SKKN Rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn nghị luận xã hội theo định hướng đề thi THPT quốc gia

A. MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
I.1 Cùng với những thay đổi lớn trong đổi mới thi THPT Quốc gia 2017, môn Ngữ văn cũng có một số điều chỉnh: Thời gian thi Ngữ văn đã rút xuống còn 120 phút (năm 2016 là 180 phút); thay bằng hai ngữ liệu ở phần Đọc hiểu, thì đề thi 2017 sẽ còn một ngữ liệu; Thay bằng viết bài văn Nghị luận xã hội trong khoảng 400 chữ, thì nay chỉ là viết đoạn nghị luận xã hội khoảng 200 chữ. Để nhanh chóng bắt kịp với sự thay đổi này, chưa có một tài liệu tham khảo chuyên sâu nào giáo viên chỉ biết bám vào cấu trúc đề thi minh họa  môn Ngữ văn kì thi THPT quốc gia 2017 để xây dựng ma trận đề, tìm tòi ngữ liệu, xây dựng hướng dẫn làm bài. Điểm mới nhất trong đề thi THPT quốc gia 2017 chính là yêu cầu viết đoạn văn nghị luận xã hội 200 chữ.
I.2 Mục tiêu của đề thi Ngữ văn hướng tới việc thí sinh hiểu và diễn đạt sự hiểu đó càng mạch lạc, trôi chảy và đúng nội dung càng điểm cao.Thí sinh chỉ cần làm rõ sự hiểu về một khía cạnh, một luận điểm mà đề gợi ra từ phần đọc hiểu đã suy nghĩ trả lời.
I.3.Trong khi đó viết đoạn văn 200 chữ là một công việc đầy sáng tạo và khó nhọc, không chỉ đòi hỏi người viết sự am hiểu chữ nghĩa, năng lực tư duy, vốn hiểu biết mà còn thử thách trình độ tạo lập văn bản và cả nhân cách, cá tính của người cầm bút. Điều đó đã đặt ra sự lựa chọn, bạn sẽ chọn viết đoạn văn ngắn 200 chữ theo cấu trúc đề thi trung học phổ thông quốc gia 2017 hay viết bài văn nghị luận xã hội 600 chữ? Nhưng viết như thế nào khi đề bài theo hướng mở, tự do bày tỏ hiểu biết thực sự làm thầy và trò hiện nay lo lắng . Làm thế nào để có được bí kíp “hái quả ngọt” - đạt được điểm cao của phần thi này trong cấu trúc đề thi THPT quốc gia?
=> Đó cũng là những lý do khiến tôi chọn đề tài “ Rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn nghị luận xã hội theo định hướng đề thi THPT quốc gia” để nghiên cứu, áp dụng vào thực tế giảng dạy ở trường THPT. Hy vọng những kinh nghiệm nhỏ này sẽ có tác dụng hữu ích với đồng nghiệp và học sinh THPT. 
II. Mục đích nghiên cứu:
- Nhằm “gỡ rối” và góp phần trang bị thêm kĩ năng cũng như kiến thức viết đoạn văn nghị luận xã hội có dung lượng 200 chữ cho giáo viên và học sinh khi đối mặt với đề thi THPT Quốc gia năm 2017.
- Đi sâu kĩ năng viết đoạn văn NLXH với dung lượng 200 chữ, ®èi víi gi¸o viªn Ngữ văn, chúng tôi thiết nghĩ, không có một mục đích nào khác là mong muốn cho học sinh có một “ cẩm nang”, “ phao cứu sinh” , là bí kíp “hái quả ngọt” giúp học sinh đạt điểm cao trong các đợt kiểm tra, đặc biệt kì thi THPT quốc gia 2017.
- Tăng cường được khả năng thực hành cho học sinh thông qua hệ thống các đề thi minh họa.
III. Đối tượng nghiên cứu và giới hạn đề tài :
- Học sinh lớp 12 trường THPT Lam Kinh năm học 2016 – 2017( lớp 12 A5, 12A7)
- Phần I (đọc hiểu) và câu 1 phần II trong các đề thi minh họa THPT quốc gia 2017.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
IV.1. Nghiên cứu lý thuyết :	
- Lý thuyết đoạn văn, bài văn. Cách viết đoạn văn, bài văn NLXH.
