SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 12C1 - Trường THPT Lê lai “Phương pháp tính nhanh bài toán xác định chu kỳ, tần số và bước sóng của mạch dao động LC khi có sự thay đổi cấu tạo mạch dao động

SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 12C1 - Trường THPT Lê lai “Phương pháp tính nhanh bài toán xác định chu kỳ, tần số và bước sóng của mạch dao động LC khi có sự thay đổi cấu tạo mạch dao động

Trong thời đại khoa học kĩ thuật phát triển, xã hội luôn đòi hỏi những con người hoàn thiện về kiến thức, khả năng tư duy và hành động, biết định hướng cuộc sống một cách khoa học. Chính vì vậy, ngành giáo dục luôn chỉ đạo sát sao việc thực hiện mục tiêu đào tạo để đáp ứng những nhu cầu đó.

Nhiệm vụ của người giáo viên trong nhà trường không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn phải dạy cho học sinh phương pháp học tập đúng đắn, phát triển năng lực, nhận thức và tư duy của học sinh. Nhằm đào tạo ra những sản phẩm đáp ứng yêu cầu của xã hội.

Trong những năm gần đây Bộ giáo dục có kế hoạch thay đổi chương trình sách giáo khoa, thay đổi cách kiểm tra đánh giá. Để đáp ứng được yêu cầu đổi mới thì giáo viên phải thay đổi phương pháp dạy và học sinh phải thay đổi phương pháp học cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Qua đó việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng theo một hình thức mới. Vì vậy, trong quá trình giảng dạy bộ môn, giáo viên cần chú ý hướng dẫn học sinh phương pháp tìm cách giải nhanh, thông minh, chính xác để đáp ứng được yêu cầu của việc đổi mới cách kiểm tra đánh giá.

Trong quá trình giảng dạy ở trường THPT Lê Lai, tôi nhận thấy nhiều học sinh còn khá lúng túng và giải khá chậm các bài toán liên quan đến xác định chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch LC khi cấu tạo của mạch thay đổi. Với những bài toán đơn giản các em giải tầm 5 phút còn những bài phức tạp hơn các em có thể cần tới 10 phút hoặc nhiều hơn. Một số em có dùng các công thức tính nhanh để áp dụng nhưng các em cho biết các công thức này rất dễ nhầm lẫn và nhiều trường hợp không áp dụng được nếu đề bài hỏi khó đi. Vì vậy để giải nhanh và chính xác các bài tập liên quan đến xác định chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch LC khi cấu tạo của mạch thay đổi đặc biệt là những bài toán khó là cả một vấn đề đối với các em.

 

doc 18 trang thuychi01 4910
Bạn đang xem tài liệu "SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 12C1 - Trường THPT Lê lai “Phương pháp tính nhanh bài toán xác định chu kỳ, tần số và bước sóng của mạch dao động LC khi có sự thay đổi cấu tạo mạch dao động", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ 
TRƯỜNG THPT LÊ LAI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12C1 – TRƯỜNG THPT LÊ LAI – NGỌC LẶC “PHƯƠNG PHÁP TÍNH NHANH BÀI TOÁN XÁC ĐỊNH CHU KỲ, TẦN SỐ, BƯỚC SÓNG CỦA MẠCH DAO ĐỘNG LC KHI CÓ SỰ THAY ĐỔI CẤU TẠO MẠCH DAO ĐỘNG”
Người thực hiện: Lê Thị Liễu
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Vật lý
THANH HÓA NĂM 2019
THANH HOÁ NĂM 2018
MỤC LỤC
HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12C1 – TRƯỜNG THPT LÊ LAI “PHƯƠNG PHÁP TÍNH NHANH BÀI TOÁN XÁC ĐỊNH CHU KỲ, TẦN SỐ, BƯỚC SÓNG CỦA MẠCH DAO ĐỘNG LC KHI CÓ SỰ THAY ĐỔI CẤU TẠO MẠCH DAO ĐỘNG” 
1- MỞ ĐẦU
1.1 Lý do chọn đề tài
Trong thời đại khoa học kĩ thuật phát triển, xã hội luôn đòi hỏi những con người hoàn thiện về kiến thức, khả năng tư duy và hành động, biết định hướng cuộc sống một cách khoa học. Chính vì vậy, ngành giáo dục luôn chỉ đạo sát sao việc thực hiện mục tiêu đào tạo để đáp ứng những nhu cầu đó.
