SKKN Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng Atlat địalí Việt Nam cho học sinh lớp 9

I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
	Đất nước ta đang trên con đường hội nhập và phát triển. Sự phát triển kinh tế - xã hội đã đặt ra những yêu cầu mới đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho công tác giáo dục. Mục tiêu của Giáo dục là đào tạo những con người phát triển toàn diện có đạo đức, có tri thức, sức khỏe thẩm mỹ và nghề nghiệp. Đề đạt được mục tiêu đó, đòi hỏi người thầy không những chỉ cung cấp cho các em những kiến thức mà còn phải hình thành cho các em một số các kỹ năng cơ bản, nhằm trang bị cho các em một lượng kiến thức, kĩ năng nhất định trước khi các em bước vào cuộc sống. Vì vậy việc đổi mới phương pháp dạy học là một vấn đề hết sức cần thiết, nó không chỉ dừng lại ở một thời điểm nhất định mà luôn tồn tại song với với quá trình phát triển của một quốc gia.
	Ở nước ta đổi mới phương pháp dạy học là một trong những vấn đề đang được quan tâm và chú trọng trong các nhà trường. Trong những năm gần đây việc đổi mới phương pháp dạy học đang chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “ Truyền thụ một chiều” sang hướng “ Lấy học sinh làm trung tâm”, nhằm phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập để đào tạo một thế hệ trẻ, năng động sáng tạo, phù hợp với xu thế chung của thời đại.
	Địa lí là một bộ môn khoa học nằm trong hệ thống các môn học chính khóa trong nhà trường. Để phát huy được tính tích cực của học sinh trong môn địa lí, giáo viên cần phải có những biện pháp để hướng dẫn học sinh khai thác, sử dụng các thiết bị, đồ dùng dạy học như bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, biểu đồmột cách hiệu quả.
	Atlat địa lí Việt Nam là một trong những đồ dùng dạy học quan trọng trong việc học tập địa lí, là tài liệu duy nhất mà học sinh được sử dụng trong tất cả các kỳ thi: Thi học kì, thi học sinh giỏi các cấp, thi tốt nghiệp và thi đại học. Atlat địa lí Việt Nam được xây dựng trên chương trình địa lí Việt Nam, nó diễn giải các vấn đề địa lí từ cái chung đến cái riêng, từ tự nhiên đến kinh tế xã hội, từ tổng thể đến các bộ phận Có thể nói, Atlat vừa là nguồn cung cấp tri thức, thông tin tổng hợp, vừa là phương tiện để học tập, rèn luyện các kĩ năng trong học tập và hỗ trợ học sinh trong các kì thi. Sử dụng tốt kênh hình trong Atlat địa lý sẽ mang lại hiệu quả cao trong dạy học địa lý, giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức trong nội dung dạy học, ít phải ghi nhớ máy móc, đồng thời có sức hấp dẫn học sinh, tạo hứng thú cho học sinh trong giờ địa lí. 
	Việc sử dụng Atlat địa lí làm kênh hình trong giờ dạy học không phải là mới, nhưng cũng chưa phải là phổ biến. Trong thực tế nhiều giáo viên chưa chú trọng việc hướng dẫn học sinh sử dụng Atlat trong giờ dạy, nhiều học sinh còn gặp khó khăn trong việc sử dụng Atlat, chưa khai thác và phát huy hết tính năng vốn có của Atlat. Nguyên nhân là do học sinh mới chỉ có trong tay cuốn Atlat chứ chưa được hướng dẫn sử dụng một cách bài bản. Nhiều học sinh chưa biết đọc, biết khai thác các nội dung trong Atlat. Vì vậy chất lượng dạy và học môn địa lí hiệu quả chưa cao, chưa thu hút được nhiều học sinh yêu thích bộ môn Địa
lí. Nhiều học sinh có tâm lí ngại học môn Địa lí do phải ghi nhớ máy móc, do đặc trưng của bộ môn học khô khan
