SKKN Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy vào một số bài học lịch sử tiêu biểu lớp 10,11 ở Trường Thpt
Hiện nay, dạy học theo kiểu “đọc - chép” vẫn còn phổ biến ở nhiều trường trong cả nước. Ngành Giáo dục và Đào tạo cũng đã có nhiều cuộc hội thảo và đã đưa ra nhiều phương pháp dạy học tích cực hơn đặc biệt, thời kỳ công nghệ thông tin đang phat triển như vũ bão hiện nay, việc dạy học theo kiểu “đọc - chép” không còn phù hợp nữa.
Khắc phục tình trạng “đọc - chép” là một yêu cầu cần thiết để nâng cao chất lượng dạy học đối với tất cả các môn học. Đó là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn phức tạp trong điều kiện hiện nay của nhiều trường. Thực hiện tốt việc chống dạy học theo kiểu “đọc - chép” là cả một quá trình lâu dài với sự cố gắng của nhiều đối tượng khác nhau trong đó sự tận tâm của thầy cô giáo là điều hết sức quan trọng .
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành chỉ thị bắt đầu từ năm học (2011 - 2012) chấm dứt việc dạy học chủ yếu qua đọc chép và nhìn chép ở bậc trung học phổ thông. Đây là chủ trương phù hợp với tiến trình đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng sự mong đợi của nhiều giáo viên tâm huyết với giáo dục, giúp học sinh chủ động học tập và sáng tạo.
Có thể nói, nhiều năm qua việc giáo viên đọc cho học sinh chép bài đã trở thành thói quen của phần lớn thầy - trò bậc phổ thông, nhất là ở môn lịch sử. Nhiều nhà nghiên cứu giáo dục và dư luận lên tiếng không đồng tình, thậm chí phản đối gay gắt .
23 trang
5470
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "SKKN Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy vào một số bài học lịch sử tiêu biểu lớp 10,11 ở Trường Thpt", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA TRƯỜNG THPT LƯƠNG ĐẮC BẰNG .o0o.. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TÊN ĐỀ TÀI : " PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY VÀO MỘT SỐ BÀI HỌC LỊCH SỬ TIÊU BIỂU LỚP 10,11 Ở TRƯỜNG THPT" Người thực hiện: Lê Thị Oanh Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường THPT Lương Đắc Bằng SKKN thuộc môn: Lịch Sử THANH HÓA NĂM 2017 MỤC LỤC Trang 1. Mở đầu 1 1.1 Lí do chọn đề tài 1 1.2. Mục đích nghiên cứu 2 1.3. Đối tượng nghiên cứu 2 1.4. Phương pháp nghiên cứu. 3 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm. 3 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm. 3 2.2.Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. 5 2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề 5 2.4. Mô tả tiến trình một số tiết dạy theo sơ đồ tư duy và hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm. 9 3. Kết luận , kiến nghị 15 - Kết luận 15 - Kiến nghị 16 - Danh mục tài liệu tham khảo 18 1. MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài. Hiện nay, dạy học theo kiểu “đọc - chép” vẫn còn phổ biến ở nhiều trường trong cả nước. Ngành Giáo dục và Đào tạo cũng đã có nhiều cuộc hội thảo và đã đưa ra nhiều phương pháp dạy học tích cực hơn đặc biệt, thời kỳ công nghệ thông tin đang phat triển như vũ bão hiện nay, việc dạy học theo kiểu “đọc - chép” không còn phù hợp nữa. Khắc phục tình trạng “đọc - chép” là một yêu cầu cần thiết để nâng cao chất lượng dạy học đối với tất cả các môn học. Đó là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn phức tạp trong điều kiện hiện nay của nhiều trường. Thực hiện tốt việc chống dạy học theo kiểu “đọc - chép” là cả một quá trình lâu dài với sự cố gắng của nhiều đối tượng khác nhau trong đó sự tận tâm của thầy cô giáo là điều hết sức quan trọng . Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành chỉ thị bắt đầu từ năm học (2011 - 2012) chấm dứt việc dạy học chủ yếu qua đọc chép và nhìn chép ở bậc trung học phổ thông. Đây là chủ trương phù hợp với tiến trình đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng sự mong đợi của nhiều giáo viên tâm huyết với giáo dục, giúp học sinh chủ động học tập và sáng tạo. Có thể nói, nhiều năm qua việc giáo viên đọc cho học sinh chép bài đã trở thành thói quen của phần lớn thầy - trò bậc phổ thông, nhất là ở môn lịch sử. Nhiều nhà nghiên cứu giáo dục và dư luận lên tiếng không đồng tình, thậm chí phản đối gay gắt . Trong giai đoạn hiện nay, xu hướng dạy học hiện đại với sự kết hợp những thành tựu công nghệ thông tin đã và đang diễn ra một cách khá phổ biến ở các ngành học, cấp học. Công nghệ thông tin với tư cách là một phương tiện hỗ trợ cho việc dạy học đang chứng tỏ những ưu thế và hiệu quả trong quá trình dạy học nói chung và đối với bộ môn lịch sử nói riêng. Việc sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử ở trường THPT mang lại hiệu quả lớn cho bài học.Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa có các tài liệu nghiên cứu nào bàn sâu về vấn đề này, nhiều giáo viên, nhiều nhà trường vẫn dạy học theo kiểu “đọc – chép”, chưa thực sự đổi mới phương pháp dạy học, ảnh hưởng không tốt đến chất lượng giáo dục học sinh. Vì vậy , tôi mới tìm hiểu và áp dụng theo phương pháp “Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử ở trường THPT” và bài trả lời cho câu hỏi làm thế nào để đổi mới phương pháp dạy học “không đọc - chép ; không nhìn - chép”. Qua nhiều năm học áp dụng cho học sinh Trường THPT Lương Đắc Bằng ở bộ môn lịch sử, tôi nhận thấy đây là cách dạy mang lại hiệu quả cao, nếu giáo viên biết vận dụng các kĩ năng công nghệ thông tin vào tiết dạy thì sẽ giúp học sinh hứng thú, yêu thích tiết học lịch sử hơn so với một tiết dạy bằng giáo án điện tử thông thường. Xuất phát từ những lý do trên , tôi quyết định chọn đề tài “Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy vào một số bài học lịch sử tiêu biểu lớp 10,11 trong trường THPT” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm. 1.2. Mục đích nghiên cứu. Để góp phần tạo nên sự chuyển biến trong dạy học bộ môn, đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội, và để “Nói không với đọc - chép”, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Mỗi bài học chứa đựng một số vấn đề cơ bản của lịch sử, giáo viên nêu vấn đề, tổ chức cho học sinh giải quyết bằng cách sáng tạo thành sơ đồ tư duy nhằm phát huy tính tích cực và huy động bộ não các em làm việc, sẽ không còn tình trạng học sinh ngồi im thụ động chỉ có vài em được phát biểu và làm việc với giáo viên trong tiết học, có tác dụng phát triển tư duy,gây hứng thú học