- Trao đổi với bạn bè đồng nghiệp phụ trách dạy lớp 12 ở các trường THPT trong khu vực để tìm ra các giải pháp..
IV.2. Nghiên cứu thực tiễn :
- Nghiên cứu các đề thi minh họa THPT quốc gia 2017 của Bộ GD & ĐT cùng các đề thi của các đồng nghiệp.
- Chọn 1 đề tổ chức thảo luận trong tổ, thống nhất các ý kiến
- Tổ chức cho hs làm đề trong các buổi ôn luyện, chấm và rút kinh nghiệm.
V. NHỮNG LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ
* Lý do chọn đề tài
* Giải quyết vấn đề.	
* Kết quả thực nghiệm .
* Kết luận .
VI. NHỮNG ĐÓNG GÓP CŨNG NHƯ Ý NGHĨA LÝ LUẬNVÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
V.1. Đối với giáo viên: 
- Đề tài sẽ cung cấp một “ cẩm nang” giúp người giáo viên trực tiếp giảng dạy ( đặc biệt đang dạy lớp 12) tìm ra một hướng đi đúng đắn nhằm nâng cao chất lượng dạy học, ôn luyện trong nhà trường. 
V.2. Đối với học sinh:
- Giúp học sinh có kĩ năng, phương pháp làm bài nghị luận xã hội đạt kết quả cao.
- Viết được đoạn văn nghị luận đúng theo hình thức và nội dung, dung lượng của đoạn văn
- Trang bị thêm những tri thức cuộc sống trong các vấn đề cuộc sống (thái độ, hành động đúng đắn trước các vấn đề xã hội) - đó là hành trang tốt để các em mang theo, không phải chỉ là trong câu chuyện thi cử mà trong cả cuộc sống sau này.
B. NỘI DUNG
I. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ:	
 - Với lối mòn ăn sâu trong tâm thức của người dạy và người học bài văn 600 chữ với nội dung tách rời phần đọc hiểu đã được định hình và cách giải quyết phụ thuộc vào các sách tham khảo bài văn mẫu.
- Lối mòn trong tư duy khiến cả người dạy và người học khó định hình cách viết từ bài văn sang viết đoạn văn.
- Những tồn tại đối với học sinh khi viết đoạn văn nghị luận xã hộ theo định hướng đề thi THPT quốc gia:
 + Không có kĩ năng viết đoạn văn. Không xác định được các kiểu đoạn văn: diễn dịch, qui nạp, tổng phân hợp.
+ Kết cấu đoạn chưa chặt chẽ.
 +Viết chung chung, lan man, không xác định được luận điểm
 + Viết quá dài hoặc quá ngắn. Có những em viết đúng dung lượng nhưng gượng ép không đủ nội dung.
 +Tự tiện ngắt xuống dòng -> sai về hình thức
- Chưa có tài liệu tham khảo hay hướng dẫn cho người dạy và cả người đọc để hình thành nên kĩ năng chinh phục đoạn văn nghị luận xã hội 200 chữ ( câu 1 phần làm văn trong đề thi THPT quốc gia 2017) 
=> Sự lúng túng cho cả người dạy và người học.
II. GIẢI PHÁP : Viết đoạn văn cũng cần kiên trì và quyết tâm; tập viết và viết nhiều lần, viết và rút kinh nghiệm sẽ được đoạn văn đúng, đoạn văn hay và hấp dẫn.
II.1. Phân biệt bài văn 600 chữ và đoạn văn 200 chữ (Điểm khác biệt giữa đề nghị luận xã hội thông thường với đề Nghị luận xã hội 200 chữ trong kì thi THPT Quốc gia 2017 của bộ giáo dục và đào tạo).
