Kinh nghiệm định hướng học sinh tìm hiểu theo Chuyên đề “thế giới nghệ thuật trong bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu” (chương trình SGK lớp 11)

1. MỞ ĐẦU
1.1. LÝ do lùa chän ®Ò tài:
Thơ trữ tình là một trong ba phương thức phản ánh hiện thực cư bản nhất và thường là hình thái vưn học đầu tiên trong các nền văn học dân tộc. Do đặc trưng của thể loại, thơ trữ tình có khả năng phản ánh cuộc sống, thể hiện những tâm trạng, những cảm xúc mạnh mẽ bằng ngôn ngữ hàm súc, giàu hình ảnh ...Thơ đòi hỏi sự tiếp nhận dựa trên những tri thức cụ thể, những kinh nghiệm và bằng cả những khám phá mang tính trực giác. Dạy học văn chương, đặc biệt là thể loại thơ, là một hoạt động đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng của giáo viên và học sinh.
Thơ mới là hiện tượng nổi bật của của văn học Việt nam. Trong phần đọc văn của chương trình ngữ văn hiện hành, Thơ mới có ý nghĩa và vị trí khá quan trọng. Song, việc dạy học tác phẩm Thơ mới vẫn luôn đặt ra không ít thách thức đối với giáo viên và học sinh. Do vậy, việc dạy đọc hiểu – khai thác khám phá loại tác phẩm này xứng đáng có được sự đầu tư, tìm hiểu kĩ lưỡng. “Vội vàng” của nhà thơ Xuân Diệu trong chương trình ngữ văn lớp 11 là một trong số những tác phẩm đó. Qua thời gian công tác giảng dạy , bồi dưỡng học sinh bản thân tôi đúc rút được kinh nghiệm định hướng học sinh tìm hiểu tác phẩm theo vấn đề thi pháp và có hiệu quả. Nên trong sang kiến này, tôi đã lựa chọn vấn đề “ kinh nghiệm định hướng học sinh tìm hiểu theo chuyên đề “thế giới nghệ thuật trong bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu” (chương trình SGK lớp 11).
1.2. Mục đích nghiên cứu
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm h­íng ®Õn mục tiêu ¸p dông vào việc dạy học båi d­ìng häc sinh giái, gi¶ng d¹y ch­¬ng tr×nh tù chän cho ®èi t­îng häc sinh líp 11 vµ «n THPT quốc gia, ®¹i häc vµ Cao ®¼ng.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
 §èi t­îng nghiªn cøu
 T×m hiÓu ThÕ giíi nghÖ thuËt trong bµi th¬ Véi vµng cña Xu©n DiÖu, ng­êi viÕt tËp trung kh¶o s¸t t¸c phÈm Véi vµng rót trong tËp Th¬ th¬ .
 Ph¹m vi nghiªn cøu
 Nghiªn cøu Véi vµng trong tÝnh chØnh thÓ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc nh­ng s¸ng kiÕn kinh nghiÖm chØ tËp trung ®i s©u vµo nh÷ng ph­¬ng diÖn næi bËt lµm thµnh gi¸ trÞ riªng. Nh÷ng yÕu tè mê nh¹t, Ýt xuÊt hiÖn hoÆc kh«ng chØ cã ë Véi vµng, chóng t«i sÏ ®iÓm qua hoÆc kÕt hîp b×nh chó ®Ó lµm râ nh÷ng yÕu tè chÝnh.
 Nghiªn cøu Véi vµng, chóng t«i kh«ng t¸ch rêi, biÖt lËp mµ ®Æt ®èi t­îng trong mèi liªn hÖ víi c¸c t¸c phÈm kh¸c cña Xu©n DiÖu vµ c¸c t¸c phÈm cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c trong phong trµo Th¬ míi.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
 1.4.1. Ph­¬ng ph¸p lo¹i h×nh
 1.4.2. Ph­¬ng ph¸p so s¸nh
 1.4.3. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch - tæng hîp
2. NỘI DUNG
 2.1. C¬ së lÝ luËn: 
 Theo lÝ luËn v¨n häc: “T¸c phÈm v¨n häc lµ mét hÖ thèng chØnh thÓ. Nãi ®óng h¬n “ChØnh thÓ t¸c phÈm ®­îc nhËn thøc qua kh¸i niÖm thÕ giíi nghÖ thuËt, trong ®ã t¸c phÈm ®­îc xem nh­ mét lÜnh vùc tån t¹i ®Æc thï, cã kh«ng gian, thêi gian riªng, cã c¸c quy luËt nghÖ thuËt ®Æc thï chi phèi c¸c quan hÖ liªn kÕt cña tÊt c¶ mäi yÕu tè t¸c phÈm”. Víi c¸ch ®Þnh nghÜa nh­ vËy, t×m ®Õn víi thÕ giíi nghÖ thuËt cña Véi vµng còng ®ång nghÜa víi viÖc lµ chóng ta ®ang lµm mét cuéc hµnh tr×nh ®Ó kh¸m ph¸ c¸i hay, c¸i ®Ñp cña t¸c phÈm theo c¸ch riªng cña m×nh tõ gãc ®é thi ph¸p. B¶n th©n t«i t×m ®Õn víi ®Ò tµi kh«ng n»m ngoµi ngo¹i lÖ so víi nh÷ng ®éc gi¶ kh¸c lµ muèn gãp thªm mét phÇn khiªm tèn tiÕng nãi riªng cña m×nh trong qu¸ tr×nh ®i t×m c¸i ®Ñp cña “Véi vµng”. 
