Gi¸o viªn lu«n coi träng vµ thùc hiÖn viÖc d¹y theo ®óng quy tr×nh cña ph©n m«n tËp ®äc. Lu«n nghiªn cøu tµi liÖu ®Ó thùc hiÖn theo nguyªn t¾c d¹y häc míi. Song ngêi d¹y cßn cha chó träng ®Õn viÖc lµm thÕ nµo ®Ó c¸c em häc ph©n m«n TËp ®äc ®Ó hiÓu, ®Ó nhí néi dung v¨n b¶n qua đó rÌn ®äc diÔn c¶m cho häc sinh để các em học phân môn Tập đọc với niềm say mê thực sự Về người học: §a sè häc sinh ®äc thµnh tiÕng c¸c v¨n b¶n trong s¸ch gi¸o khoa ®óng song dấu chấm còng ngừng nghỉ chưa hợp lí, còn tùy hứng, chưa đọc đúng giọng câu hỏi, câu cảm. Bªn c¹nh ®ã cã rÊt nhiÒu em ®äc cha râ rµng, hiÓu néi dung v¨n b¶n, ®äc diÔn c¶m cßn h¹n chÕC¸c em ®Õn víi giê tËp ®äc víi t©m tr¹ng kh«ng tho¶i m¸i, trong suy nghÜ cña c¸c em lµ : ph¶i häc, nªn rÊt nhanh quªn. C¸c em cha thùc sù yªu thÝch m«n häc cha yªu thÝch m«n häc th× c¸c em kh«ng thÓ häc tèt. Qua ®iÒu tra kh¶o s¸t chÊt lîng häc sinh ngay tõ ®Çu n¨m häc t«i ®Òu thÊy sè lîng häc sinh ®· biÕt ®äc diÔn c¶m bµi v¨n, bµi th¬ rÊt Ýt. Cô thÓ ®iÒu tra chÊt lîng ®äc cña häc sinh líp 4A1 ®Çu n¨m häc 2017 -2018 nµy, t«i cã sè liÖu cô thÓ nh sau: Tổng số học sinh Đọc nhỏ, ấp úng Đọc to, lưu loát Đọc diễn cảm Số lượng Tỷ lệ Số lượng Tỷ lệ Số lượng Tỷ lệ 35 7 20% 20 57,1 % 8 22,9 % Tríc thùc tr¹ng ®ã, t«i ®· suy nghĩ, ph©n tÝch vµ tù ®Æt ra cho m×nh c©u hái: CÇn phải lµm g×? Lµm nh thÕ nµo, ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã vµ n©ng cao chÊt lîng ®äc cho häc sinh? Qua qu¸ tr×nh tìm tòi và nghiªn cøu t«i ®· tiÕn hµnh sö dông phèi hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®ã lµ: Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra, ph¬ng ph¸p ®èi chøng vµ ph¬ng ph¸p tæng qu¸t, ph¬ng ph¸p khảo sát thực tiễn, Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra kh«ng chØ dõng l¹i ë ®iÒu tra thùc tr¹ng mµ ph¶i ®iÒu tra tõng giai ®o¹n trong suèt n¨m häc. Ở mçi giai ®o¹n t«i ®Òu lÊy kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc ®Ó ®èi chøng víi kÕt qu¶ giai ®o¹n tríc, víi kÕt qu¶ n¨m tríc vµ cuèi cïng ®i tæng hîp sè liÖu vµ rót ra bµi häc kinh nghiÖm. Tõ yªu cÇu thùc tiÔn cña viÖc d¹y tËp ®äc nãi chung vµ rÌn luyÖn kü n¨ng nãi cho häc sinh líp 4, t«i ®· tù ®Æt cho m×nh ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ tÇm quan träng, yªu cÇu cña bé m«n, ®Æc biÖt vÒ néi dung vµ ph¬ng ph¸p rÌn kÜ n¨ng ®äc diÔn c¶m ®Ó ®¸p øng víi yªu cÇu ®Ò ra. Trong gi¶ng d¹y ph©n m«n TËp ®äc, qua nhiÒu n¨m gÇn ®©y, t«i ®· tÝch cùc nghiªn cøu, häc hái kinh nghiÖm gi¶ng d¹y, c¸ch truyÒn thô kiÕn thøc, ®Æc biÖt lµ viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng ®äc diÔn c¶m cho häc sinh. Muèn rÌn cho häc sinh ®äc diÔn