Chuyên đề Rèn kĩ năng giải bài tập tính theo phương trình hóa học cho học sinh yếu kém ở Lớp 9 THCS

 CHUYÊN ĐỀ RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO 
 HỌC SINH YẾU KÉM Ở LỚP 9 THCS
 ==================================================================
 PHÒNG GIÁO DỤC- ĐÀO TẠO LẬP THẠCH
 TRƯỜNG THCS VĂN QUÁN
 TÊN CHUYÊN ĐỀ:
 RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO HỌC SINH 
 YẾU KÉM Ở LỚP 9 THCS
Họ và tên: Hoàng Thị Hoa
Đơn vị: Trường THCS Văn Quán
SĐT: 0912.738.629
Email: hoangthihoa.gvc2xuanloi@vinhphuc.edu.vn
 Văn Quán tháng 10 năm 2019
=================================================================
GV thực hiện: Hoàng Thị Hoa Trường THCS Văn Quán CHUYÊN ĐỀ RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO 
 HỌC SINH YẾU KÉM Ở LỚP 9 THCS
 ==================================================================
CHUYÊN ĐỀ:
RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO HỌC SINH YẾU KÉM Ở 
LỚP 9 THCS
 Tác giả chuyên đề:
- Họ và tên: Hoàng Thị Hoa
- Chức vụ: Giáo viên
- Đơn vị công tác: Trường THCS Văn Quán
- Số điện thoại:0912738629
- Email:hoangthihoa.gvc2xuanloi@vinhphuc.edu.vn
 Phần I: PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
1.Cơ sở lý luận:
 Trong chương trình giáo dục THCS, Hóa học là bộ môn khoa học tự nhiên mà HS được 
tiếp cận muộn nhất, nhưng nó lại có vai trò rất quan trọng trong nhà trường phổ thông. Môn 
hóa học ở cấp THCS cung cấp cho HS một hệ thống kiến thức phổ thông, cơ bản và thiết thực 
đầu tiên về hóa học giúp các em hiểu được ý nghĩa của hóa học đối với công nghiệp, nông 
nghiệp, quốc phòng và đời sống của nhân dân. Đồng thời, hóa học cũng giúp cho các em có 
thói quen quan sát, thực nghiệm, mô tả có suy nghĩ, biết kết hợp lý thuyết với thực hành, biết 
ứng dụng kiến thức vào việc giải quyết những vấn đề thực tiễn của cuộc sống, rèn luyện cho 
HS năng lực nhận thức, óc tư duy sáng tạo và khả năng trực quan nhanh nhạy. Mặt khác, hóa 
học cũng hình thành cho các em những phẩm chất cần thiết như tính cẩn thận, kiên trì, trung 
thực, tỉ mỉ, chính xác, yêu khoa học, hình thành ở HS thế giới quan khoa học và nhân sinh 
quan cách mạng.
 Như vậy học Hóa học không những HS học lý thuyết mà còn đòi hỏi HS vận dụng lý 
thuyết đã được học vào giải quyết các bài tập lý thuyết, thực tiễn và thực hành thí nghiệm. 
Bài tập hóa học ở cấp THCS rất đa dạng, trong đó dạng bài tập tính theo PTHH là một trong 
những kiến thức trọng tâm, xuyên suốt chương trình hóa học THCS và cả trung học phổ thông 
sau này. Vì thế, chỉ có nắm vững phương pháp và thực hành thành thạo việc tính theo PTHH 
mới có thể giải quyết được những bài tập hóa học về PTHH – loại bài tập cơ bản của bộ môn 
hóa học.
 =================================================================
 GV thực hiện: Hoàng Thị Hoa Trường THCS Văn Quán CHUYÊN ĐỀ RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO 
 HỌC SINH YẾU KÉM Ở LỚP 9 THCS
 ==================================================================
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
- Phương pháp trò chuyện, quan sát.
 PHẦN II: NỘI DUNG
I.Thực trạng chất lượng giáo dục của trường THCS Văn Quán năm học 2018 – 2019
1.Chất lượng giáo dục của trường THCS Văn Quán năm học 2018 – 2019:
Lớp Học lực Hạnh kiểm
 G K TB Y K TB K TB
 SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL %
6 5 7,35 16 23,53 39 57,35 8 11,7 52 76,47 16 23,53 0 0 0 0
7 6 9,84 20 32,79 30 49,18 5 8,2 40 65,57 17 27,87 0 0 0 0
8 3 5,66 23 43,4 21 39,62 6 11,32 38 71,7 15 28,3 0 0 0 0
9 5 10 15 30 28 56 2 4 30 60 18 36 2 4 0 0
2.Thực trạng dạy và học môn Hóa học ở trường THCS Văn Quán năm học 2018 – 2019:
 Trong quá trình thực hiện chuyên đề, qua nghiên cứu thực tiễn tình hình dạy học của 
 GV và HS tôi nhận thấy thực tế như sau:
 Dạng bài toán tính theo phương trình hóa học (PTHH) là một dạng bài tập quan trọng, xuyên 
suốt chương trình hóa học phổ thông nhưng rất nhiều học sinh (HS) không làm được bài tập 
tính theo PTHH, không nhận biết được bài tập thuộc dạng nào, cách giải ra sao? Thậm trí đọc 
đến dạng bài tập này là bỏ qua luôn.
