Biện pháp Nâng cao chất lượng viết đoạn văn ngắn cho học sinh Lớp 2 theo bộ sách Cánh diều

TRƯỜNG  
BÀI THUYẾT TRÌNH BIỆN PHÁP GIÁO DỤC 
Tên đề tài: “Biện pháp nâng cao chất lượng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2 theo bộ sách Cánh diều ” 
Giáo viên trình bày: 
CẤU TRÚC ĐỀ TÀI 
II. NỘI DUNG CÁC BIỆN PHÁP 
Biện pháp 1 : Xây dựng động cơ, tạo hứng thú học tập cho học sin h 
I. LÝ DO CHỌN BIỆN PHÁP 
III. KẾT LUẬN 
Biện pháp 2 :  Bổ sung hệ thống câu hỏi gợi ý 
Biện pháp 3:  Thực hiện dạy học tích hợp 
Biện pháp 5 : Hướng dẫn học sinh viết đoạn văn đủ ý, đúng ngữ pháp có cảm xúc 
Biện pháp 7 :  Tăng cường kiểm tra và chữa bài 
Biện pháp 4 : Trang bị cho học sinh một số từ ngữ, hình ảnh thuộc chủ đề 
Biện pháp 6 : Giúp học sinh nắm được các bước viết một đoạn văn ngắn 
Lý do chọn biện phá p 
Ở chương trình tiểu học, phân môn Tập làm văn có vị trí đặc biệt quan trọng trong quá trình dạy học môn Tiếng Việt. Đây là phân môn sử dụng và tổng hợp các kiến thức, kỹ năng Tiếng Việt từ các phân môn Tập đọc, Tập viết, Chính tả, Luyện từ và câu. Tập làm văn giúp cho học sinh vận dụng các hiểu biết và kỹ năng về Tiếng Việt do các phân môn khác rèn luyện hoặc cung cấp. Để làm được một bài văn nói hoặc viết, người làm phải hoàn thiện các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết phải vận dụng các hiểu biết kiến thức về Tiếng Việt. Trong quá trình vận dụng này, các kỹ năng và kiến thức đó được hoàn thiện và nâng cao dần. Do đó, Tiếng Việt không chỉ xem xét từng phần, từng mặt qua từng phân môn mà trở thành một công cụ tổng hợp để giao tiếp. 
Tên đề tài: : “Biện pháp nâng cao chất lượng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2 theo bộ sách Cánh diều ” 
Trên thực tế hiện nay tôi thấy việc dạy học sinh viết đoạn văn ngắn trong phân môn Tập làm văn cho học sinh lớp 2 còn nhiều khó khăn vì các em vừa mới lớp Một lên, mới tập làm quen với phân môn này, các em còn nhiều bỡ ngỡ, chưa có phương pháp học hợp lý. Mặt khác vốn sống của các em còn nghèo nàn, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn hạn chế, các em còn ít xúc cảm nên ngay từ những tiết học đầu tiên về viết đoạn văn ngắn, mặc dù đã được giáo viên hướng dẫn cụ thể cách viết, các em chưa tiếp nhận được mà các em còn nghĩ sao viết vậy, không theo trật tự logic nào, thậm chí không sử dụng dấu câu trong quá trình viết văn, có em chỉ trả lời câu hỏi gợi ý cộc lốc, gạch đầu dòng, xuống dòng tùy tiện, không rõ ý, rõ câu, không thành đoạn. Tôi rất băn khoăn, trăn trở về vấn đề này và đã quyết định chọn đề tài : “Biện pháp nâng cao chất lượng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2 theo bộ sách Cánh diều ” 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm 
Tập làm văn là một phân môn mang tính tổng hợp và sáng tạo sử dụng toàn bộ các kỹ năng được hình thành và phát triển từ nhiều phân môn khác của môn Tiếng Việt. Tập làm văn còn đòi hỏi học sinh huy động kiến thức từ nhiều mặt (hiểu biết cuộc sống, tri thức văn hóa ) có liên quan đến đề bài.  
     Bài tập làm văn - viết đoạn văn ngắn, là sản phẩm tổng hợp của vốn sống, vốn văn học, năng lực tư duy, giao tiếp, sự thành thạo trong việc sử dụng ngôn ngữ, sự sáng tạo của cá nhân học sinh. Qua bài Tập làm văn ta sẽ thấy được trình độ sử dụng Tiếng Việt, tri thức và hiểu biết về cuộc sống của học sinh. 