*Cấu trúc đề thi tốt nghiệp THPT quốc gia 2017
Thời gian làm bài 120 phút
I.Đọc hiểu ( 3,0 điểm)
1văn bản thơ hoặc văn xuôi
4 câu hỏi
II. Làm văn ( 7,0 điểm)
Câu 1: Nghị luận xã hội( 2,0 điểm)
Đoạn văn dung lượng 200 chữ
Câu 2: Nghị luận văn học( 5,0 điểm)
Bài văn nghị luận văn học
* Những thay đổi và định hướng rèn luyện kĩ năng làm đoạn văn nghị luận xã hội 200 chữ tích hợp nội dung phần đọc hiểu:
Tiêu chí
Đề 2016
Đề 2017
Thời gian
180 phút
120 phút
Phần đọc hiểu(3,0 điểm)
- 2 văn bản ( 1 thơ, 1 văn xuôi)
- 8 câu hỏi chia đều 4 mức độ: nhận biết, thông hiểu, vận dụng thấp, vận dụng cao)
- 1 văn bản ( 1 thơ, 1 văn xuôi)
- 4 câu hỏi chia đều 4 mức độ: nhận biết, thông hiểu, vận dụng thấp, vận dụng cao)
Phần làm văn (7,0 điểm)
Câu 1: Nghị luận xã hội
- Hình thức: Bài văn khoảng 600 chữ.
- Nội dung nghị luận: tách biệt với phần đọc hiểu
=> 3,0 điểm
- Hình thức: Đoạn văn khoảng 200 chữ.
- Nội dung nghị luận: rút ra từ phần đọc hiểu và khai thác theo hướng vận dụng cao
=> 2,0 điểm
Câu 2: Nghị luận văn học
4.0 điểm
5,0 điểm
Thứ nhất : Thay đổi về cách ra đề .Đề bài yêu cầu bàn luận/ đánh giá về một vấn đề được đặt ra trong đề đọc hiểu. Có những đề yêu cầu dựa vào nội dung ở phần đọc hiểu, anh ( chị) hãy viết đoạn văn 200 chữ bàn về... hoặc có những đề trích dẫn một câu văn và yêu cầu học sinh bàn luận,... học sinh chỉ có thể làm tốt phần nghị luận xã hội khi đã hiểu thông điệp của văn bản ở đề đọc hiểu và câu văn được trích dẫn . 
Thứ hai : Bị giới hạn về dung lượng. Trước đây học sinh viết BÀI VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI, nhưng hiện nay chỉ cần viết ĐOẠN VĂN 200 TỪ ( 200 chữ ). Vì vậy thời lượng làm bài và biểu điểm bị rút ngắn, rất nhiều em gặp khó khăn về vấn đề này.
=> Không ít giáo viên dạy Ngữ văn và học sinh ngộ nhận đoạn văn là một bài văn ngắn.Bài văn ngắn, hoàn toàn khác đoạn văn ở tính hoàn chỉnh về nội dung.
Nếu bài văn ngắn, có mở bài, thân bài và kết bài, kiến giải khá hoàn chỉnh về một vấn đề bàn luận, từ việc nêu vấn đề đến giảng giải khái niệm, phân tích biểu hiện và đánh giá vấn đề thì đoạn văn chỉ giữ vai trò giảng giải một luận điểm - một ý nào đó của vấn đề gồm nhiều luận điểm.Một bài luận, dù ngắn 200 hay 400, 600 chữ gồm nhiều đoạn văn nhưng một đoạn văn ngắn có thể gồm 3 câu đến hàng trăm câu.Với thời gian 120 phút, đề thi Ngữ văn 2017 muốn thí sinh hoàn thành phần đọc hiểu 4 câu (3 điểm) và câu 2 viết đoạn ngắn (2 điểm), dành nhiều thời gian viết câu 3 nghị luận văn học (5 điểm).
II.2. Nắm lí thuyết về đoạn văn:
- Về nội dung: Đoạn văn là một phần của văn bản, nó diễn đạt ý hoàn chỉnh ở một mức độ nào đó logic ngữ nghĩa, có thể nắm bắt được một cách tương đối dễ dàng.Tuy nhiên, đoạn văn Nghị luận xã hội 200 chữ cần bám sát yêu cầu của đề và dựa trên nội dung/ thông điệp ở phần đọc hiểu.