+ Đa phần học sinh yếu học trước quên sau, có khi dạy xong một bài các em chẳng nắm được 
gì, cũng không nhớ,
+ Không biết vận dụng vào giải bài tập 
. Nguyên nhân dẫn đến học sinh yếu kém:
* Về phía học sinh:
- Học sinh lười học: Qua quá trình giảng dạy, nhận thấy rằng các em học sinh yếu đa số là 
những học sinh cá biệt, trong lớp không chú ý chuyên tâm vào việc học, về nhà thì không 
xem bài, không chuẩn bị bài, không làm bài tập, cứ đến giờ học thì cắp sách đến trường. 
 =================================================================
 GV thực hiện: Hoàng Thị Hoa Trường THCS Văn Quán CHUYÊN ĐỀ RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO 
 HỌC SINH YẾU KÉM Ở LỚP 9 THCS
 ==================================================================
III.Kế hoạch phụ đạo
 TT Nội dung Số tiết
 1 Giúp HS lập được 
 PTHH
 - Rèn cách lập CTHH 1
 -Rèn cho học sinh cách 2
 Lập PTHH
 2 .Rèn kĩ năng tính số 1
 mol bài cho
 3 Rèn cho học sinh kĩ 1
 năng tóm tài đề bài
 4 .Kĩ năng tìm mối liên 1
 hệ giữa chất cần tìm 
 với chất bài cho
IV. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả phụ đạo học sinh yếu, kém môn Hóa học lớp 9 
ở trường THCS Văn Quán.
1. Phân loại đối tượng học sinh:
- Qua theo dõi, quan sát, khảo sát chất lượng, kiểm tra vở ghi ... giáo viên phân loại học sinh, 
chọn ra những em yếu, kém để có biện pháp giáo dục phù hợp. 
- Ngay từ đầu năm, giáo viên phải lập danh sách học sinh yếu kém bộ môn mình, qua 
phần kiểm tra khảo sát đầu năm hoặc ở năm học trước để nắm rõ các đối tượng học 
sinh, lập danh sách học sinh yếu kém và chú ý quan tâm đặc biệt đến những học sinh 
này.Trong mỗi tiết học như thường xuyên gọi các em đó lên trả lời, khen ngợi khi các 
em trả lời đúng
2. Lập kế hoạch bồi dưỡng, thiết kế nội dung, phương pháp dạy học phù hợp: 
- Trong quá trình thiết kế bài học cũng như khi lên lớp, giáo viên bố trí nội dung và sử dụng 
các phương pháp dạy học phù hợp với mức độ nhận thức của các em. Giáo án cần chi tiết, 
thiết kế tăng cường các câu hỏi gợi mở, câu hỏi dễ để học sinh có thể dễ dàng trả lời câu hỏi. 
Tăng cường các bài tập đơn giản để tạo điều kiện cho các em được tham gia trình bày trước 
lớp, từng bước giúp các em tìm được hứng thú học tập.
3. Kèm cặp học sinh yếu kém:
 =================================================================
 GV thực hiện: Hoàng Thị Hoa Trường THCS Văn Quán CHUYÊN ĐỀ RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO 
 HỌC SINH YẾU KÉM Ở LỚP 9 THCS
 ==================================================================
 - Viết sai kí hiệu .
 - Chưa hiểu rõ quy tắc hoá trị 
 - Nhóm nguyên tử chỉ số 2 không cho vào ngoặc đơn hoặc chỉ số 1 đóng 
ngoặc đơn 
 - Chỉ số viết ngang bằng với kí hiệu .
 - Hoá trị của hai nguyên tố hoặc hợp phần bằng nhau ghi chỉ số .
 b. Nội dung cần giải quyết 
Giới thiệu các dạng bài tập lập công thức hoá học theo trình tự từ dễ đến khó .
 Hướng dẫn lại cách viết đúng công thức hóa học: Công thức hóa học dạng 
 a b
chung: A x B y Trong đó: A, B là KHHH của nguyên tố ( B có thể là nhóm 
nguyên tử) a, b là hóa trị của A,B; x, y là chỉ số của A, B 
 Trường hợp : a = b  x= y= 1 ( chỉ số 1 không ghi trong CTHH) 
Cách nhanh để lập CTHH : Hóa trị của nguyên tố này là chỉ số của nguyên tố kia( 
trừ một số trường hợp ngoại lệ)
 VD1: Lập công thức hoá học tạo bởi: K(I) và Cl(I) 
 + Gọi CTHH là KxCly.
 + Tìm chỉ số: ta thấy hóa trị của K và Cl bằng nhau nên: x = y =1.