       Đối với lớp 2, dạy Tập làm văn trước hết là rèn luyện cho học sinh các kỹ năng phục vụ học tập và giao tiếp hằng ngày. Bước đầu dạy cách làm quen với đoạn văn thông qua nhiệm vụ kể một số việc đơn giản hoặc tả sơ lược về người, vật xung quanh theo gợi ý bằng tranh hoặc bằng câu hỏi. Vì vậy cần dạy cho học sinh biết cách sử dụng lời nói, tạo ra động cơ, nhu cầu nói, kích thích học sinh tham gia vào quá trình giao tiếp (nói, viết). 
Tổng số học sinh 
Viết câu văn trọn ý, đảm bảo yêu cầu, đoạn viết giàu hình ảnh, có cảm xúc. 
Viết câu văn có ý theo yêu cầu đề bài, diễn đạt câu chưa gãy gọn, một số từ dùng chưa chính xác, ít xúc cảm. 
Chưa biết viết văn, gạch đầu dòng, xuống dòng tùy tiện, không rõ ý, rõ câu. 
 Không sử dụng dấu câu khi viết văn. 
SL 
TL 
     SL 
     TL 
    SL 
   TL 
   SL 
   TL 
29 em 
0 
0 
15 
51,8% 
10 
34,4% 
4 
13,8% 
Qua thực tế giảng dạy, khảo sát 2 tiết đầu tiên (kể về người thân, kể về gia đình) khi học sinh thực hành làm bài tập viết đoạn văn ngắn tôi thấy kết quả như sau:  
Bảng 1: Kết quả khảo sát viết đoạn văn của học sinh lớp 2 đầu năm học 202 3 - 202 4 
Nhìn vào bảng số liệu ta nhận thấy ngay rằng tỉ lệ bài viết của học sinh chưa đạt yêu cầu còn rất cao, đòi hỏi tôi phải tìm biện pháp giúp các em viết đoạn văn ngắn được tốt hơn. 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Biện pháp 1 : Xây dựng động cơ, tạo hứng thú học tập cho học sinh 
Để có thể tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong tôi đã xây dựng động cơ, tạo hứng thú học tập cho các em như sau : 
  - Tạo ra môi trường thân thiện giữa thầy và trò, duy trì không khí lớp học thoải mái, giải phóng sự lo sợ, áp lực của học sinh.  
  - Xác định được mục tiêu học tập, giáo viên cần phải chuẩn bị giáo án thật tốt, các phương tiện dạy học phải hấp dẫn như lời nói nhẹ nhàng, lôi cuốn, hình ảnh trực quan sinh động.  
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Biện pháp 1 : Xây dựng động cơ, tạo hứng thú học tập cho học sinh 
 Ví dụ : Khi viết về một loài cây, tôi đã cho các em ra sân trường quan sát có mục đích theo yêu cầu của bài tập phải đạt được: 
  + Quan sát bao quát ( hình dáng, màu sắc) của cây. 
  + Qua sát chi tiết (từ ngữ miêu tả các chi tiết, các bộ phận) của cây. 
  + Viết và sửa lỗi từ, câu,... miêu tả cho học sinh. 
      Sau khi các em nắm được mục đích, yêu cầu khi quan sát, các em đã nhanh chóng lựa chọn đối tượng khác nhau để làm bài (cây bàng, cây cau, cây phượng, cây xà cừ ...), thấy được vai trò của loại cây đó đối với mọi người, với cảnh quan nhà trường. Từ đó các em nâng cao ý thức chăm sóc, bảo vệ... Và điều quan trọng nhất là các em rất hào hứng học tập, hoàn thành đoạn văn một cách dễ dàng hơn. 
Biện pháp 2 :   Bổ sung hệ thống câu hỏi gợi ý 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
- GV viết yêu cầu bài tập lên bảng (trên phiếu) 
- HS xác định yêu cầu của bài tập, GV dùng thước gạch chân cụm từ trọng tâm của bài tập mà HS cần nắm vững. 
Ví dụ: Viết về tranh ảnh vật nuôi ( bài 2 trang 9 – sách tiếng Việt 2 tập hai Cánh Diều)   
Biện pháp 2 :   Bổ sung hệ thống câu hỏi gợi ý 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Ví dụ : Kể về người thì đoạn văn phải đảm bảo giới thiệu được người đó là ai, hình dáng (nước da, đôi mắt, hàm răng, quần áo...) như thế nào? Có những cử chỉ như thế nào với em? Tình cảm của người đó dành cho em và của em dành cho người đó? 