c¶m tèt, tríc hÕt trong mäi giê tËp ®äc gi¸o viªn cÇn híng dÉn häc sinh c¸ch ph¸t ©m chuÈn, ®äc ®óng ®¾n, cã ý thøc, tr«i ch¶y, sau ®ã míi yªu cÇu häc sinh ®äc diÔn c¶m. Trong ph¬ng ph¸p d¹y häc nh÷ng yªu cÇu ®ã gäi lµ chÊt lîng ®äc ®îc thÓ hiÖn ®ång thêi vµ chi phèi lÉn nhau. TÝnh ®óng ®¾n sÏ n©ng cao tèc ®é ®äc vµ cho phÐp ®äc cã ý thøc h¬n. NÕu kh«ng hiÓu c¸i ®ang ®äc th× kh«ng thÓ ®äc lu lo¸t vµ diÔn c¶m ®îc. §äc diÔn c¶m thÓ hiÖn ë kÜ n¨ng dïng ng÷ ®iÖu, biÕt nghØ h¬i ë dÊu chÊm, ng¾t h¬i ë dÊu phÈy, hoÆc chç cÇn t¸ch ý, biÕt ®äc liÒn c¸c tiÕng trong tõ ghÐp, tõ l¸y hoÆc côm tõ cè ®Þnh. Ngoµi ra cÇn biÕt ®äc ®óng giäng c©u kÓ, c©u hái biÕt ph©n biÖt giäng ngêi dÉn chuyÖn víi tõng tuyÕn nh©n vËt cã tÝnh c¸ch kh¸c nhau. §äc diÔn c¶m lµ biÓu hiÖn cao cña ®äc cã ý thøc vµ chØ thùc hiÖn ®ù¬c trªn c¬ së ®äc ®óng vµ ®äc nhanh. Do vËy dï ®äc ë møc ®é nµo còng ph¶i yªu cÇu ph¸t ©m ®óng song còng kh«ng nªn qua nhÊn m¹nh ë c¸c phô ©m: tr - ch; r - gi; n -l; s -x lµm giäng ®äc mÊt tù nhiªn. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng yªu cÇu trªn t«i ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p rÌn ®äc diÔn c¶m cho häc sinh nh sau: 3 . Các giải pháp tổ chức thực hiện: 3.1. Phân loại học sinh: Đây là việc làm cần thiết vì thế sau khi nhËn líp, t«i ®· æn ®Þnh chung tæ chøc líp. Qua t×m hiÓu ®iÒu tra để n¾m ch¾c ®èi tîng häc sinh vµ lùa chän, ®Æc biÖt lµ vÒ kÜ n¨ng ®äc đồng thời kết hợp với việc khảo sát chất lượng đọc đầu năm tôi ph©n lo¹i häc sinh theo ba ®èi tîng như sau: §èi tîng 1: Häc sinh biÕt ®äc diÔn c¶m. §èi tîng 2: Häc sinh míi chØ biÕt ®äc to, râ, lu lo¸t. §èi tîng 3: Häc sinh ®äc nhá, lý nhÝ, Êp óng, ngäng. Căn cứ vào việc phân loại này và đặc điểm tính cách của các em, tôi đã lựa chọn và sắp xếp chỗ ngồi phù hợp cho học sinh của mình: những em đọc nhỏ, ấp úng,... ngồi cạnh những bạn đọc lưu loát, rõ ràng, đọc tốt, để cùng nhau thực hiện theo tinh thần“ Đôi bạn cùng tiến”, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Việc thực hiện biện pháp này được tôi theo dõi thường xuyên trong từng tiết học, trong từng hoạt động của các em, để xem sự sắp xếp này đã phù hợp hay chưa? Qua đó, tôi sẽ có những điều chỉnh kịp thời nhằm thúc đẩy sự tiến bộ cho học sinh. 3.2. Sự chuẩn bị của học sinh: Hiểu đặc điểm tâm lí rất nhanh nhớ và cũng chóng quên của học sinh tiểu học nên việc củng cố kiến thức cũ và chuẩn bị bài học mới là vô cùng quan trọng. Do đó, sau mỗi tiết học, tôi luôn dặn chung các em về trao đổi lại bài học hôm nay của mình cho gia đình nghe. Đồng thời chuẩn bị bài mới bằng cách: Nhắc häc sinh ®äc bài cho người thân nghe vµ chuÈn bÞ tríc phÇn c©u