 + Vậy CTHH của hợp chất là KCl. 
 Bài tập 1: Lập công thức hoá học của Oxi với các nguyên tố sau :
 Na(I) , Ba (II) , Al (III) 
Bài tập 2: Lập công thức hoá học H với gốc axít sau : 
 Cl (I) , NO3 (I) , SO4(II) , PO4 (III) 
 Bài tập 3: Lập công thức hoá học của các nguyên tố kim loại sau Với nhóm OH 
=================================================================
GV thực hiện: Hoàng Thị Hoa Trường THCS Văn Quán CHUYÊN ĐỀ RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO 
 HỌC SINH YẾU KÉM Ở LỚP 9 THCS
 ==================================================================
 - Phương pháp cân bằng phương trình hóa học đơn giản bằng cách Làm chẵn 
 số nguyên tử 
 Ví dụ : P + O2 → P2O5
Ta thấy số nguyên tử oxi có nhiều và không bằng nhau, một vế có số lẻ là 5 nên:
Bước 1: Làm chẵn số nguyên tử O.
Đặt hệ số 2 trước P2O5, như vậy số nguyên tử oxi ở vế phải là 10.
Đặt hệ số 5 trước O2 ở vế trái.
P + 5O2 → 2P2O5
Bước 2: Cân bằng các nguyên tử còn lại.
4P + 5O2 → 2P2O5
– Để thực hiện được các vấn đề trên, học sinh cần phải luyện tập viết đúng kí hiệu 
hóa học của các nguyên tố, công thức của đơn chất, hợp chất.
Bài tập 1 : 
Lựa chọn các chất phù hợp điền vào chỗ . Và hoàn thành phương trình phản 
ứng 
 a. C + O2  ..
 b. HCl + Zn  ..+ H2 
 c. Fe2O3 + HCl  + H2O 
 d. P +   P2O5 
Bài tập 2 : 
Viết các phương trình phản ứng sau
a. Canxi oxit + Nước  Canxi hidroxit
b. Sắt (III) oxit + axit clohidric  Muối sắt (III) clorua + Nước 
=================================================================
GV thực hiện: Hoàng Thị Hoa Trường THCS Văn Quán CHUYÊN ĐỀ RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP TÍNH THEO PTHH CHO 
 HỌC SINH YẾU KÉM Ở LỚP 9 THCS
 ==================================================================
 n
+ Tính nồng độ mol của dung dịch: CM = V
Trong đó: n là số mol chất tan(mol); V là thể tích dung dịch (lít); C M là nồng độ 
mol của dung dịch (mol/lít hoặc M)
 mct
+ Tính nồng độ % của dung dịch: C% = x 100% 
 mdd
Trong đó: C% là nồng độ % của dung dịch; m ct là khối lượng chất tan có trong 
dung dịch (gam); mdd là khối lượng của dung dịch (gam)
 m
+ Tính khối lượng riêng của dung dịch: D = V
2.3. Rèn cho học sinh kĩ năng tóm tắt đề bài: ( 1 tiết)
a. Thực trạng:
Một công việc rất quan trọng trong quá trình học tập các môn khoa học tự nhiên 
nói chung và hóa học nói riêng là đọc kĩ đề bài, tóm tắt để xác định rõ các yếu tố 
bài cho và cần tìm. Trước đây, công việc này là một công việc bắt buộc trước khi 
HS đi vào giải một bài tập nhưng dần dần việc tóm tắt đề bài đã bị bỏ qua hay 
làm qua loa, đại khái vì cho rằng HS mỗi ngày một thông minh hơn nên cảm thấy 
bước này không cần thiết, tốn thời gian cho cả thầy và trò. Trên thực tế, với các 
em học sinh khá, giỏi khi đứng trước các bài tập ở mức độ đơn giản thì việc này 
có thể bỏ qua nhưng với các em học sinh từ trung bình trở xuống thì đây là mấu 
chốt của vấn đề, nó quyết định đến việc các em có giải quyết được bài tập hay 
không. Hơn nữa, việc tóm tắt đề bài trên thực tế không chiếm hết bao nhiêu thời 
gian cả, HS càng giỏi thì thời gian dành cho công việc này càng ít nhưng tác dụng 
nó đem lại rất lớn, đó là rèn luyện cho các em tính cẩn thận, kĩ năng làm việc 
khoa học trong học tập và nghiên cứu. Đặc biệt là nó giúp HS định hướng lại vấn 
đề khi gặp trục trặc trong bài giải: mình đã sử dụng hết giả thiết chưa? Đề bài yêu 
cầu mình tính toán điều gì? Có mối liên hệ gì giữa giả thiết và kết luận?... Do vậy, 
theo tôi, việc tóm tắt đề bài là một công việc bắt buộc khi dạy bài tập hóa học ở 
trường THCS, cần biến nó trở thành một kĩ năng ở HS.
b. Giải pháp:
=================================================================
GV thực hiện: Hoàng Thị Hoa Trường THCS Văn Quán