Nhiệm vụ của người giáo viên trong nhà trường không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn phải dạy cho học sinh phương pháp học tập đúng đắn, phát triển năng lực, nhận thức và tư duy của học sinh. Nhằm đào tạo ra những sản phẩm đáp ứng yêu cầu của xã hội.
Trong những năm gần đây Bộ giáo dục có kế hoạch thay đổi chương trình sách giáo khoa, thay đổi cách kiểm tra đánh giá. Để đáp ứng được yêu cầu đổi mới thì giáo viên phải thay đổi phương pháp dạy và học sinh phải thay đổi phương pháp học cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Qua đó việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng theo một hình thức mới. Vì vậy, trong quá trình giảng dạy bộ môn, giáo viên cần chú ý hướng dẫn học sinh phương pháp tìm cách giải nhanh, thông minh, chính xác để đáp ứng được yêu cầu của việc đổi mới cách kiểm tra đánh giá. 
Trong quá trình giảng dạy ở trường THPT Lê Lai, tôi nhận thấy nhiều học sinh còn khá lúng túng và giải khá chậm các bài toán liên quan đến xác định chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch LC khi cấu tạo của mạch thay đổi. Với những bài toán đơn giản các em giải tầm 5 phút còn những bài phức tạp hơn các em có thể cần tới 10 phút hoặc nhiều hơn. Một số em có dùng các công thức tính nhanh để áp dụng nhưng các em cho biết các công thức này rất dễ nhầm lẫn và nhiều trường hợp không áp dụng được nếu đề bài hỏi khó đi. Vì vậy để giải nhanh và chính xác các bài tập liên quan đến xác định chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch LC khi cấu tạo của mạch thay đổi đặc biệt là những bài toán khó là cả một vấn đề đối với các em. 
Về phía giáo viên, thông qua hoạt động sinh hoạt chuyên môn hàng tháng ở tổ, tôi có trao đổi, thảo luận với các đồng nghiệp về vấn đề này thì nhận thấy những phương pháp mà thầy, cô đã và đang áp dụng khi dạy học sinh về những bài toán này còn nhiều hạn chế, chưa giải quyết tốt được vấn đề nan giải mà các em đang gặp phải nói trên. Dẫn đến kết quả học tập của học sinh chưa cao.
Trên cơ sở đó tôi đã lựa chọn đề tài “Hướng dẫn học sinh lớp 12C1 - trường THPT Lê lai “Phương pháp tính nhanh bài toán xác định chu kỳ, tần số và bước sóng của mạch dao động LC khi có sự thay đổi cấu tạo mạch dao động” với mong muốn giúp các em tiếp cận thêm một phương pháp mới, tạo cho các em thêm sự tự tin khi làm bài tập một cách nhanh chóng, chính xác mà không làm mất đi bản chất Vật lý, từ đó đạt được kết quả tốt trong học tập và thi cử.
1.2 Mục đích nghiên cứu
Hiện nay khi hình thức thi và kiểm tra chủ yếu là trắc nghiệm nên đòi hỏi các em ngoài việc hiểu nội dung kiến thức thì cần phải biết vận dụng các phương pháp giải nhanh để đáp ứng được yêu cầu của đề ra. Với mong muốn giúp các em có thể giải nhanh và chính xác các bài toán liên quan đến xác định chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch LC khi cấu tạo của mạch thay đổi. Từ đó giúp các em tự tin trong việc giải các bài tập trắc nghiệm phần mạch dao động LC và từ đó làm tốt các bài thi và bài kiểm tra tôi đã lựa chọn đề tài Hướng dẫn học sinh lớp 12C1 - trường THPT Lê lai “Phương pháp tính nhanh bài toán xác định chu kỳ, tần số và bước sóng của mạch dao động LC khi có sự thay đổi cấu tạo mạch dao động”
1.3 Đối tượng nghiên cứu
Trong vật lý bài xác định chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch LC khi cấu tạo của mạch thay đổi tuy không quá khó, song nếu các em chỉ dùng các công thức cơ bản để giải các bài tập này thì lượng thời gian cho một bài tập tương đối dài. Trong khi yêu cầu hiện nay cần giải nhanh và chình xác. Chính vì vậy việc đưa ra phương pháp giải nhanh cho dạng bài tập này là khá cần thiết.
