SKKN Một số biện pháp chỉ đạo dạy học phát huy tính tích cực thông qua phân môm Tập đọc cho học sinh vùng dân tộc thiểu số
Trường Tiểu học Nhi Sơn là một trong những trường khó khăn của huyện Mường Lát. Trường nằm dọc theo đường vành đai biên giới Việt – Lào. Địa bàn trường rộng có nhiều đồi núi, giao thông đi lại còn khó khăn, kinh tế tại địa phương còn nghèo. Trường Tiểu học Nhi Sơn được thành lập từ năm 2003 cho đến nay, các điểm trường lẻ cách nhau xa, đường đi lại khó khăn nên ảnh hưởng không nhỏ đến công tác giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh và các hoạt động của nhà trường. Cơ sở vật chất trường học tuy đã được đầu tư xây dựng nhưng vẫn còn thiếu.
Năm học 2016 - 2017 là năm học đầu tiên thực hiện đánh giá học sinh Tiểu học theo thông tư 22 của Bộ giáo dục và Đào tạo, nhà trường đã tổ chức thực hiện có hiệu quả, tỉ lệ học sinh dân tộc Mông trong nhà trường chiếm 98% và tiếng phổ thông không phải là tiếng mẹ để. Bên cạnh những thành tích đạt được nhà trường còn gặp khó khăn đó là giáo viên địa phương chiếm tới 98%; đa số giáo viên địa phương chậm đổi mới phương pháp, hình thức dạy học theo yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay. Tuy nhiên cùng với sự nỗ lực, khắc phục những khó khăn nhà trường đã từng bước đưa chất lượng giáo dục đi lên.
Môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học với tư cách là một môn khoa học nó cùng với các môn học khác góp phần tạo nên những con người phát triển toàn diện. Song song cùng các môn học khác môn Tiếng việt đặc biệt là phân môn Tập đọc ở khối lớp 2 có vị trí quan trọng trọng quá trình giáo dục ở Tiểu học. Môn Tiếng Việt trong trường Tiểu học có nhiệm vụ hình thành và phát triển kĩ năng sử dụng Tiếng việt, trong đó kĩ năng đọc đóng vai trò hàng đầu. Có đọc thông mới viết thạo, đọc tốt, đọc hay sẽ giúp các em học tốt hơn các môn học khác.
Việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh là rất quan trọng, vì đọc là hoạt động tiếp nhận thông tin bằng chữ viết trong sách, vở, tài liệu, Đồng thời phát triển và rèn luyện tốt các kĩ năng Tiếng việt như nghe, nói, đọc, viết đặc biệt là giúp các em học sinh dân tộc Mông tiếp thu vốn ngôn ngữ và cách sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp. Bởi từ lớp 2 học sinh không những chỉ đọc trôi chảy bài đọc mà còn phải đọc hay, đọc diễn cảm, đọc để cảm nhận được cái hay, cái đẹp của bài tập đọc; không những thế mà còn giúp các em phát triển lời nói, phát triển kỹ năng về ngôn ngữ và qua đó bồi dưỡng tư tưởng tình cảm, thẩm mĩ . cho học sinh thông qua môn Tiếng Việt. Thật vậy, khi học sinh đọc hay, cảm nhận được giá trị của bài Tập đọc thì cũng chính là lúc tư tưởng, tình cảm của các em dào dạt niềm yêu thương, niềm vui sướng và sự tự tin trong cuộc sống. Từ đó, cũng chính là lúc học sinh tự ý thức được mình, tự thấy mình được lớn lên cùng trang sách.