tập, giúp các em cảm nhận tốt hơn, yêu thích bộ môn lịch sử hơn. Việc tạo ra mô hình dạy học sử dụng sơ đồ tư duy, học sinh có điều kiện trao đổi với thầy với bạn, sẽ phát huy tốt tính tích cực, chủ động của các em, giúp các em vươn lên chiếm lĩnh tri thức.Thay đổi mô hình dạy học theo sơ đồ tư duy là một yêu cầu không thể thiếu được,vừa phát huy tốt ưu thế của bộ môn, vừa tạo được sự hấp dẫn, hứng thú đối với học sinh, tạo được sự chuyển biến về chất lượng đào tạo và có thể “Nói không với tiêu cực trong thi cử”, đặc biệt là hình thức thi trắc nghiệm mới nhất hiện nay. 1.3. Đối tượng nghiên cứu + Đề tài này sẽ nghiên cứu “Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy vào một số bài học lịch sử tiêu biểu lớp 10,11 ở trường THPT”. + Đối tượng nghiên cứu là học sinh lớp 10 và lớp 12 của trường THPT Lương Đắc Bằng. 1.4. Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp vẽ và sử dụng bản đồ tư duy vào dạy học lịch sử. - Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết, phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin, thống kê, xử lí số liệu, phân tích , tổng hợp , khái quát, thực nghiệm trên lớp... 2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM. 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm. Năm học 2011-2012 Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành chỉ thị “ Chấm dứt việc dạy học chủ yếu qua đọc - chép và nhìn - chép ở bậc trung học phổ thông” [1].Đây là chủ trương phù hợp với tiến trình đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng sự mong đợi của nhiều giáo viên tâm huyết với giáo dục, giúp học sinh chủ động học tập và sáng tạo. Trường THPT Lương Đắc Bằng được công nhận là trường chuẩn quốc gia, được đầu tư xây dựng thành đơn vị Trường THPT chất lượng cao của Tỉnh Thanh Hóa và được lắp đặt mỗi phòng học đều có một bộ máy chiếu để giáo viên giảng dạy tại lớp. Mỗi giáo viên chỉ cầng dùng một USB ghi nội dung bài dạy và đến lớp để sử dụng ngay trong tiết dạy tại lớp nên rất thuận tiện cho giáo viên và học sinh khi áp dụng phương pháp giảng dạy mới sử dụng sơ đồ tư duy vào dạy học lịch sử .Một số phần mềm sơ đồ tư duy được phổ biến rộng rãi nên đã hỗ trợ cho giáo viên và học sinh khi trình bày sơ đồ tư duy trên máy chiếu. Vì vậy, khi giáo viên và học sinh cần sử dụng phương pháp bản đồ tư duy vào dạy học hoàn toàn có thể làm được, nhất là bài học lịch sử, cần phải tái hiện các hình ảnh trong quá khứ , hiện tại, và tương tai... Việc sử dụng phương pháp này vào dạy học bộ môn là rất cần thiết. [1]. “ Chấm dứt việc dạy học chủ yếu qua đọc- chép và nhìn -chép ở bậc trung học phổ thông” . (Lớp tập huấn của Bộ GD&ĐT hướng dẫn sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy và học) Sơ đồ tư duy hay bản đồ tư duy (Mind Map) là hình thức ghi chép sử dụng màu sắc, hình ảnh nhằm tìm tòi đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắt những ý chính của một nội dung, hệ thống hoá một chủ đề. Nó là một công cụ tổ chức tư duy được tác giả Tony Buzan (Anh) nghiên cứu kỹ lưỡng và phổ biến rộng khắp thế giới. Tony Buzan sinh năm 1942, chuyên gia hàng đầu thế giới về nghiên cứu hoạt động của bộ não và là cha đẻ của Mind