2.2. C¬ së thùc tiÔn – thực trạng : 
 “Véi vµng” lµ t¸c phÈm tiªu biÓu cho phong c¸ch th¬ Xu©n DiÖu trong phong trµo Th¬ míi ®­îc ®­a vµo ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa Ng÷ V¨n 11- THPT vµ ®­îc ®­a vµo ®Ó d¹y häc trong ch­¬ng tr×nh chÝnh khãa. Tuy nhiªn l©u nay trong qu¸ tr×nh d¹y häc t¸c phÈm trong nhµ tr­êng, gi¸o viªn vµ häc sinh Ýt cã ®iÒu kiÖn ®Ó nghiªn cøu vµ t×m hiÓu thÊu ®¸o vÒ thÕ giíi nghÖ thuËt cña nã bëi giíi h¹n thêi l­îng ch­¬ng tr×nh h¹n hÑp. HiÖn nay víi viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh, thiÕt nghÜ r»ng sù mÒm dÎo cña ph©n phèi ch­¬ng tr×nh, gi¸o viªn sÏ cã ®iÒu kiÖn gióp häc sinh n©ng cao hiÓu biÕt cña m×nh vÒ t¸c phÈm trong ch­¬ng tr×nh tù chän vµ cao h¬n lµ trong c«ng t¸c båi d­ìng häc sinh giái, «n thi THPT quốc gia- §¹i häc – Cao ®¼ng. §ã lµ lÝ do dẫn tới việc t«i lùa chän ®Ò tµi. 
 2.3. Các giải pháp thực hiện
 2.3.1. Giíi thuyÕt vÒ kh¸i niÖm thÕ giíi nghÖ thuËt 
 Khi ®äc v¨n b¶n ng«n tõ, chóng ta b­íc vµo thÕ giíi nghÖ thuËt cña t¸c phÈm t¸c gi¶, mét thÕ giíi ®Çy ¾p xung ®ét, buån vui, h¹nh phóc, ®au ®ín. ThÕ giíi ®ã lµ v¨n b¶n h×nh t­îng- v¨n b¶n néi t¹i cña v¨n b¶n ng«n tõ. Gäi thÕ gíi nghÖ thuËt lµ v¨n b¶n bëi c¸c h×nh t­îng cã tÝnh chÊt kÝ hiÖu, biÓu t­îng, bëi nã lµ sù thèng nhÊt chØnh thÓ cña c¸c kÝ hiÖu cã kh¶ n¨ng biÓu hiÖn mét phøc hîp ý nghÜa - t­ t­ëng nhÊt ®Þnh mµ ng­êi ta cÇn ®äc tõng bé phËn, chi tiÕt ®Ó nhËn ra. Gäi b»ng thÕ giíi nghÖ thuËt bëi v× ®ã lµ cÊu t¹o ®Æc biÖt, cã sù thèng nhÊt kh«ng t¸ch rêi, võa cã sù ph¶n ¸nh thùc t¹i võa cã sù t­ëng t­îng s¸ng t¹o cña t¸c gi¶, cã sù khóc x¹ cña thÕ giíi bªn trong cña nhµ v¨n. ThÕ giíi nµy chØ cã trong t¸c phÈm vµ cã trong t­ëng t­îng nghÖ thuËt.ThÕ giíi nghÖ thuËt lµ thÕ giíi t­ t­ëng, thÕ giíi thÈm mÜ, thÕ giíi tinh thÇn cña con ng­êi.