I. Mở đầu 1. Lí do chọn sáng kiến: Trường Tiểu học Nhi Sơn là một trong những trường khó khăn của huyện Mường Lát. Trường nằm dọc theo đường vành đai biên giới Việt – Lào. Địa bàn trường rộng có nhiều đồi núi, giao thông đi lại còn khó khăn, kinh tế tại địa phương còn nghèo. Trường Tiểu học Nhi Sơn được thành lập từ năm 2003 cho đến nay, các điểm trường lẻ cách nhau xa, đường đi lại khó khăn nên ảnh hưởng không nhỏ đến công tác giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh và các hoạt động của nhà trường. Cơ sở vật chất trường học tuy đã được đầu tư xây dựng nhưng vẫn còn thiếu. Năm học 2016 - 2017 là năm học đầu tiên thực hiện đánh giá học sinh Tiểu học theo thông tư 22 của Bộ giáo dục và Đào tạo, nhà trường đã tổ chức thực hiện có hiệu quả, tỉ lệ học sinh dân tộc Mông trong nhà trường chiếm 98% và tiếng phổ thông không phải là tiếng mẹ để. Bên cạnh những thành tích đạt được nhà trường còn gặp khó khăn đó là giáo viên địa phương chiếm tới 98%; đa số giáo viên địa phương chậm đổi mới phương pháp, hình thức dạy học theo yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay. Tuy nhiên cùng với sự nỗ lực, khắc phục những khó khăn nhà trường đã từng bước đưa chất lượng giáo dục đi lên. Môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học với tư cách là một môn khoa học nó cùng với các môn học khác góp phần tạo nên những con người phát triển toàn diện. Song song cùng các môn học khác môn Tiếng việt đặc biệt là phân môn Tập đọc ở khối lớp 2 có vị trí quan trọng trọng quá trình giáo dục ở Tiểu học. Môn Tiếng Việt trong trường Tiểu học có nhiệm vụ hình thành và phát triển kĩ năng sử dụng Tiếng việt, trong đó kĩ năng đọc đóng vai trò hàng đầu. Có đọc thông mới viết thạo, đọc tốt, đọc hay sẽ giúp các em học tốt hơn các môn học khác. Việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh là rất quan trọng, vì đọc là hoạt động tiếp nhận thông tin bằng chữ viết trong sách, vở, tài liệu,Đồng thời phát triển và rèn luyện tốt các kĩ năng Tiếng việt như nghe, nói, đọc, viết đặc biệt là giúp các em học sinh dân tộc Mông tiếp thu vốn ngôn ngữ và cách sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp. Bởi từ lớp 2 học sinh không những chỉ đọc trôi chảy bài đọc mà còn phải đọc hay, đọc diễn cảm, đọc để cảm nhận được cái hay, cái đẹp của bài tập đọc; không những thế mà còn giúp các em phát triển lời nói, phát triển kỹ năng về ngôn ngữ và qua đó bồi dưỡng tư tưởng tình cảm, thẩm mĩ ... cho học sinh thông qua môn Tiếng Việt. Thật vậy, khi học sinh đọc hay, cảm nhận được giá trị của bài Tập đọc thì cũng chính là lúc tư tưởng, tình cảm của các em dào dạt niềm yêu thương, niềm vui sướng và sự tự tin trong cuộc sống. Từ đó, cũng chính là lúc học sinh tự ý thức được mình, tự thấy mình được lớn lên cùng trang sách. 2. Mục đích nghiên cứu: Xuất phát từ mục mục tiêu cấp học và yêu cầu rèn bốn kĩ năng Nghe - Nói - Đọc - Viết ở môn Tiếng việt cho học sinh Tiểu học là rất quan trọng, nhất là rèn kĩ năng đọc cho học sinh ngay ở khối lớp 2. Đặc biệt hơn là rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh dân tộc thiểu số. Do vậy dồi dưỡng khả năng đọc diễn cảm và để các em đã đọc đúng, nâng cao kĩ năng đọc cho các em như đọc theo vai, đọc diễn cảm các loại văn bản ngay ở khối lớp 2 để lên lớp trên các em có kĩ năng đọc tốt hơn, đọc hay hơn. Từ những lý do trên nhằm đáp ứng nhu cầu học tập cũng