SKKN Đổi mới cách vận dụng Trò chơi Bộ bài quân số ở trường tiểu học Phù Đổng, TP Thanh Hóa

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài:
 Giải pháp “Bộ bài quân số, bộ bài quân chữ - nhóm trò chơi hữu ích” do thầy giáo Hoàng Xuân Khánh làm chủ nhiệm đã được giải Nhất “Hội thi Sáng tạo Kĩ thuật” toàn tỉnh Thanh Hóa năm 2016 – 2017. Đề tài thuộc lĩnh vực Giáo dục & Đào tạo; trong đó trường tiểu học Phù Đổng đã có công góp phần triển khai thực nghiệm tổ chức cho học sinh lớp Một năm học 2016 -2017 tham gia thực hiện trò chơi.
 Từ tháng 9/ 2017, thầy giáo Hoàng Xuân Khánh, nguyên Hiệu trưởng trường Tiểu học Minh Khai 1 đã về công tác tại trường Tiểu học Phù Đổng.
 Sau khi giải pháp được công nhận và trao giải thưởng tháng 12/ 2017, trường tiểu học Phù Đổng đã tiếp tục triển khai cho học sinh cuối lớp Một và đầu lớp Hai chơi. Từ đây, trong vận dụng, chúng tôi đã có những cải tiến, đổi mới, sáng tạo nhằm tăng sự hứng thú và mang lại hiệu quả tốt hơn cho giải pháp, góp phần tích cực trong rèn luyện kĩ năng tính toán (đặc biệt là tính nhẩm) cho học sinh.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
 Từ giải pháp sẵn có, bằng kinh nghiệm thực tế trong việc tổ chức trò chơi, chúng tôi tìm ra và đề xuất sự đổi mới trong cấu tạo và luật chơi sao cho đơn giản, dễ vận dụng và có hiệu quả tốt hơn.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
- Cấu tạo bộ bài, Luật chơi của giải pháp đã được công nhận.
- Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh lứa tuổi 6, 7, 8 tuổi và chuẩn kiến thức kĩ năng môn Toán lớp Một, lớp Hai cần đạt.
- Tìm ra những khía cạnh có thể cải tiến, đổi mới nhằm vận dụng Trò chơi “Bộ bài quân số” một cách thuận tiện và hiệu quả hơn.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp luyện tập
- Phương pháp so sánh, đối chứng
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
- Phương pháp thử nghiệm
- Phương pháp trải nghiệm, thực hành.
1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm:
Nội dung
Giải pháp sẵn có
Sáng kiến kinh nghiệm
Các quân trong bộ bài.
21 quân (từ số 0 đến 21)
21 quân (từ số 0 đến 21)
Quân Đích.
Lấy trong bộ bài.
(Gây gò bó khi tính toán)
Tự tạo ngoài bộ bài.
(Dễ tính. Dễ sáng tạo)
Bảng tấn bài.
Được làm sẵn.
Có sẵn hoặc tự tạo.
Luật chơi.
Có luật chính và các luật phụ kèm theo.
Luật chơi đơn giản hơn.
Ưu điểm, nhược điểm.
Khó tính, hay bị tắc lúc cuối ván chơi.
Dễ tính hơn. Làm được nhiều phép tính hơn.
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận:
 Cộng trừ thành thạo trong phạm vi 20 là một việc rất quan trọng đối với học sinh lớp Một và lớp Hai, bởi vì đây là nền móng cơ bản cho việc học Toán ở Tiểu học và các bậc học trên, đồng thời cũng là một kỹ năng cần thiết cho cuộc sống hàng ngày của con người.
