SKKN Vận dụng phương pháp dạy học nhóm trong môn Sinh học ở trường THPT

SKKN Vận dụng phương pháp dạy học nhóm trong môn Sinh học ở trường THPT

Hiện nay, việc nâng cao chất lượng dạy và học vẫn là vấn đề lớn cần được quan tâm giải quyết thường xuyên và liên tục. Để làm được điều đó thì công tác đổi mới phương pháp là cốt lõi.

Thực tế ở các trường THPT hiện nay, việc đổi mới phương pháp đã và đang diễn ra khá rầm rộ, trong đó trọng tâm là áp dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại. Các phương pháp dạy học hiện đại nói chung đều dựa trên quan điểm dạy học giải quyết vấn đề [3]. Dạy học nhóm là một trong những giải pháp được áp dung nhiều hơn cả trong hầu hết các môn học văn hóa.

Dạy học nhóm (hay còn gọi là dạy học theo nhóm) được vận dụng ở nhiều hình thức, phạm vi, quy mô, mức độ khác nhau. Song tựu trung lại, cách thức tiến hành của giáo viên còn không ít những hạn chế, thiếu sót mà nguyên nhân lại là từ việc chưa nắm rõ bản chất của hình thức dạy học này.

Môn Sinh học ở trường THPT với những đặc thù nhất định có thể ứng dụng hình thức dạy học nhóm rất hiệu quả, phát huy tính chủ động, sáng tạo, độc lập, làm việc phối hợp và trang bị các kĩ năng mềm cho học sinh. Giáo viên thực sự trở thành người điều khiển, người đánh giá, người bạn, người đồng hành với học sinh, và vai trò của người thầy được nâng cao hơn [2]. Hình thức này cũng tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh khai thác tối đa các phương tiện, thiết bị dạy học, tiến bộ của khoa học và công nghệ ứng dụng vào giáo dục và đào tạo [1].

 

doc 20 trang thuychi01 13571
Bạn đang xem tài liệu "SKKN Vận dụng phương pháp dạy học nhóm trong môn Sinh học ở trường THPT", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Hiện nay, việc nâng cao chất lượng dạy và học vẫn là vấn đề lớn cần được quan tâm giải quyết thường xuyên và liên tục. Để làm được điều đó thì công tác đổi mới phương pháp là cốt lõi.
Thực tế ở các trường THPT hiện nay, việc đổi mới phương pháp đã và đang diễn ra khá rầm rộ, trong đó trọng tâm là áp dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại. Các phương pháp dạy học hiện đại nói chung đều dựa trên quan điểm dạy học giải quyết vấn đề [3]. Dạy học nhóm là một trong những giải pháp được áp dung nhiều hơn cả trong hầu hết các môn học văn hóa.
Dạy học nhóm (hay còn gọi là dạy học theo nhóm) được vận dụng ở nhiều hình thức, phạm vi, quy mô, mức độ khác nhau. Song tựu trung lại, cách thức tiến hành của giáo viên còn không ít những hạn chế, thiếu sót mà nguyên nhân lại là từ việc chưa nắm rõ bản chất của hình thức dạy học này.
Môn Sinh học ở trường THPT với những đặc thù nhất định có thể ứng dụng hình thức dạy học nhóm rất hiệu quả, phát huy tính chủ động, sáng tạo, độc lập, làm việc phối hợp và trang bị các kĩ năng mềm cho học sinh. Giáo viên thực sự trở thành người điều khiển, người đánh giá, người bạn, người đồng hành với học sinh, và vai trò của người thầy được nâng cao hơn [2]. Hình thức này cũng tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh khai thác tối đa các phương tiện, thiết bị dạy học, tiến bộ của khoa học và công nghệ ứng dụng vào giáo dục và đào tạo [1].
Trong quá trình sử dụng hình thức dạy học nhóm trong môn Sinh học ở trường THPT còn nhiều trường hợp đồng nghĩa với phương pháp thảo luận nhóm, dạy học theo nhóm nhỏ, hoạt động nhóm, hợp tác trong nhóm nên vận dụng chưa nhuần nhuyễn, thiếu linh hoạt, còn mất nhiều thời gian, học sinh làm việc thiếu hiệu quả hoặc chỉ mang tính hình thức. Trong không ít trường hợp, giáo viên vô tình đã biến học nhóm thành hoạt động của một vài cá nhân trong lớp. [2].