    Cụ thể : Hệ thống câu hỏi ở sách giáo khoa như sau : 
 a, Ông, bà (hoặc người thân) của em bao nhiêu tuổi?  b, Ông, bà (hoặc người thân) của em làm nghề gì?  c, Ông, bà (hoặc người thân) của em yêu quý chăm sóc em như thế nào?        Tôi đã hướng dẫn các em dựa vào câu hỏi gợi ý trên. Ngoài ra, tôi bổ sung thêm câu hỏi để học sinh viết và hoàn thành các đoạn văn không giống nhau đó có thể : 
  - Tính tình của người đó ra sao? Người đó có thói quen gì? Sở thích của người đó là gì? 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Biện pháp 3:   Thực hiện dạy học tích hợp 
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần tích hợp kiến thức của phân môn Tập làm văn với các phân môn Tập đọc, Luyện từ và câu để liên hệ những nội dung kiến thức có liên quan đến các chủ đề học tập các phân môn nhằm cung cấp thêm vốn hiểu biết, vốn từ ngữ cho học sinh. Bởi vậy, giáo viên chính là người cung cấp. Cung cấp thông các bài tập đọc. Mỗi chủ đề của môn Tiếng Việt thì môn tập đọc đều có những bài văn, bài thơ nói về chủ đề đó. Vì vậy, trong các tiết dạy, giáo viên nên tập cho học sinh trả lời thành câu đủ ý và chú ý đến những bài tập đọc có liên quan đến tiết tập làm văn. Từ đó học sinh có thể rút ra những câu văn hay, từ ngữ đẹp và ghi nhớ để sau này vận dụng vào viết văn.  
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Biện pháp 4 : Trang bị cho học sinh một số từ ngữ, hình ảnh thuộc chủ đề   
 Học sinh Tiểu học (nhất là học sinh lớp 2) vốn từ của các em còn hạn. Vì vậy, giáo viên nên bổ sung thêm cho các em dựa vào từng chủ đề.  
  Ví dụ :   
+ Tả nắng của mùa hè có thể dùng hình ảnh : nắng chói chang; nắng như thiêu như đốt; nắng như  đổ lửa; nắng cháy da, cháy thịt 
+ Tả về tiếng hót của chim : líu lo, véo von, vang lừng, ríu rít 
+ Tả thân hình : mảnh khảnh, mảnh mai, gầy gò, béo tròn, thon thả   
+ Nước da : đen sạm, trắng hồng, bánh mật, xanh xao, ngăm đen   
+  Mái tóc : đen bóng, óng mượt, bồng bềnh, đen óng ả, mượt mà 
+ Khuôn mặt : Trái xoan, đầy đặn, tròn trịa, xương xương....   
+ Tả mặt biển : xanh, rộng, mênh mông , xanh  ngắt  
+ Tả giọt sương : long lanh, lấp lánh, lung linh 
 Tuy nhiên bản thân tôi cũng đã tùy theo chủ đề mà học sinh có cách lựa chọn cho phù hợp. 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Biện pháp 5 : Hướng dẫn học sinh viết đoạn văn đủ ý, đúng ngữ pháp có cảm xúc 
   Học sinh lớp 2 chưa được học về lý thuyết ngữ pháp, các khái niệm từ và câu được hình thành thông qua thực hành luyện tập. Chính vì vậy, việc tăng cường sử dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ là rất cần thiết trong giờ học Tập làm văn. Sử dụng phương pháp này giáo viên giúp học sinh nhận ra cấu tạo câu, nhằm giúp các em viết câu đúng, đủ bộ phận.  
Ví dụ :  
- Dựa vào các mẫu câu được học trong phân môn Luyện từ và câu : “Ai - là gì?”, “Ai - làm gì?”,  Ai - thế nào?” , 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Biện pháp 6 : Giúp học sinh nắm được các bước viết một đoạn văn ngắn 
   Mặc dù ở lớp 2 mới yêu cầu các em viết một đoạn văn ngắn (từ 3 - 5 câu) nhưng vẫn phải có câu mở đoạn, câu kết đoạn thì đoạn văn mới đủ ý, mới để lại ấn tượng với người đọc đồng thời đó cũng chính là nền tảng để giúp các em làm được bài văn (ở lớp 4, 5) một cách dễ dàng hơn. Cụ thể tôi đã hướng dẫn các em theo các bước đơn giản như sau : 
Bước 1 : Viết câu mở đoạn : Giới thiệu về đối tượng cần viết (có thể diễn đạt bằng một câu).  