 ThÕ giíi nghÖ thuËt lµ mét thÕ giíi kÐp: thÕ giíi ®­îc miªu t¶ vµ thÕ giíi miªu t¶. ThÕ giíi ®­îc miªu t¶ bao gåm nh©n vËt, sù kiÖn, kh«ng gian, thêi gian riªng, ®å vËt, ©m thanh, mµu s¾c... cã ý nghÜa t­îng tr­ng riªng, kh«ng ®ång nhÊt víi thùc t¹i.ThÕ giíi miªu t¶ lµ thÕ giíi cña ng­êi kÓ chuyÖn, ng­êi tr÷ t×nh. Hai thÕ giíi nµy g¾n kÕt kh«ng t¸ch rêi nh­ hai mÆt cña mét tê giÊy. Kh«ng cã thÕ giíi miªu t¶ th× kh«ng cã thÕ giíi ®­îc miªu t¶ vµ ng­îc l¹i. Tuy nhiªn chóng kh«ng thÓ liªn th«ng. Ng­êi kÓ chuyÖn kh«ng thÓ trùc tiÕp tham gia vµo sù kiÖn trong thÕ giíi ®­îc miªu t¶ nh­ mét nh©n vËt.
 ThÕ giíi nghÖ thuËt cña mét t¸c phÈm ng«n tõ lµ hÖ thèng hoµn chØnh vµ bao gåm nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh. Bëi v× hÖ thèng ®ã sèng theo c¸c quy luËt, nguyªn t¾c vèn cã cña nã, cã kh«ng gian, thêi gian, t©m lÝ, ®¹o ®øc x· héi vµ hoµn c¶nh vËt chÊt riªng. Mét thÕ giíi nghÖ thuËt víi t­ c¸ch hÖ thèng kh«ng chØ ®Æc tr­ng cho t¸c phÈm ®ã, mµ cßn ®Æc tr­ng cho c¶ nhµ v¨n nãi chung. Nghiªn cøu cÊu tróc cña thÕ giíi nghÖ thuËt võa cho ta hiÓu h×nh t­îng nghÖ thuËt trong t¸c phÈm, quan niÖm cña t¸c gi¶ vÒ thÕ giíi, võa cã thÓ kh¸m ph¸ thÕ giíi bªn trong Èn kÝn cña nhµ v¨n, c¸i thÕ giíi chi phèi sù h×nh thµnh phong c¸ch nghÖ thuËt.
 Nh÷ng kiÕn thøc lÝ luËn trªn lµ ®Þnh h­íng chung nhÊt ®Ó ®éc gi¶ kh¸m ph¸ thÕ giíi nghÖ thuËt cña mét t¸c phÈm. Tuy nhiªn, tïy vµo ®Æc tr­ng cña tõng thÓ lo¹i v¨n häc cô thÓ mµ chóng ta ¸p dông kiÕn thøc ®ã nh­ thÕ nµo. Trong giíi h¹n ®Ò tµi nµy, ng­êi viÕt chØ tËp trung t×m hiÓu thÕ giíi nghÖ thuËt cña t¸c phÈm th¬ tr÷ t×nh Véi vµng ( Xu©n DiÖu) nªn chñ yÕu ®i s©u kh¸m ph¸ t¸c phÈm ë nh÷ng ph­¬ng diÖn c¬ b¶n sau: H×nh t­îng c¸i t«i tr÷ t×nh, kh«ng gian nghÖ thuËt, thêi gian nghÖ thuËt vµ mét sè ph­¬ng thøc biÓu hiÖn.
2.3.2. ThÕ giíi nghÖ thuËt trong t¸c phÈm Véi vµng
 H×nh t­îng c¸i t«i tr÷ t×nh
 C¸i t«i ph¶i lµ h×nh t­îng trung t©m, lµ h¹t nh©n cña mét thÕ giíi th¬ tr÷ t×nh. Nã lµ h×nh ¶nh phãng chiÕu tõ con ng­êi thùc cña t¸c gi¶ theo nguyªn t¾c ®iÓn h×nh hãa. Nh­ng cã lÏ, nã lµ con ng­êi t©m linh cña t¸c gi¶ ®­îc h×nh t­îng hãa, lµ phÇn kh¸t väng thÈm mÜ s©u kÝn nhÊt trong t¸c gi¶ ®­îc h×nh t­îng hãa. Dï cã céi nguån thÕ nµo ®i n÷a th× trong v¨n b¶n th¬( ®Æc biÖt lµ th¬ tr÷ t×nh l·ng m¹n), trong mét thÕ giíi thi ca, nã còng hiÖn ra nh­ mét con ng­êi víi nh©n d¹ng, nh©n c¸ch kh¸ râ rÖt. Ng­êi ta cã thÓ nhËn ra nã qua nh÷ng nÐt tù häa, qua t­ thÕ tr÷ t×nh vµ giäng ®iÖu tr÷ t×nh chñ ®¹o cña hÖ thèng thi phÈm. Lµ ®¹i biÓu xuÊt s¾c cña phong trµo Th¬ míi, ®ång thêi lµ ng­êi ®­îc mÖnh danh lµ «ng hoµng cña th¬ t×nh ViÖt Nam, c¸i t«i tr÷ t×nh Xu©n DiÖu hiÖn ra víi nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt sau:
C¸i t«i tha thiÕt yªu ®êi vµ ý thøc s©u s¾c vÒ sù sèng c¸ thÓ
 Lµ “tï nh©n cña mét ch÷ t×nh” (Chu V¨n S¬n), cho “dï b¹n víi ©n t×nh hay víi c¶nh” c¸i t«i tr÷ t×nh Xu©n DiÖu lu«n hiÖn ra trong ch©n dung mét g· t×nh si tha thiÕt yªu ®êi, lu«n thÌm kh¸t mét luyÕn ¸i v« biªn.
