Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học môn Công nghệ

 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu:
 Cùng với sự phát triển của xã hội loài người, cuộc cách mạng khoa học công 
nghệ như một luồng gió mới thổi vào và làm lay động nhiều lĩnh vực trong cuộc 
sống. Hơn bao giờ hết con người đang đứng trước những diễn biến thay đổi to lớn, 
phức tạp về lịch sử xã hội và khoa học- kỹ thuật. Nhiều mối quan hệ mâu thuẫn của 
thời đại cần được giải quyết trong đó có mâu thuẫn yêu cầu ngành GD- ĐT nói chung 
và người thầy chúng ta nói riêng phải giải quyết ngay, đó là mâu thuẫn giữa quan hệ 
sức ép của khối lượng tri thức ngày càng tăng và sự tiếp nhận của con người có giới 
hạn, bởi vì sự nhận thức của con người nói chung là tuyệt đối và không có giới hạn 
song sự thu nhận, hiểu biết kiến thức của mỗi con người đều hữu hạn và tương đối.
 Nhiệm vụ trên đây đã đặt ra cho người giáo viên bên cạnh việc bồi dưỡng kiến 
thức chuyên môn thì phải cải tiến phương pháp dạy học nâng cao chất lượng giáo dục 
để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới 
 Như chúng ta thấy, con đường nhận thức ngắn nhất sẽ là con đường “Đi từ trực 
quan sinh động đến tư duy trừu tượng” và phương tiện hết sức cần thiết để đi được 
trên “Con đường” nhận thức này chính là các “Dụng cụ trực quan”.
 Đặc biệt trong hướng dạy học mới hiện nay, “Hướng tích cực hoá hoạt động học 
tập của học sinh”, yêu cầu người giáo viên phải biết tạo điều kiện cho học sinh tự tìm 
tòi, khai thác kiến thức, biết điều khiển hoạt động nhận thức của mình bằng các “Đồ 
dùng trực quan”, chính vì thế mà “Đồ dùng trực quan” đã trở thành một nhân tố khá 
quan trọng trong hoạt động dạy học, vì nó vừa là phương tiện giúp học sinh khai thác 
kiến thức, vừa là nguồn tri thức đa dạng, phong phú mà học sinh rất dễ nắm bắt.
 Chúng ta cũng biết, Hội nghị BCH TƯ Đảng lần thứ 2 khoá VIII đã nhấn 
mạnh:“Đổi mới mạnh mẽ phương pháp GD-ĐT khắc phục lối truyền thụ một chiều, 
rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương 
pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy- học đảm bảo điều kiện và 
thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh ” thuộc lòng những gì thầy giáo giảng và cho ghi cũng như trong sách đã viết. Đó chính 
là cách giảng dạy giáo điều, nhồi sọ biến giáo viên thành người thuyết trình, giảng 
giải và học sinh thụ động tiếp nhận những điều đã nghe, đã đọc. Có nhà giáo dục đã 
gọi đó là cách “Nhai kiến thức rồi mớm cho học sinh”.
 Chúng ta đều biết rằng việc dạy học được tiến hành trong một quá trình thống 
nhất gồm hai khâu có tác dụng tương hỗ nhau: giảng dạy và học tập. Cả việc giảng 
dạy và học tập đều là một quá trình nhận thức, tuân theo những quy luật nhận thức. 
Nhận thức trong dạy học được thể hiện trong hoạt động của giáo viên và học sinh đối 
với việc truyền thụ và tiếp thu một nội dung khoa học được quy định trong chương 
trình với những phương pháp dạy học thích hợp, những phương tiện hình thức cần 
thiết để đạt được kết quả nhất định đã đề ra.
 Từ lâu các nhà sư phạm đã nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa của việc 
phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập. Nhà giáo dục người Đức là 
Disterverg đã khẳng định đúng đắn rằng: “Người giáo viên tồi truyền đạt chân lí, 
người giáo viên giỏi dạy cách tìm ra chân lí”.
 Điều này có nghĩa rằng người giáo viên không chỉ giới hạn công việc của mình 
ở việc đọc cho học sinh ghi chép những kiến thức có sẵn, bắt các em học thuộc lòng 
rồi kiểm tra điều ghi nhớ của các em thu nhận được ở bài giảng của giáo viên hay 
trong sách giáo khoa. Điều quan trọng là giáo viên cung cấp cho các em những kiến 
thức cơ bản (bao gồm kiến thức khoa học, sự hiểu biết về các quy luật, nguyên lí và 
các phương pháp nhận thức) làm cơ sở định hướng cho việc tự khám phá các kiến 
thức mới, vận dụng vào học tập và cuộc sống. 