Trong giới hạn của đề tài sáng kiến kinh nghiệm này, tôi chỉ tập trung vào việc lí giải cách hiểu đúng và đủ của hình thức dạy học nhóm, đồng thời đưa ra các giải pháp đã được nghiên cứu, thử nghiệm và áp dụng trong thực tế dạy học của bản thân để cho hình thức dạy học nhóm được thực hiện hiệu quả và đơn giản nhất trong môn Sinh học ở trường THPT, dễ dàng cho các giáo viên và học sinh áp dụng. Do đó, tôi chọn đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học nhóm trong môn Sinh học ở trường THPT” làm sáng kiến kinh nghiệm cho mình.
1.2. Mục đích nghiên cứu
	Thông qua việc tổ chức các hoạt động dạy học nhóm trong môn Sinh học ở trường THPT để tìm ra các ưu điểm, nhược điểm cụ thể của hình thức này, từ đó xây dựng định hướng cho giáo viên trong việc tổ chức hoạt động dạy học nhóm có tính khả thi, hiệu quả và phù hợp với đặc điểm trường, lớp, khắc phục những hạn chế, khó khăn, lúng túng trong quá trình tổ chức thực hiện. [2].
	Đề tài cũng góp phần đóng góp giải pháp đổi mới phương pháp dạy học, nhằm mang lại hiệu quả cao trong dạy và học môn Sinh học THPT, thực hiện tốt các mục tiêu giáo dục.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
	Hình thức dạy học nhóm trong môn Địa lí ở trường THPT: những ưu điểm, nhược điểm; cách thức tiến hành; các giải pháp tổ chức thực hiện.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
	Tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu Sinh học sau trong quá trình hoàn thành đề tài sáng kiến kinh nghiệm:
	- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết: được tiến hành từ ngày đầu năm học 2016 – 2017, nghiên cứu tài liệu, định hướng công việc, thực nghiệm.
	- Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: thực hiện trong quá trình kiểm tra, đánh giá, đối chứng kết quả của các phương pháp, hình thức dạy học khác nhau, ở các lớp, các đối tượng học sinh khác nhau.
	- Phương pháp thống kê, xử lí số liệu: trên cơ sở các dữ liệu thu được trong 2 năm học, tác giả xử lí, đánh giá, phân tích để thấy được tương quan, vai trò của hình thức dạy học nhóm so với các hình thức khác.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN MINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận
	Dạy học nhóm là một hình thức xã hội của dạy học, trong đó học sinh của một lớp học được chia thành các nhóm nhỏ, trong khoảng thời gian giới hạn, mỗi nhóm tự lực hoàn thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc. Kết quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và đánh giá trước toàn lớp [1].
Dạy học nhóm là một hình thức tổ chức dạy học, tùy theo nhiệm vụ cần giải quyết mà có những phương pháp làm việc khác nhau được sử dụng [5]. Dạy học nhóm thường được áp dụng để đi sâu, vận dụng, luyện tập, củng cố một chủ đề đã học, nhưng cũng có thể để tìm hiểu một chủ đề mới.
Làm việc toàn lớp
NHẬP ĐỀ VÀ GIAO NHIỆM VỤ
- Giới thiệu chủ đề.
- Xác định nhiệm vụ các nhóm.
- Thành lập các nhóm.
LÀM VIỆC NHÓM
- Chuẩn bị chỗ làm việc.
- Lập kế hoạch làm việc.
- Thỏa thuận quy tắc làm việc.
- Tiến hành giải quyết nhiệm vụ.
- Chuẩn bị báo cáo kết quả.
TRÌNH BÀY KẾT QUẢ/ĐÁNH GIÁ
- Các nhóm trình bày kết quả.
- Đánh giá kết quả.