 T×nh yªu Êy ®­îc béc lé qua ­íc muèn hÕt søc k× l¹: muèn c­ìng l¹i quy luËt tù nhiªn, ®Æc biÖt h¬n, ®ã lµ nh÷ng thø vèn ng¾n ngñi, mong manh ®Ó nÝu kÐo l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× ®Ñp t­¬i, rùc rì, quÝ gi¸ mµ thiªn nhiªn ban tÆng:
 T«i muèn t¾t n¾ng ®i
 Cho mµu ®õng nh¹t mÊt ;
 T«i muèn buéc giã l¹i
 Cho h­¬ng ®õng bay ®i.
 Nh­ng lµm sao c­ìng l¹i ®­îc nh÷ng thø vèn ng¾n ngñi, mong manh ®ã? C¸i ­íc muèn l¹ lïng, thËm chÝ ng«ng cuång ®ã ®· hÐ më cho ta mét lßng yªu bång bét v« bê ®èi víi cuéc ®êi.
 V× yªu ®êi, kh¸t khao luyÕn ¸i nªn c¸i t«i Êy lu«n nh×n ®êi víi mét cÆp m¾t xanh non, h¸o høc, ®Çy ®am mª cña mét ng­êi t×nh. ThÕ giíi nµy ®­îc thi nh©n c¶m nhËn qua l¨ng kÝnh cña t×nh yªu nªn nã hiÖn lªn rùc rì nh­ mét thiªn ®­êng trªn mÆt ®Êt: 
 Cña ong b­ím nµy ®©y tuÇn th¸ng mËt;
 Nµy ®©y hoa cña ®ång néi xanh r× ;
 Nµy ®©y l¸ cña cµnh t¬ ph¬ phÊt ;
 Cña yÕn anh nµy ®©y khóc t×nh si ;
VÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn ®­îc quy chiÕu vÒ vÎ ®Ñp cña giai nh©n - ng­êi t×nh nh©n yªu kiÒu, kiªu sa, ®Çy quyÕn rò mêi mäc trong mèi quan hÖ víi g· t×nh si :
 Vµ nµy ®©y ¸nh s¸ng chíp hµng mi.
 Mçi s¸ng sím thÇn vui h»ng gâ cöa ;
 Th¸ng giªng ngon nh­ mét cÆp m«i gÇn.
 Còng v× yªu ®êi nªn c¸i t«i Êy ®· ngËm ngïi, nuèi tiÕc kh«n ngu«i tr­íc dßng thêi gian tr«i ch¶y vµ sù ra ®i cña tuæi trÎ, cña mïa xu©n:
 Xu©n ®­¬ng tíi, nghÜa lµ xu©n ®­¬ng qua,
 Xu©n cßn non nghÜa lµ xu©n sÏ giµ,
 Mµ xu©n hÕt nghÜa t«i còng mÊt.
 ........................................................
 Nªn b©ng khu©ng t«i tiÕc c¶ ®Êt trêi.
NiÒm quyÕn luyÕn, ngËm ngïi tr­íc b­íc ®i nhanh chãng cña thêi gian nh­ vËy xÐt ®Õn cïng lµ xuÊt ph¸t tõ ý thøc s©u xa vÒ gi¸ trÞ cña sù sèng c¸ thÓ. Mçi kho¶nh kh¾c trong ®êi c¸ thÓ ®Òu v« cïng quý gi¸, bëi khi ®· mÊt ®i lµ mÊt ®i vÜnh viÔn. Nh÷ng cung bËc c¶m xóc ®ã gióp mçi chóng ta biÕt quý träng tõng gi©y phót cña ®êi m×nh vµ biÕt lµm cho mçi kho¶nh kh¾c cña m×nh cã ý nghÜa. Chóng kh«ng lµm cho con ng­êi tuyÖt väng mµ ®èt lªn t×nh yªu cuéc sèng.
 XuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¬n cí trªn mµ kÎ t×nh si Xu©n DiÖu ®· ch¹y ®ua víi thêi gian, ®ãn ®Çu thêi gian ®Ó sèng:
 Ch¼ng bao giê, «i! Ch¼ng bao giê n÷a...