Bài tập xác định chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch LC khi cấu tạo của mạch thay đổi thường có những dạng:
- Bài toán xác định chu kỳ, tần số, sau khi cấu tạo của mạch thay đổi.
- Bài toán kiên quan đến điều chỉnh mạch thu sóng để thu được bước sóng thích hợp.
Qua việc phân dạng và đưa ra phương pháp giải nhanh cho các bài toán liên quan đến xác định chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch LC khi cấu tạo mạch thay đổi sẽ giúp các em hiểu và nắm vững mối ràng buộc giữa các kiến thức từ đó làm nhanh và chính xác các bài tập.
1.4 Phương pháp nghiên cứu
1.4.1 Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết
- Từ lý thuyết mạch dao động LC.
Mạch dao động LC gồm một tụ điện mắc nối tiếp với một cuộn cảm thành mạch kín.
Công thức Tôm-xơn về chu kỳ mạch dao động LC.
, , 
1.4.2 Phương pháp khảo sát thực tế thu thập thông tin, thống kê và xử lý số liệu
Thống kê học sinh hai lớp 12C1 và 12C2 có trình độ như nhau nhưng một lớp làm theo phương pháp tính nhanh còn một lớp làm theo phương pháp thông thường để so sánh hiệu quả của phương pháp tính nhanh.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1 Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
2.1.1 Chu kỳ dao động (Sách giáo khoa vật lý 12)
Chu kỳ dao động (T) của dao động điện từ tự do trong mạch dao động gọi là chu kỳ riêng của mạch dao động.
* Đối với dao động điện từ tự do, chu kỳ của mạch dao động được xác định:
T= 2πω
Trong đó: + ω là tần số góc của mạch dao động, phụ thuộc cấu tạo của mạch (rad/s)
Vậy chu kỳ của dao động điện từ tự do phụ thuộc vào tần số góc ω của mạch tức là phụ thuộc vào cấu tạo của mạch đó. 
2.1.2 Tần số dao động (Sách giáo khoa vật lý 12)
Tần số dao động (f) là tần số dao động riêng của mạch dao động.
* Đối với dao động điện từ, tần số của mạch dao động được xác định:
f= 1T= ω2π
Như vậy tần số của mạch dao động điện từ phụ thuộc vào tần số góc ω của mạch tức là phụ thuộc vào cấu tạo của mạch đó.
2.1.3 Tần số góc (Sách giáo khoa vật lý 12)
* Đối mạch dao động LC: 
Trong đó: + L: là mạch số tự cảm của cuộn dây (H)
 + C: là điện dung của tụ (F) 
2.1.4 Bước sóng (bí quyết ôn thi THPTQG của Chu Văn Biên)
- Bước sóng cần thu.
 	Để thu được sóng điện từ nhất định thì người ta phải điều chỉnh máy thu sao cho tần số dao động riêng của mạch bằng tần số của sóng cần thu tức là trong mạch có hiện tượng cộng hưởng.
- Công thức.
Đối với mạch gồm nhiều cuộn cảm ghép nối tiếp thì mạch số tự cảm tương đương của mạch được xác định.
 L = L1 + L2 + L3+ 
Đối Với mạch gồm nhiều tụ điện ghép nối tiếp thì điện dung tương đương được xác định.
Nếu các tụ ghép song song thì điện dung tương đương được xác định . 
 C = C1 + C2 +C3 +
2.2 Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
 Từ thực tế giảng dạy ở trường THPT Lê Lai là một trường miền núi với tỉ lệ học sinh yếu kém khá cao do đó khả năng biến đổi công thức và nhớ nhiều công thức là vấn đề khó đối với các em. Chính vì vậy nhiều học sinh còn khá lúng túng và giải khá chậm các bài toán cần đến sự biến đổi nhiều phép tính. Với phần bài tập xác định chu kỳ, tần số, bước sóng khi cấu tạo mạch thay đổi với những bài đơn giản các em giải tầm 5 phút còn những bài phức tạp hơn các em có thể cần tới 10 phút hoặc nhiều hơn. Một số em có dùng các công thức tính nhanh để áp dụng nhưng các em cho biết các công thức này rất dễ nhầm lẫn và nhiều trường hợp không áp dụng được nếu đề bài hỏi khó đi. Vì vậy để giải nhanh và chính xác các bài tập liên quan đến chu kỳ, tần số, của mach LC khi cấu tạo của mạch thay đổi đặc biệt là những bài toán khó đang là cả một vấn đề đối với các em. 
