SKKN Một số phương pháp huấn luyện nhằm nâng cao thành tích chạy cự ly ngắn cho học sinh THPT

 SỞ GD&ĐT VĨNH PHÚC
 TRƯỜNG THPT NGÔ GIA TỰ
 =====***=====
 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 Tên sáng kiến: 
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP HUẤN LUYỆN NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH CHẠY 
 CỰ LY NGẮN CHO HỌC SINH THPT
 Tác giả sáng kiến: Nguyễn Văn Hòa
 Mã sáng kiến: 12.60.01
 Tháng 12 năm 2019
 1 1.Lời giới thiệu
 Trong công cuộc đổi mới của giáo dục và đào tạo chúng ta hiện nay, thì 
mục điêu của ngành Giáo dục - Đào tạo là tạo ra những con người mới để thực 
hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập và phát triển. 
Muốn thực hiện được điều đó thì mỗi con người phải có đủ đức, đủ tri thức và 
đủ sức khỏe. Như Bác Hồ đã từng nói: “Có đức, có tài nhưng không đủ sức khỏe 
thì con người không thể làm được việc gì”. Vì thế trong chương trình đào tạo ở 
bậc THPT, thể dục chiếm một vai trò và vị trí hết sức quan trọng, nhưng do đặc 
điểm tâm sinh lý của lứa tuổi này là lứa tuổi dậy thì, có sự biến đổi nhiều, đôi 
lúc đột ngột về tâm sinh lý của các em nên đã hỏi giáo viên giảng dạy bộ môn 
này phải hiểu và chọn phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp, giúp các em vừa 
ổn định được tâm lý vừa phát triển được thể lực một cách toàn diện, để các em 
có đủ sức khỏe học tập lĩnh hội các kiến thức một cách tốt nhất.
 Đổi mới trong phương pháp giáo dục thể chất là một việc làm có ý nghĩa 
thực tiễn phù hợp với xu thế phát triển của thời đại. Sử dụng các phương pháp, 
các bài tập phù hợp sẽ giúp người học phát triển tối đa về mặt thể chất. Có nhiều 
môn thể thao đã góp phần to lớn vào sự nghiệp pháp triển và tiến bộ của nước 
nhà, môn đầu tiên kể đến đó là “Điền kinh”. Bởi vì, điền kinh là một hoạt động 
thể dục thể thao phổ biến rộng rãi trong toàn xã hội (môn nữ hoàng). Xuất hiện 
mọi lúc, mọi nơi với nhiều nội dung và hình thức tập luyện đa dạng phong phú. 
Được vận dụng tập luyện nhằm phát triển nâng cao thể lực cho con người. 
 Trong bộ môn điền kinh thì chạy ngắn là một nội dung được lựa chọn sử 
dụng rộng rãi trong chương trình giáo dục thể chất, ở các trường học từ phổ 
thông đến cao đẳng – đại học nhằm rèn luyện nâng cao sức khỏe và thể lực, 
phẩm chất đạo đức, ý chí, nghị lực, niềm tin cho thế hệ trẻ. Thực tế ở các 
trường THPT trên toàn quốc nói chung và trường THPT Ngô Gia Tự - Lập 
Thạch - Vĩnh Phúc nói riêng, qua khảo sát chúng tôi thấy hiệu quả giảng dạy 
môn điền kinh, nội dung chạy ngắn kết quả chưa cao, thành tích của các em 
trong tập luyện và thi đấu còn khá khiêm tốn. Trong quá trình giảng dạy nội 
dung chạy ngắn giáo viên chưa thật sự chú ý đến việc phát triển yếu tố thể lực, 
đặc biệt là thể lực chuyên môn: “Sức mạnh tốc độ”để nâng cao thành tích cho 
học sinh.