như cách thức học tập sao cho đạt hiệu quả cao, đúng với mục tiêu môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập đọc nói riêng. Là một cán bộ quản lý công tác tại vùng đặc biệt khó khăn, đặc biệt là vùng có học sinh dân tộc Mông các em đang còn gặp khó khăn trong môn Tiếng Việt nhất là môn Tập đọc. Vì vậy, tôi đã chọn vấn đề “Một số biện pháp chỉ đạo dạy học phát huy tính tích cực thông qua phân môm Tập đọc cho học sinh vùng dân tộc thiểu số” với mong muốn góp thêm vào việc phát huy tính tích cực, tự giác rèn kĩ năng đọc hiểu, đọc diễn cảm cho học sinh vùng dân tộc thiểu số và đặc biệt là để nâng cao chất lượng giáo dục phân môn Tập đọc cho học sinh của nhà trường. 3. Đối tượng nghiên cứu Học sinh dân tộc – Trường Tiểu học Nhi Sơn, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa. 4. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp điều tra, khảo sát. - Phương pháp đàm thoại. - Phương pháp quan sát. - Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp thực hành. - Phương pháp kiểm nghiệm, đối chứng. - Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm. II. Nội dung của sáng kiến kinh nghiệm 1. Cơ sở lý luận: Dạy Phân môn tập đọc đối với học sinh vùng dân tộc thiểu số, đặc biệt là vùng miền vúi đang còn khó khăn về mọi mặt trong tổ chức dạy học của giáo viên và học phân môn tập đọc của học sinh. Để đạt được Mục tiêu giáo dục môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập đọc là một quá trình chuyển tải kiến thức tới người học; quá trình này vừa đảm bảo tính khoa học, đảm bảo tính vừa sức và vừa đảm bảo tính nghệ thuật cao. Muốn cho hoạt động dạy - học có hiệu quả, đáp ứng yêu cầu Giáo dục và Đào tạo hiện nay đòi hỏi mỗi cán bộ quản lý, mỗi thầy giáo, cô giáo phải trăn trở, tìm tòi trong việc vận dụng các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học linh hoạt nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Đối với học sinh Tiểu học thì khả năng tư duy của học sinh phát triển từ thấp đến cao, từ cụ thể đến trừu tượng. Đặc biệt là đối với học sinh dân tộc thiểu số các em còn đang hạn chế về ngôn ngữ Tiếng Việt nhất là các em vùng dân tộc Thiểu số các em đang như tờ giấy trắng nên tư duy cụ thể vẫn là chủ yếu; đối với kỹ năng nghe, nói, đọc, viết có ý nghĩa quan trọng giúp các em có tính tích cực, tự giác và đặc biệt là học sinh dân tộc Mông ở trường Tiểu học Nhi Sơn nói riêng và huyện Mường Lát nói chung. Đọc là một dạng hoạt động ngôn ngữ, là quá trình chuyển từ dạng chữ viết sang lời nói có âm thanh (ứng với hình thức đọc thành tiếng) là quá trình chuyển trực tiếp từ hình thức chữ viết thành các đơn vị nghĩa không có âm thanh (ứng với đọc thầm). Đọc không chỉ là công việc giải một bộ mã gồm hai phần chữ viết và âm, nghĩa là nó không chỉ là sự “đánh vần” lên thành tiếng theo đúng các ký hiệu chữ viết mà còn là một quá trình nhận thức để có khả năng thông hiểu những gì được đọc. Qua việc dạy tập đọc, những kinh nghiệm đời sống, những thành tựu văn hoá, khoa học, tư tưởng, tình cảm của các thế hệ trước và của cả những người đương thời phần lớn đã được ghi lại bằng chữ viết. Nếu không biết đọc thì các em không thể tiếp thu nền văn minh của loài người, không thể sống cuộc sống bình thường, có hạnh phúc với đúng nghĩa của từ này trong xã hội hiện đại. Biết đọc các em đã nhân khả năng tiếp thu lên nhiều lần, từ đây biết tìm hiểu, đánh giá cuộc