Về phía giáo viên, thông qua hoạt động sinh hoạt chuyên môn hàng tháng ở tổ, tôi có trao đổi, thảo luận với các đồng nghiệp về vấn đề này thì nhận thấy những phương pháp mà thầy, cô đã và đang áp dụng khi dạy học sinh về bài toán liên quan đến chu kỳ, tần số, bước sóng khi cấu tạo của mạch thay đổi còn nhiều hạn chế, chưa giải quyết tốt được vấn đề nan giải mà các em đang gặp phải nói trên. Dẫn đến kết quả học tập của học sinh chưa cao.
Về phần tài liệu tham khảo tuy có đề cập đến phần bài tập này nhưng chưa sâu và chưa đưa ra từng dạng cụ thể để các em có thể áp dụng nhanh vào các bài thi.
2.3 Các giải pháp để giải quyết vấn đề
Xuất phát từ các công thức chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch dao động LC ta nhận thấy khi điện dung (C) thay đổi, mạch số tự cảm (L) thay đổi hoặc cả điện dung và mạch số tự cảm của mạch thay đổi thì T, f, , cũng thay đổi. Vậy khi T, f, thay đổi ta sẽ tính T, f, mới như thế nào? Để giải các bài tập này ta có thể chia chúng thành các dạng sau:
2.3.1 Dạng 1: Bài toán xác định chu kỳ, tần số của mạch dao động LC khi cấu tạo mạch thay đổi
Để làm bài toán này học sinh cần:
Một là: nắm công thức về ghép các tụ.
Nếu các tụ ghép nối tiếp thì ta có công thức xác định điện dung tương đương là.
Nếu các tụ ghép song song thì công thức xác định điện dung tương đương.
C = C1 + C2 +C3 +
Nếu các cuộn cảm ghép nối tiếp thì công thức xác định mạch số tự cảm tương đương.
 L = L1 + L2 + L3+ 
Hai là: từ công thức chu kỳ, tần số 
;; 
Ta rút ra nhận xét: 
- Nếu L không đổi mà C thay đổi thì tỉ lệ với hay T2 tỉ lệ với C còn f tỉ lệ hay f2 tỉ lệ với . 
- Nếu C không đổi mà L thay đổi T tỉ lệ với hay T2 tỉ lệ với Lcòn f tỉ lệ với hay f2 tỉ lệ với .
- Nếu C và L đều thay đổi thì T tỉ lệ với hay T2 tỉ lệ với LC
Ví dụ 1 
Một cuộn cảm L mắc lần lượt với tụ C1, C2, C tạo thành mạch kín thì chu kỳ dao động của mạch lần lượt T1,T2,T . Chu kỳ dao động lần lượt là T1= 3s, T2 = 4s. Nếu C = C1+ C2 thì T bằng bao nhiêu.
Hướng dẫn: 
Với cách giải thông thường các em thường phải xuất phát từ công thức
= 5(s)
Thời gian cho cách giải này tầm 4 phút nhưng nếu dùng phương pháp tỉ lệ ta thấy với bài toán này thì mạch số tự cảm không đổi chỉ có C thay đổi. Theo lý luận ở trên ta có T2 tỉ lệ với C do đó từ công thức: 
C = C1 +C2 suy ra T2 = T12 +T22
Suy ra T = 5s. Với phương pháp tỉ lệ này có thể giúp các em giải bài toán trên không đến nữa phút.
Ví dụ 2 
Một cuộn cảm L mắc lần lượt với các tụ lượt C1, C2 tạo thành mạch kín thì chu kỳ là: T1= 6ms, T2 = 8ms. Nếu L mắc với tụ C tạo thành mạch kín mà 3C=2C1+ C2 thì chu kỳ dao động của mạch là bao nhiêu.
Hướng dẫn 
Đây là bài toán phức tạp hơn. Với cách giải thông thường các em thường giải thì bài toán này cần khá nhiều phép biến đổi và các phép tính biến đổi tương đối khó. Do vậy để làm bài này có thể lên tới 10 phút. Mặt khác với nhiều phép tính loằng ngoằng rất dễ nhầm nhưng nếu dùng phương pháp tỉ lệ thì sao?