hái, t×m hiÓu néi dung bµi trong s¸ch gi¸o khoa, Bên cạnh đó, tôi cũng nhắc nhở riêng và có những yªu cÇu phï hîp víi tõng ®èi tîng häc sinh. Chẳng hạn đối với những học sinh đọc nhỏ, lí nhí, ấp úng, ngọng, tôi sẽ yêu cầu các em đọc về đọc trước bài nhiều lần, cố gắng đọc to và rõ ràng, phát âm riêng các âm, vần đọc dễ sai. Tôi cũng trao đổi trực tiếp với phụ huynh để phụ huynh biết và hỗ trợ con hoàn thành sự chuẩn bị này. Bên cạnh sự chuẩn bị trực tiếp dành cho bài học thì tôi còn hướng dẫn các em tìm hiểu về tác giả và tác phẩm, các tài liệu có liên quan đến bài học dưới sự giúp đỡ của bố mẹ. 3.3. Giáo viên nói, đọc chuẩn tiếng phổ thông, đọc diễn cảm đúng: Ai đã từng thấy học sinh tiểu học chơi trò chơi “ cô giáo ” để dạy các bạn, các em học bài thì sẽ nhận ra rằng học sinh tiểu học có tài “ bắt chước ” rất giỏi. Tài bắt chước này được thể hiện rất rõ ràng trong mỗi giờ Tập đọc. Các em sẽ bắt chước giáo viên đọc theo được đúng ngữ điệu, thể hiện được đúng sắc thái tình cảm của văn bản, Giọng đọc hấp dẫn của cô chính là một thứ phương tiện trực quan có hiệu quả nhất giúp trò đọc tốt hơn.Vì vậy, muốn học sinh đọc đúng, đọc hay, đọc diễn cảm thì trước hết bản thân giáo viên phải nói đúng, đọc đúng tiếng phổ thông và đọc diễn cảm được theo đúng yêu cầu của các văn bản. Giáo viên đọc mẫu tốt sẽ thôi thúc, đánh thức cảm xúc của các em dành cho văn bản đó. Do đó, việc đọc mẫu đòi hỏi giáo viên phải đọc đúng, rõ ràng, ngữ điệu đọc phù hợp. Đó là việc thể hiện giọng đọc, ngắt giọng biểu cảm, thể hiện tốc độ, cường độ, cao độ để biểu đạt đúng ý nghĩa và tình cảm mà tác giả đã gửi gắm trong bài đọc, đồng thời thể hiện sự thông hiểu, cảm thụ của người đọc đối với tác phẩm. Giáo viên đọc mẫu nhằm minh hoạ, gợi ý hoặc “tạo tình huống” cho học sinh nhận xét, giải thích, tự tìm ra cách đọc. Chẳng hạn: Học sinh nghe và phát hiện cách đọc của cô; ngừng nghỉ, ngắt nhịp ở chỗ nào, nhấn giọng hay cao giọng, kéo dài giọng ở từ ngữ nào? Bởi vậy, bản thân tôi luôn luôn phải rèn luyện về giọng nói, giọng đọc và rèn kĩ năng đọc, năng lực cảm thụ văn học cho mình. Song mỗi cá nhân học sinh sẽ có cảm thụ riêng, từ đó có cách đọc diễn cảm bộc lộ sự sáng tạo của mình. Chính vì thế, tôi không gò ép học sinh phải đọc trong một khuôn mẫu nhất định mà sẽ định hướng nhằm khai thác giọng đọc của học sinh để các em đọc theo cách “cảm” riêng của mình. 3.4. Giáo viên thiết kế bài giảng có chất lượng và khoa học: Đây là việc quan trọng góp phần lớn trong thành công của bài dạy. Nên khi thiết kế bài, tôi luôn nghiên cứu kĩ nội dung và hình thức văn bản. Xác định đúng những từ “khóa ”, lựa chọn những câu hỏi