Sáng kiến kinh nghiệm Một số cách hướng dẫn học sinh tiếp cận cách giải hệ phương trình lớp 10 nhằm phát triển năng lực tư duy, khả năng sáng tạo cho học sinh trường Trung học Phổ thông số 2 Văn Bàn

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
BÁO CÁO TÓM TẮT HIỆU QUẢ SÁNG KIẾN
Tên sáng kiến : Một số cách hướng dẫn học sinh tiếp cận cách giải hệ phương trình lớp 10 nhằm phát triển năng lực tư duy, khả năng sáng tạo cho học sinh trường THPT Số 2 Văn Bàn
Mã số: . (tác giả không ghi vào phần này)
1. Tình trạng giải pháp đã biết: 
Khi dạy học sinh cách giải hệ phương trình : Giáo viên thường hệ thống cho học sinh một số dạng cơ bản và cách giải tương ứng của từng dạng. Hướng dẫn học sinh cách nhận biết và áp dụng cách giải cho phù hợp. Không chỉ khi dạy học giải hệ phương trình giáo viên mới làm như vậy mà với nhiều nội dung khác trong Toán học như dạy học Phương trình lượng giác hay Tích phân, thì đó cũng là phương pháp dạy học quen thuộc của người giáo viên và là cách lĩnh hội kiến thức của học sinh.
Đây là phương pháp dạy học truyền thống giáo viên không phải chuẩn bị nhiều, tài liệu có sẵn chỉ việc cung cấp cho học sinh. Còn học sinh thụ động lĩnh hội, ghi nhớ và làm theo một cách máy móc. Phương pháp dạy học này không phát triển được năng lực tư duy, khả năng chủ động, sáng tạo trong học tập của học sinh, không gây hứng thú cho học sinh khi học tập bộ môn Toán. Trong khi giáo dục hiện nay theo chiều hướng để người học được tích cực chủ động khám phá tìm tòi phát hiện và lĩnh hội kiến thức một cách tự nhiên, phát triển một cách toàn diện chứ không gò ép theo sự dẫn dắt của người dạy như trước. Thầy chỉ là người tổ chức, các em mới là người đi kiếm tìm tri thức. Vậy cách dạy trên đã không còn phù hợp và hiệu quả nữa.
2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến: 
Sáng kiến nêu ra một số cách tổ chức hướng dẫn học sinh đi tìm cách giải một hệ phương trình trong toán học theo nhiều lối tư duy khác nhau một cách tự nhiên. Người giáo viên thông qua từng câu hỏi gợi mở, học sinh phát hiện và giải quyết vấn đề. Các em được rèn luyện và phát triển năng lực tư duy khả năng sáng tạo trong học toán. Đây là phương pháp dạy học mới phù hợp với xu hướng của nền giáo dục hiện nay đó là lấy người học là trung tâm, người thầy chỉ là người tổ chức cho người học đi khám phá và lĩnh hội kiến thức. Giải pháp cho phép các em vận dụng linh hoạt các kiến thức đã học vào giải quyết một vấn đề bất kỳ trong thực tiễn theo nhiều cách khác nhau không gò ép theo cách nào cả. Ngoài ra các em còn có thể tự phát triển ra một bài toán mới, nâng cao hơn một cách rất tự nhiên. Với phương pháp dạy học trước đây, những bài toán giải hệ phương trình ở mức độ đơn giản thì học sinh dễ dàng nhận dạng và giải theo mẫu không gặp khó khăn gì nhưng đối với những bài tập về hệ phương trình ở mức độ khó hơn trong các đề thi Đại học và Cao Đẳng thì học sinh bắt đầu làm theo một cách gượng ép, máy móc mà không hiểu bản chất. Như vậy nếu gặp bài tập chỉ cần khác dạng thầy giáo đã hướng dẫn một chút là học sinh gặp khó khăn. Còn với phương pháp nêu trong sáng kiến sẽ giúp cho người học hình thành lối tư duy bản chất, khám phá lĩnh hội kiến thức một cách tự nhiên nên học sinh sẽ không còn thấy bất ngờ khi gặp một dạng bài toán lạ, các em sẽ biết vận dụng kiến thức đã học quy lạ về quen, cụ thể hóa, tổng quát hóa hay đưa về một bài toán trung gian nào đó và giải quyết.
