SKKN Rèn kĩ năng nhận xét và phân tích bảng số liệu thông kê nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Địa lí cho học sinh lớp 9 ở trường THCS Đông Tiến

 1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Trong hệ thống các môn học ở trường phổ thông cơ sở, Địa lí là môn học không thể thiếu được. Nhiệm vụ của môn Địa lí là cung cấp những kiến thức, kỹ năng phổ thông cơ bản thuộc khoa học Địa lý và hình thành năng lực, phẩm chất cần thiết cho học sinh. Nội dung trong sách giáo khoa Địa lý, các kiến thức được trình bày thông qua hệ thống các kênh chữ và các kênh hình. Muốn học tốt môn Địa lí, thì ngoài việc nắm chắc các kiến thức thông qua hệ thống kênh chữ, học sinh còn phải biết khai thác kiến thức thông qua hệ thống kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí như bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, biểu đồ, bảng số liệu Như vậy, cùng với các loại bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, thì bảng số liệu cũng đã trở thành một kênh thông tin quan trọng, không thể thiếu được trong nghiên cứu và học tập môn Địa lí. Bảng số liệu là bảng thể hiện mối quan hệ giữa các số liệu với nhau theo một chủ đề nhất định. Các số liệu ở bảng được sắp xếp theo các cột dọc và hàng ngang theo các tiêu chí và có mối quan hệ với nhau tạo điều kiện cho việc so sánh mối quan hệ tương giữa chúng theo các mặt cần thiết của bảng thể hiện. Bảng số liệu là những con số cụ thể, con số “ biết nói” dẫn chứng, chứng minh về vấn đề tự nhiên, dân số đặc biệt là kinh tế- xã hội của một khu vực hay một quốc gia, một vùng nào đó. phát triển hay không phát triển, làm phong phú nội dung môn học. Những số liệu dùng để đánh giá tình hình phát triển hay chưa phát triển của một địa phương mà trong xã hội nào cũng cần đến nó, đặc biệt là trong nền kinh tế thị trường hiện nay. Vì vậy rèn kĩ năng nhận xét phân tích bảng số liệu thống kê là một yêu cầu rất cần thiết trong việc dạy – học môn Địa lí.
 Phân tích bảng số liệu thống kê để rút ra nhận xét là một dạng bài tương đối khó, khiến cho nhiều học sinh phải lúng túng trong quá trình làm bài, không biết phải bắt đầu từ đâu, xử lý số liệu ra sao, phân tích số liệu nào trước, số liệu nào sau,....Chính vì vậy mà trong quá trình dạy học giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh nắm vững về kĩ năng này.
 Qua thực tế giảng dạy và chấm bài học kì theo phân phối chương trình, cũng như các bài thi học sinh giỏi, tôi nhận thấy rằng đa số các em học sinh ở trường THCS Đông Tiến còn yếu về kĩ năng nhận xét bảng số liệu thống kê, đặc biệt là học sinh khối 9 khi học về địa lí kinh tế - xã hội, học sinh phải làm việc nhiều với bảng số liệu, nhưng kĩ năng chưa có nên kết quả trong học tập không cao, thường bị mất điểm trong các bài tập nhận xét, phân tích bảng số liệu để giải thích kiến thức hoặc vẽ biểu đồ. Nguyên nhân là do các em còn xem nhẹ bộ môn, xem đây là môn học thuộc chỉ học lí thuyết là đủ, sẽ đạt điểm cao. Đây là quan niệm sai lầm của các em. Trong môn học Địa lí ngoài kiến thức lí thuyết, còn có 30-35 % phần bài tập trong đó đa số thuộc về phần xử lí số liệu, tính toán nhận xét và vẽ biểu đồVì vậy các em cần phải có kĩ năng để xử lí số liệu bảng thống kê. Kĩ năng phân tích số liệu thống kê cho phép đánh giá được mức độ am hiểu, vận dụng kiến thức của người học vào các trường hợp cụ thể, đánh giá được kĩ năng chọn lọc, xác định kiến thức địa lí. Để học sinh có thể nhận xét đúng và đủ ý theo yêu cầu của đề bài, khi dạy giáo viên cần phải hướng dẫn học sinh khi phân tích bảng số liệu một cách kĩ lưỡng và khoa học, tránh tình trạng dạy chung chung hoặc khi gặp bảng số liệu hỏi qua lo hoặc bỏ qua, dẫn đến các em không hiểu bài, ngại học, cho là bộ môn học thuộc không cần thiết.