Làm việc nhóm
Làm việc toàn lớp
Theo Giáo sư Bernd Meier và Tiến sĩ Nguyễn Văn Cường, tiến trình dạy học nhóm được chia thành 3 giai đoạn sau [1]:
Có rất nhiều cách để thành lập nhóm theo các tiêu chí khác nhau, không nên áp dụng một tiêu chí duy nhất cho cả năm học. Có nhiều tiêu chí phân chia nhóm như: nhóm gồm những người tự nguyện, cùng mối quan tâm; nhóm ngẫu nhiên; nhóm ghép hình; nhóm cố định trong thời gian dài; nhóm theo năng lực học tập; nhóm tổng hợp
	Dạy học nhóm được tổ chức tốt sẽ phát huy tính tích cực, tự lực và trách nhiệm của học sinh, đồng thời phát triển năng lực cộng tác làm việc, năng lực giao tiếp và các kĩ năng mềm, các thế mạnh của người học [2]. Do đó, dạy học nhóm không chỉ nâng cao chất lượng dạy học mà còn nhằm giáo dục học sinh, định hướng nghề nghiệp, hoàn thiện nhân cách và kĩ năng.
	Dạy học nhóm tạo môi trường thuận lợi giúp học sinh có cơ hội phát biểu, trao đổi và học tập lẫn nhau, cùng nhau tìm hiểu, phát hiện kiến thức mới. Những học sinh yếu kém có cơ hội được học tập những bạn giỏi hơn, những học sinh khá, giỏi không chỉ hoàn thành nhiệm vụ của mình mà còn giúp đỡ các bạn yếu hơn hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Qua đó, hình thành cho học sinh tinh thần tự chủ, đoàn kết, tương trợ, hợp tác trong học tập và hành động.
	Dạy học nhóm giúp học sinh phát triển năng lực xã hội: năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực giao tiếp, năng lực tự tìm hiểu, năng lực hợp tác, năng lực tranh luận, năng lực phản biện, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy, giúp các học sinh nhút nhát, thiếu tự tin có cơ hội để phát triển bản thân, trở nên tự tin, mạnh dạn trước tập thể.
	Tuy nhiên, dạy học nhóm đòi hỏi nhiều thời gian, trong một số trường hợp tổ chức không tốt sẽ dẫn đến sự chây lười trong công việc của một số học sinh, hoàn thành nhiệm vụ được giao chỉ tập trung ở thiểu số học sinh tích cực, thậm chí không đánh giá được năng lực, kiểm tra được thành quả của các nhóm Có một số thành viên ỷ lại không làm việc, có thể xảy ra hiện tượng đi lệch hướng. Trong nhiều trường hợp, một số học sinh khá giỏi trong nhóm quyết định quá trình và kết quả thảo luận của cả nhóm[2].
2.2. Thực trạng dạy học nhóm trong môn Sinh học ở trường THPT
2.2.1. Những mặt đã làm được
Trong những năm gần đây, dạy học nhóm ở trường THPT trong môn Sinh học đã có nhiều thay đổi về chất, trong nhiều giờ dạy các giáo viên thường xuyên sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, tạo hứng thú cho người học, kích thích khả năng làm việc hợp tác của học sinh. Trong hầu hết các giờ thao giảng, dù như thế nào các giáo viên cũng tìm cách sử dụng dạy học nhóm.
Phần lớn học sinh đã nhận thấy được vai trò và ý nghĩa của phương pháp học tập theo nhóm đối với việc học tập của mình. Nhiều học sinh rất hào hứng khi thực hiện học tập theo nhóm. Các giáo viên đã tích cực vận dụng phương pháp học tập theo nhóm cho học sinh trong quá trình giảng dạy giúp học sinh tự tìm hiểu kiến thức và rèn luyện khả năng làm việc tập thể. Qua việc học tập theo nhóm các thành viên thấy được vai trò của mình đối với tập thể, bước đầu thành thạo được nhiều kĩ năng. Học tập theo nhóm đã tạo cơ hội cho các thành viên được thể hiện mình nên các bạn trở nên mạnh dạn hơn, tự tin hơn, có trách nhiệm hơn [5].