 Khẩu hiệu “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui” thôi thúc những người làm công tác giáo dục luôn đổi mới phương pháp dạy học. Một trong những phương pháp phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh tiểu học là phương pháp Trò chơi. “Học mà chơi, chơi mà học” là mục đích cơ bản của việc thiết kế nên Trò chơi “Bộ bài quân số”. Trò chơi có thể tổ chức cho mọi học sinh, nhưng đặc biệt hữu ích đối với học trò cuối lớp Một và đầu lớp Hai vì phép cộng, phép trừ hai số hạng là nội dung học tập cơ bản trong môn Toán của hai lớp này.
 “Đổi mới cách vận dụng Trò chơi Bộ bài quân số ở trường tiểu học Phù Đổng, TP Thanh Hóa” là tạo nên một cách thức chơi mới, thiết thực hơn nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, linh hoạt, sáng tạo trong học tập và thực hành môn Toán của học sinh.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
- Trong giải pháp cũ, khi chơi bài, nhà cái bắt buộc phải dùng 3 quân bài có quan hệ (lập được phép tính đúng) trong bộ bài của mình để vừa ra quân đích, vừa tấn cặp đôi đầu tiên trong lượt. Điều này khi còn nhiều quân bài trong tay thì người chơi dễ chọn, nhưng đến giữa ván và cuối ván thì khó chọn, nhiều khi bị tồn đọng khá nhiều quân bài, làm cuộc chơi kém vui.
- Luật chơi ở giải pháp cũ phải Quy định thêm các luật phụ nhưng nhiều trường hợp vẫn không giải quyết triệt để hết được các tình huống. 
- Với sáng kiến “Đổi mới cách vận dụng Trò chơi Bộ bài quân số ở trường tiểu học Phù Đổng, TP Thanh Hóa”, Trò chơi “Bộ bài quân số” vẫn sử dụng bộ bài sẵn có nhưng tự tạo quân Đích, cải tiến Luật chơi tạo ra cách chơi hứng thú hơn rèn luyện được kĩ năng tính toán một cách chủ động, tích cực cho học sinh trong quá trình tổ chức “chơi mà học”. 
2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm đã sử dụng để giải quyết vấn đề:
2.3.1. Giới thiệu cấu tạo bộ bài.
2.3.1.1. Các quân bài: 
- Bộ bài tấn: gồm 21 quân bài kích thước 6cm x 9cm, ghi các chữ số từ 0 đến 20; được in ấn trên bìa cứng nhiều màu. Khi chơi, mỗi người chơi cầm một bộ quân có màu khác nhau để dễ phân biệt. 
2.3.1.2. Các quân đích.
- Quân Đích được học sinh tự tạo bằng các vỏ hộp bằng bìa hoặc bằng nhựa, cũng có thể dùng bảng con.
- Khi chơi, nhà cái dùng phấn hoặc bút dạ viết số Đích lên quân đích.
2.3.1.3. Bảng tấn bài:
- Là nơi dùng để ra quân Đích (Đáp số) và người chơi tấn các quân bài trong quá trình tổ chức chơi.
- Bảng tấn làm sẵn:
+ Chính giữa bảng có một ô Đích, dùng chứa quân đích (ĐÁP ÁN của phép cộng hoặc phép trừ 2 số). 
+ Các vùng khoanh dành riêng cho từng người chơi, dùng để chứa quân bài tấn xuống, chia thành 2 phần: Phần có dấu cộng (để chứa quân bài khi thực hiện phép cộng). Phần có dấu trừ (để chứa quân bài khi thực hiện phép trừ).
- Bảng tấn tự tạo:
 Học sinh có thể chơi ở mọi nơi và không cần bảng tấn làm sẵn. Chỉ cần quy ước vùng đặt quân đích tự tạo rồi ngồi xung quanh để chơi.
2.3.2. Cách chơi.
2.3.2.1. Cách tổ chức nhóm chơi:
- Mỗi nhóm nên có từ 2 đến 6 người cùng chơi. Có thể có một nhóm hoặc nhiều nhóm cùng tham gia chơi. Mỗi người chơi được cầm một bộ bài gồm 21 quân, mỗi quân bài ghi một số (từ số 0 đến số 20).