 Mau ®i th«i! Mïa ch­a ng¶ chiÒu h«m
lóc nµo còng thÌm yªu, kh¸t sèng, lóc nµo còng khao kh¸t tËn h­ëng nh÷ng gi©y phót tuæi xu©n cña m×nh, tËn h­ëng nh÷ng g× mµ cuéc ®êi ban tÆng cho m×nh víi vßng tay ham hè cña mét t×nh nh©n: 
 Ta muèn «m
 C¶ sù sèng míi b¾t ®Çu m¬n mën;
 Ta muèn riÕt m©y ®­a vµ giã l­în,
 Ta muèn say c¸nh b­ím víi t×nh yªu,
 Ta muèn th©u trong mét c¸i h«n nhiÒu ;
 Vµ non n­íc, vµ c©y, vµ cá r¹ng,
Cßn toµn th©n th× lu«n cho¸ng ngîp trong nh÷ng rung ®éng diÖu k× ®Õn l¶ m×nh:
 Cho chÕnh cho¸ng mïi th¬m, cho ®¶ ®Çy ¸nh s¸ng,
 Cho no nª thanh s¾c cña thêi t­¬i;
 Hìi xu©n hång, ta muèn c¾n vµo ng­¬i.
C¸i t«i triÕt nh©n
 Trong “Véi vµng”, nÕu nh­ con ng­êi t×nh nh©n m¶i yªu ®­¬ng, bËn luyÕn ¸i th× con ng­êi triÕt nh©n l¹i quan s¸t, ngÉm nghÜ, ®óc kÕt ®Ó rót ra nh÷ng quan niÖm sèng, nh÷ng kinh nghiÖm nh©n sinh
 Lµ triÕt nh©n, Xu©n DiÖu ®· say s­a tranh biÖn víi ng­êi x­a vÒ quan niÖm thêi gian, tuæi trÎ:
 Xu©n ®­¬ng tíi, nghÜa lµ xu©n ®­¬ng qua,
 Xu©n cßn non nghÜa lµ xu©n sÏ giµ,
 Mµ xu©n hÕt nghÜa lµ t«i còng mÊt.
 Lßng t«i réng, nh­ng l­îng trêi cø chËt,
 Kh«ng cho dµi thêi trÎ cña nh©n gian,
 Nãi lµm chi r»ng xu©n vÉn tuÇn hoµn, *
 NÕu tuæi trÎ ch¼ng hai lÇn th¾m l¹i!
 Cßn trêi ®Êt nh­ng ch¼ng cßn t«i m·i,
 Kh«ng nh÷ng thÕ, triÕt nh©n cßn lµ sù lªn tiÕng cña c¸i ham muèn lËp thuyÕt th¼m s©u trong Xu©n DiÖu. Cã thÓ thÊy rÊt râ r»ng Véi vµng ë ®©y kh«ng ph¶i lµ mét tr¹ng th¸i c¶m xóc nhÊt thêi mµ lµ mét sù lùa chän cã tÝnh l©u dµi g¾n liÒn víi th¸i ®é, quan niÖm sèng cña t¸c gi¶. Nãi ®óng h¬n, Véi vµng lµ mét ®Þnh nghÜa vÒ c¸ch sèng. Víi Xu©n DiÖu, sèng lµ h¹nh phóc. Muèn h¹nh phóc lµ ph¶i ch¹y ®ua víi thêi gian, ph¶i tranh thñ sèng:
 Ch¼ng bao giê, «i! ch¼ng bao giê n÷a
 Mau ®i th«i! mïa ch­a ng¶ chiÒu h«m.
Ph¶i Sèng toµn t©m, toµn bÝch, sèng toµn hån; B»ng say mª vµ thøc nhän gi¸c quan ®Ó tËn hiÕn, tËn h­ëng nh÷ng gi©y phót tuæi xu©n cña m×nh, tËn h­ëng nh÷ng g× mµ cuéc ®êi ban tÆng cho m×nh: 
 Ta muèn «m
 C¶ sù sèng míi b¾t ®Çu m¬n mën;
 Ta muèn riÕt m©y ®­a vµ giã l­în,
 Ta muèn say c¸nh b­ím víi t×nh yªu,
 Ta muèn th©u trong mét c¸i h«n nhiÒu ;
 Vµ non n­íc, vµ c©y, vµ cá r¹ng,
 Cho chÕnh cho¸ng mïi th¬m, cho ®¶ ®Çy ¸nh s¸ng,
 Cho no nª thanh s¾c cña thêi t­¬i;
 Hìi xu©n hång, ta muèn c¾n vµo ng­¬i.