So với các phương pháp học tập khác trong học sinh hiện nay thì dạy học nhóm đang đem lại nhiều lợi ích, tăng cường sự gắn kết các thành viên trong lớp hơn, giúp mỗi thành viên thu nhận và nắm vững nhiều kiến thức hơn. Học tập theo nhóm đã tạo ra nhiều sản phẩm trí tuệ rất phong phú và chất lượng được thầy cô ghi nhận, đánh giá cao.
2.2.2. Những hạn chế
Thảo luận nhóm ở trường THPT hầu hết được đồng nghĩa với dạy học nhóm, đó là đồng nghĩa giữa phương pháp với hình thức dạy học. Chính vì thế, việc dạy học nhóm còn tồn tại nhiều hạn chế. Thông qua điều tra, tìm hiểu về dạy học nhóm trong môn Sinh học ở trường THPT, tôi đã nhận thấy trong tổ chức dạy học nhóm còn có nhiều bất cập. Trước hết hiệu quả của hoạt động nhóm còn chưa cao, phần lớn hoạt động nhóm còn mang tính hình thức, chú trọng tạo ra sản phẩm để nộp thầy cô mà ít chú trọng đến quá trình hợp tác nhóm để tạo ra sản phẩm. 
Hầu hết học sinh đều thiếu và yếu về các kĩ năng làm việc nhóm, đặc biệt là kĩ năng giải quyết xung đột, kĩ năng chia sẻ trách nhiệm, kĩ năng tự kiểm tra, đánh giá hoạt động nhóm. Ý thức tham gia, đóng góp ý kiến của học sinh còn chưa cao, một số học sinh còn mang tâm lí trông chờ, ỷ lại. Đa số nhóm trưởng còn thiếu kĩ năng trong điều hành và quản lí hoạt động của nhóm [5]. Công tác tự kiểm tra, đánh giá của nhóm còn thiếu khách quan, mới chỉ coi trọng đánh giá cho điểm các thành viên chứ chưa đánh giá hoạt động của nhóm.
2.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế trên
- Đối với giáo viên: Đa số giáo viên chỉ được bồi dưỡng lí thuyết chung chung về phương pháp giảng dạy, chưa được huấn luyện cụ thể kĩ năng thiết kế dạy học nhóm trong môn Sinh học, thậm chí nhiều giáo viên chỉ thông qua trao đổi với bạn bè, đồng nghiệp để xây dựng, thiết kế dạy học nhóm. Trong quá trình dạy học nhóm, kĩ năng điều hành của các giáo viên thường thiếu linh hoạt, mất thời gian, không phát huy được trí tuệ tập thể. Các thầy cô giáo cũng chưa thường xuyên trao đổi, hướng dẫn, cung cấp những kĩ năng và phương pháp làm việc nhóm cho học sinh. Học sinh chỉ biết nhận nhiệm vụ là hoàn thành bài tập bằng cách làm việc nhóm mà chưa biết phải làm việc nhóm như thế nào để hoàn thành bài tập một cách tốt nhất. Việc vận dụng dạy học nhóm chủ yếu diễn ra trong các tiết thao giảng nhưng cách thức tiến hành chưa linh hoạt, các nhóm được thành lập hầu như chỉ dựa trên tiêu chí chỗ ngồi mà chưa căn cứ vào khả năng, năng lực, trình độ, tâm lí của học sinh.
- Cơ sở vật chất trường học: Trong những năm qua cơ sở vật chất phục vụ dạy học ngày càng được tăng cường, nhưng các phương tiện, thiết bị, kĩ thuật phục vụ dạy và học Sinh học trong các nhà trường THPT trên phạm vi tỉnh Thanh Hóa đã và đang bị xuống cấp nhiều, thiếu trang thiết bị mới, cập nhật, chưa bổ sung kịp thời các trang thiết bị hư hỏng, mất mát; các phòng học vẫn chủ yếu theo kiểu truyền thống nên công tác tổ chức dạy học nhóm chưa phát huy hết thế mạnh.