sống, nhận thức mối quan hệ tự nhiên, xã hội tư duy. Biết đọc, các em sẽ có khả năng chế ngự một phương tiện văn hoá cơ bản giúp các em giao tiếp được với thế giới bên trong của người khác, thông hiểu tư tưởng, tình cảm của người khác, đặc biệt đọc các tác phẩm văn chương, các em không chỉ được thức tỉnh về nhận thức mà còn rung động về tình cảm, nảy nở ước mơ tốt đẹp, được khơi dậy năng lực hành động, sức mạnh sáng tạo cũng như được bồi dưỡng tâm hồn, không biết đọc, các em không có điều kiện hưởng thụ sự giáo dục mà xã hội dành cho các em, không thể hình thành được nhân cách toàn diện. Đặc biệt trong thời đại bùng nổ thông tin thì biết đọc ngày càng quan trọng vì nó sẽ giúp người ta sử dụng các nguồn thông tin, đọc chính là học, học nữa, học mãi, đọc để tự học, học cả cuộc đời. Đối với phân môn Tập đọc chủ yếu là thực hành. Nhiệm vụ quan trọng nhất là hình thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đọc được tạo nên bốn kỹ năng cũng là bốn yêu cầu về chất lượng của “đọc”. Đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát, trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Sự hoàn thiện một trong kỹ năng này sẽ có tác động tích cực đến những kỹ năng tiếp theo. Đọc còn giáo dục các em lòng ham đọc sách, hình thành phương pháp và thói quen làm việc với văn bản. Việc dạy tập đọc còn có nhiệm vụ làm giàu kiến thức về ngôn ngữ, đời sống và kiến thức văn học cho các em phát triển ngôn ngữ và tư duy. Ngoài ra việc dạy tập đọc còn giáo dục tư tưởng, đạo đức, tình cảm, thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh. Trong thực tế hiện nay, chất lượng giờ học phân môn Tập đọc chưa cao, còn mang tính áp đặt, thiên về giảng, chưa chú ý đến việc lấy học sinh làm trung tâm để gợi ý cho các em tự khám phá, tìm tòi . Chưa chú trọng tới việc rèn các kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh. Từ thực trạng đó tôi luôn băn khoăn, suy nghĩ phải làm gì? làm như thế nào? để giúp giáo viên đứng lớp cải thiện được chất lượng giáo dục của trường nói riêng và chất lượng giáo dục huyện nhà nói chung ngày một tốt hơn. Đối với lứa tuổi học sinh Tiểu học thì việc dạy tập đọc ở có một vị trí quan trọng, nó có vai trò cốt lõi cho việc học môn Tiếng Việt đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số . Đây là cơ sở không thể thiếu được để các em hoàn thành tốt chương trình môn Tiếng Việt và các môn học khác và có điều kiện tốt để học ở các lớp trên. Do đó cần thiết có sự quan tâm và tìm biện pháp, giải pháp để cho các em phát huy được tính tích cực, tự giác học môn Tập đọc. Chính vì vậy, mà bản thân tôi đã chọn và viết Sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp chỉ đạo dạy học phát huy tính tích cực thông qua phân môm Tập đọc cho học sinh vùng dân tộc thiểu số” với mong muốn nâng cao chất lượng giáo dục học sinh Tiểu học nói chung và đối với học sinh vùng dân tộc thiểu số nói riêng. 