- Về bảng tấn:
+ Nếu có bảng tấn thì cả nhóm chung nhau một bảng tấn. Người chơi tự chọn vùng chứa quân bài tấn cho mình (là các ô vẽ có dấu cộng và dấu trừ trong bảng minh họa trên). 
+ Nếu không cần bảng tấn thì cả nhóm chọn chỗ thuận tiện rồi cùng ngồi xung quanh nhau để chơi. 
- Về quân đích: Người chơi tự sáng tạo ra quân đích, có thể tận dụng vật phế thải là nắp hộp; mảnh bìa; bảng con hoặc mảnh giấy  làm quân đích.
2.3.2.2. Luật chơi:
- Người chơi ngồi xung quanh Bảng tấn, tay cầm bộ bài của mình. Mỗi người sẽ được lần lượt làm nhà Cái. 
- Nhà Cái dùng phấn hoặc bút viết ra số Đích, đồng thời được tấn cặp bài đầu tiên trong lượt. Tiếp theo, đến người khác tấn cặp bài của mình (mọi người phải tính toán để 2 quân bài có tổng hoặc hiệu bằng quân đích)
- Khi chơi, tất cả phải theo dõi và nhẩm tính xem bạn ra quân có đúng không. Ai tính sai ở lượt nào thì bị ôm bài và mất quyền đi ở lượt ấy. 
- Cuối ván, người chơi được quyền tấn 1 quân trùng với Đích để hết bài.
- Ai hết toàn bộ quân bài của mình trước tiên là thắng cuộc. Số còn lại tiếp tục chơi để phân thứ hạng cao thấp.
2.3.2.3. Cách chơi cụ thể:
 * Giả sử có 04 người chơi là A; B; C; D. 
- Lượt đầu, bạn A được quyền làm nhà Cái. A dùng nắp nhựa tròn xanh và phấn trắng để viết số đích.
Ví dụ 1: A ra quân Đích là 11 đồng thời tấn cặp số 20 và 9. A nói to: “20 trừ 9 bằng 11” rồi hạ vào dấu (-) trong vùng để quân của mình.
Phép tính này đúng, được công nhận.
 - Kế tiếp, đến lượt B ra quân. 
* Ví dụ: B chọn số 16 và 5 rồi nói “16 trừ 5 bằng 11”; (phép tính này đúng).
B được hạ 2 quân bài số 16 và 5 xuống phần dấu (-) trong vùng ô của mình.
- Đến lượt C ra quân. 
Ví dụ: C chọn số 7 và 4 rồi nói “7 cộng 4 bằng 11” (phép tính đúng).
 C hạ 2 quân bài số 7 và 4 xuống ô dấu (+) trong vùng để quân của mình.
- Đến lượt D ra quân. 
Ví dụ: D chọn số 8 và 3 rồi nói “8 cộng 3 bằng 11”.
 (kết quả được công nhận đúng).
D được hạ 2 quân bài số 8 và 3 xuống phần dấu (+) trong vùng của mình.
* Như vậy, lượt A làm nhà Cái đã xong.
 Tiếp theo, đến B làm nhà Cái. 
 Rồi đến C; đến D; rồi lại trở lại A; B; C  tiếp tục làm Cái cho đến khi có người thắng cuộc và hết các quân bài.
 * Ví dụ 2: Một số đích có thể chỉ sử dụng cho 01 lượt chơi, cũng có thể sử dụng cho nhiều lượt chơi tùy theo ý thích và sự thỏa thuận của nhóm chơi. 
 Dưới đây là ví dụ về quân Đích số 9 (được viết bằng phấn trắng trên vỏ hộp bìa) và nhóm chơi thỏa thuận mỗi người phải ra một lúc 2 cặp quân bài, một cặp phép tính cộng, một cặp phép tính trừ.
Ta thấy kết quả người chơi ra là:
- Bạn A ra: 8 + 1 = 9 và 12 – 3 = 9.