- Về hình thức: Đoạn văn luôn luôn hoàn chỉnh. Sự hoàn chỉnh đó thể hiện ở những điểm sau: Một đoạn văn được bắt đầu từ chữ cái viết hoa lùi đầu dòng đến chỗ chấm xuống dòng.
- Cấu trúc một đoạn văn:
+ Đoạn văn thường có từ ngữ chủ đề và câu chủ đề:
++ Từ ngữ chủ đề : là các từ ngữ được lặp lại nhiều lần nhằm duy trì đối tượng được biểu đạt.
++ Câu chủ đề: là câu nêu lên ý chính của toàn đoạn, mang nội dung khái quát, ý nghĩa ngắn gọn. Thường đứng ở đầu hoặc cuối đoạn văn.
+ Các câu trong đoạn: 
++ Có nhiệm vụ triển khai và làm rõ chủ đề của đoạn 
++ Trình bày theo các phép diễn dịch, quy nạp, song hành
II.3 Cách viết đoạn văn NLXH 200 chữ theo yêu cầu của đề thi hiện hành:
II.3.1. Xác định và đáp ứng các yêu cầu của đề: 
- Về nội dung: Đề bài có thể trích dẫn hoặc không trích dẫn câu văn trong phần đọc hiểu. Điều quan trọng là các em cần hiểu yêu cầu của đề và xác định hướng đi đúng đắn.
+ Thứ nhất: Phải xác định được Đề bài yêu cầu viết về vấn đề gì? (nội dung của đoạn văn).Đây là yêu cầu quan trọng nhất, đòi hỏi người viết phải bày tỏ quan điểm cá nhân rõ ràng.Cụ thể: Người viết hiểu vấn đề đó là gì (giải thích), tại sao lại nói như thế (phân tích).
+ Thứ hai: Cần phải có dẫn chứng thuyết phục bằng các ví dụ cụ thể trong đời sống.
+ Thứ ba: Phải đánh giá và nêu thái độ của người viết trước vấn đề đang bàn luận. Cần nêu ra những bài học nhận thức sau khi bàn luận. Từ đó, đề xuất những giải pháp thiết thực và khả thi cho bản thân mình và tất cả mọi người.
Đối với dạng “đề nổi” , học sinh có thể dễ dàng nhận ra phạm vi nội dung và phương pháp lập luận. Đối với dạng đề chìm, học sinh phải tự mày mò hướng đi. Ví dụ  :
+ Viết 1 đoạn văn 200 chữ  về sự hi sinh thầm lặng của mẹ trong cuộc sống ngày hôm nay ( đề nổi) . Học sinh dễ dàng xác định phạm vi nội dung : Thế nào là sự hi sinh thầm lặng ? biểu hiện của sự hi sinh thầm lặng ? tác dụng ? phê phán những người con bất hiếu, bài học rút ra cho bản thân, 
+ Viết 1 đoạn văn 200 chữ trình bày suy nghĩ của anh chị về ý nghĩa câu chuyện được trích dẫn ở phần đọc hiểu :
NGƯỜI ĂN XIN
Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi.
Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay nóng hổi của ông:
– Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả.
Ông nhìn tôi chăm chăm đôi môi nở nụ cười:
Cháu ơi,cảm ơn cháu!Như vậy là cháu đã cho lão rồi.
Khi ấy tôi chợt hiểu ra: cả tôi nữa tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông. (Theo Tuốc- ghê- nhép)
Với đề bài này, học sinh cần hiểu ý nghĩa câu chuyện, xác định vấn đề nghị luận và thao tác lập luận chủ yếu : HS tự do bày tỏ cảm nhận của bản thân:
– Có thể HS trình bày về giá trị của  tình yêu thương, sự đồng cảm trong  cuộc sống.
– Có thể HS trình bày bài học về một thái độ, cách ứng xử, ý thức cho và nhận của con người trong cuộc sống
– Có thể HS trình bày lời chia sẻ với những số phận bất hạnh
Hoặc đôi khi đề bài trích dẫn 1 câu văn trong đề đọc hiểu và yêu cầu học sinh viết đoạn văn NLXH 200 chữ, ví dụ như đề thi minh họa của Bộ GD.