Map.Phương pháp tư duy của ông được dạy và sử dụng ở khoảng 500 tập đoàn, công ty hàng đầu thế giới; hơn 250 triệu người sử dụng phương pháp Mind Map của Tony Buzan; khoảng hơn 3 tỷ người đã từng xem và nghe chương trình của ông (ông đã từng sang Việt Nam năm 2007 để nói chuyện về lĩnh vực nghiên cứu của mình [1]. Tony Buzan cha đẻ của Mind Map. [1]: www.mind-map.com (trang web chính thức của Tony Buzan) Trong dạy học: Việc sử dụng sơ đồ tư duy huy sẽ động được tối đa tiềm năng của bộ não, giúp học sinh học tập tích cực, hỗ trợ hiệu quả các phương pháp dạy học. Vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học, giáo viên giúp học sinh có thói quen tự tay ghi chép hay tổng kết một vấn đề, một chủ đề đã đọc theo cách hiểu của mình... 2. 2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. Năm học 2011-2012 là năm đầu tiên ngành Giáo dục và Đào tạo triển khai giảng dạy theo sơ đồ tư duy ở bậc học THPT. Qua thực tế cho thấy việc giảng dạy này đã tạo hứng thú cho học sinh. Tuy nhiên,qua khảo sát ở một số trường THPT và qua các bạn đồng nghiệp cho thấy rất ít giáo viên áp dụng phương pháp này vào dạy học , đặc biệt là bộ môn Lịch Sử. Sau nhiều năm tìm hiểu, áp dụng dạy học lịch sử bằng sơ đồ tư duy. Tôi tự lập kế hoạch giảng dạy cho từng tiết học. Nếu không sử dụng phần mềm, giáo viên có thể linh động sử dụng hình vẽ tay với những màu sắc, hình ảnh, từ ngữ diễn đạt khác nhau nhằm giúp học sinh có thể nắm bắt và nhớ được phần cốt lõi của bài giảng ngay tại lớp học. Như vậy, thay vì phải học thuộc lòng các khái niệm, định nghĩa hay cả bài giảng đọc chép như lúc trước, giờ đây học sinh có thể hiểu và nắm được khái niệm qua hình vẽ. Chính sự liên tưởng theo hướng dẫn của giáo viên cũng giúp các em nhớ được phần trọng tâm của bài giảng.Học sinh thường xuyên tự lập sơ đồ tư duy sẽ phát triển khả năng thẩm mỹ , khoa học...của mình. 2. 3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề giảng dạy và học tập Lịch sử với sơ đồ tư duy . * Giới thiệu đôi nét về sơ đồ tư duy. Khái niệm của sơ đồ tư duy là nguyên lý hoạt động theo nguyên tắc liên tưởng “ý này gợi ý kia” của bộ não. * Nguyên lý và ứng dụng sơ đồ tư duy trong dạy học . Sơ đồ tư duy (Mind Map) là một hình thức ghi chép sử dụng màu sắc và hình ảnh, để mở rộng và đào sâu các ý tưởng. Kỹ thuật tạo ra loại sơ đồ này được gọi là Mind Mapping và được phát triển bởi Tony Buzan vào những năm 1960. Ở vị trí trung tâm sơ đồ là một hình ảnh hay một từ khóa thể hiện một ý tưởng hay khái niệm chủ đạo. Ý trung tâm sẽ được nối với các hình ảnh hay từ khóa cấp 1 bằng các nhánh chính, từ các nhánh chính lại có sự phân nhánh đến các từ khóa cấp 2 để nghiên cứu sâu hơn. Cứ thế, sự phân nhánh cứ tiếp tục và các khái niệm hay hình ảnh luôn được nối kết với nhau. Chính sự liên kết này sẽ tạo ra một “bức tranh tổng thể” mô tả về ý trung tâm một cách đầy đủ và rõ ràng. *Những yếu tố đã làm cho sơ đồ tư duy có tính hiệu quả cao và nền tảng của chúng là: Sơ đồ tư duy đã thể hiện ra bên ngoài cách thức mà não bộ chúng ta hoạt động. Đó là liên kết, liên kết và liên kết. Mọi thông tin tồn tại trong não bộ của con người đều cần có các mối nối, liên kết