SKKN Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử tại trường THPT Lê Hồng Phong

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ TẠI TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG
Người thực hiện : Nguyễn Thị Thu Hà
Chức vụ : Giáo viên - TTCM
 SKKN thuộc môn: Lịch sử
THANH HÓA NĂM 2017
MỤC LỤC
1.Mở đầu
a.Lý do chọn đề tài.............................................................................................2
b.Mục đích nghiên cứu.......................................................................................2
c.Đối tượng nghiên cứu......................................................................................2
d.Phương pháp nghiên cứu.................................................................................3
2.Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.....................................................................3
2.1.Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm......................................................3
2.2.Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm..................... 4
2.3.Các giải pháp đã sử dụng để thực hiện dạy học bằng sơ đồ tư duy............ 5
a. Giới thiệu đôi nét về sơ đồ tư duy.................................................................. 5
b. Phân loại sơ đồ tư duy.................................................................................... 5
c. Giới thiệu một số phần mềm để tạo sơ đồ tư duy........................................... 6
d. Các bước xây dựng sơ đồ tư duy................................................................... 6
f. Hướng dẫn học sinh làm sơ đồ tư duy.............................................................8
g. Các hình thức sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông...................................................................................................................9
h. Tiến trình một tiết dạy học theo sơ đồ tư duy...............................................13
2.4.Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp, nhà trường...........................................................................17
3. Kết luận, kiến nghị........................................................................................18
 1. MỞ ĐẦU
a. Lí do chọn đề tài.
Trong những năm gần đây, vấn đề đổi mới dạy học môn Lịch sử luôn được các nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu. Nhiều phương pháp, biện pháp mới liên tục được đưa ra dù có khác nhau nhưng đều thống nhất khẳng định vai trò của người học không phải là những bình chứa thụ động mà là những chủ thể nhận thức tích cực trong quá trình học tập. Như vậy, dạy sử là dạy cách tư duy, dạy cách đi tìm và tự chiếm lĩnh lấy kiến thức. Đó là một định hướng giáo dục quan trọng hiện nay.
Bộ môn Lịch sử trong nhà trường THPT là một trong những bộ môn có số tiết dạy ít, nhưng dung lượng kiến thức thì dài và có độ khái quát rất lớn. Chính vì vậy, việc dạy sử cũng gặp không ít khó khăn. Để giờ dạy có hiệu quả thì cả người dạy và người học đều phải tập trung cao độ, chuẩn bị kĩ nếu không sẽ không đủ thời gian.
 Để nhằm hướng các em đến một phương phương pháp học tập chủ động, tích cực, không chỉ giúp các em khám phá các kiến thức mới, mà còn giúp các em hệ thống được những kiến thức đó. Từ đó, giúp học sinh có được phương pháp học tập tích cực, tăng tính độc lập, chủ động, sáng tạo và phát triển tư duy. 
Vì lí do trên tôi xin chọn đề tài Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử tại trường THPT Lê Hồng Phong, với hy vọng góp thêm một phần rất nhỏ để nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử ở trường phổ thông hiện nay.
b. Mục đích nghiên cứu
- Sử dụng sơ đồ tư duy sẽ giúp học sinh nắm bắt kiến thức nhanh, hiệu quả bởi: 
+ Trực quan, dễ nhìn, dễ hiểu, dễ nhớ. 
+ Giúp hệ thống hóa kiến thức: Giáo viên sử dụng Sơ đồ tư duy để hệ thống kiến thức một cách khoa học và logic, nội dung bài học được thể hiện trên bản đồ một cách trực quan mà không bị bỏ sót ý.
+ Nhìn thấy “ bức tranh” tổng thể mà lại chi tiết. Sơ đồ tư duy hỗ trợ học sinh hệ thống hóa tất cả các thông tin liên quan một cách đơn giản.
+ Kích thích hứng thú học tập và khả năng sáng tạo của người học.
+ Phát huy tối đa tiềm năng ghi nhớ của bộ não. 
+ Rèn luyện cách xác định chủ đề và phát triển ý chính, ý phụ một cách logic.
c. Đối tượng nghiên cứu.