- Về hình thức:
+ Thứ nhất: Đề bài yêu cầu viết đoạn văn 200 chữ, học sinh cần trình bày trong 1 đoạn văn ( không được ngắt xuống dòng ), dung lượng an toàn  khoảng 2/3 tờ giấy thi ( khoảng trên dưới 20 dòng viết tay), có thể nhiều hơn 1 vài dòng cũng không bị trừ điểm. Đoạn văn cần diễn dạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu.
+ Thứ hai: Đoạn văn phải đảm bảo bố cục ba phần:Mở đoạn – Thân đoạn - Kết đoạn.
+ Thứ ba: Đoạn văn sử dụng các thao tác lập luận: Giải thích – Phân tích – Chứng minh – Bình luận – Bác bỏ - Bình luận mở rộng. Diễn đạt phải trong sáng, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
II.3.2.Phân chia thời gian làm bài (Kinh nghiệm làm đoạn văn Nghị luận xã hội trong 30 phút).
* Phân chia thời gian hợp lý
Theo như đề thi minh họa 2017 thì môn Ngữ văn được rút xuống còn 120 phút, trong đó câu nghị luận xã hội được giới hạn trong khoảng 200 chữ. Vậy làm thế nào để có một bài văn nghị luận hoàn chỉnh và đạt điểm tuyệt đối mà có ngần đó thời gian => Thí sinh phải phân chia thời gian hợp lý
Theo như phương án mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo trên cơ sở lấy đề thi minh họa làm chuẩn và định hướng học và ôn tập cho học sinh cả nước, thì phần đề thi và cấu trúc đề thi năm nay có phần thay đổi về cả nội dung lẫn hình thức. Trong đó là việc giảm đáng kế 60 phút thời gian làm bài thi của thí sinh. Từ 180 phút xuống 120 phút. Với lượng thời gian như thế này các thí sinh phải chủ động phân bổ thời gian, đây cũng là băn khoăn của nhiều học sinh lớp 12 là làm thế nào để đạt kết quả cao trong khung thời gian này.Theo như kinh nghiệm của bản thân, để làm bài hiệu quả nên phân bổ thời gian theo khung như sau để phù hợp:
- Phần đọc hiểu thời gian tối đa khoảng 15 phút
- Phần viết văn nghị luận xã hội thời lượng dành cho phần này là 30 phút
- Phần nghị luận văn học thời gian là 65 phút
- Kiểm tra và soát lỗi toàn bài thời gian 10 phút.
Đây là mức thời gian tương đối cho thí sinh khi làm bài và có thể điều chỉnh tuy nhiên mách nhỏ các sĩ tử sắp bước vào kỳ thi THPT quốc gia là nên rèn luyện mình trong khung thời gian này.Theo như khung thời gian trên thì các thí sính chỉ có 30 phút để hoàn thành cho 1 đoạn văn nghị luận xã hội với dung lượng 200 chữ, vậy ta sẽ xử lý như thế nào?
- Thứ nhất : yêu cầu đầy đủ  các yếu tố của một bài văn. Bố cục 3 phần rõ ràng mạch lạc: (mở bài, thân bài, kết bài); hệ thống các dẫn chứng luận điểm, nêu ra và phân tích lấy dẫn chứng đánh giá và liên hệ vấn đề.
- Thứ hai : đọc kĩ câu hỏi trong 2 phút và 3 phút lên ý tưởng cho bài viết, dành 20 phút đến 28 phút cho bài viết đã lên sườn và 2 phút để đọc lại cho trôi chảy.
- Thứ ba: Khi viết nên hạn chế những câu văn dài lan man vừa làm mất thời gian mà khó diễn đạt. Dùng những câu ngắn nếu có nhiều ý mỗi câu một ý. Nên chia bài viết thành các đoạn ngắn trên các luận điểm mỗi luận điểm là 1 đoạn.Không đưa những luận điểm chung chung mà không dẫn chứng, tốt nhất là đưa khoảng 3 đến 4 dẫn chứng và tập chung vào các dân chứng đó. Không đưa nhiều rồi bỏ lửng.