Trong sáng kiến tôi đưa ra một ví dụ về giải hệ phương trình đơn giản trong sách giáo khoa. Người giáo viên có thể tổ chức cho học sinh giải quyết bài tập này này theo 9 cách khác nhau bằng cách đặt các câu hỏi gợi mở để học sinh tự phát hiện và giải quyết vấn đề một cách rất tự nhiên không gò ép. Giáo viên sẽ không hướng học sinh theo một cách giải nào cho dù cách giải đó là đơn giản và ngắn gọn, mà chỉ tổ chức cho học sinh chủ động vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết bài tập từ đó rèn luyện cho các em năng lực tư duy toán học. Không dừng lại ở đó học sinh còn được rèn luyện khả năng sáng tạo bằng những việc làm rất đơn giản như tham số hóa bài toán trên, hay thay thế một vài dữ kiện trong bài toán phát triển nó ra một bài toán ở mức độ cao hơn nhưng có thể giải được bằng cách quy về những bài toán đơn giản mà bản thân đã giải quyết rồi. Như vậy học sinh sẽ tiếp cận được những dạng bài tập về hệ phương trình ở mức độ khó trong các đề thi CĐ và ĐH một cách rất tự nhiên mà không hề gặp khó khăn như với cách học trước đây.
3. Khả năng áp dụng của giải pháp: 
Sáng kiến được áp dụng trực tiếp cho giáo viên khi giảng dạy môn Toán 10 cụ thể là phần hệ phương trình. Ngoài ra có thể áp dụng khi dạy ôn thi Đại học, Cao đẳng môn Toán phần hệ phương trình. Đây là cuốn tài liệu phục vụ công tác giảng dạy cho giáo viên hoặc là tài liệu học tập của học sinh. Tư tưởng dạy học nêu trong sáng kiến là áp dụng trực tiếp khi dạy học giải phương trình, tuy nhiên không chỉ dừng lại ở đó phương pháp dạy học theo kiểu người thầy giáo tổ chức cho học sinh khám phá phát hiện kiến thức mới dựa trên các câu hỏi gợi mở thúc đẩy học sinh tư duy có thể áp dụng để dạy nhiều nội dung khác trong Toán học .
Tại trường THPT Số 2 Văn Bàn tôi đã trực tiếp áp dụng trên những lớp học mà tôi dạy, tôi cũng đã phổ biến sáng kiến này trước tổ chuyên môn để các đồng chí khác trong nhóm Toán vận dụng và đã mang lại hiệu quả thực tế trong năm học 2013- 2014. 
4. Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải pháp:
- Học sinh hứng thú hơn khi học giải hệ phương trình nói riêng và học bộ môn Toán nói chung từ đó thu được kết quả học tập cao hơn.
- Năng lực tư duy toán học của học sinh trường THPT số 2 Văn Bàn được nâng lên thể hiện: số lượng học sinh giỏi môn Toán năm 2013- 2014 cao hơn năm học trước, số lượng học sinh đạt giải trong các kỳ thi cấp trường và cấp tỉnh của năm học 2013- 2014 là 06 giải cấp trường, 02 giải cấp tỉnh, năm học 2012- 2013 chỉ có 02 giải cấp trường và 01 giải cấp tỉnh.
- Tỷ lệ học sinh trên trung bình môn Toán tôi dạy ở học kỳ I là : 84%, học kỳ 2 tăng lên đạt 89,6 %.
5. Những người tham gia tổ chức áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có):
Không
6. Tài liệu kèm theo gồm:
	Không.
 Văn Bàn, ngày 25 tháng 05 năm 2014
 Người báo cáo 
 Hoàng Thị Kim Liên