- Đối với học sinh: Một số học sinh chưa hình thành cho mình ý thức tích cực và tự giác trong học tập, làm việc nhóm, học sinh chưa chịu khó tìm hiểu để có thể tự trang bị cho mình những kĩ năng và phương pháp học nhóm có hiệu quả. Bản thân học sinh thiếu và yếu về phương pháp, kĩ năng học nhóm: phương pháp tiến hành hoạt động nhóm của các nhóm chưa khoa học, chưa hợp lí, nhiều nhóm chưa lắng nghe, chưa tạo cơ hội cho các thành viên được thể hiện, khẳng định mình, được thảo luận và phát biểu ý kiến. Từ đó dẫn đến tình trạng một số thành viên chán nản, buông xuôi, phó mặc chỉ tham gia một cách chiếu lệ, đối phó. Nhóm trưởng chưa thực sự phát huy được vai trò của mình, chưa có năng lực và kĩ năng trong việc điều hành nhóm. Cán bộ các lớp chưa thực sự phát huy vai trò của mình trong việc tham mưu cho giáo viên thiết kế nhóm, tự quản và thúc đẩy các hoạt động nhóm
- Nguyên nhân khác: Phương pháp làm việc nhóm được áp dụng ở hầu hết các môn. Vì thế nhiều khi học sinh phải làm việc nhóm quá nhiều trong cùng một thời gian, điều đó gây nên tâm lí mệt mỏi, nhàm chán trong học sinh, làm cho hiệu quả dạy học nhóm không cao.
Mặt khác, dạy học nhóm là hình thức dạy học không mới nhưng khá khó thực hiện, đòi hỏi năng lực, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên khá cao, kèm theo đó là trang thiết bị phục vụ dạy và học, năng lực của học sinh nên việc vận dụng vào thực tiễn dạy học chưa mang lại kết quả như mong muốn.
2.3. Các giải pháp để dạy học nhóm hiệu quả
2.3.1. Hình thành động cơ học tập theo nhóm
Ngay trong tiết đầu tiên của năm học chương trình Sinh học THPT, giáo viên cần hình thành cho học sinh có động cơ, hứng thú trong công tác học nhóm. Trong tiết học này, giáo viên khái quát toàn bộ chương trình môn học của năm học, đưa ra các cách dạy, cách học, trong đó tập trung vào công tác dạy học nhóm. Giáo viên đưa ra các nội quy, quy định cụ thể trong công tác học nhóm cũng như những nguyên tắc về chia nhóm. Giáo viên cũng thiết kế và bố trí các cách ngồi khi thực hiện học tập nhóm, cho học sinh thực tập ngay trong tiết học này. 
Để làm tốt công việc này, giáo viên cần phát phiếu Điều tra khả năng học sinh, từ đó có những tổng hợp, đánh giá để chia nhóm cho phù hợp với mỗi nhiệm vụ, năng lực của người học.
PHIẾU ĐIỀU TRA KHẢ NĂNG CỦA HỌC SINH
Họ và tên học sinh:.Lớp:.
Đánh dấu x vào phần trả lời
STT
Nội dung
Trả lời
Có
Không
1
Khả năng ca hát
2
Khả năng hội họa
3
Khả năng khai thác tri thức trên mạng internet
4
Khả năng sử dụng Word
5
Khả năng sử dụng Excel để vẽ biểu đồ
6
Khả năng vẽ trên máy tính
7
Khả năng sử dụng PowerPoint để trình chiếu
8
Khả năng phân tích và tổng hợp thông tin
9
Khả năng thuyết trình
10
Khả năng lãnh đạo, quản lí
Đối với công tác điều hành, tổ chức, đánh giá, giáo viên cũng hướng dẫn cho học sinh thực hiện, trọng tâm hướng vào việc học sinh tự chủ: tự nghiên cứu, tự nhận nhiệm vụ, tự giao nhiệm vụ trong nhóm, tự đánh giá các thành viên trong nhóm và đánh giá nhóm khác, tự phản biện cho mình và cho bạn, tự cử trưởng nhóm, tự cử thư kí nhóm, tự phân công người trình bày của nhóm. Tuy nhiên, giáo viên cần yêu cầu vai trò của mỗi học sinh trong nhóm thường xuyên được thay đổi, đồng thời các nhóm cũng thay đổi số thành viên, các thành viên không ở một nhóm cố định mà tùy thuộc vào nhiệm vụ sẽ có sự thay đổi phù hợp.