Bước 2 : Phát triển đoạn văn : Kể về đối tượng (về hình dáng, đặc điểm, hoạt độngtùy theo đối tượng đã giới thiệu để lựa chọn ý cho phù hợp 
Bước 3 : Câu kết đoạn : Nói về tình cảm, suy nghĩ, mong ước của em về đối tượng đã kể hoặc nêu ý nghĩa, ích lợi của đối tượng đó đối với mọi người (có thể viết một câu). 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Biện pháp 6 : Giúp học sinh nắm được các bước viết một đoạn văn ngắn 
     Ví dụ : Viết đoạn văn ngắn khoảng từ 4 đến 5 câu nói về một con vật nuôi mà em yêu thích.( bài 1 trang 18 – sách tiếng Việt 2 tập hai Cánh Diều)   
+ Gợi ý : 
     - Con vật em định tả là con vật gì? 
     - Nó sống ở đâu? Hình dáng nó như thế nào? 
     - Hoạt động của nó có gì nổi bật? 
      - Vì sao em thích con vật đó? 
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Ví dụ:  Hãy viết một đoạn văn từ 3 đến 5 câu nói về mùa em yêu thích. (bài 2– trang 86- sách tiếng Việt 2 tập hai Cánh Diều) 
* Bước 1 :   Câu mở đoạn (giới thiệu về mùa yêu thích) : Trong bốn mùa, mùa nào cũng đẹp nhưng với em mùa là mùa đẹp nhất trong năm hoặc Trong bốn mùa, mỗi mùa đều có những nét đẹp riêng nhưng em thích nhất là mùa . 
* Bước 2 :   Các câu phát triển (kể về mùa yêu thích) : Mặt trời mùa chiếu những tia nắng rực rỡ xuống mặt đất làm vạn vật trở nên tràn đầy sức sống. Bầu không khí luôn tươi mát và dễ chịu giúp cây trong vườn đua nhau khoe sắc. Những chùm hoa . Tiếng kêu râm ran. Vào mùa, chúng em háo hức để làm .    
* Bước 3 :   Câu kết thúc (nhận xét về mùa hè) : Ôi, mùa thật tuyệt vời! hoặc  Mùa sao đáng yêu đến thế! hoặc  Em rất yêu mùa!         
NỘI DUNG VÀ CÁCH THỨC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Biện pháp 7 :  Tăng cường kiểm tra và chữa bài 
Đây là việc làm hết sức cần thiết, giúp học sinh nhận ra lỗi sai để điều chỉnh, sửa chữa, hoàn chỉnh bài văn. Học sinh lớp 2 chưa được học và luyện tập nhiều về từ ngữ, ngữ pháp, chắc chắn trong bài viết của các em sẽ có nhiều lỗi sai. Trong quá trình sửa bài, giáo viên phát hiện, giúp học sinh khắc phục, biết lựa chọn, thay thế các từ ngữ cho phù hợp. Đối với những bài làm có ý hay, giáo viên giúp học sinh chau chuốt thêm cho bài văn được hay hơn. Mỗi một đề bài, tôi yêu cầu học sinh ba lần như sau : 
+ Lần 1 : Dựa vào hệ thống câu hỏi và gợi ý của giáo viên để viết bài vào nháp (giáo viên kiểm tra, chỉnh sửa). 
+ Lần 2 : Làm bài vào vở Bài tập Tiếng Việt (giáo viên kiểm tra, chỉnh sửa).  
+ Lần 3 : Hoàn thiện vào vở Tập làm văn.  
Sau một thời gian áp dụng các biện pháp trên, kỹ năng viết đoạn văn ngắn của học sinh lớp tôi phụ trách. Bản thân tôi nhận thấy các em đã có nhiều tiến bộ rõ rệt, nhiều học sinh phấn khởi hơn khi học phân môn này. Cụ thể: 
  + Học sinh biết được cách viết đoạn văn theo yêu cầu của từng bài, nhiều học sinh viết hay, sáng tạo và liên kết câu trong đoạn văn rất tốt. 
  + Học sinh củng cố các từ ngữ và sử dụng tốt các từ ngữ trong từng chủ đề để viết đoạn văn. 
  + Học sinh biết cách liên hệ thực tế để viết đoạn văn ngắn đảm bảo tính logic trong từng chủ đề và nội dung cần tích hợp của môn học (TN-XH, Đạo đức, Âm nhạc,) và môn Tiếng Việt (Tập đọc, Luyện từ và câu, Kể chuyện)’ 
  + Sự hợp tác, qua trao đổi, nhận xét, đánh giá, giúp các em sửa lỗi và viết câu đúng, đoạn văn hay, sáng tạo. 