Xuất phát từ những lí do trên tôi quyết định đi tìm giải pháp cho các em trong việc: “Rèn kĩ năng nhận xét và phân tích bảng số liệu thông kê nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Địa lí cho học sinh lớp 9 ở trường THCS Đông Tiến” Để giúp các em thành thạo về kĩ năng và tạo sự hứng thú trong môn học, ngoài ra còn giúp các em biết vận dụng vào cuộc sống đọc và phân tích bảng số liệu trong thời kì kinh tế thị trường hiện nay.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Khi nghiên cứu đề tài này bản thân tôi muốn chia sẻ kinh nghiệm dạy phân tích bảng số liệu thống kê nhằm mục đích giúp giáo viên có cách hướng dẫn học sinh sử dụng số liệu thống kê trong học tập Địa lí 9. Tìm ra các bước tiến hành giảng dạy số liệu thống kê, để học sinh học xử lí sử dụng các số liệu thống kê một cách thành thạo trong học tập Địa lí, gây hứng thú cho học sinh. Qua đó, giúp các em mở rộng vốn sống rèn luyện tư duy, có cái nhìn đúng đắn về bộ môn, từ đó hình thành và phát triển nhân cách cho các em.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
“Rèn kĩ năng nhận xét và phân tích bảng số liệu thông kê cho học sinh lớp 9 ở trường THCS Đông Tiến nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Địa lí”
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài bản thân tôi đã sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Tham khảo các tài liệu chuyên ngành, qua các đợt tập huấn để hướng dẫn cho các em trong quá trình khai thác xử lí bảng số liệu.
- Phương pháp quan sát thực tiễn: Dự giờ để tìm hiểu kinh nghiệm khai thác xử lí số liệu trong bảng thống kê của giáo viên và kết quả của giờ học.
- Phương pháp thực nghiệm: Nghiên cứu khả năng tiếp cận của học sinh sau quá trình học tập, nghiên cứu giáo án của giáo viên.
- Phương pháp so sánh: So sánh các phương pháp rèn kĩ năng khai thác kiến thức từ bảng số liệu mới với các phương pháp giảng cũ để thấy được hiệu quả của phương pháp mới.
- Phương pháp chứng minh: Chứng minh bằng số liệu đối chứng cụ thể.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận
2.1.1 Khái niệm:
Bảng số liệu thống kê [1]: là bảng thể hiện mối quan hệ giữa các số liệu với nhau theo một chủ đề nhất định. Các số liệu ở bảng được sắp xếp theo các cột dọc và hàng ngang theo các tiêu chí và có mối quan hệ với nhau tạo điều kiện cho việc so sánh tương quan giữa chúng theo các mặt cần thiết của bảng thể hiện.
2.1.2 Kết cấu của bảng thống kê:
+ Về hình thức
- Bảng thống kê bao gồm các hàng ngang và cột dọc, các tiêu đề và các tài liệu con số.
- Hàng ngang cột dọc phản ánh quy mô của bảng thống kê, thường được đánh số thứ tự.
- Ô của bảng dùng để điền số liệu thống kê.
- Tiêu đề của bảng: Phản ánh nội dung của bảng và của từng chỉ tiêu trong bảng.
Có 2 loại tiêu đề:
Tiêu đề chung: Tên bảng.
Tiêu đề nhỏ (mục): Tên hàng, cột.
- Các số liệu được ghi vào các ô của bảng, mỗi số liệu phản ánh đặc trưng về mặt lượng của hiện tượng nghiên cứu.
* Về nội dung: chia thành 2 phần: Phần chủ để và phần giải thích.
- Phần chủ để: Nội dung phần chủ đề nhằm nêu rõ tổng thể nghiên cứu được phân thành những bộ phận nào, hoặc mô tả đối tượng nghiên cứu là những đơn vị nào, loại hình gì, tên địa phương hoặc các thời gian nghiên cứu khác nhau. Hay nói cách khác, phân chủ đề thể hiện tiêu thức phân tổ các đơn vị tổng thể thành các tổ. Vị trí của phần này thường để ở bên phải phía dưới của bảng (tên của các hàng- tiêu đề hàng).
- Phần giải thích: Nội dung phần này gồm các chỉ tiêu giải thích về các đặc điểm của đối tượng nghiên cứu (giải thích phần chủ đề của bảng). Vị trí của phần này thường để ở bên trái phía trên của bảng (tên của các cột- tiêu đề cột).