 2. Tên sáng kiến
 Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học môn Công nghệ
 3. Tác giả sáng kiến
 Ho tên : Bùi Thị Hằng
 Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THCS Duy Phiên, xã Duy Phiên, Huyện Tam 
 Dương, Tỉnh Vĩnh Phúc. Khi bắt tay vào nghiên cứu tôi đã tiến hành khảo sát trên 2 lớp 7A và 7B của 
trường THCS Duy Phiên. Sau khi sử dụng để dạy các bài môn công nghệ, tôi đã 
tiến hành ở các lớp 7A, 7B (năm học 2017- 2018 ; 2018- 2019) với phương 
pháp chọn:
 - 1 lớp làm thực nghiệm (7B) với các nội dung để học sinh hoạt động 
 - 1 lớp đối chứng, chỉ sử dụng các bảng biểu theo hướng dẫn của sách giáo 
khoa. 
 Các lớp này có số học sinh tương đương nhau, trình độ và năng lực tư duy 
đồng đều. Và sau mỗi bài dạy, các em đều làm các bài kiểm tra đánh giá mức 
độ thu nhận được kiến thức sau bài học với những câu hỏi liên quan đến các 
nội dung kiểm tra giống nhau ở 2 lớp. Tôi đã tiến hành kiểm tra tổng số 2 lần ở 
cả 2 lớp 6 thực nghiệm và đối chứng, sau đó thống kê bài kiểm tra sau mỗi bài 
học được kết quả:
 Bảng 1 : Khảo sát lần 1 : Số bài đạt yêu cầu( trên 5 điểm) ở trường THCS Duy 
Phiên như sau: 
 Lớp Bài 14 Bài 31 Bài 36 Bài 52
Thực nghiệm 22/33(66,7%) 25/33(75,8%) 27/33(81.8%) 29/33(87,9%)
 (7A - 33 HS) 
 Đối chứng 15/31(48,4%) 17/31(54,8%) 18/31(58,1%) 19/31(61,3%)
(7B– 31 HS)
 - Trong mỗi lớp học số học sinh yếu kém nhiều hơn HS khá giỏi nên việc 
chia nhóm còn gặp nhiều khó khăn, nhiều em chưa dám ghi ý kiến của riêng 
mình khi tham gia thảo luận.
 - Nội dung ghi trên tờ giấy thảo luận ở một số chỗ khi treo lên bảng sẽ bị 
ngược khó quan sát.
 - Một số HS chưa hợp tác nghiêm túc khi sử dụng đồ dùng trực quan trong 
 dạy học môn Công nghệ người không như các bộ môn khác, tài liệu tham khảo của bộ môn 
công nghệ phải nói rất phong phú và đa dạng. Ngoài sách báo, 
internet,  học sinh có thể học hỏi trực tiếp từ ông bà, bố mẹ, anh 
chị trong gia đình thông qua các công việc hàng ngày như chăn nuôi 
lợn,gà, trồng rau,lúa.... Tuy nhiên, do độ tuổi học sinh THCS chưa 
chọn được hệ thống thông tin hoàn chỉnh nên vai trò hướng dẫn của 
GV rất cần thiết để giúp các em có định hướng đúng đắn khi chọn lựa 
thông tin. Từ đó các em chủ động tích cực khai thác nội dung bài 
học. 
 Theo tôi, đổi mới phương pháp dạy học trong môn Công nghệ 
cũng là cách để nâng cao chất lượng dạy và học bằng cách sử dụng 
kết hợp các phương pháp dạy học tích cực lấy HS làm chủ thể trung 
tâm.
 Với những đặc thù của bộ môn để gây hứng thú say mê học tập của 
học sinh tôi quyết định đổi mới PPDH là : Sử dụng linh hoạt Phương 
 pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học môn Công nghệ
 Đây là PPDH đang được chú trọng sử dụng trong dạy học bởi vì nó 
 mang tính học tập hoạt động nhóm kết hợp giữa cá nhân và tập thể 
 (nhóm) giải quyết một vấn đề( sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học 
 môn Công nghệ)
 và tổng kết sâu chuỗi hệ thống kiến thức giúp HS dễ dàng lĩnh 
hội kiến thức bài học. Tổ chức dạy học theo phương pháp này sẽ giúp 
mỗi cá nhân trong nhóm phát huy được tính chủ động, tích cực hoạt 
động tìm kiếm thông tin theo chủ đề yêu cầu.