2.Thực trạng của vấn đề: 2.1. Thực trạng: Trường Tiểu học Nhi Sơn là trường vùng cao biên giới của huyện Mường Lát, nhà trường được thành lập năm 2003 gồm có 6 điểm trường nằm trên 6 bản với 98% là người dân tộc Mông. Địa bàn của nhà trường rộng giao thông đi lại, kinh tế của bà con các dân tộc trên địa bàn toàn xã còn gặp nhiều khó khăn. Trình độ dân trí chưa đồng đều, văn hóa đời sống của nhân dân trên địa bàn xã Nhi Sơn còn thấp, phong tục tập quán còn nặng nề, lạc hậu đặc biệt là đối với dân tộc Mông. Trong quá trình phát triển về công tác giáo dục của nhà trường đang còn gặp nhiều khó khăn, nhất là về chất lượng học sinh trong nhà trường. Tuy nhiên trong các năm học qua chất lượng giáo dục nhà trường được nâng lên, nhưng chưa đạt được kết quả cao trong quá trình dạy - học đặc biệt là môn Tiếng việt. a. Về xây dựng cơ sở vật chất trường học, trang thiết bị dạy học: Tính đến năm học 2016-2017 cơ sở vật chất nhà trường có 28 phòng học. Trong đó: Phòng học kiên cố: 10 phòng; Phòng học cấp 4: 12 phòng; Phòng học tranh tre: 06 phòng. Tình hình SGK và đồ dùng học tập của học sinh sử dụng và bảo quản tương đối tốt, các thiết bị dạy học được trang cấp và tự làm áp dụng vào dạy học có hiệu quả rõ rệt. b. Về xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục của đơn vị: Tổng số CBQL,GV và NV biên chế của trường là: 29 CBGV, NV trong đó: CBQL: 03; GVVH: 21; GV đặc thù: 03; Thư viện: 01; Kế toán: 01. Chia ra trình độ: Tổng số Nữ Đạt chuẩn Trên chuẩn Người dân tộc Ghi chú SL TL SL TL SL TL 29 15 12 34.8 17 65.2 23 79.3 c. Về quy mô trường, lớp, học sinh của nhà trường: STT Khu Số lớp Tổng HS Nữ Ghi chú 1 Pá Hộc 6 118 58 2 Lốc Há 5 83 41 3 Bản Cặt 2 23 13 4 Bản Chim 2 42 18 5 Kéo Hượn 4 60 23 6 Kéo Té 2 20 12 Tổng 21 346 165 c. Về thực trạng giáo viên và học sinh: + Đối với giáo viên: - Trình độ, phương pháp dạy học của một số giáo viên còn chưa phù hợp với học sinh vùng dân tộc thiểu số, chưa phân loại đúng đối tượng học sinh để có biện pháp dạy học cho phù hợp với từng đối tượng học sinh. - Chưa tổ chức dạy học tốt theo hướng lấy học sinh làm trung tâm. - Hình thức tổ chức dạy học chưa phong phú, đa dạng. - Công tác chủ nhiệm lớp chưa thực sự nhiệt tình, chưa quan tâm nhiều đến các em học sinh. - Chưa chủ động trong công tác phối kết hợp các lực lượng giáo dục gia đình - nhà trường - xã hội trong việc giáo dục học sinh. - Chưa tìm hiểu biết sâu sắc về phong tục, tập quán của gia đình phụ huynh học sinh và cả những điều kiện tự nhiên để tổ chức công tác giảng dạy dạy học hợp lý. + Đối với học sinh: - Các em học sinh là người dân tộc Mông, nhận thức của các em còn nhiều hạn chế, còn bất đồng về ngôn ngữ; điều kiện học tập của các em chưa được gia đình quan tâm đúng mức. Chính vì vậy, đã ảnh hưởng không nhỏ đến kĩ năng đọc đúng, đọc hiểu, đọc diễn cảm của các em. - Một số các em chưa có góc học tập tại nhà. - Tổ chức học nhóm của các em chưa đạt hiệu quả cao. Qua điều tra thống kê chất lượng học sinh hai năm học 2014-2015 cho đến 2015-2016 của học sinh nhà trường: Biết đọc hiểu, diễm cảm chỉ đạt được khoảng 25%. Còn lại là biết đọc đúng. 2.2. Kết quả của thực trạng: Năm học 2016-2017 nhà trường có 21 lớp với 346 học sinh, từ những thực trạng và nguyên nhân nêu trên, tôi đã cùng với giáo viên chủ nhiệm ngay từ đầu năm học đã tiến hành khảo sát chất lượng đọc của học sinh từ khối 1 đến khối 5 ở tất cả các khu trong toàn trường (Pá Hộc, Lốc Há, Bản Cặt, Bảm Chim, Kéo Hượn và Kéo Té) theo 3 mức và thu được kết quả như sau: Khu Tổng số HS Có kĩ năng đọc hiểu, đọc diễn cảm Có kĩ năng đọc đúng Đọc chưa đúng SL TL SL TL SL TL Lốc Há 83 0 0 23 27.7% 60 72.3% Bản Cặt 23 0 0 9 39.1% 14 60.9% Pá Hộc 118 0 0 38 32.2% 80 67.8% Bản Chim 42 0 0 14 33.3% 28 66.7% Kéo Hượn 60 0 0 18 30% 42 70% Kéo Té 20 0 0 5 25% 15 75% 3. Các giải pháp thực hiện: 3.1 Các giải pháp thực hiện: a. Khảo sát