2.1.3 Vai trò của bảng số liệu thống kê:
Trong môn học Địa lý, bảng số liệu thống kê trở thành một phần quan trọng không thể thiếu. Có thể nói, bảng số liệu thống kê là một trong những ngôn ngữ đặc thù của khoa học địa lý. Chính vì vậy mà kĩ năng nhận xét và phân tích bảng số liệu thống kê đã trở thành một yêu cầu không thể thiếu đối với người dạy và học địa lý.
- Là phương tiện của học sinh trong quá trình nhận thức.
- Làm cơ sở để rút ra các nhận xét khái quát hoặc dùng để minh họa, làm rõ các kiến thức địa lí.
- Việc phân tích các số liệu giúp học sinh thu nhận được các kiến thức địa lí cần thiết.
	Như vậy, số liệu thống kê [2] là một phương tiện dạy học, góp phần giúp học sinh minh họa, làm rõ kiến thức. Mặt khác, số liệu thống kê cũng góp phần giúp học sinh tìm ra tri thức mới nhờ phân tích số liệu. Số liệu thống kê là phương tiện dạy học không thể thiếu trong dạy học Địa lí.
 Rèn kĩ năng sử dụng và phân tích các số liệu là một trong những biện pháp làm tăng vốn hiểu biết về thực tiễn của các em. Vì các số liệu không chỉ có trong tài liệu địa lí mà nó còn được giới thiệu rộng rãi trên các báo, tạp chí, các thông tin đại chúng....mà qua đó các em sẽ tự mình phát hiện kiến thức và khắc sâu hơn nội dung bài học. Mặt khác nó còn giúp cho giáo viên tổ chức việc dạy học theo đặc trưng bộ môn có hiệu quả. Để làm được điều này không phải là một điều đơn giản, đòi hỏi người giáo viên phải thực sự yêu bộ môn, tâm huyết với nghề, đầu tư thời gian, tìm cho mình một giải pháp hiệu quả để giúp học sinh nắm vững kĩ năng nhận xét và phân tích bảng số liệu thống kê.
2.2 Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
 - Năm 2017-2018 được BGH nhà trường phân công dạy Địa lí khối 9, trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm, tôi đã tiến hành khảo sát việc qua bài kiểm tra chất lượng học kì I. Tôi đã thu được kết quả như sau:
Lớp/ss
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
97
3
3.2
20
20,6
60
61,8
7
7,2
7
7,2
Qua kết quả khảo sát thể hiện ở bảng số liệu trên tôi không khỏi không trăn trở về khả năng nhận xét, phân tích bảng số liệu thống kê của học sinh còn hạn chế, các em mới chỉ biết nhận xét chung chung mà chưa biết bám vào câu chữ của đề bài để nhận xét, dẫn đến kết quả chất lượng về môn Địa lí còn yếu là do những nguyên nhân sau:
 + Về giáo viên: Qua thực tế giảng dạy nhiều năm, cũng như đi dự giờ rút kinh nghiệm một số tiết dạy tôi nhận thấy có những tiết giáo viên gặp những phần dạy có số liệu thống kê rất lúng túng trong truyền đạt cho học sinh hoặc là bỏ qua. Từ đó học sinh sau khi học xong bài không hiểu bài, tiếp thu kiến thức một cách thụ động, không phát huy được tư duy sáng tạo của học sinh, không đáp ứng được mục tiêu của bài học đề ra. Sau đây tôi xin đưa ra một ví dụ điển hình mà qua dự giờ cũng như thực dạy không thành công
Ví dụ: Bảng số liệu 9.1. Diện tích rừng nước ta, năm 2000 (nghìn ha) SGK Địa lí 9 trang 34.
Ví dụ 1: Bảng số liệu 9:1
                         Diện tích rừng nước ta năm 2000(nghìn ha)
Rừng sản xuất
Rừng phòng hộ
Rừng đặc dụng
Tổng cộng
4733,0
5397,5
1442,5
11573,0
 Làm việc với bảng số liệu này, giáo viên hỏi: Dựa vào bảng 9.1 SGK hãy cho biết cơ cấu các loại rừng ở nước ta?
Học sinh: Nhìn vào bảng số liệu 9.1 đọc ngay số liệu thô: Rừng sản xuất : 4733 nghìn ha; Rừng phòng hộ: 5397 nghìn ha; Rừng đặc dụng: 1442,5 nghìn ha.