	Là một giáo viên giảng dạy bộ môn Địa lí, tôi luôn băn khoăn trăn trở, làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy và học môn Địa lí ở trường THCS, làm thế nào để có nhiều học sinh yêu thích môn học Địa lí Với những suy nghĩ trên, tôi luôn có ý thức trong việc đổi mới PPDH, đổi mới cách học cho học sinh trong môn Địa lí. Vì vậy, tôi đã tích cực sử dụng Atlat địa lí kết hợp với phương tiện dạy học khác trong giờ dạy địa lí, trong các buổi ôn tập, ôn thi học sinh giỏi. Qua quá trình giảng dạy tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm trong việc hướng dẫn học sinh lớp 9 sử dụng Atlat địa lí đạt hiệu quả, vì vậy tôi đã lựa chọn đề tài: “ Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng Atlat địalí Việt Nam cho học sinh lớp 9” , xin được trao đổi cùng đồng nghiệp để cùng nhau tìm ra các phương pháp dạy học tích cực, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Địa lí.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu với mục đích tìm ra các biện pháp để giúp giáo viên giảng dạy bộ môn Địa lí hướng dẫn học sinh hình thành được các kĩ năng khai thác kiến thức Địa lí từ Atlat địa lí Việt Nam, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy và học tập bộ môn Địa lí lớp 9 THCS. Trong đề tài này, người viết sẽ trình bày các biện pháp cụ thể mà bản thân đã thực hiện, được thực tiễn kiểm nghiệm và đạt hiệu quả nhất định tại đơn vị công tác.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài sẽ nghiên cứu, tổng kết về việc hướng dẫn học sinh sử dụng Atlat địa lí Việt Nam để nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Địa lí lớp 9 THCS, trên cơ sở kiểm nghiệm đối tượng học sinh khối 9 trường THCS Phạm Văn Hinh – Thạch Thành – Thanh Hóa.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Nghiên cứu tài liệu, sách tham khảo để tìm hiểu về vấn đề đang nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra, khảo sát: Tiến hành điều tra, khảo sát việc sử dụng Atlat của học sinh và kết quả học tập môn Địa lí ở trường THCS Phạm Văn Hinh, trên địa bàn huyện Thạch Thành.
- Phương pháp thực nghiệm: Tiến hành dạy thực nghiệm trên học sinh lớp 9 của trường THCS Phạm Văn Hinh.
- Phương pháp thống kê: Trên cơ sở việc dạy thực nghiệm, thống kê số kết quả việc sử dụng Atlat của học sinh và giáo viên, kết quả học tập của học sinh.
- Đúc rút kinh nghiệm: Tổng kết, đánh giá thành chuyên đề về dạy học sử dụng Atlat địa lí Việt Nam vào quá trình học tập và làm bài kiểm tra, bài thi học sinh giỏi môn Địa lí để nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn.
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lí luận
a. Khái niệm về Atlat:
Atlat là một hệ thống các bản đồ có sự liên quan với nhau một cách hữu
cơ và bổ sung cho nhau, được thành lập theo những chủ đề và mục đích sử dụng nhất định. Các bản đồ trong Atlat được xây dựng theo một chương trình Địa lí hoàn chỉnh, phản ánh và giải thích được đầy đủ các vấn đề thuộc phạm vi đề mục theo mục đích của Atlat. 
Tên gọi Atlat là một từ mượn, bắt nguồn từ thần thoại Hy Lạp, chuyện kể rằng thần Atlat có một sức khỏe phi thường, có thể nâng cả Trái đất và Bầu trời lên. Từ đó, người ta đặt tên Atlat cho tập hợp các bản đồ. Trong tiếng anh Atlat có nghĩa là tập bản đồ. Tuy nhiên hiện nay một tập Atlat địa lí không chỉ là một tập hợp bản đồ mà nó còn bao gồm hệ thống các biểu đồ, tranh ảnh và bảng số liệu thống kê được sắp xếp một cách khoa học. Có nhiều loại Atlat, như Atlat thế giới, Atlat các châu lục, Atlat địa lí Việt Nam phù hợp với mục đích sử dụng của học sinh, sinh viên trong học tập và nghiên cứu.
b. Atlat giáo khoa địa lí Việt Nam
Atlat giáo khoa địa lí Việt Nam là một tập hợp bản đồ giáo khoa, trong đó bao gồm hệ thống các bản đồ, tranh ảnh, biểu đồ phản ánh các sự vật, hiện tượng địa lí tự nhiên, kinh tế - xã hội. Các bản đồ, biểu đồ được xắp xếp theo một trình tự logic, có hệ thống của các bài học địa lí Việt Nam, phù hợp với nội dung sách giáo khoa và chương trình địa lí. Atlat giáo khoa địa lí Việt Nam được Bộ Giáo dục phát hành, chỉnh sửa, bổ sung và quy định sử dụng trong dạy học địa lí ở trường THCS, trường THPT theo công văn số 8065/BGD &ĐT, ngày 14/09/2009.