mở, câu hỏi gợi ý, những hình ảnh phù hợp, có chất lương và khoa học để đưa vào bài dạy của mình một cách hiệu quả nhất. Bên cạnh đó, tôi luôn tự đặt ra các câu hỏi: Học sinh của mình hay mắc lỗi ở âm nào? Vần nào? Câu văn nào khiến học sinh có thể ngắt hơi sai? Bản thân tôi còn phải nghĩ tới những tình huống có thể xảy ra trong bài dạy cũng và cách giải quyết như thế nào? Chính những việc làm nhỏ này đã giúp tôi rất nhiều trong quá trình luyện đọc diễn cảm cho học sinh. 3.5. Thực hiện việc dạy học: - Duy trì và thực hiện linh hoạt việc dạy và học theo đúng quy trình của phân môn Tập đọc, cũng như thực hiện các hình thức tổ chức trong mỗi hoạt động học tập. - Thực hiện đúng nguyên tắc dạy học mới: Giống như nguyên tắc tập luyện của một đội bóng, trong đó thầy là huấn luyện viên- đóng vai trò tổ chức cho học sinh thực hiện các nhiệm vụ trong SGK để tự chiếm lĩnh kiến thức và phát triển kĩ năng thực hành. Còn học sinh, phải tự mình thực hiện đầy đủ các bài luyện tập để có kĩ năng cần thiết của một cầu thủ. - Vận dụng một số kĩ thuật dạy học tích cực: Một trong những vấn đề căn bản mà nền giáo dục hiện đang lo lắng và giải quyết là việc phát huy tính tích cực trong hoạt động nhận thức của học sinh trong quá trình dạy học. Do đó, việc sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực là cần thiết trong phân môn Tập đọc. Tôi luôn lựa chọn để vận dụng một số kĩ thuật phù hợp và hiệu quả nhất với bài dạy của mình. - Quan tâm đến mọi đối tượng học sinh: Cần quan tâm đến mọi đối tượng học sinh ( hoàn thành tốt, hoàn thành, chưa hoàn thành ) trong mỗi giờ học, cuối buổi học. Có như vậy các em mới thấy mình là người cần thiết, luôn được quan tâm và được làm việc trong tập thể. - Chú trọng rèn luyện phẩm chất đạo đức và giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong mỗi giờ học, trong từng hoạt động của các em. 3.6. Luyện đọc: Để thực hiện tốt phần luyện đọc, tríc khi d¹y bµi ®äc t«i cÇn t×m hiÓu kÜ bµi d¹y xem bµi TËp ®äc ®ã lµ v¨n b¶n nghÖ thuËt hay v¨n b¶n phi nghÖ thuËt.. Sau đó, t«i yªu cÇu một häc sinh ®äc thËt tèt mét ®o¹n nh»m “ th¨m dß” kh¶ n¨ng thÓ hiÖn sù c¶m nhËn néi dung cña mình. Qua giäng ®äc cña häc sinh, t«i dÉn d¾t , gîi ý ®Ó c¸c em sẽ th¶o luËn t×m c¸ch ®äc ®óng, ®äc hay v¨n b¶n, ph¸t huy u ®iÓm, kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ vµ tù t×m ra c¸ch ®äc hîp lÝ . VD: §o¹n v¨n võa råi bạn ®äc víi giäng vui hay buån? §Ó nªu bËt ®Æc ®iÓm cña nh©n vËt, b¹n ®· chó ý nhÊn giäng ë nh÷ng tõ ng÷ nµo? Lêi nãi cña nh©n vËt cÇn ®äc víi th¸i ®é ra sao? .. Tùy vào cách “cảm” bài của các em trong từng tiết dạy cụ thể: Có những văn bản tôi đã tiến hành đọc mẫu. T«i nhËn thÊy, giê nµo ®äc mÉu tèt th× giê häc ®ã thµnh c«ng. Khi ®äc mÉu, t«i thÊy sù xóc ®éng thùc sù trong m¾t c¸c em (trong nh÷ng v¨n b¶n nghÖ thuËt). 