HIỆU QUẢ THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 
Qua khảo sát lần cuối năm học, tôi thấy không còn tình trạng học sinh không sử dụng dấu câu khi viết văn, biết dùng từ ngữ phù hợp hơn, diễn đạt trôi chảy hơnkết quả thu được như sau : 
Bảng 2: Kết quả khảo sát viết đoạn văn của học sinh lớp 2 cuối năm học 20 2 3 - 202 4 
Tổng số học sinh 
Viết câu văn trọn ý, đảm bảo yêu cầu, đoạn viết giàu hình ảnh, có cảm xúc. 
Viết câu văn có ý theo yêu cầu đề bài, diễn đạt câu chưa gãy gọn, một số từ dùng chưa chính xác, ít xúc cảm. 
Chưa biết viết văn, gạch đầu dòng, xuống dòng tùy tiện, không rõ ý, rõ câu. 
Không sử dụng dấu câu khi viết văn. 
SL 
TL 
SL 
TL 
SL 
TL 
SL 
TL 
29 em 
16 
52,2% 
13 
44,8% 
0 
0% 
0 
0% 
Khả năng áp dụng của biện pháp: 
	 Đầu năm học 202 3 -202 4 , tôi tiếp tục vận dụng biện pháp như trên tại lớp chủ nhiệm và chia sẻ kinh nghiệm trong tổ chuyên môn, được các bạn được các bạn đồng nghiệp hưởng ứng. Tôi cũng đã mạnh dạn báo cáo nhà trường để lan toả cách vận dụng linh hoạt trên trong dạy học Tập làm văn nói riêng và góp phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung. 
 4. Kết luận và đề xuất 
Kết luận 
Trong quá trình áp dụng một số biện pháp trên, bản thân tôi rút ra bài học kinh nghiệm sau : 
   - Giáo viên phải có lòng nhiệt tình, quan tâm chăm sóc, gần gũi với học sinh, phải thường xuyên kiểm tra, đôn đốc các em thực hiện nhiệm vụ học tập. 
  - Lựa chọn phương pháp dạy học, có hiệu quả nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh.  
  -  Sử dụng tối đa đồ dùng dạy học và có hiệu quả trong từng tiết dạy.  
  -  Phải tạo lớp học không khí thoải mái, sinh động để tạo sự ham thích học tập ở học sinh thông qua một số trò chơi phục vụ bài học. 
  - Hình thành cho các  em thói quen học tập, làm việc một cách khoa học : Đọc kỹ đề bài, xác định yêu cầu của đề bài, quan sát thực tế, sử dụng đồ dùng dạy học, câu hỏi gợi ý, dẫn dắt học sinh hình thành kĩ năng và kiến thức mới. 
  - Đặt các tình huống có vấn đề giúp học sinh luôn suy nghĩ, tìm tòi để phát triển tư duy, khơi gợi niềm say mê ở các em, học cách ghi nhớ để nhớ lâu kiến thức. 
  -  Phải để các em tự do trình bày ý kiến của mình, không ngắt lời khi học sinh đang phát biểu, tạo cho các em sự tự tin.  
 4. Kết luận và kiến nghị 
Kiến nghị 
+ Đối với giáo viên :   
- Tích cực tham gia các Chuyên đề do Nhà trường tổ chức để nâng cao trình độ chuyên môn.    
- Người giáo viên cần hiểu rõ vai trò, trách nhiệm của mình do đó cố gắng trau dồi sách vở, học hỏi từ đồng nghiệp cũng như đúc kết kinh nghiệm giảng dạy của bản thân, nâng cao đạo đức và chuyên môn, tạo cơ hội cho các em được nói, được diễn đạt, bày tỏ thoải mái ở mọi nơi, mọi lúc để các em có cơ hội phát triển một cách toàn diện. 
  + Đối với Nhà trường : 
 - Duy trì và phát triển tốt các hoạt động Ngoài giờ lên lớp, nhất là việc thành lập và phát triển các Câu lạc bộ : Toán; Em yêu Tiếng Việt... để các em phát huy hết năng khiếu của mình, có thể tự học hỏi bạn bè nhằm mở rộng và nâng cao vốn từ cho các em. 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN BGK 
VÀ CÁC BẠN ĐỒNG NGHIỆP ĐÃ LẮNG NGHE