Soạn giảng bộ môn Lịch sử 10 và 12 theo sơ đồ tư duy và chuẩn KTKN được điều chỉnh giảm tải trong năm học 2016 – 2017 ở trường THPT, cụ thể:
Sử dụng sơ đồ tư duy để kiểm tra bài cũ
Sử dụng sơ đồ tư duy để dạy bài mới 
Sử dụng sơ đồ tư duy để củng cố kiến thức sau mỗi tiết học và hệ thống kiến thức sau mỗi chương, phần
Sử dụng sơ đồ tư duy để ôn tập
Sử dụng sơ đồ tư duy trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh
Học sinh học tập độc lập, sử dụng sơ đồ tư duy để hỗ trợ học tập, phát triển tư duy lôgic
d. Phương pháp nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết; phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin; phương pháp thống kê, xử lý số liệu.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Sơ đồ tư duy là một công cụ tổ chức, hỗ trợ tư duy, có thể miêu tả nó là một kỹ thuật hình họa với sự kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh, đường nét, màu sắc phù hợp, tương thích với cấu trúc, hoạt động và chức năng của não bộ giúp bạn khai phá tiềm năng vô tận của bộ não. Nói cách khác, sơ đồ tư duy là hình thức ghi chép sử dụng màu sắc, hình ảnh nhằm tìm tòi đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắt những ý chính của một nội dung, hệ thống hoá một chủ đề. Nó là một công cụ tổ chức tư duy được tác giả Tony Buzan (người Anh, sinh năm 1942, chuyên gia hàng đầu thế giới về nghiên cứu hoạt động của bộ não) nghiên cứu kỹ lưỡng và phổ biến rộng khắp thế giới. Phương pháp tư duy của ông được dạy và sử dụng ở khoảng 500 tập đoàn, công ty hàng đầu thế giới; hơn 250 triệu người sử dụng phương pháp Mind Map của Tony Buzan; khoảng hơn 3 tỷ người đã từng xem và nghe chương trình của ông (ông đã từng sang Việt Nam năm 2007 để nói chuyện về lĩnh vực nghiên cứu của mình).
Để xây dựng và ứng dụng sơ đồ tư duy trong dạy học, chúng ta cần hiểu và vận dụng lí luận về sơ đồ tư duy của Tony Buzan qua các tác phẩm, bài viết, bài phát biểu của ông.
Sơ đồ tư duy là một hình thức ghi chép nhằm tìm tòi, đào sâu, mở rộng một ý tưởng, hệ thống hóa một chủ đề hay một mạch kiến thức, bằng cách kết hợp việc sử dụng đồng thời hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viết với sự tư duy tích cực (Trích Trần Đình Châu, Đặng Thị Thu Thủy, “Sử dụng bản đồ tư duy góp phần TCH HĐ học tập của HS”, Tạp chí Khoa học giáo dục, số chuyên đề TBDH năm 2009)
Đây là một sơ đồ mở không yêu cầu tỉ lệ, chi tiết khắt khe như bản đồ địa lí, có thể vẽ thêm hoặc bớt các nhánh, mỗi người vẽ một kiểu khác nhau, dùng màu sắc, hình ảnh, các cụm từ diễn đạt khác nhau. Do đó, việc lập Sơ đồ tư duy sẽ phát huy tối đa khả năng sang tạo của mỗi người
(Sử dụng Phần mềm Buzan’s iMindmap™: Phần mềm do công ty Buzan Online Ltd. thực hiện. Trang chủ tại www.mind-map.com )
- Ở giữa bản đồ là một ý tưởng chính hay hình ảnh trung tâm.
- Ý tưởng chính hay hình ảnh trung tâm này sẽ được phát triển bằng các nhánh chính thể hiện ý tưởng chính và đều được nối với trung tâm.
- Các nhánh chính lại được phân thành các nhánh nhỏ nhằm thể hiện chủ đề ở mức độ sâu hơn.
- Cứ thế sự phân nhánh tiếp tục và các kiến thức hay hình ảnh luôn được nối kết với nhau. Chính sự liên kết này sẽ tạo ra một “bức tranh tổng thể” mô tả ý tưởng trung tâm một cách đầy đủ và rõ ràng.
- Vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học, giáo viên giúp học sinh có thói quen tự tay ghi chép hay tổng kết một vấn đề, một chủ đề đã đọc – đã học, theo cách hiểu của học sinh với dạng sơ đồ tư duy.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
- Thuận lợi:
+ Các lớp học đều có máy tính, máy chiếu, loa.