3.6.1. Đối với văn bản nghệ thuật: T«i híng dÉn häc sinh ®äc diÔn c¶m th«ng qua dÉn d¾t, gîi më gióp c¸c em sử dụng giọng đọc thÓ hiÖn được t×nh c¶m, th¸i ®é, cảm xúc có kèm theo cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, để truyền đạt những ý nghĩ, tư tưởng, tình cảm của tác giả gửi gắm trong văn bản. * Híng dÉn häc sinh ph¸t ©m râ rµng, ng¾t, nghØ h¬i, nhấn giọng, ®äc ®óng tèc ®é. VÝ dô: Trong bµi Tre ViÖt Nam. §o¹n 4: N¨m qua ®i, / th¸ng qua ®i / Tre giµ m¨ng mäc / cã g× l¹ ®©u. // Mai sau, / Mai sau, / Mai sau, / §Êt xanh tre / m·i xanh mµu / tre xanh. VÝ dô: Bµi Tr¨ng ¬i! tõ ®©u ®Õn? Tr¨ng ¬i // tõ ®©u ®Õn?// Hay / tõ c¸nh rõng xa / Tr¨ng hång / nh qu¶ chÝn / Löng l¬ / lªn tríc nhµ .// Häc sinh bíc ®Çu biÕt lµm chñ giäng ®äc, nhÊn giäng nh÷ng tõ gîi t¶, gîi c¶m, tõ “ khãa “ lµm næi bËt ý chÝnh trong c©u. Tæ chøc luyÖn ®äc ph©n vai hoÆc ®èi víi häc sinh yÕu cã thÓ ®äc mét c©u, hoÆc ®o¹n mµ em thÝch. Häc sinh kh¸c nhËn xÐt c¸ch ®äc, cã thÓ ®äc l¹i theo ý m×nh , gäi ®äc tiÕp ®Ó buéc häc sinh ph¶i theo dâi bµi b¹n ®äc. VÝ dô: Bµi Ngêi ¨n xin : Toµn bµi ®äc víi giäng c¶m th«ng ®èi víi ngêi ¨n xin giµ nghÌo khæ, téi nghiÖp: §«i m¾t «ng l·o ®á ®äc / vµ giµn giôa níc m¾t //. §«i m«i / t¸i nhît, ¸o quÇn / t¶ t¬i / th¶m h¹i //.Chao «i !// C¶nh nghÌo ®ãi / ®· gÆm n¸t / con ngêi ®au khæ kia / thµnh xÊu xÝ biÕt nhêng nµo!//. Giäng cña cËu bÐ xóc ®éng vµ bèi rèi: ¤ng / ®õng giËn ch¸u, ch¸u kh«ng cã g× ®Ó cho «ng c¶//. Sau khi ®äc, t«i nhËn thÊy sù xóc ®éng, niÒm th¬ng c¶m «ng l·o ¨n xin giµ nua téi nghiÖp hiÖn lªn trong m¾t c¸c em. *Hướng dẫn häc sinh biÕt thÓ hiÖn ng÷ ®iÖu , sù thay ®æi tèc ®é, cao ®é, cêng ®é, trêng ®é ... phï hîp víi tõng lo¹i c©u kÓ, c©u hái, c¶m c¶m, c©u khiÕn. VÝ dô: Bµi : Ga - vrèt ngoµi chiÕn lòy. Khi ®äc ®o¹n miªu t¶ chi tiÕt thÓ hiÖn lòng dòng c¶m cña Ga - vrèt , gi¸o viªn lu ý häc sinh sù thay ®æi giäng ®äc nh sau : “- CËu lµm trß g× ®Êy ? Cuèc - ph©y - r¾c hái ( C©u hái thÓ hiÖn sù ng¹c nhiªn ) Em nhÆt cho ®Çy giá ®©y !( C©u c¶m thÓ hiÖn sù b×nh tÜnh ) CËu kh«ng thÊy ®¹n rÐo µ ?( C©u hái nh nh¾c nhë Ga- vrèt kh«ng ®îc liÒu m×nh). Ga - vrèt tr¶ lêi : Cã chø nã r¬i nh ma Êy . Nhng lµm sao nµo ?( Khi ®äc lªn giäng ë c©u hái thÓ hiÖn sù hån nhiªn ) Cuèc - ph©y - r¾c thét lªn : Vµo ngay ! (C©u khiÕn thÓ hiÖn sù ®Ò nghÞ , mÖnh lÖnh kÌm sù lo l¾ng ) TÝ ti th«i ! Ga - vrèt nãi ( thÓ hiÖn sù tinh nghÞch
Tài liệu đính kèm:
- sang_kien_kinh_nghiem_mot_so_bien_phap_ren_doc_dien_cam_cho.doc