Với bài toán này thì ta nhận thấy mạch số thự cảm L không đổi chỉ có điện dung C thay đổi. Theo lý luận ở trên ta có T2 tỉ lệ với C. Vậy từ công thức 3C=2C1+ C2
ta có thể suy ra: 
 3T2 = 2T12 +T22 từ đó suy ra T = 6,7ms. 
Vậy dùng phương pháp tỉ lệ ở trên có thể giải bài toán không đến 1 phút mà rất chính xác, giúp các em không phải đau đầu với các phép biến đổi dài dòng mà mất nhiều thời gian.
Ví dụ 3
Một cuộn cảm L được ghép lần lượt với tụ C1, C2, C thì chu kỳ dao động lần lượt là T1= 1,6ms, T2 = 1,8ms và T. Nếu C2 = 2C12 + 5C22 thì T bằng bao nhiêu.
Hướng dẫn
Tương tự như ví dụ 2 thì đây là bài toán khá nhiều phép biến đổi phức tạp. Với bài toán này mà giải theo cách thông thường thì mất khá nhiều thời gian lại còn khó chính xác. Do đó bài này để giải nhanh ta dùng phương pháp tỉ lệ nêu trên:
 	Với bài toán này L không đổi. Theo lý luận ở trên C tỉ lệ T2 do đó C2 tỉ lệ T4. Vậy từ C2 = 2C12 + 5C22 ta suy ra T4 = 2T14 + 5T24
Ví dụ 4 (CĐ 2010)
Mạch dao động lý tưởng gồm cuộn cảm thuần L không đổi và có tụ điện C thay đổi khi C= C1 thì tần số dao động của mạch bằng 60(kHz) và khi C = C2 thì tần số dao động của mạch 80(kHz). Nếu C = thì tần số dao động của mạch là bao nhiêu.
Hướng dẫn
Theo nhận xét ở trên thì khi L không đổi f2 tỉ lệ với . Xuất phát từ giả thiết C= 
ta có thể viết dưới dạng: 
Ví dụ 5
Mạch dao động lý tưởng có L thay đổi. Khi L = L1 thì f1 = 8kHz, khi L = L2 thì tần số f2 = 27kHz. Khi L = (L13L22)0.2 thì tần số dao động của mạch là bao nhiêu.
Hướng dẫn
Với bài toán này nếu giải theo cách biến đổi công thức thông thường thì khá phức tạp mất nhiều thời gian, không hợp với hình thức thi trắc nghiệm, song nếu dùng phương pháp tỉ lệ cho bài toán này thì chỉ cần một phép tính đơn giản là ra kết quả
Ta thấy C không đổi mà L thay đổi thì f2 tỉ lệ vì vậy từ công thức 
L = (L13L22)0.2 ta suy ra 
Kết quả giải nhanh và chính xác giúp các em tự tin, yêu thích hơn với môn học.
2.3.2 Dạng 2: Bài toán liên quan đến mạch thu sóng.
Để giải loại bài toán này học sinh cần nắm được .
Một là: Từ công thức xác định bước sóng mà mạch thu được. 
Ta nhận thấy nếu L không đổi còn C thay đổi thì tỉ lệ với hay 
tỉ lệ với C. 
Nếu C không còn L thay đổi thì tỉ lệ haytỉ lệ L.
Nếu cả L và C thay đổi thì tỉ lệ hay tỉ lệ LC.
Hai là: Nhớ công thức ghép tụ và ghép cuộn cảm.
Nếu các tụ ghép nối tiếp thì điện dung tương đương được xác định.
Nếu các tụ ghép song song thì điện dung tương đương xác đinh.
C = C1 + C2 +C3 +
Nếu các cuộn cảm ghép nối tiếp thì công thức xác định mạch số tự cảm tương đương.
 L = L1 + L2 + L3+ 
Ba là: Nhớ công thức tính điện dung tụ điện phẳng : là hằng số điện môi, d là khoảng cách hai bản tụ và S là diện tích đối diện các bản tụ)
Khi chất điện môi trong tụ là không khí thì =và bước sóng mạch thu được là 
Nếu nhúng vào chất lỏng và các yếu tố khác không đổi thì C= . Bước sóng mạch thu được 
Nếu nhúng x phần trăm diện tích các bản tụ ngập vào trong điện môi lỏng các yếu tố khác không thay đổi, thì bộ tụ C gồm C1 và C2 ghép song song
Nếu ghép sát vào một bản tụ một tấm điện môi có hằng số điện môi có bề dày x phần trăm bề dày của lớp không khí và các yếu tố khác không đổi thì bộ tụ C gồm C1 và C2 ghép nối tiếp .