 Vì vậy, việc áp dụng các bài tập giáo dục thể chất nói chung, bài tập phát triển 
sức mạnh tốc độ nói riêng vào tập luyện một cách linh hoạt sáng tạo phù hợp và 
khoa học là một việc làm có ý nghĩa to lớn. Lựa chọn các bài tập để phát triển sức 
mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích trong chạy cự ly ngắn cho học sinh là việc 
làm cấp thiết hiện nay. 
 Xuất phát từ những lý do trên, qua nghiên cứu phân tích tài liệu chúng tôi đề 
xuất và nghiên cứu đề tài: “Một số phương pháp huấn luyện nhằm nâng cao 
thành tích chạy cự ly ngắn cho học sinh Trung học phổ thông”.
2. Tên sáng kiến
 3 của một VĐV ưu tú chỉ chiếm 22,1% thời gian của một bước chạy, còn thời gian 
lắc người và các động tác khác chiếm tới 77,9% tỷ lệ của nó là 1 : 3,5. Vì vậy kỹ 
thuật chạy ngắn hiện đại rất chú trọng kỹ thuật lắc người. Khi huấn luyện phải 
nghiên cứu kỹ càng những động tác này, đặc biệt là những đặc tính về sinh cơ, 
lực học và quy luật của nó (lắc người – động tác xoay người theo trục dọc, giúp 
tăng độ dài bước). Rút ngắn thời gian nâng đùi và thời gian bay trên không.
 Gia tăng hoặc giảm bớt tốc độ ban đầu khi nâng cao trọng tâm cơ thể có ý 
nghĩa quan trọng đối với kỹ thuật gia tăng tốc độ chạy ngắn. Góc bay người và 
tốc độ ban đầu có ảnh hưởng trực tiếp đến hình thức và tốc độ bước chạy.
7.1.3. Kéo dài thời gian và khoảng cách duy trì sự tăng tốc
 Nghiên cứu kỹ thuật của VĐV chạy ngắn thấy: Thời gian và khoảng cách 
duy trì sự tăng tốc của các VĐV chuyên nghiệp đều được gia tăng. Ở cự ly 
100m giải “Điền kinh quốc tế Toki” năm 1991, khoảng cách tăng tốc của các 
VĐV lên đến 80m, thời gian duy trì của nó lên đến khoảng từ 8,12s đến 
8,32s. Vậy để nâng cao hiệu quả huấn luyện và giảng dạy chạy cự ly ngắn cần 
chú ý:
 - Nguồn năng lượng cung cấp cho cơ hoạt động, khi chạy các cự ly từ 50 – 
100m chủ yếu là sử dụng nguồn năng lượng alaktat (còn từ 150m – 200m nguồn 
laktat). Khi VĐV tập chạy lắp lại dù ở cự ly nào, thì nguồn năng lượng được 
huy động không chỉ phụ thuộc vào độ dài của cự ly mà còn phụ thuộc vào cả số 
lần lặp lại và thời gian nghỉ giữa quãng giữa các lần chạy.
 - VĐV chạy cự ly ngắn cũng như các VĐV chạy cự ly ngắn khác cần được 
huấn luyện để chạy nửa sau của cự ly nhanh hơn so với nửa đầu. 
7.2. Cơ sở lý luận và sinh lý của huấn luyện sức mạnh tốc độ cho học sinh 
THPT
7.2.1. Cơ sơ sinh lý của lứa tuổi học sinh THPT
 Lứa tuổi học sinh trung THPT là lứa tuổi đầu thanh niên là thời kì đạt được 
trưởng thành về mặt thể lực nhưng cơ thể còn kém so với sự phát triển của 
người lớn. Có nghĩa là ở lứa tuổi này cơ thể các em đang phát triển mạnh, khả 
năng hoạt động của các cơ quan và các bộ phận được nâng cao cụ thể là: 
 • Hệ vận động:
 Hệ xương: Ở lứa tuổi này cơ thể các em phát triển một cách mạnh mẽ về 
chiều dài, bề dày, hàm lượng các chất hữu cơ giảm do hàm lượng Mg, P, Ca 
trong xương tăng quá trình cốt hóa xương ở các bộ phận chưa hoàn tất chỉ xuất 
hiện cốt hóa ở bộ phận như mặt. Các tổ chức sụn được thay thế bằng mô xương 
nên cùng với sự phát triển chiều dài của xương cột sống. Không giảm mà trái lại 
tăng lên có xu hướng cong vẹo. Vì vậy, mà trong quá trình giảng dạy cần tránh 
cho học sinh tập luyện với dụng cụ có trọng lượng quá nặng và các hoạt động 
chấn thương quá mạnh.