+ Một số phần mềm sơ đồ tư duy được phổ biến rộng rãi nên đã hỗ trợ cho giáo viên và học sinh khi trình bày sơ đồ tư duy trên máy chiếu.
- Khó khăn:
Học sinh còn lúng túng, chưa tự vẽ được sơ đồ tư duy nếu không có giáo viên hướng dẫn. Đa số học sinh chưa quen với cách học bằng sơ đồ tư duy.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để thực hiện dạy học bằng sơ đồ tư duy.
a. Giới thiệu đôi nét về sơ đồ tư duy
- Cấu trúc của một SĐTD gồm:
Từ khóa
Hình ảnh then chốt
Tiêu đề
Điểm chính
Các chi tiết phụ
Từ khóa: là từ  đặc biệt được tạo ra để trở thành điểm tham chiếu độc nhất có tác dụng kích thích não trái hoạt động, làm chủ trí nhớ để ghi nhớ các thông tin quan trọng.
Hình ảnh then chốt: não có xu hướng nhớ hình ảnh và dùng hình ảnh sẽ kích thích não phải hoạt động.   
Tiêu đề; Điểm chính; Các chi tiết phụ có tác dụng diễn rõ ý.
b.Phân loại SĐTD
Có ba loại SĐTD cơ bản nhằm giúp học sinh sắp xếp kiến thức và học tập một cách hiệu quả.
- Sơ đồ tư duy theo đề cương
Dạng đầu tiên là SĐTD theo đề cương (còn gọi là SĐTD tổng quát). Dạng này được tạo ra dựa trên bảng mục lục trong sách.
Dạng SĐTD này mang lại một cái nhìn tổng quát về toàn bộ môn học. Những SĐTD theo đề cương khổng lồ về các môn học dán trên tường sẽ rất hữu ích cho học sinh. Chúng giúp học sinh có khái niệm về số lượng kiến thức bạn phải chuẩn bị cho kỳ thi. Học sinh nên tạo SĐTD theo đề cương cho mỗi môn học. 
- Sơ đồ tư duy theo đoạn văn
SĐTD theo từng đoạn văn nhỏ trong sách. Mỗi SĐTD dùng để tóm tắt một đoạn văn hoặc một trích đoạn trong sách.
SĐTD theo đoạn văn giúp tiết kiệm thời gian ôn lại những thông tin cần thiết mà không cần đọc lại đoạn văn đó.Học sinh có thể vẽ những SĐTD tí hon này lên những nhãn dán nhỏ và đính chúng trong sách giáo khoa của mình.
- Sơ đồ tư duy theo chương
Với mỗi chương sách ngắn khoảng 10 – 12 trang học sinh có thể tập trung toàn bộ kiến thức trên 1 trang SĐTD. Còn đối với những chương có lượng kiến thức nhiều hơn, học sinh cần 2 đến 3 trang sơ đồ tư duy cho 1 chương đó, với trang chủ đề 1, chủ đề 2. Khi ôn tập thay vì các em phải đọc lại 20 trang sách giáo khoa thì các em chỉ cần xem lại 2 – 3 trang SĐTD là đã có thể nắm bắt toàn bộ chương học, tiết kiệm thời gian hơn rất nhiều.
c.Giới thiệu một số phần mềm dùng để tạo sơ đồ tư duy
Một sơ đồ tư duy có thể được thực hiện dễ dàng trên một tờ giấy với các loại bút màu khác nhau, tuy nhiên, cách thức này có nhược điểm là khó lưu trữ, thay đổi, chỉnh sửa. Một giải pháp được hướng đến là sử dụng các phần mềm để tạo ra sơ đồ tư duy. Một số phần mềm tiêu biểu trong thể loại “phần mềm mind mapping” (mind mapping software).