Cấu trúc của Atlat địa lí bao gồm 3 phần chính: Địa lí tự nhiên, địa lí kinh tế - xã hội và địa lí các vùng, gồm 30 trang, với các nội dung sau:
- Các đối tượng địa lí tự nhiên: Bản đồ hình thể, địa chất, khoáng sản, khí hậu, sông ngòi, bản đồ các loại đất chính, thực vật và động vật, các miển địa lí tự nhiên, kèm theo lát cắt và các hình ảnh minh họa.
- Các đối tượng địa lí dân cư – xã hội: Bản đồ hành chính, dân số, dân tộc, kèm theo đồ thị, biểu đồ dân số, tháp tuổi
- Các đối tượng địa lí kinh tế: Bao gồm bản đồ kinh tế chung, nông nghiệp chung, bản đồ nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản, bản đồ công nghiệp chung, các ngành công nghiệp trọng điểm, giao thông, thương mại, du lịch, kèm theo các các biểu đồ, đồ thị và các hình ảnh minh họa các đối tượng địa lí.
- Các vùng kinh tế: Bao gồm các vùng đầy đủ các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội của bảy vùng kinh tế và vùng kinh tế trọng điểm với hệ thống các biểu đồ, hình ảnh minh họa.
c. Ý nghĩa của việc sử dụng Atlat địa lí Việt Nam
Atlat địa lí Việt Nam là đồ dùng dạy học mà giáo viên có thể sử dụng trong chương trình Địa lí lớp 8, lớp 9 và trong suốt cả các năm học ở bậc THPT- là công cụ rất cần thiết đối với giáo viên trong việc giảng dạy bộ môn Địa lí. Nếu giáo viên biết khai thác và hướng dẫn học sinh sử dụng Atlat một cách triệt để thì hiệu quả dạy và học bộ môn địa lí rất cao, giảm đi áp lực tâm lí học thuộc lòng và ghi nhớ máy móc cho các em. Nhìn chung Atlat địa lí Việt Nam là tài liệu rất cần thiết đối với giáo viên ở tất cả các khâu: Chuẩn bị bài mới, dạy bài mới, củng cố, kiểm tra đánh giá, hướng dẫn học sinh học bài, làm bài tập ở nhà và chuẩn bị bài mới.
- Khâu chuẩn bị bài mới: Trên cơ sở nội dung sách giáo khoa, giáo viên biết kết hợp giữa việc sử dụng Atlat với bản đồ sách giáo khoa, bản đồ treo tườngtừ đó xây dựng phương pháp dạy học thích hợp với nội dung bài học.
- Khâu giảng bài mới: Giáo viên đưa ra hệ thống câu hỏi để hướng dẫn học sinh tìm tòi, khám phá nguồn tri thức từ Atlat. Atlat giúp cho giáo viên trình bày bày bài giảng một cách ngắn gọn, đầy đủ, sâu sắc và tiết kiệm thời gian. Đặc biệt tạo ra trạng thái tâm lí thoải mái, làm cho bài học trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.
- Khâu kiểm tra đánh giá: Giáo viên sử dụng Atlat để kiểm tra đánh giá học sinh về mức độ nắm vững kiến thức, về kỹ năng địa lí trong tiết học bằng hệ thống các câu hỏi hoặc bài tập, yêu cầu học sinh phải khai thác kiến thức trong Atlat để đưa ra phương án trả lời.
- Khâu ôn tập, củng cố: Giáo viên sử dụng Atlat để hướng dẫn học sinh tự củng cố những kiến thức mà học sinh thu thập được trong quá trình học tập, nhằm giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách sâu sắc hơn.
Atlat địa lí Việt Nam là tài liệu không thể thiếu đối với học sinh trong học tập môn Địa lí. Atlat là nguồn cung cấp tri thức cần thiết cho học sinh trong học tập trên lớp cũng như ở nhà, đồng thời thông qua Atlat giúp các em rèn luyện các kĩ năng địa lí. Dựa vào Atlat địa lí, học sinh có thể tự ôn lại những kiến thức đã học trên cơ sở những hiểu biết về bản đồ. Đặc biệt Atlat là tài liệu duy nhất mà các em có thể sử dụng trong phòng thi để làm bài thi, kiểm tra.