 C¸i t«i triÕt nh©n cßn thÓ hiÖn râ h¬n ë chç: trong t¸c phÈm, Xu©n DiÖu kh«ng chØ ®Þnh nghÜa vÒ c¸ch sèng mµ cßn say s­a t×m c¸ch lÝ gi¶i, c¾t nghÜa cho lèi sèng véi vµng. Víi thi nh©n, së dÜ ph¶i sèng véi vµng v× cuéc ®êi qu¸ ®Ñp, lu«n kªu gäi con ng­êi sèng vµ h­ëng thô: 
 Cña ong b­ím nµy ®©y tuÇn th¸ng mËt,
 Nµy ®©y hoa cña ®ång néi xanh r×,
 Nµy ®©y l¸ cña cµnh t¬ ph¬ phÊt
 Cña yÕn anh nµy ®©y khóc t×nh si,
 Vµ nµy ®©y ¸nh s¸ng chíp hµng mi.
 Mçi s¸ng sím thÇn vui h»ng gâ cöa ;
 Th¸ng giªng ngon nh­ mét cÆp m«i gÇn.
Theo ng­êi th¬, mïa xu©n lµ mïa ®Ñp nhÊt trong n¨m vµ ®êi ng­êi chØ thùc sù sèng cã ý nghÜa nhÊt lµ lóc tuæi trÎ. Nh­ng ®êi ng­êi ng¾n ngñi, trong khi thêi gian tr«i ch¶y kh«ng ngõng:
 Xu©n ®­¬ng tíi, nghÜa lµ xu©n ®­¬ng qua,
 Xu©n cßn non nghÜa lµ xu©n sÏ giµ, 
 Mµ xu©n hÕt nghÜa lµ t«i còng mÊt.
 Lßng t«i réng nh­ng l­îng trêi cø chËt,
 Kh«ng cho dµi thêi trÎ cña nh©n gian,
 Nãi lµm chi r»ng xu©n vÉn tuÇn hoµn,
 NÕu tuæi trÎ ch¼ng hai lÇn th¾m l¹i! 
 Cßn trêi ®Êt nh­ng ch¼ng cßn t«i m·i, 
Suy cho cïng, c¸i ®iÖu sèng véi vµng, cuèng quýt cña Xu©n DiÖu b¾t nguån s©u xa tõ c¶m niÖm triÕt häc vÒ thêi gian, vÒ sù ng¾n ngñi cña kiÕp ng­êi, vÒ c¸i chÕt nh­ lµ kÕt côc kh«ng thÓ tr¸nh khái mai hËu.
C¸i t«i néi c¶m
 Sự phát triển của Thơ mới chính là bước cải tạo hết sức quan trọng của thơ trữ tình Việt Nam. Tiếp xúc với luồng sinh khí mới từ phương Tây, tư duy, cảm  xúc của các nhà thơ mới có những thay đổi. “Tư duy thơ hướng vào phía trong để phân tích cảm giác, trình bày các trạng thái tình cảm”. Chủ trương đào sâu nội cảm, các nhà thơ mới đã hữu hình hóa những vi diệu của đời sống tâm hồn. Thơ mới bộc lộ một cách trực tiếp tất cả mọi cung bậc và sắc thái của tình cảm: vui, buồn, hờn, giận, thiết tha, say đắm, mộng mơ, cay đắng, xót xa... Cã thÓ nãi, Th¬ míi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng ph¬i më thÕ giíi néi t©m con ng­êi, lµ kh¸t väng bộc lộ “thành thực” cảm xúc, được nói lên “sự thật” của tâm hồn bằng tiếng nói riêng của mình. Xu©n DiÖu lµ ®¹i biÓu xuÊt s¾c cña phong trµo Th¬ míi nªn c¸i t«i trong th¬ «ng h¼n lµ tiÕng th¬ thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nhÊt cho ý thøc c¸ nh©n cña c¸i t«i Th¬ míi - c¸i t«i néi c¶m. C¸i t«i trong Véi vµng lu«n l¾ng nghe m×nh sèng ®Ó ghi lÊy c¸i nhÞp nhµng lÆng lÏ, c¸i s«i næi, h¸o høc cña thÕ giíi bªn trong gi÷a c¸i ån µo, rén rÞp cña cuéc sèng ®êi th­êng. Lóc th× c¸i t«i Êy sèng trong t©m tr¹ng thiÕt tha, r¹o rùc, ®¾m say khi béc lé ham muèn kh¸c th­êng cña m×nh:
 T«i muèn t¾t n¾ng ®i
 Cho mµu ®õng nh¹t mÊt ;
 T«i muèn buéc giã l¹i
 Cho h­¬ng ®õng bay ®i.
Lóc th× say s­a vå vËp khi giíi thiÖu vµ c¶m nhËn thÕ xung quanh:
 Cña ong b­ím nµy ®©y tuÇn th¸ng mËt,
 Nµy ®©y hoa cña ®ång néi xanh r×,
 Nµy ®©y l¸ cña cµnh t¬ ph¬ phÊt ;
 Cña yÕn anh nµy ®©y khóc t×nh si ;
 Vµ nµy ®©y ¸nh s¸ng chíp hµng mi.