kĩ năng đọc của học sinh trong lớp: Để thực hiện có hiệu quả kế hoạch đề ra, ngay từ đầu năm học tôi cùng với giáo viên chủ nhiệm khối lớp và tiến hành khảo sát chất lượng đọc của học sinh khối lớp 1 đến khối lớp 5 của 6 khu. Từ đó kết quả khảo sát cụ thể được nêu trên tôi đã nghiên cứu, tìm tòi, rút kinh nghiệm và vận dụng phương pháp phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh vào thực tế dạy - học nói chung và phân môn Tập đọc nói riêng và đông thời đưa ra các biện pháp phù hợp để cho giáo viên tiến hành áp dụng vào quá trình dạy học để phát huy tính tích cực tự giác học phân môn Tập đọc cho học sinh lớp mình chủ nhiệm ngay từ đầu năm học. b. Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến việc đọc của học sinh: Sau khi khảo sát, nắm được khả năng đọc của học sinh, tôi đi ngay vào việc tìm hiểu nguyên nhân, điều kiện hoàn cảnh gia đình của từng học sinh, để từ đó kết hợp với giáo viên chủ nhiệm có biện pháp phối hợp nâng cao hiệu quả giảng dạy. c. Luyện cho học sinh có tác phong đọc chững chạc: Cùng với giáo viên chủ nhiệm uốn nắn và nhắc nhở cho các em học sinh tạo cho mình một tư thế đọc bài thoải mái, cầm sách đúng quy định. Động viên các em đọc to, rõ ràng thể hiện tâm lý tự tin, phát huy tính tich cực tự giác và làm chủ trong giờ học. d. Luyện cho học sinh ý thức chuẩn bị bài ở nhà: Để có một giờ học tốt, phát huy được tính tích cực sáng tạo của học sinh. Tôi cung với giáo viên chủ nhiệm kết hợp với phụ huynh học sinh xây dựng góc học tập ở nhà và hướng dẫn cho các em cách chuẩn bị bài và đọc bài ở nhà. Đọc lần 1: Để nhận biết các dấu câu, các đoạn văn hay, từ ngữ khó (gạch chân bằng bút chì) xem chú gải (đọc 2 đến 3 lần). Đọc lần 2: (Đọc từ 1 đến 2 lần) rèn luyện giọng đọc, nhịp độ đọc, tốc độ, cường độ đọc đúng với nội dung bài. Đọc lần 3: Ngẫm nghĩ về nội dung, hình ảnh theo các câu hỏi sách giáo khoa. Đọc lần 4: Đọc diễn cảm để thể hiện tình cảm của mình vào bài tập đọc. 3.2. Các biện pháp và tổ chức thực hiện: Khảo sát kĩ năng đọc của học sinh bằng cách kiểm tra từng em qua việc đọc bài... nhận xét kết quả đọc của từng em và phân loại học sinh + Đọc chưa đúng. + Kĩ năng đọc đúng. + Kĩ năng đọc hiểu, kĩ năng đọc diễn cảm. Muốn học sinh có kĩ năng đọc đúng, đọc hay, việc quan trọng phải luyện phát âm đúng. Phải giải quyết vấn đề phương ngữ, vì mục tiêu của chúng ta là luyện cho học sinh vươn lên một tiếng nói dân tộc Việt thống nhất, đẹp đẽ về mặt âm thanh. Đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy học, khuyến khích tổ chức các trò chơi học tập gắn với đời sống thực tế, giảm bớt căng thẳng không cần thiết trong dạy tập đọc. (Hình ảnh minh họa) Phân nhóm học tập ở nhà theo địa bàn dân cư, thành lập các nhóm học tập, những em đọc khá, tốt giúp đỡ những em đọc yếu. (Hình ảnh minh họa các em học theo nhóm) Cho học sinh tiếp xúc nhiều loại văn bản, ngoài sách giáo khoa, giáo viên liên hệ với thư viện nhà trường mượn một số sách truyện thiếu nhi cho các em, có thể cho học sinh đọc vào 15 phút đầu giờ, hoặc đọc ở nhà (Hình ảnh minh họa các em đọc sách báo...) Việc tiến hành phải được chia thành các giai đoạn sao cho phù hợp, sau mỗi giai đoạn có kiểm tra đánh giá rút kinh nghiệm, phát huy cách làm có hiệu quả đồng thời có biện pháp hỗ trợ để khắc phục những việc làm còn tồn tại. Trong quá trình rèn đọc, GV cần luôn luôn động viên, khuyến khích kịp thời. Luyện