Điểm số và những lời khen ngợi với các cá nhân và tập thể nhóm hoàn thành tốt nhiệm vụ cũng là động cơ kích thích học sinh học tập nhóm.
2.3.2. Tổ chức, quản lí dạy học nhóm
a. Chia nhóm:
Việc phân nhóm cần thực hiện sao cho giáo viên có thể theo dõi, đánh giá nhưng đồng thời cũng đảm bảo phát huy tính tích cực của mỗi học sinh. Về lí thuyết, một nhóm lí tưởng nhất gồm 4 - 6 thành viên [1]. Trong thực tế, nhóm được tổ chức linh hoạt tùy thuộc vào mỗi nhiệm vụ cụ thể, tùy thuộc cách thức tiến hành giải quyết vấn đề, tùy thuộc đặc điểm học sinh và cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học.
Dựa vào kết quả của Phiếu điều tra khả năng học sinh mà giáo viên chia nhóm phù hợp. Một nhóm muốn hoạt động hiệu quả cần phải có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, gồm:
- Một nhóm trưởng có trách nhiệm tổ chức, điều hành mọi hoạt động của nhóm, nhóm trưởng có thể do các thành viên trong nhóm bầu lên hoặc do giáo viên chỉ định. Nhóm trưởng là người có năng lực, nhiệt tình và uy tín.
- Một nhóm phó (nếu quy mô nhóm lớn) để hỗ trợ nhóm trưởng, thay thế nhóm trưởng khi cần thiết (nhất là những nhiệm vụ thực hiện dài hạn trong dạy học theo dự án).
- Một thư kí để ghi nội dung nhóm thống nhất trả lời cho nhiệm vụ trên lớp, hoặc ghi chép nội dung thống nhất của các cuộc họp nhóm với các vấn đề được phân công dài hạn. Thư kí nhóm được thay đổi thường xuyên.
- Nhóm phải quy định rõ trách nhiệm cụ thể của từng thành viên trong nhóm, xây dựng mối quan hệ gắn kết giữa các thành viên trong nhóm.
Mỗi nhóm cũng giao nhiệm vụ cho người trình bày, thuyết trình, những người tham gia bảo vệ nội dung trả lời của nhóm, những người tham gia phản biện đối với nhóm khác.
Trong quá trình chia nhóm, giáo viên cũng đồng thời nêu nội quy, yêu cầu về thời gian, sản phẩm của hoạt động nhóm chỗ ngồi, cách thức hoạt động của mỗi nhóm.
b. Lựa chọn chủ đề cho học sinh:
Việc lựa chọn chủ đề rất quan trọng. Chủ đề quá khó hoặc quá dễ đối với học sinh đều ảnh hưởng đến hoạt động thảo luận của học sinh. Lựa chọn vấn đề thảo luận phải hấp dẫn, có tính chất kích thích tính tích cực chủ động làm việc của học sinh [3]. Chủ đề thảo luận phải là vấn đề chính của bài học, vấn đề có thể có nhiều hướng khai thác khác nhau, nhiều cấp độ nhận thức khác nhau.
Chủ đề thảo luận nhóm có thể là những chủ đề để cho các nhóm về nhà chuẩn bị, hoặc cũng có thể là những chủ đề mà các em thảo luận ngay tại chổ, trong đó cần chú ý:
+ Phải đặt ra nhiệm vụ cụ thể của từng nhóm bằng câu hỏi. Câu hỏi phải rõ ràng, không mập mờ, đánh đố. 
+ Phải có hướng dẫn cụ thể về yêu cầu và định hướng cách thức làm việc.
+ Thời gian thảo luận phải tương ứng với nội dung yêu cầu của vấn đề thảo luận.