 Mçi s¸ng sím thÇn vui h»ng gâ cöa ;
 Th¸ng giªng ngon nh­ mét cÆp m«i gÇn;
Khi th× quyÕn luyÕn, ngËm ngïi, nuèi tiÕc do c¶m nhËn b­íc ®i nhanh chãng cña thêi gian:
 Xu©n ®­¬ng tíi, nghÜa lµ xu©n ®­¬ng qua,
 Xu©n cßn non nghÜa lµ xu©n sÏ giµ, 
 Mµ xu©n hÕt nghÜa lµ t«i còng mÊt.
 Lßng t«i réng nh­ng l­îng trêi cø chËt,
 Kh«ng cho dµi thêi trÎ cña nh©n gian,
 Nãi lµm chi r»ng xu©n vÉn tuÇn hoµn,
 NÕu tuæi trÎ ch¼ng hai lÇn th¾m l¹i! 
 Cßn trêi ®Êt nh­ng ch¼ng cßn t«i m·i,
 Nªn b©ng khu©ng t«i tiÕc c¶ ®Êt trêi; 
 Vµ lóc th× véi vµng, cuèng quýt tËn h­ëng vÎ ®Ñp cña trÇn thÕ mµ cuéc ®êi ban tÆng cho m×nh: 
 Ta muèn «m
 C¶ sù sèng míi b¾t ®Çu m¬n mën;
 Ta muèn riÕt m©y ®­a vµ giã l­în,
 Ta muèn say c¸nh b­ím víi t×nh yªu,
 Ta muèn th©u trong mét c¸i h«n nhiÒu ; 
 Vµ non n­íc, vµ c©y, vµ cá r¹ng
 Cho chÕnh cho¸ng mïi th¬m, cho ®¶ ®Çy ¸nh s¸ng,
 Cho no nª thanh s¾c cña thêi t­¬i;
 Hìi xu©n hång, ta muèn c¾n vµo ng­¬i.
 §iÒu ®¸ng nãi lµ c¸i t«i trong th¬ l·ng m¹n nãi chung, trong Th¬ míi nãi riªng kh«ng chØ lµ sù tù ý thøc cña nhµ th¬ vÒ b¶n th©n mµ cßn cßn lµ ®èi t­îng ®Ó m« t¶, lÝ gi¶i (theo nguyªn t¾c thÈm mÜ kh¸ch thÓ hãa) chÝnh v× vËy c¸i t«i tr÷ t×nh trong Véi vµng hiÖn lªn thËt râ nÐt nh­ mét dßng ch¶y c¶m xóc víi nhiÒu cung bËc c¶m xóc thËt tinh tÕ mang ®Ëm s¾c th¸i c¸ thÓ hãa. TiÕp xóc víi Véi vµng, cã nghÜa lµ ta ®ang tiÕp xóc víi mét con ng­êi vµ tõ c¸i t«i Êy ta thÊy c¶m th«ng h¬n, tr©n träng h¬n kh¸t väng, t©m thÕ sèng cña mét con ng­êi, mét líp ng­êi (tÇng líp trÝ thøc tiÓu t­ s¶n trong x· héi ViÖt Nam tr­íc c¸ch m¹ng Th¸ng T¸m/ 1945 ) vµ ®Ó tõ ®ã biÕt tr©n träng h¬n nh÷ng gi©y phót trong qòy thêi gian cña cuéc ®êi, biÕt sèng cã ý nghÜa h¬n. 