Việc cho các em quan sát đồ dùng trực quan rồi từ đó các em rút ra những nhận xét, 
tiếp thu tri thức, bồi dưỡng, rèn luyện về học tập là con đường phát triển tối ưu của 
giáo dục - đó chính là con đường lấy học sinh làm trung tâm, làm chủ thể của việc 
nhận thức với sự hướng dẫn, giáo dục tích cực có hiệu quả của giáo viên, điều này 
được thực hiện trên cơ sở hoạt động tích cực, tự giác của học sinh. Đây là tính ưu việt 
của phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh được gọi là phương pháp dạy 
học mới để phân biệt với phương pháp dạy học cũ hay còn gọi là kiểu dạy học truyền 
thống. ta thấy rõ những điều khác biệt cơ bản trong quá trình dạy và học. Xin trích dẫn một 
vài ví dụ của giáo sư Phan Ngọc Liên và tiến sĩ Vũ Ngọc Anh để thấy rõ sự khác biệt 
đó:
 KIỂU DẠY HỌC TRUYỀN PPDH PHÁT HUY TÍNH TÍCH 
 THỐNG CỰC CỦA HS
 1. Cung cấp nhiều sự kiện, 1. Cung cấp những kiến thức cơ bản 
 được xem là tiêu chí cho chất được chọn lựa phù hợp với yêu cầu, trình 
 lượng giáo dục. độ của HS, nhằm vào mục tiêu đào tạo.
 2. GV là nguồn kiến thức duy 2. Ngoài bài giảng của GV ở trên lớp 
 nhất, phần lớn thời gian trên lớp HS được tiếp xúc với nhiều nguồn kiến 
 dành cho GV thuyết trình, giảng thức khác, vốn kiến thức đã học, kiến 
 giải, HS thụ động tiếp thu kiến thức thức của bạn bè, SGK, tài liệu tham khảo, 
 thông qua nghe và ghi lại lời của thực tế cuộc sống.
 GV.
 3. Học sinh chỉ làm việc một 3. HS ngoài việc tự nghiên cứu còn trao 
 mình trên lớp, ở nhà hoặc với GV đổi, thảo luận với các bạn trong tổ, lớp, 
 khi kiểm tra. trao đổi ngoài giờ. HS đề xuất ý kiến, 
 thắc mắc, trao đổi với GV.
 4. Nguồn kiến thức thu nhận 4. Nguồn kiến thức của HS thu nhận rất 
 được của HS rất hạn hẹp, thường phong phú, đa dang
 giới hạn ở các bài giảng của GV, 
 SGK
 5. Hình thức tổ chức dạy học chủ 
 5. Dạy ở trên lớp, ở thực địa, ngay 
 yếu ở trên lớp
 tại gia đình, lớp học,các hoạt động ngoại 
 khoá.... - Nhìn rõ thực trạng việc sử dụng đồ dùng trực quan ở trường THCS những ưu 
điểm, nhược điểm.
 - Nguyên tắc và phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan. 
 - Rút ra những yêu cầu chung và bài học kinh nghiệm khi sử dụng đồ dùng trực 
quan trong giảng dạy gắn với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học môn Công nghệ.
 3- Phương pháp nghiên cứu.
 - Phương pháp phân tích, tổng hợp, điều tra, phán đoán.
 - Phương pháp thực nghiệm.
 - Phương pháp khảo sát đánh giá.
 V. Thực trạng của vấn đề
 Thực tiễn của việc dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong trường 
THCS hiện nay.
 Trong vài năm gần đây, bộ môn Công nghệ trong trường THCS đã được chú 
trọng hơn trước. Đã được cung cấp thêm các trang thiết bị và tài liệu tham khảo phục 
vụ cho việc dạy và học.
 Tuy nhiên qua vài năm giảng dạy bộ môn này tôi thấy rằng việc dạy học môn 
Công nghệ hiện nay vẫn còn giặp rất nhiều khó khăn, nhưng trở ngại nhất là việc phát 
huy tính tích cực của học sinh trong việc quan sát, sử dụng đồ dùng trực quan, tuy đã 
được phổ biến, học tập bồi dưỡng thường xuyên theo chu kỳ nhưng kết quả đạt được 
không đáng là bao. Thực trạng của vấn đề này có thể giải thích ở những nguyên nhân 
cơ bản sau đây: 
 Thứ nhất là vẫn tồn tại một quan niệm cố hữu cho rằng môn Công nghệ là 
những môn phụ. Điều này được thể hiện việc quan tâm đến chất lượng bộ môn từ cấp 
lãnh đạo chưa đúng mức. 
 Thứ hai là về cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy và học tập tuy đã được đầu tư 
nhưng vẫn còn thiếu so với yêu cầu giáo dục hiện nay về đồ dùng dạy. Tình trạng dạy 
chay vẫn còn khá phổ biến. Trong suốt quá trình học bộ môn Công nghệ lớp 7 và cả