 5 7.2.2. Cơ sở tâm lý của lứa tuổi THPT 
 Cảm giác và tri giác của học sinh THPT đã đạt đến mức hoàn thiện do các 
cơ quan phân tích đã phát triển đầy đủ. Thị giác đã có khả năng phản ánh rất tinh 
vi với các màu sắc và âm thanh. Các em dễ phân biệt giữa cái chính và cái phụ, 
cái bản chất và không bản chất. Tính quan sát của các em chịu sự chi phối của 
hệ thống tín hiệu thứ 2 gắn liền với tư duy trừu tượng.
 Trí nhớ có ý nghĩa chiếm ưu thế rõ rệt, các em đã có ý thức tự giác, tích 
cực trong học tập, xây dựng động cơ đứng đắn, hướng tới nghề nghiệp sau này 
khi tốt nghiệp THPT. Tuy nhiên đôi khi vẫn bị các sự vật cụ thể trực quan lôi 
quấn hấp dẫn.
 Ngoài ra, các em còn có hướng chuộng hình thức bề ngoài, ưa thích cái 
đẹp. Từ những đặc điểm tâm lý đó mà ta lựa chọn một số bài tập căn bản có khối 
lượng sao cho phù hợp với lứa tuổi học sinh THPT.
 Đặc biệt, khi áp dụng các bài tập phải căn cứ vào thể lực, tâm lý, tình hình 
tiếp thu của học sinh để phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần. Đồng 
thời nâng cao kết quả học tập, lôi cuốn các em hăng say tập luyện và thi đấu ở 
trường phổ thông. 
7.2.3. Cơ sở lý luận của tố chất sức mạnh tốc độ
 Nhìn chung năng lực sức mạnh tốc độ của con người mang tính chất 
chuyên biệt khá rõ rệt. Việc chuyển hóa trực tiếp của sức mạnh tốc độ có thể 
chuyển hóa ở giai đoạn đầu của người mới tập. Còn những người tập luyện lâu 
năm hầu như việc chuyển hóa sức mạnh tốc độ không diễn ra.
 Do vậy, việc phát triển sức mạnh tốc độ không đồng loạt mà mà rất cụ thể 
đối với từng năng lực của từng người.
 Sức mạnh tốc độ là một tổ hợp thuộc tính chức năng của con người quy 
định trực tiếp chủ yếu về tốc độ động tác cũng như thời gian phản ứng vận động, 
đó là khả năng thực hiện động tác trong thời gian ngắn nhất.
 Nó bao gồm 2 loại:
 - Sức mạnh tốc độ đơn giản. 
 - Sức mạnh tốc độ phức tạp.
 * Những hình thức đơn gian thể hiện ở chỗ:
 + Thời gian tiềm tàng của phản ứng vận động .
 + Tốc độ động tác đơn (với đối kháng nhỏ).
 + Tần số động tác.
 Các hình thức đơn giản của sức mạnh tốc độ tương đối độc lập nhau. Đặc 
biệt là các chỉ số về thời gian phản ứng vận động hầu như không tương quan với 
tốc động tác và biểu hiện ở các lực khác nhau.
 Mặt khác: Sức mạnh tốc độ là khả năng thực hiện động tác trong thời gian 
ngắn nhất. Yếu tố quyết định đến đó là tính linh hoạt của quá trình thần kinh và 
 7 độc lập với nhau như: Thời gian phản ứng, thời gian của động tác đơn lẻ và tần 
số hoạt động.