để có thể được tìm thấy và sử dụng. Khi có một thông tin mới được đưa vào, để được lưu trữ và tồn tại, chúng cần kết nối với các thông tin cũ đã tồn tại trước đó. Việc sử dụng các từ khóa, chữ số, màu sắc và hình ảnh đã đem lại một công dụng lớn vì đã huy động cả bán cầu não phải và trái cùng hoạt động. Sự kết hợp này sẽ làm tăng cường các liên kết giữa 2 bán cầu não, và kết quả là tăng cường trí tuệ và tính sáng tạo của chủ nhân bộ não. Sơ đồ tư duy là một công cụ hữu ích trong giảng dạy và học tập ở trường phổ thông cũng như ở các bậc học cao hơn vì chúng giúp giáo viên và học sinh trong việc trình bày các ý tưởng một cách rõ ràng, suy nghĩ sáng tạo, học tập thông qua biểu đồ, tóm tắt thông tin của một bài học hay một cuốn sách, bài báo, hệ thống lại kiến thức đã học, tăng cường khả năng ghi nhớ, đưa ra ý tưởng mới... * Những lưu ý học sinh khi sử dụng sơ đồ tư duy. - Màu sắc cũng có tác dụng kích thích bộ não như hình ảnh. Học sinh phải chọn màu sắc phù hợp và tiết kiệm thời gian, không nên dùng quá nhiều màu sắc. - Cần vẽ nhiều nhánh cong hơn là đường thẳng để tránh sự buồn tẻ, tạo sự mềm mại, cuốn hút. - Giáo viên phải thường xuyên cho học sinh sử dụng sơ đồ tư duy khi làm việc nhóm và hệ thống kiến thức đã học trong môn học lịch sử, đặc biệt là khi ôn tập cho các kỳ thi . *Giới thiệu một số phần mềm dùng để tạo sơ đồ tư duy. Một sơ đồ tư duy có thể được thực hiện dễ dàng trên một tờ giấy với các loại bút màu khác nhau, tuy nhiên, cách thức này có nhược điểm là khó lưu trữ, thay đổi, chỉnh sửa. Một giải pháp được hướng đến là sử dụng các phần mềm để tạo ra sơ đồ tư duy. Một số phần mềm tiêu biểu trong thể loại “phần mềm mind mapping” (mind mapping software). Phần mềm Buzan’s iMindmap™: một phần mềm thương mại, tuy nhiên có thể tải bản dùng thử 30 ngày. Phần mềm do công ty Buzan Online Ltd. thực hiện. Trang chủ tại www.imindmap.com Phần mềm Inspiration: sản phẩm thương mại của công ty Inspiration Software, Inc. Sản phẩm có phiên bản dành cho trẻ em (các em từ mẫu giáo đến lớp 5) rất dễ dùng và nhiều màu sắc. Có thể dùng thử 30 ngày. Trang chủ tại www.inspiration.com Phần mềm Visual Mind: sản phẩm thương mại của công ty Mind Technologies. Phần mềm dễ sử dụng và linh hoạt trong sắp xếp các nút chứa từ khóa. Có thể dùng thử 30 ngày. Trang chủ tại www.visual-mind.com Phần mềm FreeMind: sản phẩm hoàn toàn miễn phí, được lập trình trên Java. Các icon chưa được phong phú, tuy nhiên chương trình có đầy đủ chức năng để thực hiện mind mapping. Trang chủ tại: Ngoài ra, chúng ta còn có thể tham khảo một danh sách các phần mềm loại mind mapping tại địa chỉ sau: [1] [1] Hướng dẫn sử dụng phần mềm sơ đồ tư duy . Mind mapping – Sơ đồ tư duy Trước nay, chúng ta ghi chép thông tin bằng các ký tự, đường thẳng, con số. Với cách ghi chép này, chúng ta mới chỉ sử dụng một nửa của bộ não (não trái) mà chưa hề sử dụng kỹ năng não bên phải, nơi giúp chúng ta xử lý các thông tin về nhịp điệu, màu sắc, không gian và sự mơ mộng. Hay nói cách khác, chúng ta vẫn thường đang chỉ sử dụng 50% khả năng bộ não của chúng ta khi ghi nhận thông tin. Với mục tiêu giúp chúng ta sử dụng tối đa khả năng của bộ não, Tony