2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Trong những năm qua, nội dung, chương trình và phương pháp dạy học đã có nhiều đổi mới, chất lượng đội ngũ giáo viên ngày càng được nâng cao, các điều kiện dạy và học ngày càng tốt hơn. Bên cạnh việc giảng dạy kiến thức, nhiều giáo viên đã chú ý đến việc hình thành kỹ năng cho học sinh, như kỹ năng đọc bản đồ, kỹ năng vẽ và phân tích biểu đồ, phân tích số liệu thống kê, thông qua các phương tiện dạy học như bản đồ treo trường, tranh ảnh, biểu đồ, bản đồ trên máy chiếuTuy nhiên việc sử dụng Atlat của giáo viên và học sinh trong giảng dạy và học tập bộ môn Địa lí còn rất hạn chế, đặc biệt là trong chương trình địa lí THCS. Trong thực tế, nhiều giáo viên chưa quan tâm đến cuốn Atlat, thậm chí có những giáo viên chưa giám bỏ tiền để tự mua cuốn Atlat địa lí Việt Nam, hoặc có chăng cũng chỉ xem qua một cách hời hợt, ít khi nhìn đến. Nhiều học sinh học đến lớp 9 cũng chưa biết đến quyển Atlat địa lí Việt Nam như thế nào.
Trường THCS Phạm Văn Hinh là một trong những trung tâm chất lượng cao của huyện Thạch Thành, hàng năm nhà trường được tuyển chọn các đối tượng học sinh có học lực khá giỏi từ các xã trong huyện, nhà trường có nhiệm vụ đào tạo chất lượng học sinh mũi nhọn cho toàn huyện, đây là một lợi thế chung trong việc nâng cao chất lượng dạy học của các bộ môn trong nhà trường. Tuy nhiên so với một số môn học khác như: Ngữ Văn, Toán, Lý, Hóa, Tiếng Anh, môn Địa lí bị học sinh và phụ huynh xem nhẹ, họ quan niệm đây là môn học phụ, nên ít được quan tâm chú ý, hơn nữa khi lựa chọn môn học này sẽ khó khăn cho vấn đề thi Đại học và lựa chọn ngành nghề sau này. Vì vậy đây là một vấn đề khó khăn trong việc giảng dạy bộ môn Địa lí trong nhà trường. 
Trong các buổi học chính khóa trên lớp, phần lớn các em chưa thực sự chú ý, hay nói chuyện riêng. Việc học bài và làm bài tập ở nhà cũng chưa được chú trọng, nhiều em thường xuyên thiếu bài tập hoặc làm bài tập đối phó, chép bài của nhau. Đa số các em chưa được quan tâm của phụ huynh trong việc mua sắm đồ dùng học tập bộ môn, phần lớn các em chưa có Atlat để họcVì vậy chất lượng học tập bộ môn Địa lí trong nhà trường trong những năm trước đây chưa cao, chưa tương xứng với trình độ và năng lực của các em.
Việc tuyển chọn các em vào đội tuyển để dự thi cấp huyện, cấp tỉnh cũng gặp khó khăn, do vị trí của môn học chưa được coi trọng, do đặc thù của bộ môn thuộc loại khó học hơn so với các môn được coi là môn học “phụ” như Sử, Giáo dục công dân. Để học tốt môn Địa lí các em không chỉ có sự chăm chỉ để học thuộc kiến thức mà còn đòi hỏi sự tư duy, tính toán. Vì vậy kết quả thi học sinh giỏi các cấp chưa cao, do chưa thu hút được các em có năng lực thực sự tham gia vào đội tuyển.
Sau đây là bảng thống kê tình hình sử dụng Atlat và kết quả học tập bộ môn Địa lí trong nhà trường:
 Số học sinh có và sử dụng Atlat:
Năm học
Số HS lớp 9
Số HS có Atlat
Trong đó
Số HS sử dụng Atlat tốt
Số HS biết sử dụng Atlat
Số HS chưa biết sử dụng Atlat
2010-2011
114
4
0
2
2
2011-2012
101
6
0
4
2
	Chất lượng đại trà:
Năm học
Số HS lớp 9
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
SL
TL %
SL
TL %
SL
TL %
SL
TL %
2010-2011
114
26
22,8
28
24,6
52
45,6
8
7,0
2011-2012
101
22
21,8
24
23,8
48
47,5
7
6,9
	Chất lượng thi học sinh giỏi các cấp
Năm học
Số học sinh dự thi
Số học sinh đạt giải
Cấp huyện
Cấp tỉnh
2010-2011
4
3
1
2011-2012
6
6
1
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên:
- Về phía giáo viên: 
+ Giáo viên chưa thấy được tầm quan trọng của việc sử dụng Atlat địa lí, chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của Atlat trong giảng dạy và học tập bộ môn Địa lí.