- Bạn B ra: 9 + 0 = 9 và 20 – 11 = 9.
- Bạn C ra: 7 + 2 = 9 và 14 – 5 = 9.
- Bạn D ra: 6 + 3 = 9 và 16 – 7 = 9. 
* Ví dụ 3: 
 Nhóm chơi có thể thỏa thuận từ một số Đích (chẳng hạn số 12 được viết bằng bút dạ trên nắp vỏ hộp trắng), người chơi lần lượt từng vòng, liên tiếp đưa ra hàng loạt các phép tính có Đáp số bằng 12. Ta thấy, thông qua 4 lượt chơi đã được học sinh đưa ra; các phép tính đúng đã được lập nên là: 0 + 12; 1 + 11; 2 + 10; 3 + 9; 4 + 8; 5 + 7; 20 – 8; 19 – 7; 18 – 6; 17 – 5;  ; cách chơi kiểu này sẽ nhanh hết bài và học sinh rèn luyện được nhiều kĩ năng trong tính toán.
2.3.2.4. Trường hợp được tấn 1 quân:
* Khi không còn cặp bài để thực hiện phép tính, thì được phép tấn 1 quân.
 Đến cuối ván, nếu người chơi chỉ còn một quân bài trên tay thì quân bài này sẽ được tấn khi trùng với quân đích mà người khác đặt hoặc người ấy đến lượt làm Cái. 
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
- Đổi mới cách vận dụng Trò chơi Bộ bài quân số bằng cách Điều chỉnh cấu tạo Bộ bài (tự tạo quân Đích) và đổi mới Luật chơi đã làm cho giải pháp “Bộ bài quân Số - một trò chơi hữu ích” có thiết kế và cách chơi đơn giản hơn, phù hợp hơn và hấp dẫn học sinh hơn.
- Trò chơi có tác dụng rất tích cực trong việc rèn luyện kĩ năng tính toán cho học sinh. Đó là lượng kiến thức, kĩ năng được hình thành thông qua trò chơi hơn hẳn cách thức truyền thụ theo kiểu dạy học truyền thống.
3. Kết luận, kiến nghị:
3.1. Kết luận: 
1.1. Sáng kiến kinh nghiệm “Đổi mới cách vận dụng Trò chơi Bộ bài quân số ở trường tiểu học Phù Đổng, TP Thanh Hóa” là một sáng tạo giúp giải pháp “Bộ bài quân số - một trò chơi hữu ích” nâng cao tính thiết thực trong quá trình tổ chức Trò chơi học tập cho học sinh.
1.2. Trò chơi này là công cụ hữu hiệu hỗ trợ cho nội dung dạy học môn Toán ở cuối lớp Một, đầu lớp Hai, giúp trẻ nắm vững kiến thức, kĩ năng cộng trừ (tính nhẩm) trong phạm vi 20. Mỗi ván chơi, một học sinh trung bình vừa làm cho mình, vừa tính nhẩm theo dõi bạn được khoảng 50 phép tính. Đây là một con số hết sức có ý nghĩa.
1.3. Trò chơi Bộ bài quân số được đổi mới cách vận dụng đã giúp cho việc thực hành tính toán và rèn luyện kĩ năng học Toán cho học sinh đạt kết quả tốt.
3.2. Kiến nghị:
 Trò chơi “bộ bài quân số” là một trò chơi hữu ích, có tác dụng lớn trong việc rèn luyện kĩ năng tính toán cho học sinh nên cần được áp dụng rộng rãi ở các trường học vào giờ ra chơi hoặc trước và sau giờ học.
 Tôi xin cam đoan đây là SKKN do chính bản thân tôi viết, không coppi.
 TP Thanh Hóa, ngày 21/ 3/ 2018
Xác nhận của Hiệu trưởng
Người viết:
Người viết:
Lê Thị Hạnh