Buzan đã đưa ra sơ đồ tư duy để giúp mọi người thực hiện được mục tiêu này [1] [1] Bản đồ Tư duy trong công việc – Tony Buzan Sơ đồ tư duy của Tony Buzan về việc sử dụng tối đa khả năng của bộ não. 2.4. Mô tả tiến trình một số tiết dạy theo sơ đồ tư duy và hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm. * Kiểm tra bài cũ : Giáo viên gọi một học sinh lên bảng thuyết trình sơ đồ tư duy của bài học cũ trước lớp. Giáo viên yêu cầu 100% học sinh phải có sơ đồ tư duy bài học cũ và các sơ đồ tư duy được học sinh lưu trong túi đựng bài kiểm tra để sử dụng khi ôn tập và khi giáo viên kiểm tra thay cho vở ghi bài. Học sinh cũng có thể có một tập nháp vẽ sơ đồ tư duy ngay tại lớp trong giờ học. Về nhà học sinh sẽ tự chỉnh sửa sơ đồ tư duy bằng hình vẽ tay, hoặc bằng phần mềm vẽ sơ đồ tư duy và lưu trên máy tính cá nhân để ôn tập trong các kỳ thi. * Dạy bài mới : Giáo viên giới thiệu bài mới và vẽ chủ đề chính của bài học lên bảng bằng một hình vẽ bất kì trên bảng của lớp mà không ghi bài theo kiểu cũ và giáo viên cho học sinh ngồi theo nhóm thảo luận sơ đồ tư duy của mỗi học sinh đã chuẩn bị trước ở nhà để đối chiếu với sơ đồ tư duy của các bạn trong nhóm. Giáo viên đặt câu hỏi chủ đề nội dung chính hôm nay có mấy nhánh lớn cấp số 1 và gọi học sinh học sinh lên bảng vẽ nối tiếp chủ đề chia thành các nhánh lớn trên bảng có ghi chú thích tên từng nhánh lớn. Sau khi học sinh vẽ xong các nhánh lớn cấp số 1, giáo viên đặt câu hỏi tiếp ở nhánh thứ nhất có mấy nhánh nhỏ cấp số 2... tương tự học sinh đã hoàn thành nội dung sơ đồ tư duy của bài học mới ngay tại lớp. Học sinh tự chỉnh sửa điều chỉnh bổ sung những phần còn thiếu vào sơ đồ tư duy của từng cá nhân. Để minh họa cho sơ đồ tư duy giáo viên sẽ cho học sinh xem những hình ảnh , đoạn phim ngắn minh họa cho rõ ý hơn của từng nhánh cấp độ 1, cấp độ 2 ... Khi cho học sinh xem hình ảnh và phim minh họa giáo viên phải giáo dục tư tưởng tình cảm cho học sinh . Ví dụ , Khi giáo viên dạy bài 10 sách giáo khoa lớp 12:Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nữa sau thế kỷ XX. Giáo viên hướng dẫn học sinh học và vẽ được bản đồ tư duy nh ư sau: Sơ đồ tư duy:Cách mạng khoa học- công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nữa sau thế kỷ XX. Hoặc khi giảng bài 31 – Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII. (SKS lớp10, ban cơ bản) giáo viên hướng dẫn học sinh học và vẽ được sơ đồ tư duy như sau : Sỏ đồ tư duy bài 31(lớp 10) :Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII. Hay khi giảng bài 32: Cách mạng công nghiệp ở Châu Âu, phần 1: Cách mạng công nghiệp ở Anh ,(SGK lớp 10, ban cơ bản), giáo viên cũng hướng dẫn học sinh học và vẽ được sơ đồ tư duy sau đây. Sơ đồ tư duy phần 1, bài 32(lớp 10): Cách mạng công nghiệp Anh. Để học sinh vẽ được các sơ đồ tư duy trên (tùy theo tiết học và bài học) giáo viên phải làm được các hoạt động như sau: Hoạt động 1: Giáo viên cho học sinh lập sơ đồ tư duy theo nhóm hay cá nhân với gợi ý của giáo viên. Hoạt động 2: Gọi một học sinh hoặc đại diện của các nhóm học sinh lên báo cáo, thuyết minh về sơ đồ tư duy mà nhóm mình đã thiết lập. Hoạt động 3: Giáo viên cho học sinh