+ Giáo viên chưa mạnh dạn trong việc sử dụng Atlat địa lí, sợ mất nhiều thời gian, thêm nhiều thao tác, sợ “ cháy giáo án”
- Về phía học sinh: 
+ Đa số các em cũng chưa thấy được tầm quan trọng của Atlat trong việc học tập môn Địa lí, vì vậy số học sinh có Atlat rất ít, chỉ những học sinh tham gia học đội tuyển mới có.
+ Nhiều học sinh chưa biết cách sử dụng Atlat, do chưa được sự hướng dẫn cụ thể của giáo viên.
3. Các biện pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
3.1. Vận động học sinh mua Atlat địa lí Việt Nam để sử dụng trong học tập bộ môn địa lí.
Để hình thành kỹ năng sử dụng Atlat trong học tập môn Địa lí, trước hết học sinh phải có cuốn Atlat. Vì vậy bắt đầu từ năm học 2012-2013, tôi đã vận động học sinh mua Atlat địa lí Việt Nam trước khi các em bước lên lớp 8. Nhờ vào việc phân tích cho các em thấy được lợi ích của việc sử dụng Atlat trong bộ môn Địa lí, các em có thể sử dụng trong suốt quá trình học tập đến lớp 12 và cả trong việc thi đại học, hơn nữa đa số các em học sinh trong nhà trường thuộc gia đình công chức, buôn bán, có điều kiện và quan tâm đến con cái. Do đó phần lớn các em học sinh lớp 8,9 đã tự mua được Atlat để sử dụng. Một số học sinh có hoàn cảnh khó khăn, tôi đã đề nghị Thư viện nhà trường tạo điều kiện cho các em mượn. Vì vậy trong các tiết học Địa lí lớp 8,9 trong nhà trường, đa số học sinh đã có Atlat địa lí để học tập. Đây là bước thành công ban đầu trong việc hình thành kỹ năng sử dụng Atlat địa lí Việt Nam cho các em học sinh THCS.
3.2. Hướng dẫn học sinh sử dụng Atlat trong việc học bài mới 
Thông thường trong khi dạy và học bài mới, giáo viên sẽ sử dụng các thiết bị dạy học như bản đồ, lược đồ treo tường, hoặc các tranh ảnh, bản đồ trên máy chiếu. Tuy nhiên một số tranh ảnh, bản đồ không đủ rõ cho học sinh cả lớp quan sát. Vì vậy khi học sinh có trong tay cuốn Atlat địa lí Việt Nam, tôi đã phát huy tối đa vai trò của Atlat trong việc dạy và học bộ môn Địa lí. Trước hết cần hướng dẫn học sinh nắm được những kiến thức chung về cách đọc các nội dung trên mỗi trang bản đồ và những bước cụ thể khi sử dụng Atlat địa lí Việt Nam.
3.2.1.Hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu các nội dung trên bản đồ, biểu đồ của mỗi trang Atlat địa lí Việt Nam.
Như đã trình bày ở trên, Atlat địa lí Việt Nam là một hợp các bản đồ, biểu đồ, tranh ảnhMỗi trang bản đồ trong Atlat là hình ảnh thu nhỏ của trang bản đồ giáo khoa. Muốn tìm hiểu nội dung của mỗi bản đồ, biểu đồ trong Atlat thì việc hiểu ngôn ngữ của nó là hết sức quan trọng. Ngôn ngữ được dùng trong Atlat là những quy định thống nhất, chính xác về màu sắc, kí hiệu, tỉ lệ bản đồVì vậy khi đọc bất cứ trang nào của Atlat địa lí Việt Nam, tôi đều hướng dẫn học sinh tìm hiểu và nắm vững các quy ước ở mục chú giải của trang đó, đồng thời đọc các kí hiệu phần chung ở trang đầu của Atlat.