 Với đề bài này thì học sinh trả lời như vậy là chưa đúng với yêu cầu của đề. Mà ở đây câu hỏi yêu cầu là cho biêt cơ cấu các loại rừng ở nước ta, thì bắt buộc giáo viên phải hướng dẫn học sinh cách xử lí số liệu tính ra phần trăm (%). Từ đó học sinh mới nhận xét được cơ cấu các loại rừng của nước ta hiện nay một cách dễ ràng
Ví dụ 2:
Bảng số liệu 27.1 ( Trang 100)
Sản lượng thuỷ sản ở vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ năm 2002 (nghìn tấn)
Vùng
Bắc Trung Bộ
Duyên hải Nam Trung Bộ
Nuôi trồng
38,8
27,6
Khai thác
153,7
493,5
?  So sánh sản lượng thuỷ sản nuôi trồng và khai thác của hai vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ?
Học sinh nhìn vào bảng số liệu sẽ nhận xét theo số liệu thô khi chưa tính ra %. Như vậy là chưa đúng với câu hỏi mà cần phải tính ra % (phần trăm) để so sánh sự phát triển của hai vùng .
Giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách xử lí số liệu ra % (phần trăm) trước tiên là cần tìm tổng số nuôi trồng và khai thác của toàn miền Trung, do trong bảng số liệu chưa có tổng, sau đó mới tính % (phần trăm).
     Như vậy khi đưa ra số liệu giáo viên cần hướng dẫn học sinh khai thác thông tin, số liệu và xử lí số liệu để biết được các kiến thưc cần tìm trong bảng số liệu là những gì?
 Trên đây tôi mới đưa ra một vài ví dụ điển hình của một dạng bài nhận xét bảng số liệu, trong kĩ năng phân tích, nhận xét bảng số liệu còn có rất nhiều dạng như nhận xét về cơ cấu, về tính tốc độ, về so sánh. Mỗi dạng có một cách tính toán xử lí khác nhau. Yêu cầu học sinh phải nắm vững kiến thức các dạng thì mới làm được.
 Như vậy qua thực trạng trên tôi thấy rằng dù bất kì dạy môn học nào yêu cầu giáo viên phải nắm vững kiến thức, làm chủ kiến thức, từ đó tìm cho mình một phương pháp phù hợp nhất để truyền đạt cho học sinh dễ hiểu, dễ nhớ, và phát huy được sự yêu thích bộ môn.
+ Về học sinh: Do học sinh và một số phụ huynh quan niệm môn Địa lí là môn phụ, không liên quan đến thi vào 10 hoặc môn học thuộc lòng nên không chịu tư duy. Trên thực tế bộ môn Địa lí là môn kết hợp giữa khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, nên đòi hỏi nhiều kĩ năng suy luận, tính toán.
Để khắc phục tình trạng trên, tôi mạnh dạn đưa ra các giải pháp về kĩ năng nhận xét và phân tích bảng số liệu thống kê trong dạy học Địa lí lớp 9 như sau. 
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
2.3.1. Các giải pháp chung.
- Trước hết trong từng bài giảng giáo viên phải chuẩn bị thật chu đáo, giáo viên phải biết xác định các kĩ năng cần cung cấp cho học sinh, các kiến thức trọng tâm, trọng điểm, và phân biệt đâu là kiến thức cơ bản, trọng tâm, đâu là kiến thức thứ yếu, cần những kĩ năng nào để rèn luyện  Từ đó giáo viên lập tiến trình cho bài giảng thật logic, giúp cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng.
 - Tổ chức cho học sinh khai thác tốt kênh hình, kết hợp kênh chữ, giúp các em chủ động tiếp nhận kiến thức một cách trọn vẹn, gây hứng thú học tập trong bộ môn
- Quá trình giảng dạy: Giáo viên cần sử dụng hệ thống câu hỏi phù hợp với cả ba đối tượng học sinh khá giỏi, trung bình và yếu kém nhằm phát huy trí lực của ba đối tượng này. Qua hệ thống câu hỏi phát hiện, câu hỏi gợi mở, câu hỏi có tính chất giúp các em tư duy tổng hợp. Từ đó các em có thể nắm kiến thức một cách chủ động, phát triển tư duy logic.
- Rèn kĩ năng tư duy địa lí, phân tích so sánh, tổng hợp, khái quát xác định các mối liên hệ địa lí
- Sử dụng linh hoạt khéo léo các phương pháp phù hợp với nội dung từng phần, từng bài dạy.