thảo luận, bổ sung, chỉnh sửa để hoàn thiện sơ đồ tư duy về kiến thức của bài học đó. Giáo viên sẽ là người cố vấn, là trọng tài giúp học sinh hoàn chỉnh sơ đồ tư, từ đó dẫn dắt đến kiến thức của bài học. Hoạt động 4: Giáo viên củng cố kiến thức bằng một sơ đồ tư duy mà giáo viên đã chuẩn bị sẵn hoặc một sơ đồ tư duy mà cả lớp đã tham gia chỉnh sửa hoàn chỉnh, cho học sinh lên trình bày, thuyết minh về kiến thức đó. Lưu ý: Sơ đồ tư duy là một sơ đồ mở nên không yêu cầu tất cả các nhóm học sinh có chung một kiểu sơ đồ tư duy, Giáo viên chỉ nên chỉnh sửa cho học sinh về mặt kiến thức, góp ý thêm về đường nét vẽ, màu sắc và hình thức (nếu cần). Sử dụng sơ đồ tư duy sẽ dễ dàng hơn trong việc phát triển ý tưởng, tìm tòi xây dựng kiến thức mới. Nhờ sự liên kết các nét vẽ cùng với màu sắc thích hợp và cách diễn đạt riêng của mỗi người, Sơ đồ tư duy giúp bộ não liên tưởng, liên kết các kiến thức đã học trong sách vở biết vận dụng vào cuộc sống... Sau khi tất cả học sinh tự thiết lập sơ đồ tư duy kết hợp việc thảo luận nhóm dưới sự gợi ý, dẫn dắt của giáo viên dẫn đến kết quả kiến thức của bài học có nội dung giống nhau nhưng mỗi học sinh vẽ có một sơ đồ tư duy khác nhau. Ví dụ minh họa : Sơ đồ tư duy của hoc sinh Lê Thảo My lớp 12A1 (trình bày khác với sơ đồ tư duy của học sinh Nguyễn Thị Thu Trang lớp 12A1 nhưng nội dung bài học vẫn giống nhau) . Ở (Tiết 2) bài 23: Khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội ở miền Bắc, giải phóng hoàn toàn miền Nam (1973 -1975). Kết quả hai học sinh cùng một lớp học (12A1), cùng một tiết học , nhưng có hai sơ đồ tư duy khác nhau: Cụ thể: Sơ đồ tư duy của hoc sinh Lê Thảo My lớp 12A1 Sơ đồ tư duy của học sinh Nguyễn Thị Thu Trang lớp 12A1. * Củng cố , dặn dò học sinh: Giáo viên gọi một học sinh lên bảng trình bày nội dung sơ đồ tư duy mà các em đã thực hiện. Gọi một vài em đã vẽ sơ đồ tư duy bằng phần mềm www.mind-map.com dùng USB gắn vào máy tính trình chiếu và thuyết trình trước lớp cho các bạn theo dõi nội dung bài học. Giáo viên nhận xét đánh giá cho điểm và dặn dò học sinh chuẩn bị bài học lần sau. Lưu ý khi đặt câu hỏi cho học sinh trả lời giáo viên nên hỏi những câu liên quan đến sự thông hiểu để học sinh vận dụng khi làm bài bài kiểm tra. Khi học sinh trả lời giáo viên nên động viên khuyến khích và có thể hỏi tiếp những câu có liên quan đến kiến thức của bài học cũ để học sinh vừa học kiến thức mới, vừa ôn tập kiến thức cũ đã học. * Kết quả thực nghiệm: Chú ý: Kí hiệu:Thực nghiệm: TN; Đối chứng: ĐC Chúng tôi chọn lớp 10A1,12A1 làm lớp thực nghiệm và lớp 10A6, 12A6 làm lớp đối chứng, kết quả thu được như sau: Lớp Sĩ số Giỏi Khá T.Bình Yếu Kém Số HS % Số HS % Số HS % Số HS % Số HS % 10A1TN1 48 18 37.5 22 45.9 8 16.6 0 0 0 12A1TN2 46 14 30.4 23 50.1 9 19.5 0 0 0 10A6ĐC1 46 2 4.4 12 26 25 54.2 5 11 2 4.4 12A6ĐC2 47 5 10.61 20 42.57 20 42.57 2 4.25 0 Qua kết quả thực nghiệm trên cho thấy việc sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử ở trường THPT sẽ nâng cao được chất lượng dạy học lịch sử.Học sinh sẽ chủ động nắm vững kiến thức của bài học ,
Tài liệu đính kèm:
- skkn_phuong_phap_su_dung_so_do_tu_duy_vao_mot_so_bai_hoc_lic.doc