Phần mềm Buzan’s iMindmap™: một phần mềm thương mại, tuy nhiên có thể tải bản dùng thử 30 ngày. Phần mềm do công ty Buzan Online Ltd. thực hiện. Trang chủ tại www.mind-map.com
Phần mềm Inspiration: sản phẩm thương mại của công ty Inspiration Software, Inc. Sản phẩm có phiên bản dành cho trẻ em (các em từ mẫu giáo đến lớp 5) rất dễ dùng và nhiều màu sắc. Có thể dùng thử 30 ngày. Trang chủ tại www.inspiration.com
Phần mềm Visual Mind: sản phẩm thương mại của công ty Mind Technologies. Phần mềm dễ sử dụng và linh hoạt trong sắp xếp các nút chứa từ khóa. Có thể dùng thử 30 ngày. Trang chủ tại www.visual-mind.com
Phần mềm FreeMind: sản phẩm hoàn toàn miễn phí, được lập trình trên Java. Các icon chưa được phong phú, tuy nhiên chương trình có đầy đủ chức năng để thực hiện mind mapping. Trang chủ tại:
Ngoài ra, chúng ta còn có thể tham khảo một danh sách các phần mềm loại mind mapping tại địa chỉ sau: 
d.Các bước xây dựng sơ đồ tư duy
Bước 1 : Xác định từ khóa
Bước 2 : Vẽ chủ đề ở trung tâm.
- Bước này chúng ta sẽ sử dụng một tờ giấy trắng (không kẻ ô) đặt nằm ngang và vẽ chủ đề ở chính giữa tờ giấy. Giấy trắng không kẻ ô sẽ giúp cho chúng ta sáng tạo hơn, không bị những ô vuông cản trở suy nghĩ của chúng ta. Vẽ trên giấy nằm ngang sẽ giúp chúng ta có được không gian rộng lớn hơn để triển khai các ý.
- Cần vẽ chủ đề ở chính giữa tờ giấy, từ đó mới phát triển ra các ý khác ở xung quanh nó.
- Có thể tự do sử dụng tất cả các màu sắc mà chúng ta thích, chủ đề trung tâm có thể là chữ hoặc là hình, nếu kết hợp cả 2 thì càng tốt.
- Chủ đề trung tâm cần gây sự chú ý để chúng ta dễ nhìn nhận vấn đề.
Bước3 : Vẽ thêm các tiêu đề phụ (nhánh cấp 1)
- Tiêu đề phụ nên được viết bằng chữ in hoa nằm trên các nhánh dày để làm nổi bật
- Tiêu đề phụ nên gắn liền với trung tâm
- Tiêu đề phụ nên được vẽ theo hướng chéo góc chứ không nằm ngang, như vậy nhiều nhánh phụ khác có thể được vẽ tỏa ra một cách dễ dàng hơn.
Bước 4 : Vẽ các nhánh cấp 2, cấp 3, 
- Ở bước này, các bạn vẽ nối tiếp nhánh cấp 2 vào nhánh cấp 1, nhánh cấp 3 vào nhánh cấp 2, v.v để tạo ra sự liên kết.
- Các bạn nên vẽ nhiều nhánh cong hơn đường thẳng, như thế sẽ làm cho mind map của chúng ta nhìn mềm mại, uyển chuyển và dễ nhớ hơn
- Chỉ nên tận dụng từ khóa và hình ảnh, ở mỗi nhánh chỉ sử dụng 1 từ khóa. Việc này giúp cho nhiều từ khóa mới và những ý khác được nối thêm vào các từ khóa sẵn có một cách dễ dàng.
- Bạn hãy dùng những biểu tượng, cách viết tắt để tiết kiệm không gian và thời gian bất cứ lúc nào có thể.
- Tất cả các nhánh của một ý nên tỏa ra từ một điểm và có cùng 1 màu.
Bước 5 : Thêm các hình ảnh minh họa
Ở bước này, các bạn nên để trí tưởng tượng của mình bay bổng hơn bằng cách thêm nhiều hình ảnh nhằm giúp các ý quan trọng thêm nổi bật, cũng như lưu chúng vào trí nhớ mình tốt hơn vì não bộ của con người có khả năng tiếp thu hình ảnh cao hơn chữ viết. Bạn đừng ngại mình vẽ xấu, cứ vẽ theo những gì bạn nghĩ, những gì bạn liên tưởng, đôi khi càng hài hước càng giúp bạn nhớ chúng được lâu hơn.
Ví dụ: Bài 13: Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1925-1930 ( lịch sử 12 ) Mục II Đảng cộng sản Việt Nam ra đời.
(Sử dụng Phần mềm Buzan’s iMindmap™: Phần mềm do công ty Buzan Online Ltd. thực hiện. Trang chủ tại www.mind-map.com )
f. Hướng dẫn học sinh làm sơ đồ tư duy
Giáo viên dạy bằng sơ đồ tư duy và hướng dẫn học sinh làm như sau:
- Bắt đầu ở trung tâm với một bức ảnh của chủ đề, sử dụng ít nhất 3 màu.