Ví dụ 1
Khi mắc tụ điện có điện dụng C1 với cuộn cảm L thì mạch thu sóng thu được bước sóng 100m, khi mắc tụ điện có điện dung C2 với L thì mạch thu được bước sóng 75m. Khi mắc C1 và C2 song song rồi mắc với L tạo thành mạch kín thì mạch thu được bước sóng bao nhiêu.
Hướng dẫn
Nếu học sinh làm theo cách biến đổi thông thường thì các em thường làm như sau:
mà khi ghép C1 song song với C2 ta được bộ tụ có điện dung tương đương là: 
 C =C1 + C2
= 125m
Làm theo phương pháp này tốn thời gian mà trong quá trình biến đổi còn dễ nhầm song ta dùng phương pháp tỉ lệ ta chỉ cần nhớ khi L không đổi C tỉ lệ với vậy 2 tụ mắc song song thì 
 C= C1+C2 nên ta rút ra 
Phương pháp tỉ lệ như trên rất chính xác, không phải biến đổi nhiều do đó thời gian làm bài toán trên không hết nữa phút bởi vậy nó phù hợp với phương pháp thi trắc nghiệm hiện nay.
Ví dụ 2
 Khi mắc tụ điện có điện dung C1 với cuộn cảm L thì mạch thu được bước sóng 60m, khi mắc tụ điện có điện dung C2 với cuộn cảm L thì mạch thu được bước sóng 80m. Khi mắc C1 nối tiếp C2 rồi nối với cuộn cảm L thì mạch thu được bước sóng bao nhiêu.
Hướng dẫn
Nếu làm theo phương pháp biến đổi thông thường ta làm như sau
(1)
(2)
Khi 2 tụ ghép nối tiếp điện dung tương đương C= từ đó ta có bước sóng mà mạch thu được: (3) sau đó thay (1) và (2) và (3) và qua phép rút gọn loằng ngoằng rồi cuối cùng được công thức :
Nhưng nếu ta dùng phương pháp tỉ lệ ta chỉ cần nhớ tỉ lệ với C do đó chổ nào là C ta thay
Mà 2 tụ ghép nối tiếp ta có công thức điện dung tương đương:
Với phương pháp này ta có thề giải bài toán trên chỉ cần 1/10 thời gian khi giải bằng cách biến đổi thông thường mà lại rất chính xác.
Ví dụ 3
 Mạch dao động điện từ gồm cuộn dây có L và một tụ điện có điện dung C. Khi L = L1 và C = C1 thì mạch thu được bước sóng . Khi L2 = 3L1 và tụ C2 thì mạch thu được sóng có bước sóng 2. Nếu L3 = 3L1 và C3 = C1 + C2 thì mạch thu được bước sóng bao nhiêu.
Hướng dẫn
Đây là bài toán khá phức tạp nếu học sinh dùng cách biến đổi công thức thông thường sẽ rất dễ sai mà còn mất khá nhiều thời gian. Với bài toán này ta chỉ cần nhớ tỉ lệ với LC là có thể giải quyết khá đơn giản.
Ta có L3C3 = 3L1(C1+C2) = 3L1C1 + 3L1C2 = 3L1C1 +L2C2
Vậy từ đó chổ nào là LC thay nên ta dễ dàng có 
Ví dụ 4
 Mạch dao động của một máy phát sóng vô tuyến gồm cuộn cảm và tụ điện phẳng mà khoảng cách giữa hai bản tụ có thể thay đổi được. Khi khoảng cách giữa hai bản tụ là 4,8(mm) thì máy phát ra sóng có bước sóng 300(m), để máy phát ra sóng có bước sóng 240(m) thì khoảng cách giữa hai bản phải tăng thêm bao nhiêu.