 * Yếu tố quyết định tốc độ của các dạng sức mạnh tốc độ đó là:
 - Độ linh hoạt của quá trình thần kinh: Tần số động tác phụ thuộc vào tính 
chất hoạt động của thần kinh tức là phụ thuộc vào tốc độ chuyển trạng thái hưng 
phấn và ức chế của trung khu vận động. Ngoài ra độ linh hoạt động của thần kinh 
còn bao gồm cả tốc độ dẫn truyền xung động trong các dây thần kinh ngoại vi. 
Tốc độ hưng phấn của tế bào thần kinh còn ảnh hưởng đến thần kinh tiềm tàng và 
cùng với tốc độ dẫn truyền xung động trong các dây thần kinh ngoại vi mà chúng 
quyết định đến thời gian phản ứng.
 + Tốc độ co cơ phụ thuộc trước vào tỷ lệ sợi cơ nhanh và sợi cơ chậm trong 
bó cơ ngoài ra còn chịu ảnh hưởng rất lớn của hàm lượng các chất cao năng 
chứa trong cơ như : ATP và CP hoạt động tốc độ với thời gian ngắn chủ yếu là 
sử dụng nguồn năng lượng trong cơ thì khả năng cơ nhanh cũng tăng lên. Tập 
luyện sức mạnh tốc độ làm cho hàm lượng ATP và CP trong các sợi cơ nhất là 
nhóm cơ II A và II B tăng lên. Theo một số tác giả, hàm lượng ATP và CP có 
thể tăng thêm 10 – 30% (Kox – Im ), theo Iacophep N.N tốc độ co cơ còn phụ 
thuộc vào hoạt tính của men phân giải và tổng hợp ATP và CP. Tập luyện sức 
nhanh tốc độ có thể làm tăng các loại các cơ này.
 Trong chạy cự ly ngắn hai yếu tố tốc độ và sức mạnh có liên quan mật thiết 
với nhau. Mức độ phát triển sức mạnh tốc độ ảnh hưởng đến tốc độ. Cả hai yếu 
tố đó dù biến đổi đến tác dụng nào của tập luyện nhưng không đáng kể. Bởi vì 
chúng là những yếu tố quyết định đến tính di truyền. Do đó trong quá trình tập 
luyện sức mạnh tốc độ biến đổi chậm hơn sức bền. 
 - Cơ sở sinh lý để phát triển sức mạnh tốc độ.
 + Tăng cường độ linh hoạt và tốc độ dẫn truyền của hưng phấn ở trung ương 
thần kinh và bộ máy vận động.
 + Tăng cường phối hợp giữa các sợi cơ và các cơ, nâng cao tốc độ thả lỏng.
 Bởi vậy, để phát triển sức mạnh tốc độ cần phải áp dụng các bài tập có trọng 
lượng nhỏ, tốc độ, tần số cao, thời gian ngắn. Ngoài ra còn sử dụng phương 
pháp lặp lại và biến đổi thì sẽ cải thiện được tốc độ của người tập.
7.2.5. Đặc điểm sinh lý của môn chạy cự ly ngắn
 Đặc điểm về kĩ thuật chạy ngắn là tốc độ cao nhất, cường độ lớn nhất, thời 
gian ngắn nhất thành tích toàn cự li phụ thuộc vào các nhân tố: Tốc độ phản xạ, 
sự tăng tốc, năng lượng duy trì cao nhất và chất lượng kĩ thuật. Vì vậy, môn 
chạy cự ly ngắn có những đặc tính sinh lý sau:
 - Đặc điểm hệ thần kinh
 Quá trình thần kinh có tính linh hoạt cao hơn do hoạt động thay nhau giữa 
cơ đối kháng và cơ co rút, cần sự thay đổi giữa quá trình hưng phấn và ức chế ở 
trung khu vận động ở vỏ nãocho nên quá trình hưng phấn chiếm ưu thế. Bởi 
 9