- Sử dụng hình ảnh, ký hiệu, mật mã, mũi tên trong bản đồ tư duy của bạn.
- Chọn những từ khoá và viết chúng ra bằng chữ viết hoa.
- Mỗi từ/hình ảnh phải đứng một mình và trên một dòng riêng.
- Những đường thẳng cần phải được kết nối, bắt đầu từ bức ảnh trung tâm. Những đường nối từ trung tâm dày hơn, có hệ thống và bắt đầu ốm dần khi toả ra xa.
- Những đường thẳng dài bằng từ/hình ảnh.
- Sử dụng màu sắc – mật mã riêng của bạn – trong khắp sơ đồ
- Phát huy phong cách cá nhân riêng của học sinh.
- Sử dụng những điểm nhấn và chỉ ra những mối liên kết trong sơ đồ tư duy của mỗi học sinh.
g. Các hình thức sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy và học Lịch sử ở trường THPT
Trong quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông, giáo viên luôn giữ một vai trò đặc biệt quan trọng, đó là tổ chức, điều khiển, hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động học tập của học sinh. Nhưng thực tiễn cho thấy rằng, dù giáo viên có kiến thức lịch sử uyên thâm đến đâu, phương pháp giảng dạy hay đến mấy, nhưng học sinh không chịu đầu tư thời gian tự học, không có sự nỗ lực của cá nhân, không có kế hoạch và phương pháp học tập hợp lý, không tự giác tích cực trong học tập thì việc học tập lịch sử không thể đạt kết quả cao. Vì vậy có thể khẳng định vai trò hoạt động tự học lịch sử giữ vị trí rất quan trọng trong quá trình học tập của học sinh.
Như trên đã đề cập, Sơ đồ tư duy là một trong những công cụ cũng như phương pháp giúp học sinh tự học một cách hiểu quả cao nhất, vì thông qua các ý chính, ý trọng tâm, người học tự phác họa và hoàn thiện những ý còn lại, điều này nó vừa kích thích sự ham muốn tìm tòi học tập, vừa là cách ngắn nhất để ghi nhớ khắc sâu kiến thức. Đồng thời, với sự hỗ trợ của Sơ đồ tư duy trong dạy học, cũng là con đường ngắn nhất giúp tạo biểu tượng lịch sử cho học sinh. ( Trích Bài giảng của ThS Trương Tinh Hà về Mind Mapping và các Kỹ năng giải quyết vấn đề đăng ngày 11/4/2008)
Thông qua thực tiễn ở trường phổ thông và kết hợp với lý luận của nhiều nhà hoạt động trong ngành giáo dục, tôi đưa ra một số hoạt động dạy học trên lớp với sự hỗ trợ của Sơ đồ tư duy nhằm kích thích sự ham muốn học tập của các em đối với môn lịch sử.
+ Sử dụng Bản đồ tư duy để Kiểm tra bài cũ
Vì thời gian kiểm tra bài cũ không nhiều, chỉ khoảng 5 - 7 phút nên yêu cầu của giáo viên thường không quá khó, không đòi hỏi nhiều sự phân tích, so sánh để trả lời câu hỏi. Giáo viên thường yêu cầu học sinh tái hiện lại một phần nội dung bài học bằng cách gọi học sinh lên bảng trả lời câu hỏi. Giáo viên sẽ chấm điểm tùy vào mức độ thuộc bài của học sinh. Cách làm này vô tình để nhiều học sinh roi vào tình trạng “học vẹt”, đọc thuộc lòng mà không hiểu bài. Do đó, cần phải có sự thay đổi trong việc kiểm tra, đánh giá nhận thức của học sinh, yêu cầu đặt ra không chỉ “phần nhớ” mà cần chú trọng đến “phần hiểu”. Cách làm này vừa tránh được việc học vẹt, vừa đánh giá chính xác học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng học tập. Sử dụng bản đồ tư duy vừa giúp giáo viên kiểm tra được phần nhớ lẫn phần hiểu của học sinh đối với bài học cũ. Các sơ đồ thường được giáo viên sử dụng ở dạng thiếu thiếu thông tin, yêu cầu học sinh điền các thông tin còn thiếu và rút ra nhận xét về mối quan hệ của các nhánh thông tin với từ khóa trung tâm.