Hướng dẫn
Với bài toán này ta chỉ cần nhớ rằng khi L không đổi thì tỉ lệ với C mà C tỉ lệ nghịch với d nên ta có 
Ví dụ 5 
Mạch dao động gồm cuộn cảm ghép tụ phẳng không khí thì bước sóng điện từ cộng hưởng là 66(m). Nếu nhúng 1/3 diện tích các bản tụ nghập vào trong điện môi có hằng số điện môi là 2 thì bước sóng điện từ cộng hưởng với mạch là bao nhiêu.
Với bài toán này ta có thể dùng công thức tính nhanh 
Tuy nhiên công thức tính nhanh mà phải nhớ như trên dễ quên hoặc nhầm, chính vì vậy ta nên dùng phương pháp tỉ lệ với phương pháp này ta chỉ cần nhớ khi ta nhúng bản tụ ngập trong điện môi thì tương đương như hai tụ mắc song song do đó ta có 
C = C1 +C2 mà C1= = C2 đó suy ra 
2.4 Hiệu quả đối với hoạt động dáo dục
 	Sau khi triển khai đề tài này đến học sinh các lớp tôi trực tiếp giảng dạy ở trường THPT Lê Lai tôi thấy kết quả đạt được rất khả quan.
Cụ thể, tôi tiến hành thực nghiệm ở hai lớp 12C1, 12C2 có trình độ gần tương đương nhau sau khi tôi dạy song bài mạch dao động như sau:
	Hướng dẫn học sinh lớp 12C1 phương pháp tính nhanh như đã trao đổi trong đề tài. Với học sinh của lớp 12C2 chỉ hướng dẫn cơ sở lý thuyết về phương pháp. Sau đó, tiến hành kiểm tra 15 phút và giao cùng một mạch thống câu hỏi về xác định chu kỳ, tần số và bước sóng của mạch dao động khi cấu tạo mạch thay đổi.
Kết quả của bài kiểm tra 15 phút tôi thu được như sau:
Lớp
SS
Giỏi
Khá
TB
Yếu
Kém
Sl
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
12C1
45
19
42,22
21
46,67
5
11,11
0
0
0
0
12C2
45
5
11,11
10
22,22
20
44,44
7
15,56
3
6,67
Qua thống kê của bảng chứng tỏ đề tài đã giúp học sinh làm bài tập nhanh hơn, chính xác hơn. Đối chiếu kết quả thực nghiệm tôi nhận thấy đề tài đã có tác dụng tích cực trong việc giúp học sinh xác định nhanh chu kỳ, tần số, bước sóng của mạch dao động LC khi cấu tạo mạch thay đổi. Qua phương pháp này tôi nhận thấy các em có hứng thú với môn vật lý hơn. 
Đối với đồng nghiệp, qua trao đổi chuyên môn ở tổ nhiều đồng chí đã nhận xét phương pháp khá hay và áp dụng vào những lớp các đồng chí đang trực tiếp giảng dạy thấy hiệu quả được nâng lên.
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1 Kết luận
Qua việc áp dụng đề tài vào việc giảng dậy môn vật lý tôi nhận thấy đã cơ bản đạt được những yêu cầu đề ra. Học sinh rất hứng thú và tự tin với cách làm mới nhanh và chính xác được nêu trong đề tài. Giáo viên tiếp cận được một phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo mang lại hiệu quả cao. Song thời gian áp dụng chưa dài. Số lượng câu hỏi trắc nghiệm trong ngân hàng đề của tôi còn hạn chế nên có thể chưa làm xuất hiện hết những tồn tại và hạn chế. Vì vậy rất mong nhận được những nhận xét, góp ý của các quý thầy cô để đề tài của tôi có thể phát huy được tác dụng trong các giờ lên lớp.
3.2 Đề xuất
 Đối với giáo viên: 
	Để có được các phương pháp hay kích thích học sinh học tập thì giáo viên cần phải có thời gian tìm tòi, tham khảo các tài liệu về bộ môn, đúc kết những phương pháp hay cho bản thân từ đó tổng hợp lại để tìm ra những phương pháp dễ hiểu, dễ nhớ cho học sinh. Đồng thời giáo viên cũng nên khuyến khích, động viên học sinh để các em cảm thấy mình có khả năng tiếp thu và sáng tạo, từ đó thêm yêu thích môn học.
Đối với học sinh:
	Để nắm được phương pháp giải một dạng bài tập đòi 

Tài liệu đính kèm:

  • docskkn_huong_dan_hoc_sinh_lop_12c1_truong_thpt_le_lai_phuong_p.doc