- Đa dạng hóa các hình thức hoạt động của học sinh như: hoạt động nhóm, cá nhân, hoạt động theo cặp, cả lớp tạo sự hứng thú, chủ động của học sinh trong học tập.
2.3.2. Các giải pháp cụ thể: 
* Giải pháp 1:
Các bước tổ chức cho học sinh phân tích bảng số liệu thống kê trong sách giáo khoa Địa lí 9 
 Bước 1: Tổ chức cho học sinh xác định nội dung bảng số liệu thống kê
- Cần nắm vững tên bảng, các tiêu đề của bảng.
- Học sinh đọc yêu cầu của bài. Chú ý các tiêu chí cần nhận xét.
- Đọc kĩ các cột dọc, ngang của bảng số liệu theo trình tự hợp lí (nếu có)
- Xác định đơn vị tính, thời gian đi kèm số liệu
 Bước 2: Tổ chức tiến hành phân tích bảng số liệu thống kê
- Xác định mục đích của việc phân tích bảng số liệu
- Hướng dẫn học sinh tìm ra mối quan hệ của các số liệu.
- Tính toán, xử lí, quy đổi từ số liệu thô sang số liệu tinh (%, số lần) nếu cần
- Phân tích nội dung từng vấn đề, so sánh đối chiếu các số liệu theo cột và theo hàng.
 Bước 3: Tổ chức học sinh tiến hành nhận xét bảng số liệu thống kê
- Từ kết quả phân tích, đưa ra những nhận xét, kết luận cần thiết
- Kết hợp với kênh chữ và kiến thức đã học để lí giải nhận xét
-Vận dụng kiến thức đã học có liên quan tới vấn đề của bài để giải thích, chứng minh
* Giải pháp 2: Tổ chức giảng dạy về phân tích bảng số liệu thống kê Địa lí lớp 9
 Để giảng dạy thành công về phân tích bảng số liệu thống kê sách giáo khoa Địa lí lớp 9 phải thực hiện theo yêu cầu sau:
- Giáo viên phải chuẩn bị đầy đủ bảng phụ, lược đồ, tranh ảnh và nghiên cứu kỹ nội dung sách giáo khoa chuẩn bị giáo án.
- Học sinh chuẩn bị đầy đủ theo yêu cầu của giáo viên.
 Tổ chức cho học sinh học về bảng số liệu thống kê sách giáo khoa Địa lý 9 có thể áp dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh như:
- Sử dụng hệ thống câu hỏi, bài tập phù hợp với nội dung bài học và trình độ của học sinh.
- Sử dụng bảng phụ trong đó chứa đựng được những yêu cầu chủ yếu của câu hỏi, bài toán...
- Sử dụng phương pháp hợp tác nhóm nhỏ. Giáo viên có thể chia từ 2 đến 5 học sinh thành cặp hoặc nhóm thảo luận cử ra đại diện nhóm trưởng (tổ chức cho học sinh thảo luận), thư kí (ghi nội dung thảo luận). Khi sử dụng phương pháp này giáo viên là người tổ chức cho học sinh thảo luận câu hỏi, phân tích bảng số liệu thống kê theo các bước.
* Giải pháp 3: Những điểm cần lưu ý khi rèn kĩ năng sử dụng bảng số liệu thống kê địa lí cho học sinh
- Giáo viên hướng dẫn học sinh không được bỏ qua số liệu nào. Trong quá trình phân tích các số liệu trong bảng, cần phải sử dụng tất cả các dữ liệu của đề ra, tránh bỏ sót các số liệu dẫn tới cắt nghĩa sai, thiếu ý trong bài làm.
- Cần kết hợp giữa số liệu tương đối và tuyệt đối trong quá trình phân tích: Bảng số liệu có thể là đơn vị tuyệt đối (dùng loại đơn vị tấn, hay m3, tỉ kwh, tỉ đồng...) hoặc tương đối ( %). Trong trường hợp đơn vị tuyệt đối cần tính toán ra các đại lượng tương đối thì quá trình phân tích phải đưa ra được hai đại lượng này để minh họa.