+ Sử dụng Bản đồ tư duy để dạy bài mới 
 Tôi đã sử dụng sơ đồ tư duy như là một đồ dùng trực quan phục vụ cho việc giảng bài mới. Đặc biệt khi dạy bằng giáo án điện tử. Đối với việc dạy bài mới, để sử dụng sơ đồ tư duy có hiệu quả, tôi phải chuẩn bị bài kĩ ở nhà. Từ nội dung bài học, tôi đúc kết thành một sơ đồ tư duy rồi vẽ trên máy (nếu dạy bằng Giáo án điện tử) hoặc trên giấy roki (nếu dạy Giáo án thường). Khi lên lớp, tôi sẽ sử dụng sơ đồ tư duy đó để hướng dẫn học sinh khai thác từng nội dung của bài học. Mỗi nội dung ứng với một nhánh con của sơ đồ. 
(Bài 5: Trung Quốc thời phong kiến, Lịch sử lớp 10)
Với việc sử dụng Sơ đồ tư duy trong giảng dạy từng bước giáo viên sẽ giúp học sinh tự mình phát hiện dần dần toàn bộ kiến thức bài học. Bắt đầu bằng những kiến thức tổng quát nhất - trọng tâm bài học - trung tâm sơ đồ. 
 (Sử dụng phần mềm khai thác trên trang www.mind-map.com (trang web chính thức của Tony Buzan))
Giáo viên giúp học sinh tái hiện những kiến thức lớn xoay quanh trọng tâm bài học, những ý nhỏ trong từng ý lớn cứ như vậy đến khi giờ học kết thúc cũng là lúc kiến thức tổng quát của bài học được trình bày một cách sáng tạo, sinh động trên sơ đồ. Không những cung cấp cho học sinh kiến thức tổng thể, sơ đồ tư duy còn giúp cho học sinh nhìn nhận đa chiều mọi mặt của vấn đề, từ đó đưa ra các ý tưởng mới, phát hiện mới, tìm ra sự liên kết, ràng buộc các ý tưởng trong bài tức tìm ra mạch lôgic của bài học. Sau khi hoàn thiện, học sinh nhìn vào sơ đồ là có thể tái hiện, thuyết trình lại được toàn bộ nội dung kiến thức bài học. Đồng thời học sinh cũng có thể khẳng định được toàn bộ dung lượng kiến thức của bài, xác định ý chính, ý phụ và lên kế hoạch học tập hiệu quả.
Trong quá trình dạy bài mới, tùy theo tiết dạy và thời gian, tôi còn cho học sinh thảo luận nhóm bằng cách vẽ sơ đồ tư duy theo các bước sau:
- Học sinh lập sơ đồ tư duy theo nhóm với sự gợi ý của giáo viên.
- Học sinh đại diện của các nhóm lên báo cáo, thuyết minh về sơ đồ tư duy mà nhóm mình đã thiết lập.
- Học sinh khác thảo luận, bổ sung, chỉnh sửa để hoàn thiện sơ đồ tư duy về kiến thức của bài học đó. Giáo viên sẽ là người cố vấn, là trọng tài giúp học sinh hoàn chỉnh sơ đồ tư duy, từ đó dẫn dắt đến kiến thức của bài học. 
+ Sử dụng sơ đồ tư duy để củng cố kiến thức sau mỗi tiết học và hệ thống kiến thức sau mỗi chương, phần
Sau mỗi bài học, giáo viên hướng dẫn, gợi ý để học sinh tự hệ thống kiến thức trọng tâm, kiến thức cần nhớ của bài học bằng cách vẽ sơ đồ tư duy. Mỗi bài học được vẽ sơ đồ tư duy trên một trang giấy rời rồi kẹp lại thành tập. Việc làm này sẽ giúp các em dễ ôn tập, xem lại kiến thức khi cần một cách nhanh chóng, dễ dàng.
Với cách học truyền thống, học sinh ghi chép và thực hiện kiến thức theo trật tự tuyến tính nên khả năng nhớ kiến thức thường ít hơn 50% dung lượng bài. Sử dụng sơ đồ tư duy giúp các em khắc phục được h