đọc diễn cảm: Đó là cách đọc làm chủ ngữ điệu, chỗ ngừng giọng, cường điệu giọngđể biểu đạt đúng nội dung và tình cảm của văn bản, thể hiện sự thông hiểu và cảm thụ văn bản của người đọc. Đọc diễn cảm thể hiện năng lực đọc ở trình độ cao và chỉ thực hiện được trên cơ sở đọc đúng và đọc lưu loát. ở nhà trường tiểu học, đọc diễn cảm chỉ giới hạn ở một số kĩ thuật như ngắt giọng biểu cảm, tốc độ và ngữ điệu đọc Cần tập chung hướng dẫn các em đọc theo thể loại văn bản: + Dạy đọc văn xuôi: Văn xuôi phản ánh hiện thực bằng phương pháp tự sự. Ngôn ngữ văn xuôi là ngôn ngữ tự sự, miêu tả: ngôn ngữ của nhân vật, ngôn ngữ của tác giả. Ngôn ngữ tác giả thường là lời dẫn chuyện, kể, tả khi đọc cần nhấn giọng ở các từ gợi tả. Ngắt giọng ở các dấu câu, hạ giọng dưới câu kể. Ngôn ngữ nhân vật thường là ngôn ngữ đối thoại, phải đọc với giọng đối thoại (ngôn ngữ nói) Cách ngắt giọng: Khi đọc ngắt giọng theo cụm từ có nghĩa hoặc khi có dấu câu: - Ngắt giọng lôgic. - Ngắt sau dấu phẩy: Nghỉ ngắn. - Ngắt sau dấu chấm: Nghỉ dài, hạ thấp giọng. - Ngắt sau dấu hỏi: Cao giọng. - Ngắt sau dấu chấm lửng: Kéo dài hoặc hơi ngừng giọng (đứt quãng). Khi hướng dẫn các em cách đọc diễm cảm bài văn là hướng người đọc phải hoà cảm xúc của mình vào bài văn, phải hoá thân vào tác giả, vào nhân vật để suy nghĩ, rung cảm và truyền cảm đến người nghe. Cần hướng dẫn cho các em chọn cách đọc hay nhất phù hợp cho từng bài đọc. Muốn vậy phải chú ý: Ngắt giọng biểu cảm; chọn ngữ điệu đọc thích hợp; cần dùng nét mặt, ánh mắt, nụ cười tác động đến người nghe. * Ví dụ: Bài: “Ai ngoan sẽ được thưởng” SGK Tiếng Việt 2 - Tập 2, trang 100. - Các câu hỏi (nhấn giọng ở các từ dùng để hỏi). Các cháu chơi có vui không?/ Các cháu ăn có no không?/ Các cô có mắng phạt các cháu không?/ Các cháu có thích ăn kẹo không?/ Các cháu có đồng ý không? - Lời đáp của các cháu vui, nhanh nhảu nhưng kéo dài giọng (vì đáp đồng thanh). Thưa Bác, vui lắm ạ! No ạ! Không ạ! Có ạ! Có ạ! Đồng ý ạ! Hình ảnh minh họa dạy học các bài Tập đọc(Các bài Tập đọc dạng Văn xuôi) * Ví dụ: Bài “Bóp nát quả cam” SGK Tiếng Việt 2 - Tập 2, trang 124. Lời người dẫn chuyện đọc với giọng nhanh, hồi hộp. Lời Quốc Toản khi thì giận giữ (nói với lính gác cản đường), khi thì dõng dạc(tâu Vua)- khi đọc cần sử dụng nét mặt, điệu bộ để diễn cảm được nội dung bài văn. Quốc Toản tạ ơn Vua,/ chân bước lên bờ mà lòng ấm ức:// “ Vua ban cho cam quý/ nhưng xem ta như trẻ con,/ vẫn không cho dự bàn việc nước”.// Nghĩ đến quân giặc đang lăm le đè đầu cưỡi cổ dân mình,/ cậu nghiến răng,/ hai bàn tay bóp chặt.// + Dạy đọc thơ: Thơ là tiếng nói của tình cảm, là sự phản ánh con người và thời đại một cách cao đẹp, thơ rất giàu chất trữ tình. Vì vậy khi đọc thơ cần thể hiện được tình cảm tác giả gửi gắm trong từng từ, từng dòng thơ, nhịp thơ, vần thơ để truyền cảm xúc đến người nghe. Nhịp thơ chính là đặc trưng cơ bản phân biệt thơ với văn xuôi, nó là sự tổ chức ngôn ngữ thơ ca, tạo nên nhạc điệu của thơ. Có nhịp ngắn thể hiện sự dồn dập 2/2/2; có nhịp dài 4/4 thể hiện tình cảm sâu lắng, trầm tĩnh, cần đọc nhanh với nhịp ngắn, đọc chậm với nhịp thơ dài. Hình ảnh minh họa dạy học các bài Tập đọc(Các bài Tập đọc dạng Thơ) *Ví dụ: Bài “Cây dừa” SGK Tiếng việt 2 - Tập 2, trang 88. Là một bài thơ hay của nhà thơ Trần Đăng K
Tài liệu đính kèm:
- skkn_mot_so_bien_phap_chi_dao_day_hoc_phat_huy_tinh_tich_cuc.doc