- Tính toán số liệu theo hai hướng chính: Theo cột dọc và theo cột ngang
+ Hầu hết là có một chiều thể hiện sự tăng trưởng và một chiều thể hiện cơ cấu của đối tượng
+ Sự tăng trưởng của đối tượng là tăng hoặc giảm
+ Sự chuyển dịch cơ cấu của đối tượng là sự thay đổi các thành phần bên trong
+ Mọi sự thay đổi về cơ cấu hay sự tăng trưởng phải diễn ra theo chiều thời gian
- Thực hiện nguyên tắc từ tổng quát tới chi tiết, từ khái quát đến cụ thể. Các nhận xét cần tập trung: các giá trị trung bình, giá trị cực đại, cực tiểu, các số liệu có tính chất đột biến, các giá trị này thường so sánh dưới dạng hơn kém (lần hoặc phần trăm so với tổng số )
- Khái quát mối liên hệ giữa các đối tượng: Cần khai thác mối liên hệ giữa các cột, các hàng.
- Cần chú ý phân tích bảng thống kê bao gồm cả minh họa số liệu và giải thích: Mỗi nhận xét trong bài điều phải có số liệu minh họa và giải thích 
 Nhìn chung, để phân tích một bảng số liệu cần phải huy động kiến thức, tính toán hợp lí tìm ra 2 hoặc 3,4 ý phù hợp với yêu cầu đề ra. Điều đó cho thấy không nắm được kiến thức cơ bản, không nắm vững lí thuyết sẽ không thể phân tích được bảng số liệu
 Sau khi xây dựng được các giải pháp trên tôi áp dụng vào việc giảng dạy bộ môn ở khối 9 năm học 2018-2019. Do điều kiện, thời gian và quy mô có hạn, nên trong sáng kiến này tôi chỉ đưa ra bốn ví dụ cụ thể về rèn kĩ năng phân tích bảng số liệu thống kê địa lí như sau:
2.3.3 Một số ví dụ cụ thể về : Rèn kĩ năng phân tích bảng số liệu thống kê trong môn học địa lí lớp 9
Ví dụ 1: BẢNG 2.2 TRANG 9 SGK ĐỊA LÍ 9. BÀI 2 DÂN SỐ VÀ SỰ GIA TĂNG DÂN SỐ 
Bảng 2.2 Cơ cấu dân số theo giới tính và theo nhóm tuổi ở Việt Nam ( đơn vị % )
Nhóm tuổi
Năm 1979
Năm 1989
	Năm 1989
Nam
Nữ
Nam
Nữ
Nam
Nữ
0-14
21,8
20,7
20,1
18,9
17,4
16,1
15-59
23,8
26,6
25,6
28,2
28,4
30,0
60 trở lên
2,9
4,2
3,0
4,2
3,4
4,7
Tổng số
48,5
51,5
48,7
51,3
49,2
50,8
 Dựa vào bảng số liệu nhận xét:
 - Tính tỉ lệ hai nhóm dân số nam, nữ thời kì 1979- 1999 ?
 - Cơ cấu dân số theo nhóm tuổi của nước ta thời kì 1979 -1999 ?
* Mục tiêu: 
 - Qua bảng số liệu học sinh thấy được cơ cấu dân số theo độ tuổi của nước ta đang có sự thay đổi, tỉ lệ trẻ em giảm xuống, tỉ lệ người trong và trên tuổi lao động tăng lên, tỉ số giới tính đang dần tiến tới cân bằng.
 - Học sinh biết cách khai thác bảng số liệu về dân số.
 * Các bước tiến hành phân tích bảng số liệu:
Bước 1: Giáo viên yêu cầu HS quan sát bảng số liệu, cho biết bảng số liệu cho ta biết những gì?
- HS: Bảng số liệu cho ta biết cơ cấu dân số theo giới tính và theo nhóm tuổi ở Việt Nam
? Em hãy xác định yêu cầu của đề bài?
- HS: Tính tỉ lệ hai nhóm dân số nam, nữ và cơ cấu dân số theo nhóm tuổi của nước ta thời kì 1979 -1999 ?
? Các đối tượng thể hiện trong bảng ? Đơn vị tính của bảng? 
- HS: Thể hiện 3 nhóm tuổi, thời gian 3 năm ( 1979,1989,1999). Đơn vị tính của bảng là ( % )
Bước 2: Tổ chức học sinh tiến hành phân tích bảng số liệu 
 Phần này, giáo viên tập trung vào việc giúp học sinh so sánh, nhận xét về cơ cấu dân số theo độ tuổi và rút ra kết luận về xu hướng thay đổi cơ cấu theo nhóm tuổi, sau đó mới phân tích về tỉ lệ dân số theo gi