Thêi gian nghÖ thuËt 
 Thêi gian lµ h×nh thøc tån tai cña thÕ giíi nghª thuËt. §ã lµ thêi gian do con ng­êi s¸ng t¹o ra, võa thÓ hiÖn tr¹ng th¸i con ng­êi trong thêi gian, võa më ra lé tr×nh ®Ó ng­êi ®äc ®i vµo thÕ giíi t¸c phÈm. Cã nhiÒu lo¹i thêi gian: thêi gian vò trô, bèn mïa, cã thêi gian lÞch, thêi gian ®ång hå trung tÝnh, cã thêi gian lÞch sö, thêi gian x· héi, thêi gian t©m lÝ ®Ëm tÝnh chñ quan... Mçi thêi gian cã ®é ®o riªng, lµm cho chóng kh¸c biÖt nhau: n¨m, th¸ng, phót, gi©y, mïa, thÕ kØ, thêi ®¹i... Trong lÞch sö v¨n häc, mçi thÓ lo¹i v¨n häc cã nh÷ng thêi gian ®Æc tr­ng cña nã: thêi gian thÇn tho¹i, thêi gian vò trô, thêi gian sö thi, thêi gian cæ tÝch, thêi gian tiÓu thuyÕt... Ch¼ng h¹n th¬ cæ ®iÓn thÝch dïng cÆp tõ sãng ®«i sím - chiÒu, ®ªm - ngµy, thu - ®«ng, x­a - nay... ®Ó diÔn t¶ sù tÜnh t¹i, tuÇn hoµn cña thêi gian. VÝ dô: “Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸, Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao” (NguyÔn BØnh Khiªm), “Ngµy nhµn më cöa xem Chu DÞch, §ªm v¾ng t×m mai b¹n l·o B«” (NguyÔn Tr·i)... Së dÜ ng­êi x­a cã c¸ch nh×n nh­ vËy lµ bëi hä cho r»ng con ng­êi vèn lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña trêi ®Êt, thiªn nhiªn (quan niÖm con ng­êi vò trô) nªn ch¼ng ph¶i sî sau khi chÕt tÊt c¶ tan biÕn vµo h­ kh«ng. Lµ mét nhµ Th¬ míi, víi c¸i c¸i nh×n cña mét c¸i t«i hiÖn ®¹i, Xu©n DiÖu ®· cã mét quan niÖm rÊt riªng vÒ thêi gian. Ngay tõ khi míi xuÊt hiÖn víi nh÷ng thi phÈm ®Çu tiªn, ng­êi ®äc ®· thÊy Xu©n DiÖu bÞ ¸m ¶nh bëi thêi gian. Vµ tõ ®ã ®Õn nay, b¹n ®äc ®· kh¸m ph¸ ra nhiÒu ®iÒu thó vÞ xung quanh “c¸i phong c¸ch thêi gian” cña thi sÜ. Véi vµng lµ bµi th¬ tiªu biÓu cho c¸i “phong c¸ch thêi gian” Êy.
 Nh­ trªn ®· nãi, trong th¬ trung ®¹i ng­êi ta quan niÖm thêi gian lµ tuÇn hoµn. Cßn víi Xu©n DiÖu, ®ã lµ thêi gian tuyÕn tÝnh. Nã ch¼ng nh÷ng kh«ng trë l¹i, mµ mçi kho¶nh kh¾c tr«i qua lµ mÊt ®i vÜnh viÔn, nh­ con ng­êi vÜnh viÔn mÊt ®i mét phÇn ®êi. §ã lµ thêi gian tiªu cùc, hñy ho¹i tuæi xu©n:
 Xu©n ®­¬ng tíi, nghÜa lµ xu©n ®­¬ng qua,
 Xu©n cßn non, nghÜa lµ xu©n sÏ giµ,
 Mµ xu©n hÕt, nghÜa lµ t«i còng mÊt. 
Cho nªn Xu©n DiÖu ®· nång nhiÖt phñ ®Þnh: 
 Nãi lµm chi r»ng xu©n vÉn tuÇn hoµn,
 NÕu tuæi trÎ ch¼ng hai lÇn th¾m l¹i!
Th­íc ®o thêi gian cña thi sÜ lµ tuæi trÎ. Tuæi trÎ mét ®i kh«ng trë l¹i th× lµm chi cã sù tuÇn hoµn! Trong c¸i mªnh m«ng cña ®Êt trêi, c¸i v« tËn cña thêi gian, sù cã mÆt cña con ng­êi thËt lµ ng¾n ngñi, h÷u h¹n. NghÜ vÒ tÝnh h¹n chÕ cña kiÕp ng­êi, Xu©n DiÖu ®· ngËm ngïi nuèi tiÕc:
 Cßn trêi ®Êt, nh­ng ch¼ng cßn t«i m·i,
 Nªn b©ng k¨n hhu©ng t«i tiÕc c¶ ®Êt trêi;
Nhµ th¬ còng ®· cã mét c¶m nhËn ®Çy tÝnh l¹ hãa vÒ thêi gian:
 Mïi th¸ng n¨m ®Òu rím vÞ chia ph«i,
Lµ ng­êi say mª B«- ®¬- le - «ng tæ cña chñ nghÜa t­îng tr­ng Ph¸p, Xu©n DiÖu ®· m­în c¶m quan t­¬ng øng cña t­îng tr­ng ®Ó diÔn ®¹t c¸i tinh thÇn l·ng m¹n cña m×nh: Thêi gian ®­îc c¶m nhËn b»ng khøu gi¸c: Mïi th¸ng n¨m - thêi gian cña Xu©n DiÖu lµm b»ng h­¬ng. Ch¾c cã lÏ v× vËy mµ thi sÜ muèn buéc giã l¹i ®Ó gi÷ m·i tuæi xu©n cña cuéc ®êi. Thêi gian kh«ng chØ ®­îc c¶m nhËn b»ng khøu gi¸c mµ cßn ®­îc c¶m nhËn thÞ gi¸c, vÞ gi¸c: Mét ch÷ rím gîi nh¾c ta nhí ®Õn