Để đọc được từng trang bản đồ trong Atlat địa lí, cần có các kỹ năng làm việc với bản đồ như sau: 
Nhận biết và đọc tên các đối tượng địa lí trên bản đồ; 
Xác định vị trí địa lí của một đối tượng địa lí; 
Trình bày đặc điểm đối tượng trên bản đồ; 
Xác định các mối liên hệ không gian trên bản đồ; 
Xác định các mối liên hệ nhân quả trên bản đồ; 
Trình bày tổng hợp một khu vực, một bộ phận lãnh thổ.
3.2.2. Các bước làm việc với trang Atlat địa lí Việt Nam trong việc học bài mới
Bước 1: Xác định trang Atlat địa lí cần phục vụ cho việc học bài mới; Đọc tên của trang bản đồ để thấy được nội dung của bản đồ.
Bước 2: Đọc chú giải để hiểu rõ các kí hiệu được dùng cho bản đồ, biểu đồ.
Bước 3: Làm việc với sách giáo khoa, xác định nội dung kiến thức cần khai thác trên Atlat, lập thành dàn ý.
Bước 4: Tìm các kiến thức có liên quan đến nội dung bài học được thể hiện trong bản đồ, biểu đồ của trang Atlat địa lí.
Bước 5: Rút ra nhận xét về các yếu tố của tự nhiên hay xã hội theo từng nội dung của bài học – Có thể trình bày thành bản báo cáo hoặc bài viết.
3.2.3. Ví dụ minh họa
Ví dụ 1: Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ Atlat địa lí Việt Nam trong việc dạy Bài 1: Cộng đồng các dân tộc Việt Nam – Địa lí 9.
- Trang Atlat cần sử dụng: Trang 16 - Dân tộc
- Đọc chú giải: 
+ Màu sắc của các ngữ hệ và nhóm ngôn ngữ.
+ Địa giới hành chính các tỉnh, thành phố.
+ Bảng thống kê các dân tộc Việt Nam.
- Xác định nội dung kiến thức cần khai thác trên Atlat: Mục I: Số lượng các dân tộc và Mục II: Sự phân bố các dân tộc.
- Các kiến thức có liên quan đến nội dung bài học: 
+ Bảng các dân tộc Việt Nam: Học sinh thấy được nước ta có 54 dân tộc với quy mô số dân khác nhau.
+ Màu sắc các ngữ hệ và nhóm ngôn ngữ: Học sinh thấy được các dân tộc ở nước ta phân bố không đều.
- Sau khi quan sát, phân tích, kết hợp với sách giáo khoa, học sinh rút ra kết luận: 
+ Các dân tộc Việt Nam: Nước ta có 54 dân tộc, cùng chung sống gắn bó mật thiết với nhau.
+ Sự phân bố: Các dân tộc nước ta phân bố không đều, dân tộc Việt đông nhất (86,2%) – phân bố rộng khắp trên cả nước, tập trung chủ yếu ở đồng bằng. Các nhóm dân tộc ít người có trên 13,8 % - phân bố chủ yếu ở Trung du, Miền núi.
Ví dụ 2: Bài 3: Phân bố dân cư và các loại hình quần cư
- Trang Atlat cần sử dụng: Trang 15- Dân số.
- Nội dung kiến thức cần khai thác: Mục I: Mật độ dân số và phân bố dân cư.
- Học sinh quan sát màu sắc chỉ mật độ dân số từng vùng, quy mô dân số, đô thị,
 so sánh dân số giữa miền núi với đồng bằng và đô thị, phân tích quy mô các đô 
thị, tìm hiểu nguyên nhân của sự chênh lệch dân số, rút ra kết luận: 
+ Nước ta có mật độ dân số cao, phân bố không đều, tập trung đông ở Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt mật độ dân số đô thị rất cao.
+ Các đô thị nước ta phần lớn có quy mô vừa và nhỏ, phân bố tập trung ở đồng bằng và ven biển.
Ví dụ 3: Bài 7: Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố nông nghiệp.
- Nội dung kiến thức cần khai thác: Mục I: Các nhân tố tự nhiên.
- Trang Atlat cần sử dụng: Trang 11,12,10,9.
+ Trang 11: Các nhóm và các loại đất chính.
Dựa vào các kí hiệu, đọc tên các nhóm đất, xác định tỉ lệ loại đất nào chiếm nhiều nhất, chỉ ra sự phân bố các loại đất:
	Đất phù sa: Tập trung