Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol

 SKKN: Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol
 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
I. Lời giới thiệu 
 Môn Hóa học góp phần hình thành và phát triển phẩm chất chủ yếu và năng lực chung 
theo các mức độ phù hợp với môn học, cấp học đã được quy định trong Chương trình tổng 
thể. Đồng thời, hình thành và phát triển ở HS năng lực hóa học, biểu hiện của năng lực 
khoa học tự nhiên, bao gồm các thành phần năng lực: Năng lực nhận thức hóa học; năng 
lực tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hóa học; năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng 
đã học. Tất cả những phẩm chất và năng lực đó được giáo dục, hình thành theo cách tích 
hợp xuyên suốt các chủ đề nội dung môn Hóa học.
 Phương pháp GD môn Hóa học cần thay đổi như thế nào để đạt yêu cầu định hướng 
tiếp cận năng lực? Việc đổi mới phương pháp dạy học Hóa học theo hướng tiếp cận năng 
lực là trọng tâm của chương trình. Chương trình GD môn Hóa học đặc biệt chú trọng định 
hướng phát triển năng lực thông qua thiết kế hoạt động dạy học cho mỗi nội dung, mỗi chủ 
đề học tập. 
 Kết hợp GD STEM trong dạy học nhằm phát triển cho HS khả năng tích hợp các kiến 
thức kỹ năng của các môn học Toán - Kỹ thuật - Công nghệ và Hoá học vào việc nghiên 
cứu giải quyết một số tình huống thực tiễn.
 Sử dụng các bài tập hóa học đòi hỏi tư duy phản biện, sáng tạo (bài tập mở, có nhiều 
cách giải...), các bài tập có nội dung gắn với thực tiễn, tăng cường bản chất hóa học, giảm 
các bài tập nặng về tính toán toán học.
 Đa dạng hóa các hình thức học tập, sử dụng công nghệ thông tin và các thiết bị dạy 
học một cách phù hợp, hiệu quả trong dạy học hoá học.
 1 | P a g e SKKN: Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol
năng (3.3). Vận dụng được kiến thức tổng hợp để đánh giá ảnh hưởng của một vấn đề thực 
đã học tiễn và đề xuất một số phương pháp, biện pháp, mô hình, kế hoạch giải quyết vấn đề.
 (3.4). Định hướng được ngành, nghề sẽ lựa chọn sau khi tốt nghiệp trung học phổ 
 thông.
 (3.5). Ứng xử thích hợp trong các tình huống có liên quan đến bản thân, gia đình và 
 cộng đồng phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững xã hội và bảo vệ môi trường.
 Sau một số năm giảng dạy tôi nhận thấy mặc dù "chủ đề: Ancohol" không hề mới lạ 
đối với học sinh và giáo viên nhưng tôi mạnh dạn soạn giáo án của chủ đề này theo hướng 
tích cực đổi mới để phù hợp với những yêu cầu của chương trình giáo dục tổng thể nói 
chung và chương trình giáo dục phổ thông môn Hóa Học nói riêng. Chính vì vậy, với mong 
muốn giúp cho học sinh và đặc biệt là học sinh đại trà có thể hứng thú trong bài học ancohol 
nên tôi đã viết sáng kiến kinh nghiệm: "Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol" để 
qua đó học sinh sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về "Ancohol" và tự tin hơn khi đối mặt với 
"Ancohol". Điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm này đó là:
 Thứ nhất: Tôi đã trình bày được cụ thể các năng lực hóa học theo đúng bảng biểu 
hiện của năng lực hóa học mà học sinh cần đạt được qua từng nội dung trong chủ đề.
 Thứ hai: Các cụm từ liên quan đến tên chất đều được viết theo tiếng Anh theo đúng 
yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới của môn Hóa Học.
 Do thời gian và khả năng có hạn nên sáng kiến kinh nghiệm tôi viết vẫn còn nhiều 
tồn tại. Kính mong đồng nghiệp và học sinh góp ý để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được 
hoàn thiện hơn và sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích và thú vị cho giáo viên và học sinh.
II. Tên sáng kiến: Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol
III. Tác giả sáng kiến:
 - Họ và tên: Trần Thị Thiết.
 - Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Nguyễn Viết Xuân - Vĩnh Tường - Vĩnh Phúc.
 - Số điện thoại: 0978.641.039
 E_mail: tranthithietvp@gmail.com
IV. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Trần Thị Thiết. 
V. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: 
 - Giảng dạy cho học sinh lớp 11.
 3 | P a g e SKKN: Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol
 HÓA HỌC 11: ANCOHOL
 A. NỘI DUNG BÀI HỌC
I. ĐỊNH NGHĨA, PHÂN LOẠI, ĐỒNG PHÂN VÀ DANH PHÁP
I. 1. Định nghĩa 
 - Ancohol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm –OH liên kết trực tiếp với 
nguyên tử C no. 
 - Bậc Ancohol là bậc của nguyên tử C liên kết trực tiếp với nhóm –OH. Ví dụ :
 CH3–CH2–CH2–CH2OH : Ancohol bậc I
 CH3–CH2–CH(CH3) –OH : Ancohol bậc II
 CH3–C(CH3)2–OH : Ancohol bậc III
I.2. Phân loại 
 - Ancohol no, đơn chức, mạch hở (CnH2n+1OH). Ví dụ : CH3OH . . .
 - Ancohol không no, đơn chức mạch hở : CH2=CH–CH2OH
 - Ancohol thơm đơn chức : C6H5CH2OH
 -OH
 - Ancohol vòng no, đơn chức : xiclohexanol
 - Ancohol đa chức: CH2OH–CH2OH (etilen glicol), CH2OH–CHOH–CH2OH 
(glixerol)
I.3. Đồng phân: 
 Ancohol no chỉ có đồng phân cấu tạo (gồm đồng phân mạch C và đồng phân vị trí 
nhóm –OH). Ví dụ C4H10O có 4 đồng phân Ancohol
 CH3CH2CH2CH2OH CH3CH2CH(OH)CH3 (CH3)2CHCH2OH
 (CH3)3COH 
 Ancohol buthylic Ancohol sec-buthylic Ancohol isobuthylic 
 5 | P a g e SKKN: Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol
nguyên tử H liên kết cộng hoá trị với nguyên tử F, O hoặc N thường tạo thêm liên kết hiđro 
với các nguyên tử F, O hoặc N khác.
 a) Liên kết hiđro giữa các phân tử nước 
 b) Liên kết hiđro giữa các phân tử Ancohol
 c) Liên kết hiđro giữa các phân tử nước với các phân tử Ancohol
III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC
III.1. Phản ứng thế H của nhóm –OH
 ● Phản ứng với kim loại kiềm Na, K...
 2C2H5OH + 2Na  2C2H5ONa + H2 ↑
 ● Tính chất đặc trưng của Ancohol đa chức có hai nhóm –OH liền kề
 - Hòa tan được Cu(OH)2 ở điều kiện thường tạo thành dung dịch màu xanh lam. Phản 
ứng này dùng để nhận biết Ancohol đa chức có hai nhóm –OH liền kề.
 H
 2CH3  CH  CH2  Cu(OH)2  CH2  O] O  CH2
 | | | Cu |
 ^
 OH OH CH  O O  CH  2H2O
 | H |
 CH3 CH3
 ● Phản ứng với acid hữu cơ (phản ứng ester hóa)
 H,to
 CH COH + C2H5 ￿O￿H  CH COC H + H2O 
 3 || 3 || 2 5
 O O
 acetic acid ethanol ethyl acetate
III.2. Phản ứng thế nhóm –OH
 7 | P a g e SKKN: Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol
IV. ĐIỀU CHẾ 
IV.1. Điều chế ethanol trong công nghiệp
 ● Hydrate hoá ethylene xúc tác acid
 o
 H3PO4,300 C
 CH2 = CH2 + HOH  CH3CH2OH
 ● Lên men tinh bột (phương pháp lên men sinh hóa)
 Enzim
 (C6H10O5)n + nH2O  nC6H12O6
 tinh bột glucose
 Enzim
 C6H12O6  2C2H5OH + 2CO2 
IV.2. Điều chế methanol trong công nghiệp
 ● Oxi hoá không hoàn toàn methane
 Cu
 2CH4 + O2  2CH3OH
 200o C,100atm
 ● Từ carbon monooxide và khí hydrogen
 ZnO, CrO3
 CO + 2H2  CH3OH
 400o C, 200atm
IV.3. Điều chế glycerol từ propylene
 500o C
 CH2=CH-CH3 + Cl2  CH2=CH-CH2Cl + HCl
 CH2=CH-CH2Cl + Cl2 + H2O  CH2Cl-CH(OH)-CH2Cl + HCl
 to
 CH2Cl-CH(OH)-CH2Cl + 2NaOH  CH2(OH)-CH(OH)-CH2(OH) + 2NaCl
V. ỨNG DỤNG
V.1. Ứng dụng của ethanol: 
Ethanol là Ancohol được sử dụng nhiều nhất. 