Một điều rất quan trọng mà nhiều giáo viên khi dạy học nhóm thường ít chú ý tới, đó là một chủ đề cần được giao cho ít nhất là hai nhóm thảo luận, từ đó các nhóm mới có sự đối chứng, phản biện, kích thích phát triển các kĩ năng thuyết trình trước đám đông và làm việc khoa học của học sinh.
c. Sắp xếp thời gian:
Hoạt động nhóm cần diễn ra thường xuyên và xen kẽ với các hình thức, hoạt động giảng dạy khác để tránh nhàm chán và giáo viên kịp thời nắm bắt mức độ tiếp thu của học sinh, từ đó định hướng điều chỉnh, bổ sung kiến thức, tài liệu tham khảo.
Với những chủ đề học sinh về nhà chuẩn bị thì phải xác định thời gian cụ thể là khi nào sẽ thuyết trình, thời gian tối đa và tối thiểu dành cho mỗi chủ đề là bao nhiêu để học sinh có thể chủ động. Với những chủ đề mà đòi hỏi sự vận dụng kiến thức liên môn thì giáo viên có thể cho học sinh chuẩn bị trong một quá trình dài (2 – 6 tuần) và trình bày ở phòng có đầy đủ các thiết bị nghe nhìn, phòng hội thảo.
d. Tổ chức dạy học nhóm:
Trong thời gian các nhóm thực hiện nhiệm vụ, giáo viên là người nắm bắt những nội dung học sinh khó khăn để giúp đỡ, đưa câu hỏi định hướng, hướng dẫn khai thác tài liệu; học sinh cũng sẽ có những câu hỏi phản hồi, giáo viên cần giải đáp tức thời hoặc chỉ rõ nguồn tài liệu cho học sinh tự tìm hiểu.
Một kinh nghiệm quan trọng cho thấy giáo viên càng tạo điều kiện cho học sinh gần gũi thì học sinh càng hỏi nhiều, giáo viên càng không gò bó về vị trí và cách thức ngồi (hoặc đứng) thảo luận thì học sinh càng phát huy tư duy tốt hơn.
Kết quả hoạt động nhóm mang lại chất lượng cao nhất phải bắt nguồn từ làm việc cá nhân học sinh. Trong dạy học nhóm, điều này thường các giáo viên không thực hiện, mà họ sẽ trực tiếp yêu cầu nhóm thảo luận, hoạt động và đi đến kết quả chung của nhóm. Vô hình chung đã làm cho nhiều học sinh trong nhóm không làm việc mà chỉ tập trung ở một vài cá nhân học tập tốt và khá của bộ môn. Do đó, trước khi chính thức hoạt động nhóm, giáo viên yêu cầu học sinh làm việc cá nhân toàn bộ nội dung của nhóm, sau đó học sinh đưa kết quả của mình ra nhóm, trao đổi, phản biện, tranh luận và đi đến thống nhất dưới sự điều hành của nhóm trưởng. Thư kí nhóm ghi nội dung mà cả nhóm thống nhất, và nhóm cắt cử người trình bày. Cách thức hoạt động này đảm bảo cho mọi học sinh trong nhóm đều phải làm việc, tư duy và chuẩn bị nội dung được yêu cầu. Tuy nhiên, khi gặp chủ đề lớn, bao gồm nhiều nội dung, nhóm trưởng dưới sự hướng dẫn của giáo viên sẽ chia nhỏ chủ đề và giao cho các thành viên trong nhóm làm việc cá nhân, mỗi nhiệm vụ nhỏ được chia tối thiểu cho 2 cá nhân phụ trách và làm việc độc lập. Sau thời gian làm việc cá nhân, nhóm sẽ tập hợp lại để đi đến thống nhất.
Trong quá trình các nhóm tiến hành hoạt động, giáo viên cần quan sát, nắm bắt thái độ, cách thức, tiến độ làm việc của từng nhóm, từng học sinh. Trong những trường hợp nhất định, giáo viên có thể điều chuyển học sinh sang hoạt động ở nhóm khác. Vì bản chất của dạy học nhóm là phát huy tổng thể năng lực của học sinh,

Tài liệu đính kèm:

  • docskkn_van_dung_phuong_phap_day_hoc_nhom_trong_mon_sinh_hoc_o.doc