Điều quan trọng nhất là bạn phải tập luyện thói quen viết văn nghị luận trong khoảng thời gian 25 phút để rèn luyện, hơn nữa điều quyết định trong bài văn nghị luận là phải thường xuyên cập nhật tình hình thời sự những diễn biến đang được công chúng quan tâm hoặc các câu nói của các triết gia hoặc vĩ nhân sẽ giúp bạn có thể tự tin và nắm bắt được bài văn nghị luận xã hội
Mục tiêu của đề thi Ngữ văn hướng tới việc thí sinh hiểu và diễn đạt sự hiểu đó càng mạch lạc, trôi chảy và đúng nội dung càng điểm cao. Thí sinh chỉ cần làm rõ sự hiểu về một khía cạnh, một luận điểm mà đề gợi ra từ phần đọc hiểu đã suy nghĩ trả lời. Một đoạn văn khoảng 200 chữ tương đương khoảng 20 dòng, nửa trang giấy thi hoặc ngắn hơn vẫn được chấp nhận, miễn là thí sinh hiểu và viết rõ ràng, chặt chẽ đã đạt điểm trung bình. Đoạn văn bài thi 2017 không thể phân tích dẫn chứng hay giải thích từ ngữ, khái niệm hoặc bàn luận dài dòng mà cần bộc lộ năng lực nhận thức và trải nghiệm về vấn đề rất cụ thể của cuộc sống đặt ra trong câu hỏi.
* Viết đoạn văn nghị luận: Hiểu đúng và trúng nội dung vấn đề gợi ra từ câu hỏi đọc hiểu, thí sinh cần dự kiến trình bày đoạn theo cách diễn dịch, quy nạp hay tổng – phân – hợpXác định câu chủ đề của đoạn từ gợi ý của câu hỏi hoặc lấy ngay câu của đề làm câu chủ đề (nếu có).Các câu tiếp sau sẽ cụ thể, chi tiết và làm rõ các khía cạnh, biểu hiện của luận điểm.
Thí dụ, sơ đồ cấu trúc một đoạn gồm 20 câu: câu 1 (nêu chủ đề đoạn văn); các câu 2 đến câu 18 (các biểu hiện, cảm xúc, diễn biến); câu 20 (tổng quát vấn đề).Cách dễ làm nhất là đặt và trả lời câu hỏi, suy nghĩ tìm từ ngữ và liên kết câu để diễn đạt ý hiểu thành câu chặt chẽ.
II.3.3. Tìm ý cho đoạn văn:
- Xác định sẽ viết những nội dung cụ thể gì (ý chính)? 
- Ghi ra giấy nháp những ý chính của đoạn văn (theo hệ thống các thao tác lập luận). 
- Việc tìm ý cho đoạn văn sẽ giúp ta hình dung được những ý chính cần viết, tránh tình trạng viết lan man dài dòng, không trọng tâm.
II.3.4. Các bước viết đoạn văn hoàn chỉnh :
- Sau khi tìm được những ý chính cho đoạn văn, chúng ta tiến hành viết câu mở đoạn. 
+ Câu mở đoạn có nhiệm vụ dẫn dắt vấn đề.
+ Đối với đoạn văn trong đề đọc hiểu, nên dẫn dắt từ nội dung/ câu nói của văn bản được trích dẫn. 
- Đoạn văn có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng cách đơn giản nhất là trình bày theo kiểu diễn dịch:
+ Tức là câu chủ đề nằm ở đầu đoạn (thường là lời bày tỏ ý kiến đánh giá, nhận xét câu nói/ vấn đề). 
+ Các câu sau triển khai ý, làm rõ ý của câu mở đầu (ý kiến đánh giá, nhận xét câu nói/ vấn đề). 
- Viết các câu nối tiếp câu mở đầu : 
+ Dựa vào các ý chính vừa ghi trên giấy nháp, chúng ta tiến hành viết đoạn văn. 