 Ethanol được dùng làm chất đầu để sản xuất các hợp chất khác như điethyl ether, acetic 
acid, ethyl acetate,... 
 9 | P a g e SKKN: Dạy học theo hướng đổi mới chủ đề ancohol
* Say rượu, bia là nguyên nhân nhiều vụ TNGT
 Theo thống kê của Viện Chiến lược chính sách y tế, có tới 4,4% người dân Việt Nam 
phải gánh chịu bệnh tật do hậu quả của rượu, bia mang lại. Xu hướng này đang ngày càng 
gia tăng đáng lo ngại trong giới trẻ. Qua điều tra về sức khoẻ vị thành niên và thanh niên 
(từ 14 - 15 tuổi) cho thấy: 69% nam và 28% nữ đã từng uống bia, rượu.
 Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng đã thống kê: Rượu, bia có liên quan đến 3,2% 
tổng số tử vong trên thế giới và 4% người mắc bệnh tật có liên quan đến bia, rượu (58,3 
triệu người/năm). GS. Sally Caswell, đại diện của WHO cảnh báo: Nghiên cứu gánh nặng 
toàn cầu về thương tật năm 2002 cho thấy, có tới trên 58 triệu người/năm sống với thương 
tật do rượu, bia trên toàn thế giới, gần xấp xỉ bằng thuốc lá. Tuy nhiên, mức độ nguy hại 
của rượu, bia còn lớn hơn so với thuốc lá nhiều vì nó còn gây sự rối loạn trật tự xã hội, tác 
hại đối với người khác, tác động về kinh tế. Đặc biệt, 10 năm gần đây, ngành công nghiệp 
rượu, bia đã có sự tăng trưởng, mở rộng đáng kể. Sự gia tăng nhanh chóng về mức tiêu thụ 
rượu, bia và tác hại của nó cùng với sự thiếu hụt chính sách phù hợp.
 Ở Việt Nam, sự xâm nhập của rượu, bia vào giới trẻ tăng đáng kể. Độ tuổi trung bình 
bắt đầu uống rượu, bia ở Việt Nam là 24 tuổi. Độ tuổi trung bình ở một số nước phương 
Tây là 15 tuổi. Đáng lo ngại là việc sử dụng nhiều của giới trẻ sẽ gây tổn thương phát triển 
của não, nguy cơ phụ thuộc sau này..
* Làm gì để giảm tác hại?
 Trước vấn nạn trên, Bộ Y tế đã tổ chức hội thảo nhằm chia sẻ kinh nghiệm của WHO 
thế giới và các nước trong việc phòng chống lạm dụng rượu, bia. Các nước đã chia sẻ kinh 
nghiệm về chính sách giảm cầu rượu bia, về giảm cung rượu bia (bởi rượu, bia không phải 
hàng hóa thông thường) và giảm tác hại của rượu bia.
 TS. Martin Wall, thành viên WHO cho rằng: Chính sách quốc gia để giảm cầu rượu, 
bia đó là cần phải có những quy định về giá, thu thuế và các loại thuế thu riêng. Mặc dù 
rượu, bia là chất gây nghiện, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy, mức tiêu thụ rượu bia sẽ 
giảm khi tăng giá mặt hàng này và ngoài ra nó còn tăng thu cho ngân sách Nhà nước. Giải 
pháp tiếp theo nữa là giảm nguồn cung cấp rượu, bia đó là: Tăng vai trò của Nhà nước 
trong sản xuất và kinh doanh rượu bia; Những quy định về những điểm cấm/hạn chế bán 
bia rượu; Giải quyết vấn đề về sử dụng rượu bia ngoài độ tuổi cho phép
 Đại diện của Thái Lan chia sẻ kinh nghiệm được triển khai ở nước họ, đó là sử dụng 
thuế thu riêng chi cho mục đích y tế và sức khỏe. Việc triển khai giải pháp này đã làm giảm 
mức tiêu thụ rượu, bia và các tác hại có liên quan. Đến nay, đã có 9 chính sách quốc gia về 
kiểm soát rượu, bia như: cấm bán cho người dưới 18 tuổi; cấm bán trong trường học; tăng 
thuế hàng hóa; đạo luật về kiểm soát rượu bia
 11 | P a g e