+ Các câu nối tiếp lần lượt sử dụng các thao tác lập luận: Giải thích – Phân tích – Chứng minh – Bình luận – Bác bỏ - Bình luận mở rộng.
+ Lưu ý cách diễn đạt và lỗi chính tả.
- Viết câu kết của đoạn văn : 
+ Câu kết của đoạn có nhiệm vụ kết thúc vấn đề. 
+ Dù đoạn văn dài hay ngắn thì câu kết cũng giữ vai trò quan trọng, để lại ấn tượng cho người đọc.
+ Câu kết có thể nêu cảm xúc cá nhân, mở rộng vấn đề (nêu bài học chung), hoặc tóm lược vấn đề vừa trình bày
- Lưu ý: 
+ Cần trình bày quan điểm cá nhân nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật. 
+ Có nhiều cách diễn đạt độc đáo và sáng tạo (viết câu, sử dụng từ ngữ, hình ảnh và các yếu tố biểu cảm,) .
Tóm lại: 
- Để tìm được ý cho đoạn văn, cần xem xét vấn đề ở nhiều góc độ. Cách đơn giản nhất là thử đặt ra và trả lời các câu hỏi:
+ Nó (vấn đề) là gì? Nó (câu nói) như thế nào?
+ Tại sao lại như thế?
+ Điều đó đúng hay sai, hay vừa đúng vừa sai?
+ Nó được thể hiện như thế nào (trong văn học, trong cuộc sống)?
+ Điều đó có ý nghĩa gì đối với cuộc sống, với con người, bản thân?
+ Cần phải làm gì để thực thi/hạn chế vấn đề/câu nói?
- Từ việc đặt ra và trả lời các câu hỏi trên, có thể hình dung một đoạn văn nghị luận cần được triển khai theo ba bước:
+ Thứ nhất: Giải thích.
. Trước tiên, cần giải thích nghĩa cụ thể của các một số từ ngữ, khái niệm còn ẩn ý hoặc chưa rõ nghĩa.
. Sau đó giải thích ý nghĩa cả câu nói.
+ Thứ hai: Phân tích và chứng minh.
. Lí giải vấn đề, làm sáng tỏ vấn đề.
. Dẫn ra các ví dụ về những con người và sự việc cụ thể trong đời sống, xã hội, lịch sử
+ Thứ ba: Bình luận, đánh giá, mở rộng.
. Khẳng định lại chân lí (bình luận, đánh giá).
. Mở rộng và nâng cao vấn đề: Phê phán những hiện tượng đi ngược lại chân lí; Liên hệ bản thân để rút ra bài học.
Cấu trúc đoạn 200 chữ theo yêu cầu đề thi:
- Câu mở đoạn: Giới thiệu vấn đề (khoảng 2 – 4 dòng).
- Các câu phát triển đoạn: (12 – 16 dòng).
Vận dụng các thao tác:
+ Giải thích (Câu nói nêu lên vấn đề gì?)
+ Lí giải (Vì sao lại nói như thế?)
+ Dẫn chứng (Họ đã làm thế nào?)
+ Bình luận (Vấn đề đúng hay sai hay vừa đúng vừa sai?)
+ Bác bỏ (Hiện tượng trái ngược cần phê phán là gì?)
- Câu kết đoạn: Rút ra bài học. (Bản thân và mọi người cần phải làm gì?) (2 – 4 dòng)
* Lưu ý:
 - Trong đoạn văn nghị luận xã hội, bên cạnh việc cắt nghĩa, lí giải, đánh giá vấn đề là điều cần thiết thì khâu chứng minh cũng rất quan trọng. Để đoạn văn nghị luận xã hội hấp dẫn, sinh động, cần có hệ thống dẫn chứng thích hợp. Yêu cầu dẫn chứng:
 + Đó phải là những dẫn chứng lấy ra từ đời sống thực tế, càng xác thực, càng cụ thể càng có sức thuyết phục cao.
 + Hạn chế lấy dẫn chứng từ tác phẩm văn học.
 + Khi đưa dẫn chứng vào,